Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący-Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Balion - Hajduk

Sędzia Sądu Okręgowego Tomasz Pawlik

Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Hupa – Dębska

po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2021 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym sprawy

z wniosku D. S.

z udziałem S. S., T. S., K. S. (1), , M. S. (1), M. R. (1), I. R., H. R., P. R. (1), M. R. (2), K. S. (2), R. R., A. R. (1), W. R., Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., M. R. (3), A. R. (2), S. R. (1), A. S. (1), P. R. (2), D. R., M. S. (2), H. S., A. R. (3), K. R., M. R. (4), S. R. (2), F. R. i Gminy R.,

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji uczestniczki postępowania Gminy R.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 27 lutego 2020 r., sygn. akt II Ns 371/17

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestniczki postępowania Gminy R. na rzecz uczestników postępowania M. S. (1) i K. S. (1) po 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Magdalena Hupa – Dębska SSO Magdalena Balion - Hajduk SSO Tomasz Pawlik

Sygn. akt III Ca 743/20

UZASADNIENIE

Wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej w dniu 27 grudnia 2016 roku Z. S.. Jako interes prawny wskazał, że z jego wniosku toczy się postępowanie egzekucyjne przeciwko spadkobiercy S. S. oraz zmarłej Z. S., lecz z powodu śmierci Z. S. postępowanie egzekucyjne pozostało zawieszone, do czasu ustalenia spadkobierców zmarłej dłużniczki.

Postanowieniem z 27 lutego 2020 roku Sąd Rejonowy w Rybniku stwierdził, że spadek po Z. S., zmarłej w dniu 27 grudnia 2016 roku w R., ostatnio zamieszkałej w R., nabyła w całości z dobrodziejstwem inwentarza na podstawie ustawy Gmina R. (pkt 1) oraz nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w R. 309,52 zł tytułem pokrycia kosztów ogłoszeń w prasie tymczasowo pokrytych z Funduszu Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w R. (pkt 2).

Postanowienie to zostało wydane w oparciu o ustalenie, że spadkodawczyni zmarła w dniu 27 grudnia 2016 roku w R., w chwili śmierci pozostawała w związku małżeńskim ze S. S.. Spadkodawczyni miała jednego syna T. S.. Dzieci przysposobionych nie miała, rodzice i dziadkowie zmarłej nie żyją. Spadkodawczyni nie sporządziła testamentu.

W dniu 20 czerwca 2017 roku S. S. i T. S. złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej Z. S. przed notariuszem w R. - J. O. pod nr rep. A 7764/2017. T. S. w chwili śmierci Z. S. miał dwóch małoletnich synów: K. S. (1) oraz M. S. (1).

W dniu 23 stycznia 2018 roku A. J., działająca w imieniu swoich małoletnich synów M. S. (1) i K. S. (1) złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w S. - P. W. pod nr rep. (...) na podstawie uzyskanego zezwolenia prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zawierciu z dnia 18 grudnia 2017 roku sygn. akt III Nsm 713/17.

Spadkodawczyni Z. S. miała rodzeństwo: brata E. R., M. R. (5) oraz J. R. (1). Rodzeństwo spadkodawczyni nie dożyło otwarcia spadku.

Zmarły brat spadkodawczyni E. R. miał żonę M. R. (1) oraz dwójkę dzieci: syna R. R. i syna I. R.. W dniu 3 grudnia 2018 roku R. R. złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przed zastępcą notariusza w Ż. - M. M. (1) pod nr rep. (...)

W chwili śmierci spadkodawczyni R. R. miał dwójkę dzieci: A. S. (1) i S. R. (1). W dniu 27 grudnia 2018 roku A. S. (1) i S. R. (1) złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. przed zastępcą notariusza w Ż. - M. M. (1) pod nr rep. (...)

W chwili śmierci spadkodawczyni S. R. (1) i A. S. (1) nie mieli dzieci.

W chwili śmierci spadkodawczyni I. R. miał syna M. R. (2) i P. R. (2). W dniu 26 listopada 2018 roku I. R., M. R. (2) oraz M. R. (1) złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w B. - M. D. pod nr rep. A 5926/2018. W dniu 29 listopada 2018 roku P. R. (2) złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w B. - M. D. pod nr rep. (...)

W chwili śmierci spadkodawczyni M. R. (2) i P. R. (2) nie mieli dzieci.

Zmarły brat spadkodawczyni M. R. (5) miał żonę H. R. oraz dwójkę dzieci: syna A. R. (1) i syna W. R.. W dniu 23 listopada 2018 roku H. R. i A. R. (1) złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w B. - A. K. (1) pod nr rep. (...).

W dniu 26 listopada 2018 roku W. R. złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w N. - M. Z. pod nr rep.(...)

