Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan-Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 stycznia 2021 r. w Warszawie

sprawy E. U. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

z udziałem zainteresowanego płatnika składek (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z.

na skutek odwołania E. U. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z dnia 21 grudnia 2018 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 21 grudnia 2018 r. nr (...) w ten sposób, że stwierdza, iż odwołująca się E. U. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 11 czerwca 2018 r.;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. na rzecz odwołującej się E. U. (1) kwotę 180, 00 złotych (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wydał w dniu
21 grudnia 2018 r. decyzję nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit a i c, art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 ust. 1, art. 36 ust. 2 i 4 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 83 § 1 k.c. i w zw. z art. 22 § 1 k.p. stwierdził, że E. U. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o.
z siedzibą w W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadowemu od 11 czerwca 2018 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w oparciu o dokonane w sprawie ustalenia uznał powyższą umowę o pracę za zawartą dla pozoru. Wyjaśnił, że E. U. (1) została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych dopiero w dniu 25 lipca 2018 r.,
tj. z uchybieniem terminu, przy czym jednocześnie od 26 września 2018 r. stała się niezdolna do pracy. Organ rentowy nie dał wiary wyjaśnieniom stron, zgodnie z którymi E. U. (1) została zatrudniona żeby przeprowadzić nową inwestycję tj. otwarcie punktu gastronomicznego przy ul. (...). W ocenie organu nielogiczne i sprzeczne
z doświadczeniem życiowym jest to, że prezes zarządu ww. płatnika składek W. S. podpisała z ubezpieczoną umowę o prace na czas nieokreślony z bardzo wysoką podstawą
w momencie, kiedy nie miała jeszcze podpisanych dokumentów dotyczących wynajmu przy ul. (...) i nie miała pewności, że planowane przedsięwzięcie dojdzie do skutku. Zdaniem organu gdyby płatnik miał rzeczywistą wolę otwarcia punktu gastronomicznego,
to z pewnością zatrudniłby pracownika, który podczas nieobecności ubezpieczonej przejąłby jej obowiązki. Jednocześnie zdaniem organu przedłożone przez strony dokumenty mające potwierdzić wykonywanie pracy przez ubezpieczoną bądź stanowiły dokumentację kadrową, bądź nie zostały opatrzone żadnymi podpisami, zatem trudno uznać, że zostały sporządzone przez ubezpieczoną. Organ rentowy zwrócił też uwagę, że ubezpieczona prowadzi
od 2 listopada 2016 r. działalność gospodarczą i tego tytułu opłaca preferencyjne składki
w wysokości 630 zł, tym samym z samej jedynie działalności pobierałaby niski zasiłek chorobowy, co potwierdza, że zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych jako pracownika miało charakter czynności pozornej. Ponadto organ rentowy wskazał, że płatnik składek nie wywiązuje się z obowiązku opłacania składek wynikającego z ustawy o ubezpieczeń społecznych i posiada wysokie zadłużenie w stosunku do ZUS (decyzja ZUS z 21.12.2018 r. – akta rentowe).

W dniu 22 stycznia 2019 r. E. U. (1) złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 21 grudnia 2018 r.
nr (...), wnosząc o jej zmianę i uznanie, że od 11 czerwca 2018 r. podlega ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym z tytułu zatrudnienia.

W uzasadnieniu odwołująca odniosła się do argumentacji przedstawionej w skarżonej decyzji, kwestionując stanowisko organu rentowego w zakresie podważenia umowy o pracę
z dnia 11 czerwca 2018 r., którą zawarła z firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z.. Odwołująca wyjaśniła, że prowadzona przez nią firma Restauracja (...) nie przynosi jej dochodu na poziomie podstawowego kosztu życia, w związku z czym zdecydowała się podjąć pracę w (...) Sp. z o.o. Zatrudnienie w (...) Sp. z o.o. było związane
z poszukiwaniem lokalu do wynajęcia przy ulicy (...), o czym świadczą przedłożone przez nią dowody. Oprócz powyższego w trakcie zatrudnienia zajmowała się m. in. wykonywaniem pomiarów pierwotnie wybranego lokalu, stworzeniem planów lokalu oraz jego wizualizacji, spotkaniami z dzierżawcami i dostawcami, wyborem i omówieniem asortymentu, a pracę tę wykonywała rzetelnie i z tego też tytułu otrzymywała wynagrodzenie gotówką. Odwołująca wskazała przy tym, że w dniu podpisania umowy o pracę nie wiedziała, że jest w ciąży, jak również że nie odpowiada również za zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych z uchybieniem terminu, gdyż jest to obowiązek pracodawcy. Z kolei deklarowana przez nią niska podstawa wymiaru składek z tytułu działalności gospodarczej jest związana z początkowym okresem działalności, zaś jej wysokość jest zgodna
z przepisami (odwołanie k. 3-18 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 20 lutego 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., podtrzymując stanowisko wyrażone w skarżonej decyzji i powołując się na prezentowane w niej argumenty (odpowiedź na odwołanie k. 19-21 a.s.).

