Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

Protokolant: st. sekr. sąd. Dominika Kołpa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 maja 2021 r. w Warszawie

sprawy M. P. (1), (...) Sp. z o.o. w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek odwołania M. P. (1), (...) Sp. z o.o. w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 25 maja 2020r. nr: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż podstawa wymiaru składek M. P. (1) z tytułu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w W. w okresie od dnia 1 grudnia 2019r. do dnia 31 grudnia 2019r. wynosi 13.402 zł (słownie: trzynaście tysięcy czterysta dwa złote),

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz M. P. (1) kwotę 180 zł (słownie: sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 29 czerwca 2020 r. M. P. (1) , zastępowana przez pełnomocnika,
wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.
z dnia 25 maja 2020 r. nr (...) wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że jej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w przeliczeniu na okres miesiąca w okresie
od 1 do 31 grudnia 2019 r. wynosiła 13.402,00 zł. Pełnomocnik odwołującej zarzucił skarżonej decyzji wadliwe ustalenie podstawy wymiaru składek z tytułu umowy o pracę zawartej
z płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. z siedziba w W. za ww. okres i przyjęcie,
że wynosi 1.188,00 zł, poprzedzone przyjęciem, że wypłacenie odwołującej premii za grudzień 2019 roku w kwocie 12.000 zł miało na celu wyłącznie uzyskanie wyższych świadczyć płynących z ochrony ubezpieczeniowej oraz że sytuacja finansowa płatnika nie pozwalała mu na wypłacenie odwołującej premii w tej wysokości. Uzasadniając odwołanie wyjaśnił,
że odwołująca była zatrudniona u płatnika na podstawie umowy o pracę z 31 maja 2019 r. na stanowisku dyrektora administracyjnego w wymiarze ½ etatu z wynagrodzeniem 2.375,00 zł brutto miesięcznie, a następnie od 1 grudnia 2019 r. w wymiarze ¼ etatu z wynagrodzeniem 1.188,00 zł. Jednocześnie 9 grudnia 2019 r. odwołująca otrzymała od pracodawcy pismo potwierdzające przyznanie jej jednorazowej premii w wysokości 12.000,00 zł, która następnie została wypłacona odwołującej z wynagrodzeniem za grudzień 2019 r. Wypłata premii była uzasadniona i miała oparcie w wynikach i jakości pracy świadczonej przez odwołującą,
w szczególności w wyniku pozyskania przez nią nowego kontrahenta i zawarcia z nim umowy o świadczenie usług polegającym na sprzątaniu należących do niego pomieszczeń. Tym samym działania odwołującej doprowadziły do polepszenia sytuacji finansowej płatnika, zaś kwotę premii należy ocenić jako adekwatną i proporcjonalną do osiągniętych przez płatnika korzyści. W ocenie strony odwołującej argumentacja organu rentowego, zgodnie z którą wypłatę premii należy uzależnić od braku wystąpienia straty z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, jest nieuzasadniona ekonomicznie i może jedynie dowodzić braku powiązania tego typu argumentacji z faktycznymi regułami funkcjonowania rynku. Ponadto wypłata premii była skorelowana z podsumowaniem i rozliczeniem roku obrachunkowego przez płatnika składek, jak również rozliczeniem i oceną pracy odwołującej po 6 miesiącach pracy. Całokształt okoliczności sprawy prowadzi do stwierdzenia, że wypłacenie odwołującej premii nie zostało dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego wskazanych w art. 58 § 2 k.c. (odwołanie k. 3-8 a.s.).

W dniu 30 czerwca 2020 r. odwołanie od powyższej decyzji złożyła również (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. , zastępowana przez pełnomocnika, wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że podstawę wymiaru M. P. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej ze spółką umowy o pracę na ubezpieczenie społeczne w okresie od 1 czerwca 2019 r. stanowi rzeczywiście otrzymany przez ubezpieczoną przychód w poszczególnych miesiącach. Uzasadniając odwołanie płatnik składek zarzucił organowi rentowemu niewystarczające i nierzetelne rozpoznanie materiału dowodowego,
co prowadziło do przyjęcia, że wypłacona ubezpieczonej premia uznaniowa w grudniu 2019 r. miała na celu wyłącznie uzyskanie wyższych świadczeń płynących z ochrony ubezpieczeniowej i ustalenie w sposób dowolny podstawy wymiaru składek dla ubezpieczonej, która jest niezgodna z rzeczywiście otrzymanym przez nią przychodem. W uzasadnieniu odwołania płatnik powołał się na tożsame okoliczności faktyczne i prawne jak w przypadku odwołania M. P. (1), dodatkowo wskazując, że wypłata spornej premii na rzecz ubezpieczonej była uzasadniona między innymi tym, że dzięki umiejętnościom ubezpieczonej oraz dużemu doświadczeniu na zajmowanym stanowisku poprawione zostały procedury wewnętrzne w dziale logistyki spółki, procedury współpracy z księgowością oraz rozliczenia usług transportowych, a działania ubezpieczonej przyczyniły się w znaczącym stopniu
do pozyskania nowych klientów dla płatnika (odwołanie k. 11-21 a.s.).