W chwili śmierci spadkodawczyni A. R. (1) miał jedną córkę A. R. (2). W dniu 11 czerwca 2019 roku A. R. (2) złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w N. - A. K. (2) pod nr rep.(...)

W chwili śmierci spadkodawczyni A. R. (2) nie posiadała dzieci.

W chwili śmierci spadkodawczyni W. R. miał dwójkę dzieci: D. R. i M. S. (2). W dniu 14 maja 2019 roku D. R. złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przednotariuszem w N. - M. Z. pod nr rep. (...)

W dniu 28 grudnia 2018 roku M. S. (2) złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w N. - J. R. (2) pod nr rep.(...)

W chwili śmierci spadkodawczyni D. R. i M. S. (2) nie posiadali dzieci.

Zmarły brat spadkodawczyni J. R. (1) miał żonę H. R. oraz dzieci: córkę K. S. (2), syna M. R. (3), syna P. R. (1) oraz syna M. R. (2). W dniu 23 listopada 2018 roku H. R., P. R. (1), M. R. (3) i K. S. (2) złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w B. - A. K. (1) pod nr rep. (...)

W dniu 29 listopada 2018 roku M. R. (2) złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w D.- K. H. pod nr rep. (...)

W chwili śmierci spadkodawczyni K. S. (2) miała małoletniego syna H. S.. W dniu 7 maja 2019 roku K. S. (2) złożyła w imieniu swojego małoletniego syna H. S. oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w B. - A. K. (1) pod nr rep.(...) na podstawie zezwolenia uzyskanego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Busku-Zdroju

z dnia 27 lutego 2019 roku sygn. akt III Nsm 19/19.

W chwili śmierci spadkodawczyni M. R. (3) miał dwójkę małoletnich dzieci: córkę A. R. (3) i syna K. R.. W dniu 17 kwietnia 2019 roku M. R. (3) złożył w imieniu swojego małoletnich dzieci A. R. (3) i K. R. oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w B. - A. K. (1) pod nr rep. (...) na podstawie zezwolenia uzyskanego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Busku-Zdroju z dnia 5 marca 2019 roku sygn. akt III Nsm 2/19.

W chwili śmierci spadkodawczyni P. R. (1) miał dwójkę małoletnich dzieci: syna M. R. (4) i S. R. (2). W dniu 13 maja 2019 roku P. R. (1) złożył w imieniu swoich małoletnich dzieci M. R. (4) i S. R. (2) oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w B. - A. K. (1) pod nr rep. (...) na podstawie zezwolenia uzyskanego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Busku-Zdroju z dnia 18 marca 2019 roku sygn. akt III Nsm 42/19.

W chwili śmierci spadkodawczyni M. R. (2) miał małoletniego syna F. R.. W dniu 25 kwietnia 2019 roku M. R. (2) oraz jego żona A. R. (4) złożyli w imieniu swojego małoletniego syna F. R. oświadczenie o odrzuceniu spadku po Z. S. przed notariuszem w D. - K. H. pod nr rep. (...)na podstawie zezwolenia uzyskanego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Dębicy z dnia 20 marca 2019 roku sygn. akt III Nsm 639/18.

Sąd Rejonowy poczynił powyższe ustalenia w oparciu o zapewnienie spadkowe i zeznania złożone przez uczestników postępowania oraz dokumenty.

Ustalenia te doprowadziły Sąd Rejonowy do przekonania, że wnioskodawca miał interes prawny do wystąpienia z wnioskiem, gdyż skutecznie wykazał, że z jego wniosku toczy się postępowanie egzekucyjne przeciwko spadkobiercy S. S. oraz zmarłej Z. S., które pozostaje zawieszone, aż do czasu ustalenia spadkobierców zmarłej dłużniczki.

Sąd Rejonowy uznał, że spadkodawczyni nie pozostawiła testamentu, wobec czego dziedziczenie po niej nastąpiło na podstawie przepisów ustawy. Powołując się na treść art. 1012 k.c. oraz art. 1020 k.c., a także art. art. 931 § 1 k.c. wskazał, że w chwili śmierci spadkodawczyni pozostawała w związku małżeńskim ze S. S. oraz posiadała syna T. S.. Sąd uznał, że S. S. i T. S. w terminie odrzucili spadek po spadkodawczyni. W następnej kolejności T. S. odrzucił spadek po Z. S. w imieniu swojego małoletniego syna K. S. (1). W dalszej kolejności dziedziczyło rodzeństwo spadkodawczyni. Jako, że bracia spadkodawczyni nie dożyli otwarcia spadku, w ich miejsce powołani do spadku byli ich żony i dzieci. Tym samym Sąd Rejonowy uznał, że w miejsce zmarłego brata spadkodawczyni E. R. powołani zostali jego żona M. R. (1) i synowie R. R. oraz I. R., którzy odrzucili spadek. Dzieci R. R.: A. S. (1) i S. R. (1), także odrzucili spadek w ustawowym terminie oraz w chwili śmierci spadkodawczyni nie posiadali dzieci. Podobnie, dzieci I. R.: M. R. (2) i P. R. (2) również złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku i nie posiadali dzieci. Udział przypadający po