Na rozprawie w dniu 23 września 2019 r. prezes zarządu zainteresowanej (...) Sp. z o.o. W. S. oświadczyła, że spółka przyłącza się do stanowiska odwołującej (protokół rozprawy k. 45 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca E. U. (1) (panieńskie K.) posiada doświadczenie zawodowe w gastronomii. Przed zawarciem spornej mowy o pracę E. U. (2) pracowała w zainteresowanej (...) Sp. z o.o. – w okresie od 1 marca 2016 r. do 15 sierpnia 2018 r. odwołująca była zatrudniona w zainteresowanej spółce na stanowisku managera restauracji „San Marino” położonej w Z. przy ul. (...).
Z tego tytułu przysługiwało jej wynagrodzenie w wysokości 1.850 zł, a następnie
od 1 czerwca 2016 r. w wysokości 2.000 zł plus 500 zł z tytułu dodatku funkcyjnego (zeznania świadka Ł. U. k. 45-46 a.s., zeznania odwołującej k. 47-48 a.s., świadectwo dojrzałości, umowy o pracę z 31.05.2016 r., z 01.03.2016 r., świadectwo pracy z 16.08.2016 r. – akta rentowe, karty nieoznaczone). Ponadto od 2 listopada 2016 r. E. U. (1) powodzi działalność gospodarczą, w ramach której prowadzi restaurację (...) w W.. Z tego tytułu odwołująca opłaca na ubezpieczenie składki preferencyjne w wysokości 630 zł (bezsporne – zeznania odwołującej k. 47-48 a.s.).

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. prowadzi działalność
w zakresie usług gastronomicznych i sprzedaży żywności. Prezesem zarządu spółki jest W. S. (informacja odpowiadająca odpisowi pełnemu z rejestru przedsiębiorców KRS z 04.12.2020 r. k. 167-177 a.s.).

Na przełomie maja i czerwca 2018 roku W. S. rozglądała się za lokalem,
w którym (...) Sp. z o.o. Od jednej ze swoich pracownic dowiedziała się o lokalu do wynajęcia o powierzchni ok. 30m ² położonym w centrum handlowym przy ul. (...) w W.. Po przybyciu na miejsce i sprawdzeniu ogłoszenia, W. S. skontaktowała się z dotychczasowymi najemcami Wietnamczykami z pochodzenia, oraz
z A. K., kierownikiem ds. komercjalizacji w Centrum Handlowym (...). Powyższe osoby wskazały, że w lokalu uprzednio znajdowała się cukiernia i potwierdziły, że lokal faktycznie jest do wynajęcia, gdyż dotychczasowi najemcy planują powrót do kraju
z powodu sytuacji rodzinnej. W. S. wyraziła zainteresowanie cesją najmu lokalu
i prowadzeniem tam punktu gastronomicznego (cukierni) z wykorzystaniem sprzętu
z poprzedniego lokalu (zeznania W. S. k. 49-50 a.s., zeznania odwołującej
k. 47-48 a.s.; pisemne oświadczenie W. S. z 06.12.2018 r. – akta rentowe, karty nieoznaczone).

W związku z powyższym W. S. skontaktowała się z odwołującą E. U. (1), informując ją planowanym rozszerzeniu działalności oraz proponując zatrudnienie w celu otwarcia w punktu gastronomicznego w lokalu przy ul. (...). Docelowo odwołująca miała zajmować się sprawowaniem kontroli nad pracownikami punktu, rekrutacją, kontrolą dostaw i nadzorem nad sprzedażą (zeznania W. S. k. 49-50 a.s., zeznania odwołującej k. 47-48 a.s.; pisemne oświadczenie W. S. z 06.12.2018 r. – akta rentowe, karty nieoznaczone).