W odpowiedzi na odwołania z dnia 28 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając stanowisko organu rentowego działający w jego imieniu pełnomocnik wyjaśnił, że wskutek przeprowadzonej kontroli zgłoszenia M. P. (1) do ubezpieczeń społecznych oceniono zwiększenie podstawy wymiaru składek ubezpieczonej za grudzień 2019 r. do kwoty 13.402 zł brutto jako czynność pozorną w rozumieniu art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p., dokonaną jedynie w celu uzyskania wyższych świadczeń z FUS. Za powyższym zdaniem organu przemawia okoliczność, że ubezpieczona od 2 stycznia 2020 r. przebywa na długotrwałym zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą, a ponadto fakt, że płatnik odnotował znaczącą stratę w 2019 roku, tym samym wypłata ubezpieczonej premii w wysokości 12.000 zł była nieuzasadniona ekonomiczna. Organ zwrócił przy tym uwagę, że ubezpieczona nie przyczyniła się do zwiększenia zysków firmy, a ponadto osoby nadzorujące jej pracę ani inni pracownicy nie otrzymały żadnej premii na koniec 2019 r. (odpowiedź na odwołanie k. 103-105 a.s.).

Sprawy z odwołań (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zostały połączone do łącznego rozpoznania na podstawie art. 219 § 1 k.p.c. (akta sprawy
VII U 1465/20).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu
22 listopada 2017 r. Kapitał zakładowy spółki wynosi 578.000,00 zł. Spółka rozpoczęła działalność w połowie 2018 roku, a jej przedmiotem jest świadczenie usług w zakresie obsługi budynków i zarządzania stanem administracyjnym i technicznym, a ponadto również logistyką i usługami poligraficznymi. Spółka jest związana z działalnością braci J. A. (1) i S. A. (1), powstała w wskutek podziału należącej do nich wcześniej spółki (...) Sp. z o.o. poprzez przeniesienie wydzielonych składników majątku stanowiących część przedsiębiorstwa. J. A. (1) jest jedynym wspólnikiem (...) Sp. z o.o., posiada wszystkie jej udziały i jednocześnie pracuje w niej na stanowisku dyrektora ds. strategii i rozwoju. Jego brat, S. A. (1), jest prokurentem spółki. Prezesem zarządu spółki jest Z. B. (odpis z KRS k. 23-28 a.s., zeznania świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s., S. A. (1) k. 179-189 a.s.).

Przed zatrudnieniem w (...) Sp. z o.o. M. P. (1) współpracowała z J. i S. A. (1) w spółce (...) Sp. z o.o. na stanowisku dyrektora administracyjnego, a także (...) S.A., gdzie pracowała na stanowisku dyrektora biura zarządu z wynagrodzeniem w wysokości 5.500 zł brutto (zeznania świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s., S. A. (1) k. 179-189 a.s., zeznania odwołującej k. 181-185 a.s.).

Z uwagi na ogłoszenie upadłości przez drugą z wymienionych spółek, powódka zakończyła stosunek pracy w maju 2019 r. Jednocześnie ubezpieczonej zostało zaproponowane zatrudnienie w spółce (...). Przed podpisaniem umowy powódce zaproponowano zatrudnienie w wymiarze ½ etatu, co jej odpowiadało z uwagi na to, że miała wówczas około 1,5 roczne dziecko. Jednocześnie zaproponowano jej niższe wynagrodzenie niż w poprzedniej spółce, ale z możliwością jego uzupełnienia w formie premii uznaniowej w przypadku zdobycia kontraktu. Wypłatę premii przewidywał obowiązujący w (...) Sp. z o.o. Regulamin Wynagradzania, zgodnie z którego § 3 pkt 10 pracodawca może przyznać pracownikowi za szczególnie efektywną pracę premię uznaniową, której wysokość jest wliczana do podstawy wynagrodzenia ( (...) Sp. z o.o. – koperta k. 162 a.s., zeznania świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s., S. A. (1) k. 179-189 a.s., zeznania odwołującej k. 181-185 a.s.).