drugim bracie spadkodawczyni M. R. (5) powołani zostali jego żona H. R. i synowie W. R. oraz A. R. (1). A. R. (1) ma jedną córkę A. R. (2), która odrzuciła spadek. Z kolei W. R. posiada dwójkę dzieci: D. R. i M. S. (2), którzy także odrzucili spadek. A. R. (2), D. R. i M. S. (2) nie posiadali dzieci. Udział trzeciego zmarłego brata spadkodawczyni J. R. (1) powołani zostali jego żona H. R. oraz dzieci: K. S. (2), M. R. (3), P. R. (1) i M. R. (2), którzy odrzucili spadek. Ponadto, K. S. (2) odrzuciła spadek w imieniu małoletniego syna H. S., M. R. (3) odrzucił spadek w imieniu małoletnich dzieci A. R. (3) i K. R., P. R. (1) odrzucił spadek w imieniu małoletnich dzieci M. i S. R. (2) a M. R. (2) odrzucił spadek w imieniu małoletniego syna F. R.. Sąd Rejonowy wskazał, że wszyscy powyżej wymienieni spadkobiercy Z. S. skutecznie odrzucili spadek w ustawowym terminie 6 miesięcy.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy przywołał treść art. 934 § 1 - §3 k.c. i uznał, że wobec braku informacji o dalszych spadkobiercach zmarłej, należy wezwać ich przez ogłoszenie w prasie, które to pozostało bezskuteczne. Zwrócił również uwagę, że dziadkowie spadkodawczyni nie dożyli otwarcia spadku.

Dalej Sąd Rejonowy wskazał, powołując się na art. 935 k.c. oraz art. 1023§1 i §2 k.c., że wobec skutecznego odrzucenia spadku przez męża i zstępnego spadkodawczyni, zstępnych rodzeństwa, a także wobec braku rodziców, dziadków spadkodawcy i ich zstępnych, spadkobiercą ustawowym Z. S. została Gmina R., która na mocy ustawy w całości nabyła spadek z dobrodziejstwem inwentarza. O kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od wskazanego postanowienia złożyła uczestniczka postępowania Gmina R., zaskarżając je w całości.

Zarzuciła naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że K. S. (1), M. S. (1) oraz A. R. (2) odrzucili spadek w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o swoim powołaniu do spadku,

- art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nie odniesienie się w treści uzasadnienia do przyjęcia oświadczeń o odrzuceniu spadku odnośnie K. S. (1), M. S. (1) oraz A. R. (2), pomimo ich złożenia z naruszeniem terminu wskazanego w art. 1015 § 1 k.c. oraz nie wskazania przyjętego przez Sąd odnośnie ww. osób terminu, w jakim mogli oni się dowiedzieć o swoim podstawieniu do spadku ponad datę w jakiej ich zstępni spadek odrzucili. W dalszej kolejności zarzuciła naruszenie art. 1015 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że dopuszczalne jest przyjęcie skutecznego odrzucenia spadku przez K. S. (1), M. S. (1) i A. R. (2), a nadto nie wyjaśnienie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Przy tak sformułowanych zarzutach, skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego

postanowienia poprzez stwierdzenie, że spadek po Z. S. nabyli z dobrodziejstwem inwentarza K. S. (1) i M. S. (1) po ½ udziału każdy, względnie – stwierdzenie, że spadek po Z. S. nabyła z dobrodziejstwem inwentarza A. R. (2) w całości. Nadto, wniosła o zasądzenie od uczestników postępowania K. S. (1) i M. S. (1), względnie – A. S. (2) na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, względnie – uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i zastosował prawidłową podstawę prawną, które sąd odwoławczy podziela.

Odnosząc się do zarzutów apelacji stwierdzić należy, że Sąd I instancji słusznie uznał oświadczenie złożone przed notariuszem 23 stycznia 2018 roku przez A. J., matkę małoletnich synów M. S. (1) i K. S. (1), oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. na podstawie uzyskanego zezwolenia prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zawierciu z dnia 18 grudnia 2017 roku sygn. akt III Nsm 713/17. Skarżąca Gmina domaga się, aby termin 6 miesięcy do złożenia takich oświadczeń liczyć od dnia 20 czerwca 2017r. , kiedy ojciec małoletnich T. S. odrzucił spadek po Z. S., nie zgadzając się z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uchwale z 22 maja 2018r. sygn. III CZP 102/17. Z tym stanowiskiem z nie można się zgodzić. Sąd Najwyższy w uchwale podjętej w składzie 7 sędziów uznał, że termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął. Zgodnie z art. 1015 § 1 k.c., oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Termin ten ma charakter prekluzyjnego (zawitego) terminu prawa materialnego. Jak wynika z uzasadnienia cytowanej wyżej uchwały, termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy zaliczyć do grupy terminów do wykonywania praw kształtujących .