W dniu 11 czerwca 2018 r. E. U. (1) zawarła z (...) Sp. z o.o. umowę
o pracę, na podstawie której została zatrudniona na czas nieokreślony na stanowisku kierownika działu reklamy i promocji w pełnym wymiarze czasu pracy i za wynagrodzeniem w wysokości 6.356,00 zł brutto miesięcznie. Umowa została przygotowana przez E. S., zatrudnioną w (...) Sp. z o.o. na stanowisku specjalisty ds. kadr i płac (umowa o pracę z 11.06.2018 r., pisemne oświadczenie E. S. z 04.12.2018 r. – akta rentowe, karty nieoznaczone).

W dniu podjęcia pracy odwołująca miała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy na stanowisko określonym w umowie, przeszła szkolenie BHP i szkolenie stanowiskowe (orzeczenia lekarskie z 11.06.2018 r., zaświadczenia
o ukończeniu szkoleń – akta rentowe, karty nieoznaczone).

W dniu podpisania umowy o pracę z odwołującą historia finansowa (...) Sp. z o.o. nie uzasadniała zatrudnienia nowego pracownika i wzrostu kosztów operacyjnych z tytułu wzrostu kosztów wynagrodzenia. W 2 latach poprzedzających zatrudnienie odwołującej zainteresowana spółka prowadziła nierentowną działalność, a przychody ze sprzedaży uległy znacznemu spadkowi. W 2017 roku spółka osiągnęła ujemny wynik finansowy i pogłębiła stratę finansową netto w porównaniu do 2016 roku. Spółka wykazywała również silny trend ograniczania kosztów operacyjnych, łącznie w 2018 roku i 2017 roku uległy one znacznemu obniżeniu w porównaniu do 2016 roku. W tych dwóch latach koszty z tytułu wynagrodzeń zmalały w sumie około 15% w porównaniu do 2016 roku. Zysk/strata spółki w latach 2016-2018 wyniósł:

-

w 2016 roku - -1.009.702,30 zł;

-

w 2017 roku - -1.324.159,40 zł;

-

w 2018 roku – 256.905,30 zł.

(...) Sp. z o.o. posiada zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek:
na ubezpieczenie społeczne w kwocie 2.680.509,18 zł; ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 842.464,84 zł oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Socjalnych w kwocie 235.034,62 zł (opinia biegłego sądowego z zakresu rachunkowości k. 95-108 a.s.; zadłużenie z tytułu składek – okoliczność bezsporna, odpowiedź na odwołanie k. 19-21 a.s.; zeznania W. S. k. 49-50 a.s.).

Odwołująca została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawarcia umowy
o pracę w dniu 25 lipca 2018 r. (okoliczność bezsporna – zeznania W. S. k. 49-50 a.s.).

W okresie od 11 czerwca 2018 r. do 25 września 2018 r. odwołująca świadczyła pracę na rzecz (...) Sp. z o.o. W tym okresie odwołująca przeprowadziła inwentaryzację sprzętu (m. in. witryny na ciasta, chłodnie na lody, maszyny do pączków), który miał być wykorzystany w C. M. 44, a który w tym czasie znajdował się w magazynie spółki położonym przy ul. (...). Wykonywała również pomiary pomieszczenia
i dopasowaniem sprzęt do lokalu, przygotowała kosztorys i projekt zagospodarowana oraz wizualizacje lokalu. Ponadto prowadziła rozmowy z kontrahentami, w tym z R. G. na temat oferty i warunków mowy na dostarczanie napojów do lokalu, towarzyszyła fotografowi który wykonał zdjęcia lokalu, kontaktowała się z firmą stolarską
i odpowiedzialną za wytwarzanie neonów (rysunki z pomiarów lokalu k. 16-17 a.s., zeznania świadka Ł. U. k. 45-46 a.s., zeznania odwołującej k. 47-48 a.s., zeznania W. S. k. 49-50 a.s.; pisemne oświadczenie W. S. z 06.12.2018 r., pisemne oświadczenie R. G. z 05.12.2018 r., projekty, wizualizacje – akta rentowe, karty nieoznaczone).