W dniu 31 maja 2019 r. M. P. (1) zawarła z (...) Sp. z o.o. umowę o pracę
na podstawie której została zatrudniona na czas nieokreślony od 1 czerwca 2019 r.
na stanowisku dyrektora administracyjnego w wymiarze ½ etatu i z wynagrodzeniem w kwocie 2.375,00 zł. W późniejszym okresie, 2 grudnia 2019 r., strony zawarły porozumienie zmieniające, na postawie którego od 1 grudnia 2019 r. M. P. (1) została zatrudniona
w wymiarze ¼ etatu z wynagrodzeniem w kwocie 1.188,00 zł brutto miesięcznie (umowa
o pracę z 31.05.2019 r. k. 29-30 a.s.; porozumienie zmieniające z 02.12.2019 r. k. 32 a.s.).

Do zakresu obowiązków M. P. (1) w odwołującej się spółce należało prowadzenie dokumentacji spółki, w tym przygotowywanie pism, umów, uchwał i protokołów z posiedzeń organów spółki, przygotowanie sprawozdań spółki; nadzór i zarządzanie pracą działu logistycznego; negocjowanie warunków z dostawcami usług i obsługa ubezpieczeń spółki; przygotowanie ofert spółki i negocjowanie warunków z klientami; współpraca w zakresie przygotowania i aktualizowania strony internetowej spółki; weryfikacja i akceptowanie faktur przychodzących; organizacja i zapewnienie sprawnego funkcjonowania biura spółki; nadzór nad prawidłowym obiegiem dokumentów i kontrola obiegu informacji w firmie; wykonywanie innych zleconych przez przełożonego zadań i projektów. Na przełomie czerwca i grudnia 2019 roku ubezpieczona wykonywała pracę zgodnie z powyższym zakresem obowiązków. Praca ubezpieczonej była nadzorowana przez J. A. (1) (umowa z 31.05.2019 r., zakres obowiązków dyrektora administracyjnego k. 31 a.s.; korespondencja e-mail k. 52-67 a.s. i w aktach rentowych, karty nieoznaczone; świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s., S. A. (1) k. 179-189 a.s., zeznania odwołującej k. 181-185 a.s.).

W lipcu 2019 roku ubezpieczona sporządziła i złożyła ofertę na administrowanie oraz nadzór nad stanem technicznym budynku biurowo-usługowo-technicznego należącego
do (...) Sp. z o.o. w upadłości położonego przy ul. (...) w K., obejmującego usług w zakresie m. in. prowadzenia książki obiektu budowlanego, pilnowanie terminów przeglądów technicznych i nadzór nad ich wykonaniem czy też sprzątanie ciągów komunikacyjnych i węzłów sanitarnych w dniu robocze, z proponowaną stawką ryczałtową
w wysokości 4.000 zł + 23% podatku VAT. Oferta została zaakceptowana przez syndyka masy upadłości ww. spółki, w związku z czym w dniu 1 sierpnia 2019 r. między płatnikiem składek a ww. spółką doszło do zawarcia umowy o świadczenie usług (oferta z 30.07.2019 r., (oświadczenie syndyka masy upadłości (...) Sp. z o.o. z 25.02.2021 r., umowa
o świadczenie usług – koperta k. 162 a.s.; zeznania świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s., S. A. (1) k. 179-189 a.s.; zeznania odwołującej k. 181-185 a.s.).

W związku z pozyskanie ww. kontrahenta, przełożeni ubezpieczonej podjęli decyzję
o przyznaniu jej premii uznaniowej w wysokości 12.000 zł. Premia została ubezpieczonej wypłacona wraz z wynagrodzeniem za grudzień 2019 roku w łącznej wysokości 9.107,77 zł (zeznania świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s., S. A. (1)
k. 179-189 a.s.; zeznania odwołującej k. 181-185 a.s.; potwierdzenia przelewów – akta rentowe; informacja o przyznaniu premii k. 33 a.s.).