Jak wskazano z podobną sytuacją prawną mamy do czynienia w regulacji art. 1017 k.c., która dopuszcza możliwość wydłużenia terminu zawitego. Zgodnie bowiem z art. 1017 k.c. w przypadku śmierci spadkobiercy przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, oświadczenie to może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się jednak skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy. Podobieństwo tego przepisu pozwala na rozciągnięcie jego hipotezy na sytuację, w której złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletniego wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego.

Po prawomocności postanowienia sądu rodzinnego o zezwoleniu na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku oświadczenie o odrzuceniu spadku przez małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, co nie oznacza obowiązku natychmiastowego działania, chodzi bowiem o termin obiektywnie realny, oceniany z uwzględnieniem ogółu okoliczności sprawy i należytej staranności zobowiązanego. Takie somo stanowisko Sąd Najwyższy podtrzymał także w późniejszych orzeczeniach jak w postanowieniach z dnia 12 czerwca 2019 r. sygn. II CSK 236/18 czy z dnia 12 lutego 2021 r. sygn. IV CSK 376/20.

W przypadku małoletnich M. S. (1) i K. S. (1) Sąd Rejonowy w Zawierciu zezwolił na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po Z. S. postanowieniem z dnia 18 grudnia 2017r., które uprawomocniło się 27 grudnia 2017r. Wnioskodawcy otrzymali prawomocne postanowienie 9 stycznia 2018r., zaś oświadczenie w imieniu małoletnich o odrzuceniu spadku zostało złożone przed notariuszem 23 stycznia 2018r. Biorąc pod uwagę okres świąteczno – noworoczny, należy uznać, że oświadczenie to zostało złożone w terminie.

Jeśli chodzi o drugi z zarzutów dotyczący oświadczenia o odrzuceniu spadku złożonego przez A. R. (2) 11 czerwca 2019r., apelująca domaga się aby 6 miesięczny termin do łożenia oświadczenia o odrzucenia spadku był liczony od daty złożenia takiego oświadczenia przez jej ojca A. R. (1), który odrzucił spadek 23 listopada 2018r.

Jak wynika z protokołu przyjęcia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez H. i A. R. (1) stawający przed notariuszem zawartego w aktach o sygn. II N 853/18 nie ujawnili, że A. R. (1) ma córkę A., nie została ona wymieniona jako spadkobierczyni Z. S.. Sąd Rejonowy nie zawiadomił jej o odrzuceniu przez nich spadku po Z. S..

Na rozprawie uczestniczka postępowania A. R. (2) zeznała, że o powołaniu do spadku dowiedziała się z wezwania do stawiennictwa w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku tj. 7 czerwca 2019r. i od razu 11 czerwca 2019r. złożyła u notariusza oświadczenie o odrzuceniu spadku. Nie znała Z. sztorc, nie wiedziała o jej śmierci i o tym, że ojciec odrzucił spadek.

W akcie notarialnym z 11 czerwca 2019r. w § 1 notariusz opisał wyżej wskazane okoliczności dowiedzenia się przez uczestniczkę o powołaniu do spadku i przyjął jej oświadczenie o odrzuceniu spadku – akta o sygn. I N 471/19.

Uczestnik postępowania A. R. (1) w odpowiedzi na apelacje wskazał, że nie mieszka z żona i córką A. od kilku lat, kontakty z córką ma raczej telefoniczne. Nie mówił jej o śmierci Z. S. i o tym, że odrzucił po niej spadek.

Gmina wezwana do udziału w sprawie nie przedstawiła swojego stanowiska, nie odniosła się do dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz zeznań uczestników, w tym A. R. (2). Nie ustosunkowała się także do odpowiedzi na apelację uczestnika postępowania A. R. (1). Brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania zeznań uczestniczki A. R. (2) i stanowiska uczestnika postępowania A. R. (1), tym samym Sąd

Rejonowy prawidłowo uznał złożone przez A. R. (2) oświadczenie o odrzuceniu spadku za skuteczne.

Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił apelację jako nieuzasadnioną na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 109 § 1 i 2 k.p.c. a złożyły się na nie kwoty po 120zł tytułem wynagrodzenia adwokata reprezentujących uczestników M. S. (1) i K. S. (1).

SSO Magdalena Balion – Hajduk