Odwołująca nie wykonywała pracy w stałych godzinach z uwagi na jednoczesne prowadzenie restauracji (...). Mąż odwołującej, Ł. U., przejął część ogólnych obowiązków związanych z zarządzaniem restauracją. Odwołująca nie posiada prawa jazdy – na miejsce wykonywania obowiązków była wożona przez męża lub korzystała z usług transportowych aplikacji U.. W trakcie zatrudnienia odwołująca spotykała się
z W. S. średnio raz w tygodni, ponadto były w stałym kontakcie telefonicznym. Raz w miesiącu odwołująca spotykała się z E. S. w celu podpisania listy obecności oraz poboru wynagrodzenia, które było jej wypłacane gotówką (zeznania odwołującej k. 47-48 a.s., zeznania W. S. k. 49-50 a.s.; pisemne oświadczenie E. S. z 04.12.2018 r., listy obecności – akta rentowe, karty nieoznaczone).

W sierpniu 2018 roku W. S. spotkała się z zarządem C. M. 44
w celu sfinalizowania wynajmu lokalu. Podczas spotkania została poinformowana
o planowanej przebudowie centrum handlowego, która miała częściowo objąć lokal którego wynajęciem była zainteresowana, zaproponowano jej wynajem innego, większego lokalu,
o powierzchni ok. 60 m ². Około trzech tygodni później, we wrześniu 2018 roku W. S. otrzymała informację o lokalach dostępnych po planowanej rozbudowie oraz kosztach ich wynajmu. Ostatecznie W. S. uznała, że większy lokal jest zbyt drogi, zaś z mniejszego będzie mogła korzystać jedyne do końca roku w związku z planowaną przebudową, i w efekcie zrezygnowała z inwestycji (zeznania odwołującej k. 47-48 a.s., zeznania W. S. k. 49-50 a.s.; korespondencja e-mail z 13.09.2018 r. – akta rentowe, karty nieoznaczone).

We wrześniu 2018 roku E. U. (1) dowiedziała się, że jest w ciąży. Wcześniejsza ciąża odwołującej (w 2012 roku) zakończyła się poronieniem. Podczas pierwszego badania położniczego w dniu 26 czerwca 2018 r. stwierdzono 7 tydzień ciąży.
Od tego dnia odwołująca korzystała ze zwolnienia lekarskiego do dnia porodu, tj. 16 maja 2019 r. (dokumenty medyczne odwołującej k. 12 i 14 a.s., zeznania świadka Ł. U. k. 45-46 a.s., zeznania odwołującej k. 47-48 a.s.).

W listopadzie 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. zawiadomił E. U. (1) i (...) Sp. z o.o. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym i podstawy wymiaru składek prze odwołującą z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę z 11 czerwca 2018 r. Po przeprowadzeniu postępowania, ww. organ rentowy wydał w dniu 21 grudnia
2018 r. skarżoną decyzję nr (...), na podstawie której stwierdził, że E. U. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadowemu od 11 czerwca 2018 r. (zawiadomienie o wszczęciu postępowania, decyzja ZUS z 11.06.2018 r. – akta rentowe, karty nieoznaczone).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, obejmujący wymienione wyżej dowody z dokumentów, w tym załączonych
do akt rentowych, a także zeznań świadków i stron.

W zakresie dowodów z dokumentów Sąd dał wiarę dokumentacji przedłożonej w toku postępowania przed organem rentowym, a także dokumentacji medycznej odwołującej załączonej do odwołania. Sąd miał na względzie, że strony potwierdziły, że dokumenty
w postaci wizualizacji i planów zostały sporządzone przez odwołującą.

Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej E. U. (1) i prezes zarządu (...) Sp. z o.o. W. S., przesłuchanej w charakterze strony, w całości. W ocenie Sądu zeznania stron co do wszystkich powoływanych przez nie okoliczności były spójne tak wzajemnie, jak i z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.
Strony w sposób zbieżny przedstawiły okoliczności związane z zatrudnieniem odwołującej
w zainteresowanej spółce, roli jaką miała pełnić, a także faktu realizowania przez nią obowiązków i specyfiki powierzonej pracy. Zeznania stron były również spójne z informacjami, jakie udzieliły w toku postępowania przed organem rentowym. Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania świadka Ł. U., który przedstawił okoliczności dotyczące prowadzenia działalności przez odwołującą, wykonywania przez nią pracy na rzecz (...) Sp. z o.o. oraz okoliczności dotyczące jej stanu zdrowia.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na dowodzie z opinii biegłej sądowej
z zakresu rachunkowości na okoliczność sytuacji finansowej zainteresowanej spółki.
W ocenie Sądu opinia została sporządzona w sposób fachowy i rzetelny. Biegła sporządziła opinię w oparciu o udostępnione jej sprawozdania finansowe i bilanse zysków i strat (...) Sp. z o.o. z lat 2016-2018, a sformułowane przez nią wnioski zostały uzasadnione dostateczne jasno i zrozumiale.