Oprócz ubezpieczonej, (...) Sp. z o.o. w 2019 roku zatrudniała ok. 14 osób na różnych stanowiskach. Ubezpieczona była jedyną osobą, która otrzymała premię w 2019 roku (zeznania świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s., S. A. (1) k. 179-189 a.s.).

W 2018 roku (...) Sp. z o.o. zanotowała stratę z działalności w wysokości
-28.217,95 zł, natomiast w 2019 roku w wysokości -346.117,09 zł. Jednocześnie w stosunku do roku poprzedzającego, w 2019 roku zwiększeniu uległa wartość aktywów trwałych spółki
z 43.898,55 zł do 197.208,75 zł oraz wartość przychodu netto ze 134.278,15 zł
do 677.783,31 zł, przy jednoczesnym wzroście kosztów działalności operacyjnej
z 320.288,24 zł do 995.750,32 zł, których głównym czynnikiem był wzrost wynagrodzeń
(ze 165.153.18 zł w 2018 roku do 666.641,43 zł w 2019 roku) (zeznania świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s., dokumenty finansowe spółki za lata 2017-2018 – bilanse, rachunki zysków i strat, sprawozdania finansowe k. 75-102 a.s.).

W okresie od 2 stycznia 2020 r. M. P. (1) była niezdolna do pracy. Niezdolność
do pracy przypadała na okres ciąży. Po przejściu odwołującej na zwolnienie lekarskie,
jej obowiązki zostały podzielone miedzy J. i S. A. (1) oraz innego praocwnika odwołującej się spółki, M. P. (2) (druki ZUS ZLA k. 42-46 a.s., zeznania świadków J. A. (1) k. 166-170 a.s.).

W związku z roszczeniem M. P. (1) o zasiłek chorobowy za okres od 31 stycznia 2020 r. do 27 lutego 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przeprowadził z urzędu postępowanie w przedmiocie zgłoszenia jej do ubezpieczeń społecznych i wysokości podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia w związku
z zatrudnieniem w (...) Sp. z o.o. Po zakończeniu postępowania ZUS (...) Oddział
w W. wydał w dniu 25 maja 2020 r. decyzję nr (...) na podstawie której stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne M. P. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. wynosi miesięcznie od 1 czerwca 2019 r. do 30 listopada 2019 r. kwotę 2.375,00 zł
w przeliczeniu na okres miesiąca, natomiast od 1 grudnia 2019 r. wynosi kwotę 1.188,00 zł
w przeliczeniu na okres miesiąca. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy stwierdził,
że wypłacenie M. P. (1) premii za grudzień 2019 r. w wysokości 12.000 zł miało na celu uzyskanie wyższych świadczeń płynących z ochrony ubezpieczeniowej, gdyż zebrana dokumentacja i okoliczności sprawy nie uzasadniały takiego wynagrodzenia (wniosek
o zbadanie okoliczności związanych z ubezpieczeniem, zawiadomienia o wszczęciu postępowania, decyzja ZUS z 25.05.2020 r. – akta rentowe).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wymienione wyżej dowody z dokumentów oraz zeznań świadków i ubezpieczonej. W ocenie Sądu w zakresie, w jakim wynikały z nich wymienione wyżej okoliczności, zebrany w sprawie materiał dowodowy był spójny, wzajemnie korespondujący i wiarygodny. W ramach dokumentów Sąd uwzględnił jako wiarygodne dokumenty załączone do akt osobowych odwołującej oraz do akt rentowych.
Treść dokumentów nie budziła zastrzeżeń co do ich waloru dowodowego. O. z kolei dowody ze świadków, Sąd dał wiarę zeznaniom J. A. (1) i S. A. (1) w zakresie, w jakim przedstawili okoliczności związane z specyfiką działalności i funkcjonowania (...) Sp. z o.o., a także zakresem czynności realizowanych przez ubezpieczoną oraz przyczyn wypłacenia jej premii, uznając ich zeznania w tym zakresie za zbieżne i korespondujące ze sobą. Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania ubezpieczonej M. P. (1) w zakresie, w jakim były zbieżne z zeznaniami pozostałych przesłuchanych
w sprawie osób oraz treścią załączonych dokumentów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył wysokości podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenia społeczne M. P. (1) z tytułu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 423) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są pracownikami. Za pracownika uważa się osobę pozostającą
w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a (art. 8 ust. 1 ustawy). Osoby te na podstawie
art. 11 i art. 12 ust. 1 ustawy podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Podleganie ubezpieczeniom społecznych z tytułu stosunku pracy jest ściśle związane z obowiązkiem uiszczania składek. Ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie wyrażonej art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W myśl tych przepisów podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.).