Jednocześnie Sąd pominął zgłoszony przez organ rentowy dowód z opinii biegłego
z zakresu ginekologii i położnictwa na okoliczność ustalenia, czy odwołująca była w stanie wykonywać pracę w wymiarze pełnego etatu w okresie od 11 czerwca 2018 r. do dnia porodu na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. (k. 19 a.s., k. 197 a.s.). W ocenie Sądu zakres tezy dowodowej wykraczał poza okoliczności mające istotne znaczenie dla sprawy,
które dotoczyły kwestii świadczenia przez odwołującą pracy w spornym okresie. Ponadto
po przeprowadzeniu dowodów z dokumentacji medycznej odwołującej, w tym kopii karty ciąży oraz orzeczenia lekarza medycyny pracy o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy, Sąd ostatecznie zważył, iż nie zachodziły wątpliwości dotyczące zdolności (lub niezdolności) do pracy odwołującej po dniu 11 czerwca 2018 r. na warunkach określonych w spornej umowie o pracę wymagające zasięgnięcia informacji specjalnych. W tych okolicznościach przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego zgodnie z wnioskiem organu rentowego zmierzałoby jedynie do niezasadnego przedłużenia postępowania.

Strony postępowania nie kwestionowały przeprowadzonych w sprawie dowodów
i nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego, wobec czego Sąd uznał, iż jest on wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół kwestii podlegania przez E. U. (1) ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę zawartej w dniu 11 czerwca 2018 r. z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W..

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm. – stan prawny na dzień wydania decyzji) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają,
z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Z mocy ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowym. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). W ujęciu art. 22 § 1 k.p. stosunek pracy to relacja prawna łącząca pracodawcę i pracownika, na której treść składają się wzajemne prawa i obowiązki. Zgodnie z treścią powołanego przepisu zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy w czasie i miejscu przez niego wyznaczonym za wynagrodzeniem. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także zwyczajowej, okazjonalnej pomocy członków najbliższej rodziny świadczonej na rzecz określonego przedsiębiorcy, w ramach których świadczona jest praca. Do tych właściwości stosunku pracy należą: dobrowolność zobowiązania, zarobkowy charakter stosunku pracy, osobisty charakter świadczenia pracy oraz podporządkowanie pracownika co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, wyrażające się również w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy.

Na mocy skarżonej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych zakwestionował ważność powyższej umowy, wskazując, że okoliczności ustalone w toku wszczętego w tej sprawie postępowania wyjaśniającego świadczą o pozorności umowy, jaką odwołująca E. U. (1) zawarła w dniu 11 września 2018 r. z zainteresowaną (...) Sp. z o.o.
Z tym stanowiskiem nie zgodziła się odwołująca, podnosząc, że umowa o pracę faktycznie była realizowana, jak również kwestionując powoływane przez organ rentowy okoliczności mające przemawiać za pozornym zawarciu umowy o pracę.

Sąd Okręgowy zważył, że w uzasadnieniu skarżonej decyzji organ rentowy powołał się na pozorność stosunku pracy między stronami w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Dodatkowo w odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołał się również na obejście prawa w rozumieniu art. 58 § 1 k.c., wskazując, że rzeczywistym celem zawarcia spornej umowy było stworzenie odwołującej warunków do uzyskania statusu pracowniczego rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W tym miejscu należy jednak wskazać, że ta sama czynność prawna nie może być jednak równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2006 r., II PK 163/05), gdyż przepis art. 83 k.c. i art. 58 § 1 k.c. stanowią odrębne, samodzielne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma tu niezgodność między pierwotnym aktem woli, a jego uzewnętrznieniem. Z kolei czynność prawna mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem. Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej ,,obchodzi" go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną,
a tym samym sprzecznego z prawem (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r.,
III UK 89/05; z 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04). Wymaga przy tym podkreślenia, że Sąd Okręgowy jako sąd ubezpieczeń społecznych nie jest przy tym związany ustaleniami organu rentowego oraz przyjętą przez niego subsumpcją przepisów, gdyż sam dokonuje analizy sprawy, choć odbywa się to w zakresie wytyczonym skarżoną decyzją. Mając zatem na względzie stanowisko organu rentowego Sąd skupił się na podniesionej przez organ
– i przyjętej za podstawę wydania skarżonej decyzji – kwestii pozorności umowy o pracę między odwołującą a zainteresowanym.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma tu niezgodność między pierwotnym aktem woli,
a jego uzewnętrznieniem. Wskazać należy, że o pozorności danej umowy decydują okoliczności wskazane w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. W doktrynie wyróżnia się dwie formy pozorności: pozorność czystą, zwaną też bezwzględną lub absolutną, kiedy to strony, dokonując czynności prawnej,
nie mają zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych oraz pozorność kwalifikowaną, zwaną względną lub relatywną, kiedy strony zawierają czynność prawną pozorną
(zob. wyrok Sąd Najwyższego z dnia 26 lipca 2012 r., I UK 27/12, z dnia 12 lipca 2002r.,
V CKN 1547/00). W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, formułowany w oparciu o treść cytowanego art. 83 k.c., zgodnie z którym zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego, bez rzeczywistego wykonywania umowy o pracę, świadczy o fikcyjności zgłoszenia do pracowniczego ubezpieczenia społecznego. W sytuacji, w której stronom umowy o pracę przyświeca jedynie intencja włączenia do ubezpieczenia społecznego
(i uzyskanie świadczeń płynących z tego ubezpieczenia) pod pozorem zatrudnienia, bez jego rzeczywistego wykonywania (art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.), zawarcie umowy o pracę nie może rodzić skutków prawnych i stanowić podstawy do uznania, że osoba, która zawarła taką umowę podlega ubezpieczeniu społecznemu pracowników (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 lutego 2014 r., III AUa 929/13). Jednocześnie
a contrario do powyższego przyjmuje się, że nie można stwierdzić pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, w sytuacji, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał,
a pracodawca pracę tę przyjmował (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 maja 2011 r.,
II UK 20/11; z dnia 19 października 2007 r., II UK 56/07; z dnia 5 października 2005 r.,
I UK 32/05).