Wskazać należy, że organ rentowy rozstrzygając o przyjęciu niższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne skorzystał z prawa kontrolowania wysokości wynagrodzenia w zakresie zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przedmiotem takiej kontroli może być prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia
i płacenia składek. Zakład ma przy tym prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy,
jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy
w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 u.s.u.s Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej
z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ^{( 1)} k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2012 r., III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2013 r.,
III AUa 294/13).

W związku z powyższym ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba, że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 16/05; z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05; z dnia 6 lutego 2006 r., III UK 156/05 oraz z dnia 5 czerwca 2009 r., I UK 19/09).

Na tle powyższego nie budzi wprawdzie wątpliwości, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień, jednocześnie zaznaczenia wymaga,
że wolność kontraktowa jest możliwa do realizacji w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 k.p., umówienie się o wyższe od najniższego wynagrodzenia jest dopuszczalne, gdyż semiimperatywne normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego,
lecz także wzgląd na interes publiczny. Sam cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna w części ustalającej wygórowane, nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy wynagrodzenie jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05; wyroki Sądu Najwyższego
z 18 października 2005 r. II UK 43/05, z 12 lutego 2009 r., III UK 70/08). Zgodnie bowiem z art. 78 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014 r. I UK 302/13).
Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia każdego konkretnego przypadku,
a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji
(zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 listopada 1996 r. U 6/96, wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1999 r. I PKN 456/99).

Na podstawie zaskarżonej decyzji ZUS (...) Oddział w W. zakwestionował zwiększenie podstawy wymiaru składek ubezpieczonej za grudzień 2019 r., uznając,
że przyznanie jej przez pracodawcę za ten miesiąc premii w wysokości 12.000 zł miało na celu wyłącznie uzyskanie wyższych świadczeń z tytułu choroby. Po przeprowadzeniu postępowania Sąd Okręgowy ostatecznie nie podzielił tego stanowiska. Zdaniem Sądu, uwzględniając zebrany materiał dowodowy, w sprawie niniejszej brak było podstaw do kwestionowania wypłacenia ubezpieczonej premii jako czynności mającej na celu wyłącznie zwiększenie jej podstawy wymiaru składek na potrzeby zagwarantowania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wprawdzie ubezpieczona wkrótce po otrzymaniu premii, bo już od 2 stycznia 2020 r., stała się niezdolna do pracy i niezdolność ta przypadała na okres ciąży, co potencjalnie może budzić podejrzenie zamiaru zawyżenia podstawy wymiaru składek w celu uzyskania wyższych świadczeń w związku z nadchodzącym macierzyństwem i ewentualną niezdolnością do pracy przypadającą na okres ciąży, o tyle w ocenie Sądu okoliczności sprawy nie potwierdzały, by taki zamiar faktycznie stronom towarzyszył.