Kierując się powyższym Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe
w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty oraz zeznania świadków i stron i na tej podstawie stwierdził, że wyrażone w skarżonej decyzji stanowisko organu rentowego co do niepodlegania przez odwołującą obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym było niezasadne. Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że zatrudnienie odwołującej na stanowisku kierownika działu reklamy i promocji wynikało z planu zrealizowania przez zainteresowaną spółkę inwestycji polegającej na wynajęciu lokalu w Centrum Handlowym (...) w celu otwarcia punktu gastronomicznego. Spółka była w posiadaniu sprzętu cukierniczego, który planowała zagospodarować w nowym lokalu. W związku z powyższym W. S., prezes zainteresowanej spółki, zwróciła się z propozycją zatrudnienia
do odwołującej E. U. (1) z zamiarem powierzenia jej zadania poprowadzenia nowej inwestycji, na co odwołująca przystała. W konsekwencji doszło do podpisania w dniu 11 czerwca 2018 r. umowy o pracę. Należy przy tym zwrócić uwagę, że odwołująca już wcześniej, bo w 2016 roku była zatrudniona w (...) Sp. z o.o. na stanowisku managera restauracji, co mogło uzasadniać podjęcie przez W. S. decyzji o powierzeniu jej innego stanowiska w związku z planowaną inwestycją. Sąd miał przy tym na względzie,
że stanowisko stron co do okoliczności związanych z motywami, jakie miały towarzyszyć im przy zawieraniu umowy o pracę oraz specyfiki pracy świadczonej przez odwołującą było spójne ze stanowiskiem prezentowanym w toku postępowania przed organem rentowym,
zaś potencjalne wątpliwości jakie mogły zrodzić się an tle tego postępowania zostały wyjaśnione w oparciu o zgromadzony przed Sądem materiał dowodowy. Ze zbieżnych
i przekonywujących dla Sądu zeznań E. U. (1) i W. S. wynika,
że w związku z inwestycją odwołująca wykonywała szereg czynności, takich jak dokonywanie pomiarów lokalu który spółka miała plany wynająć, stworzenie planu jego zagospodarowania oraz wizualizacji z jednoczesnym wykorzystaniem należących do spółki urządzeń. Na rozprawie w dniu 23 września 2019 r. strony potwierdziły, że okazane im dokumenty znajdujące się w aktach rentowych zostały sporządzone przez powódkę. Sąd dał przy tym wiarę odwołującej, która wskazała, że w spornym okresie zatrudnienia kontaktowała się z potencjalnymi kontrahentami w sprawie m. in. zamówienia na meble, neon czy też w związku ze zdobyciem asortymentu, jaki miał być serwowany w planowanej przez spółkę cukierni. Znajduje to potwierdzenie m. in. w oświadczeniu R. G., który potwierdził, że kontaktował się z odwołującą w zakresie przedstawienia oferty sprzedaży napojów w punkcie gastronomicznym, jak również przedłożonemu w toku postępowania oświadczeniu firmy (...) (k. 29 a.s.). O ile materiał dowodowy
– w tym zeznania samej odwołującej – pozwalają na stwierdzenie, że praca nie była świadczona przez nią w regularnych godzinach pracy i musiała godzić obowiązki wynikające ze stosunku pracy z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej ( restauracji (...)), o tyle okoliczność ta nie przeczy stwierdzeniu faktycznego wykonywania pracy
w ramach stosunku pracy. W tym kontekście za wiarygodne Sąd uznał również zeznania W. S., która potwierdziła, że praca odwołującej miała charakter zadaniowy oraz
że pozostawała z nią w stałym kontakcie telefonicznym i wydawała jej polecenia. Zeznania wyżej wymienionej potwierdzały również fakt wypłacania odwołującej wynagrodzenia w formie gotówkowej, która to okoliczność wynikała ponadto z zeznań odwołującej oraz pisemnego oświadczenia E. S., specjalisty ds. kadr i płac zainteresowanej spółki. Przedstawione wyżej okoliczności pozwalały przypisać stosunkowi prawnemu łączącemu odwołującą i zainteresowaną spółkę cechy stosunku pracy. W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy, odmiennie niż dokonał tego organ rentowy w postępowaniu poprzedzającym wydanie skarżonej decyzji, uznał, iż zawarta między stronami nimi umowa o pracę była faktycznie realizowana i odbywała się w warunkach określonych w art. 22 k.p.

Sąd Okręgowy nie podzielił natomiast prezentowanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych argumentacji, która w ocenie organu miała przemawiać za uznaniem spornej umowy o pracę za czynność pozorną. W tym kontekście organ rentowy powoływał się na takie kwestie, jak zła sytuacja finansowa zainteresowanej spółki (w tym zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia) czy też fakt niezatrudnienia innego pracownika w miejsce odwołującej po przejściu przez nią na zwolnienie lekarskie. Odnosząc się do tej okoliczności Sąd Okręgowy zważył wprawdzie, iż zgodnie z opinią biegłej sądowej z zakresu rachunkowości sytuacja finansowa spółki w 2018 roku nie uzasadniała zatrudnienie nowego pracownika z uwagi na spadek przychodów i tendencję do ograniczania kosztów operacyjnych, jednakże nawet taki wniosek nie świadczy jednoznacznie o pozornym stosunku pracy. To pracodawca ponosi bowiem ryzyko prowadzonej działalności i podejmowanych w związku z tym decyzji. W realiach niniejszej sprawy należy zwrócić uwagę, że spółka operuje środkami finansowymi znacznej wartości – w 2018 roku uzyskała przychody netto w wysokości 10.639.575,10 zł, zaś koszty operacyjne wyniosły 10.341.729,40 zł. W tej perspektywie koszty zatrudnienia odwołującej – przy założeniu, że nie stałaby się niezdolna do pracy z dniem 26 września 2018 r. – w ocenie Sądu byłyby nieproporcjonalne do środków finansowych, jakimi zainteresowana operuje w ciągu roku budżetowego. Ponadto zatrudnienie odwołującej było związane z planowanym rozszerzeniem przez spółkę działalności o otwarcie nowego punktu gastronomicznego, co potencjalnie mogło prowadzić do generowania zysku. O ile inwestycja ta ostatecznie nie doszła do skutku, to przyczyną tego były okoliczności obiektywne związane z planowaną rozbudową C. M. 44 oraz zaproponowaniem spółce innego lokalu, którego koszty wynajmu były droższe niż lokal będący pierwotnie przedmiotem zainteresowania W. S.. Okoliczność ta obiektywnie uzasadnia również brak zatrudnienia nowego pracownika w miejsce odwołującej po jej przejściu na zwolnienie lekarskie w związku z ciążą. Nie było bowiem zasadne zatrudnienie nowego pracownika który miał przejąć obowiązki odwołującej, skoro spółka ostatecznie zrezygnowała z inwestycji, dla której odwołująca została zatrudniona. Powyższa okoliczność nie przeczy również temu, że odwołująca rzeczywiście wykonywała pracę w związku planowaną przez spółkę inwestycją.

Podobnie zdaniem Sądu należało ocenić powoływaną przez organ rentowy kwestię wcześniejszego deklarowania przez odwołującą niskiej podstawy wymiaru składek z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Odwołująca prowadzi działalności od listopada
2016 r. i jako początkujący przedsiębiorca miała możliwość deklarowania niskiej (preferencyjnej) podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia, co umożliwia art. 18 ust. 8 ustawy systemowej. Nadto odwołująca we wcześniejszym okresie legitymowała się już pracowniczym tytułem ubezpieczenia, gdyż w 2016 roku była zatrudniona w JAS-POL
Sp. z o.o. na podstawie umowy o pracę.

Sąd Okręgowy nie znalazł również podstaw do przyjęcia, że zawarcie spornej umowy miało na celu stworzenia E. U. (1) warunków do uzyskania statusu pracowniczego i w konsekwencji świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wskazać przy tym należy, że sama chęć uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zgodnym z prawem
i zasadami współżycia społecznego celem zawarcia umowy o pracę, dlatego nie można przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca taki właśnie cel, to umowa o pracę jest nieważna z mocy art. 58 § 1 lub 2 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 grudnia 2017 r., III AUa 552/17). Takiej oceny nie zmienia fakt, że odwołująca w niedługim okresie po zatrudnieniu udała się na zwolnienie lekarskie w związku z ciążą. Wskazać należy, że samo zawarcie umowy o pracę z kobietą w okresie ciąży, choćby nawet głównym motywem tego zatrudnienia było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, na co wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, chyba że praca faktycznie nie była świadczona (zob. przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006 r., III UK 156/05). Z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentacji medycznej odwołującej wynikało natomiast, że odwołująca zaszła w ciążę jakiś czas po zwarciu umowy o pracę. W tym też kontekście trudno traktować zatrudnienie odwołującej jako mające na celu zagwarantować uzyskiwanie jej świadczeń z tytułu macierzyństwa. Taki cel nie jest zresztą sprzeczny z ustawą, o ile stosunek pracy jest realizowany, co jak wskazano powyżej – zostało w sprawie wykazane.

W tych okolicznościach Sad Okręgowy zważył, że spornej umowie o pracę
z 11 czerwca 2018 r. nie sposób przypisać cech pozorności. Odwołująca wykonywała powierzone jej obowiązki zgodnie z umową, za co otrzymywała wynagrodzenie. Z kolei organ rentowy nie przedstawił przekonujących dowodów ani argumentów na potwierdzenie wyrażonego w skarżonej decyzji stanowiska. Tym samym w ocenie Sądu nie zachodzą przesłanki do uznania tej umowy za pozorną, a przez to nieważną na podstawie art. 83 § 1 k.c., a w konsekwencji należało stwierdzić, że przedmiotowa umowa stanowi tytuł podlegania przez E. U. (1) ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia jej zawarcia. Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał wniesione odwołania za zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił skarżoną decyzję orzekając jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd Okręgowy rozstrzygnął o kosztach postępowania
na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie obciążając organ rentowy – jako stronę przegrywającą postępowanie – kosztami zastępstwa procesowego strony odwołującej się.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć (...) stron.

K.S.