Zdaniem Sąd Okręgowy dla kompleksowej oceny zarówno prawidłowości skarżonej decyzji, jak i żądania odwołujących, pod uwagę należało wziąć szereg okoliczności sprawy, takie jak specyfika działalności spółki, relacje między stronami, jak również zakres i rangę powierzonych ubezpieczonej obowiązków. Z dokonanych przez Sąd ustaleń wynika,
że M. P. (1) podjęła zatrudnienie w (...) Sp. z o.o. z dniem 1 czerwca 2019 r. na czas nieokreślony, w wymiarze ½ etatu oraz z wynagrodzeniem w kwocie 2.375,00 zł. Zatrudnienie ubezpieczonej w odwołującej się spółce stanowiło kontynuację dotychczasowej współpracy
z J. i S. A. (2), w ramach której M. P. (1) pracowała wcześniej w należących do nich spółkach. Przed zatrudnieniem w (...) Sp. z o.o. ubezpieczona pracowała w spółce (...) S.A., której prezesem zarządu był J. A. (1), na stanowisku dyrektora biura zarządu za wynagrodzeniem w wysokości
5.500 zł brutto miesięcznie. Z zeznań J. A. (2) oraz M. P. (1), którym Sąd dał wiarę, wynika, że odwołująca miała zostać zatrudniona w spółce w niższym wymiarze czasu pracy oraz z niższym wynagrodzeniem, niż przysługiwało jej z tytułu zatrudnienia
w spółce (...) S.A., przy czym jednocześnie strony ustaliły, że będzie jej przysługiwać premia w przypadku pozyskania na rzecz spółki kontrahentów i kontraktów. Porozumienie takiej treści było zgodnie z obowiązującym w odwołującej się spółce (...), który przewidywał możliwość przyznania pracownikom premii uznaniowej przy spełnieniu warunku szczególnie efektywnej pracy. Taka też sytuacja miała miejsce w przypadku odwołującej, która pod koniec lipca 2019 roku zwróciła się do syndyka masy upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości z ofertą świadczenia usług w zakresie administrowania i nadzoru nad stanem technicznym budynku biurowo-usługowo-technicznego, położonego w K. przy ul. (...). Oferta obejmowała m. in. prowadzenie książki obiektu budowlanego, czy też sprzątanie ciągów komunikacyjnych i węzłów sanitarnych, z przyjęciem wynagrodzenia w wysokości 4.000 zł powieszonego o stawkę podatku VAT. Zgromadzone w sprawie dokumenty, zwłaszcza oświadczenia syndyka, a także zeznania świadków, potwierdzają, że oferta została zaakceptowana, co prowadził do zawarcia umowy o świadczenie usług między syndykiem masy upadłości ww. upadłej spółki a spółką (...). Materiał dowodowy potwierdza zatem, że ubezpieczona pozyskała kontrahenta dla spółki, a co za tym idzie, spełniła ustalony przez strony umowy o pracę warunek do uzyskania premii za efekty swojej pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego nawet gdyby przyjąć, że przyznanie ubezpieczonej premii miało zmierzać do zagwarantowania jej wyższych świadczeń w związku ze zbliżającym się macierzyństwem bądź potencjalną jej niezdolnością do pracy w trakcie ciąży, to taki stan rzeczy autonomicznie nie świadczy jeszcze o dokonaniu czynności sprzecznej z zasadami współżycia społecznego, rozumianej jako uzyskanie wyższych świadczeń kosztem innych uczestników systemu ubezpieczeń społecznych. W orzecznictwie podkreśla się, że samo zawarcie umowy o pracę z kobietą w okresie ciąży, choćby nawet głównym motywem tego zatrudnienia było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem. Równie ugruntowany w orzecznictwie brak akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznych zachowań przejawiających się zawarciem umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia, przy jednoczesnym ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy, musi być poprzedzony ustaleniem, że wynagrodzenie było zawyżone i nie znajdywało usprawiedliwienia w rzeczywistych warunkach świadczenia pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 6 lutego
2006 r., III UK 156/05; z 18 października 2005 r. II UK 43/05; z 12 lutego 2009 r., III UK 70/08). Taka sytuacja, w odniesieniu do kwestii wypłaconej jej premii, w przypadku ubezpieczonej nie miała miejsca, gdyż zebrany w sprawie materiał dowodowy potwierdził,
iż przyznanie jej dodatkowe świadczenie stanowiło gratyfikację za jakość i efekty wykonanej przez nią pracy. Należy również zwrócić uwagę, że zarówno J. A. (2),
jak i S. A. (2) oceniali pracę ubezpieczonej pozytywnie. Potwierdzili fakt posiadania przez nią stosownych kompetencji oraz wykonywania przez nią pracy zgodnie
z zakresem obowiązków, a także wskazali, że swoją pracą przyczyniła się do zwiększenia przychodów spółki. Zeznania świadków w powyższym zakresie należy korespondowały przy tym z treścią pisemnych zeznań uzyskanych przez organ rentowy w toku postępowania wyjaśniającego, i zdaniem Sądu należy uznać je za wiarygodne choćby z perspektywy wcześniejszej, wieloletniej współpracy między stronami. Wymaga przy tym zaznaczenia,
że czynności realizowane przez powódkę obejmowały m. in. przygotowaniem dokumentacji
i sprawozdań dla zarządu spółki, przygotowywaniem ofert, negocjowaniem warunków
z potencjalnymi klientami i dostawcami, weryfikowaniem faktu czy też obsługą obiegu informacji w firmie, co może uzasadniać ocenę jej stanowiska jako kluczowego z perspektywy działalności spółki.

W realiach niniejszej sprawy Sąd nie podzielił również argumentacji organu rentowego, który wskazywał, iż przyznanie ubezpieczonej premii w wysokości 12.000 zł było nieuzasadnione ekonomicznie z uwagi na osiągnięcie przez spółkę straty za rok 2019 roku.
Sąd poddał analizie przekazane przez spółkę sprawozdania finansowe, bilanse oraz rachunki zysków i strat, z których istotnie wynika, że w 2019 roku spółka zanotowała stratę przekraczającą 300.000 zł. Powyższa okoliczność nie oznacza jednak, że spółka znajdowała się w niekorzystnej sytuacji finansowej, gdyż w stosunku do 2018 roku zanotowała znaczny wzrost wartości aktywów trwałych oraz wzrost przychodu netto, przy jednoczesnym wzroście kosztów działalności operacyjnej. Uwzględniając przy tym zeznania J. A. (2),
co dodatkowo znajduje oparcie w informacji z dołączonego do akt rejestru przedsiębiorców KRS, zgodnie z którymi spółka rozpoczęła działalność w 2018 roku, należy przyjąć,
że znajdowała się na początkowym jej etapie. Z tej zaś perspektywy osiąganie przez spółkę
u progu działalności straty, co na rynku gospodarczym jest zjawiskiem typowym, nie musi jednoznacznie świadczyć o jej niekorzystnej sytuacji ekonomicznej, w szczególności, jeśli z dostępnej dokumentacji finansowej wynika, że składające się ostatecznie na stratę wydatki są związane z podejmowanymi przez taką spółkę inwestycjami. Powyższe znajduje przy tym potwierdzenie w relacjach wspomnianego wyżej świadka, który zeznał, że (...) Sp. z o.o. skończyła rok 2020 roku z zyskiem około 50.000 zł. W tych okolicznościach zdaniem Sądu podnoszony przez organ rentowy argument dotyczący sytuacji finansowej spółki nie mógł skutkować jednoznacznym stwierdzeniem o niecelowości ekonomicznej przyznania ubezpieczonej premii za grudzień 2019 roku.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy stwierdził, że stanowisko organu rentowego wyrażone w skarżonej decyzji było niezasadne. Uwzględniając całokształt okoliczności faktycznych ustalonych w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowego Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania wypłacenia ubezpieczonej premii jako czynności mającej na celu wyłącznie zwiększenie jej podstawy wymiaru składek na potrzeby zagwarantowania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nie sposób przy tym uznać, zgodnie ze stanowiskiem pełnomocnika wyrażonym w odpowiedzi na odwołanie, działania stron w tym zakresie jako czynności pozornej w rozumieniu art. 83 § 1 k.c.,
skoro premia została ubezpieczonej faktycznie wypłacona. W konsekwencji należało stwierdzić, iż przyznana M. P. (1) kwota tytułem premii za grudzień 2019 roku winna zostać uwzględniona do postawy wymiaru składek na ubezpieczenia.

Skutkiem powyższego Sąd Okręgowy zmienił skarżoną decyzję w ten sposób, że przyjął za podstawę wymiaru składek ubezpieczonej z tytułu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o.
w okresie od 1 do 31 grudnia 2019 r. kwotę zadeklarowaną przez płatnika w wysokości
13.402 zł, orzekając co do istoty zgodnie z pkt 1 wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Jednocześnie Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia żądania odwołującej się spółki w zakresie, w jakim domagała się ustalenia, że podstaw wymiaru składek M. P. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w okresie od 1 czerwca 2019 r. stanowi rzeczywiście otrzymany przez ubezpieczoną przychód w poszczególnych miesiącach. Wymaga zaznaczenia, że wydając skarżoną decyzję organ rentowy nie ustalił wysokości podstawy wymiaru składek ubezpieczonej za poszczególne miesiące w okresie od momentu zatrudnienia (z pominięciem podstawy za miesiąc grudzień 2019 r., czego dotyczyły rozważania powyższe) w wysokości innej niż wynagrodzenie przewidziane w łączących strony umowie o pracę oraz porozumieniu zmieniającym. Brak było zatem podstawy do weryfikacji przyjętych przez organ ustaleń w tym zakresie, co skutkowało oddaleniem odwołania w pozostałej części zgodnie z pkt 2 wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W pkt 3 wyroku Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października
2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800), zasądzając
od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz M. P. (1) kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.