Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V U 215/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Stanisław Pilarczyk

Protokolant: sekr. sądowy Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2019 roku w Kaliszu

odwołania (...) im. W. B. w K.

z udziałem J. S., R. S., A. D., M. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 22 stycznia 2019 r. Nr (...) dot. A. D.

z dnia 22 stycznia 2019 r. Nr (...) dot. R. S.

z dnia 22 stycznia 2019 r. Nr (...) dot. J. S.

z dnia 22 stycznia 2019 r. Nr (...) dot. M. F.

w sprawie (...) im. W. B. w K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia dot. J. S., R. S., A. D., M. F.

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 22 stycznia 2019 rok, znak (...) w ten sposób, iż ustala, że A. D. od dnia 4 kwietnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu u płatnika składek (...) im. W. B. w K..

2.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 22 stycznia 2019 rok, znak (...) w ten sposób, iż ustala, że R. S. od dnia 4 kwietnia 2014 roku do dnia 26 września 2014 roku nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu u płatnika składek (...) im. W. B. w K..

3.  W pozostałym zakresie oddala odwołanie płatnika składek (...) im. W. B. w K. odnośnie podlegania przez R. S. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu w okresie od dnia 27 września 2014 roku do dnia 2 listopada 2014 roku i wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia 3 listopada 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku.

4.  Oddala odwołanie płatnika składek (...) im. W. B. w K. odnośnie podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu przez J. S. od dnia 1 stycznia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku.

5.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 22 stycznia 2019 rok, znak (...) w ten sposób, iż ustala, że M. F. od dnia 4 kwietnia 2014 roku do dnia 31 sierpnia 2014 roku nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu u płatnika składek (...) im. W. B. w K..

6.  W pozostałym zakresie oddala odwołanie płatnika składek (...) im. W. B. w K. odnośnie podlegania przez M. F. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu w okresie od dnia 1 września 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku.

7.  Koszty zastępstwa procesowego wzajemnie znosi.

SSO Stanisław Pilarczyk

Sygn. akt VU 215/19

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 22 stycznia 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że J. S., urodzona (...), podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu w okresie od 1 stycznia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku, A. D., urodzona (...), od 4 kwietnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku, M. F., urodzona (...), od 4 kwietnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku, R. S. urodzony (...) od 4 kwietnia 2014 roku do 2 listopada 2014 roku oraz wyłącznie zdrowotnemu od 3 listopada 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku u płatnika składek (...) im. W. B. w K., ze wskazaną podstawą wymiaru składek, uznając, że umowy z nimi jako statystami są w rzeczywistości umowami zlecenia.

Odwołanie od tych decyzji złożył płatnik składek (...) im. W. B. w K., domagając się jej zmiany i ustalenia, iż J. S., A. D., M. F. i R. S. nie podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu w okresach wskazanych w decyzjach z tytułu pracy wykonywanej u płatnika, gdyż zawarto z nimi umowę o dzieło. Wniósł też o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Na podstawie artykułu 219 k.p.c. sąd zarządził połączenie powyższych 4 spraw do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił co następuje.

(...) im. W. B. prowadzi działalność jako samorządowa instytucja kultury. Do jego podstawowego zakresu działalności należy przygotowanie i prezentowanie przedstawień teatralnych. W ramach realizacji swoich zadań (...) współpracuje z twórcami, wykonawcami i innymi specjalistami. Dla realizacji powyższych celów zawierane były m.in. umowy o dzieło.

Z J. S. (...) zawarł w dniu 1 października 2013 roku umowę o statystowaniu, dotyczącą przygotowania i udziału jako statysta w spektaklu (...) w reżyserii R. R.. Przedmiot umowy określono jako udział w próbach do spektaklu i udział w spektaklach oraz przeniesienie praw autorskich. Termin realizacji umowy określono na czas prób od 8 października 2013 roku do 14 grudnia 2013 roku oraz na czas eksploatacji spektaklu.

Wynagrodzenie ustalono na kwotę 1500zł za przygotowanie do statystowania oraz przeniesienie praw autorskich, a wysokość honorarium za udział w spektaklu ustalono w wysokości 110 zł, a za próbę wznowieniową w wysokości 55 zł.

( dowód – kserokopia umowy o statystowaniu w aktach ZUS)

Poza sporem jest, że wypłata wynagrodzenia nastąpiła w 2014r. w miesiącach i kwotach podanych w listach płac.

(dowód – karty 43,45,47,50,52,55,58,60 akt sądowych V U 215/19)

Kwoty te stanowią w odniesieniu do J. S. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe określone w zaskarżonej decyzji. Poza sporem jest też, że nie posiadała ona innego tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi w okresie od stycznia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku. Poza sporem jest także, że wypłata wynagrodzenia nastąpiła w miesiącach i kwotach wskazanych w zestawieniu przychodów z tytułu umów cywilnoprawnych.

(dowód – k 45 akt sądowych VU 215/19)

Z A. D. (...) zawarł w dniu 2 kwietnia 2014 roku umowę o statystowaniu dotyczącą przygotowania i udziału jako statysta w spektaklu (...) w reżyserii A. N., a w dniu 10 maja 2014 roku aneks do umowy z dnia 2 kwietnia 2014 roku. Przedmiot umowy określono jako udział w próbach do spektaklu i udział w spektaklach oraz przeniesienie praw autorskich. Termin realizacji umowy określono na czas prób od 4 kwietnia 2014 roku do dnia premiery do dnia 10 maja 2014 roku. W aneksie do umowy określono wysokość honorarium za spektakl i próbę wznowieniową.

Wynagrodzenie ustalono na kwotę 1200 zł za przygotowanie do statystowania oraz przeniesienie praw autorskich, a wysokość honorarium za udział w spektaklu ustalono w wysokości 100 zł, a za próbę wznowieniową w wysokości 50 % stawki spektaklowej.

(dowód – kserokopia umowy o statystowaniu z dnia 2 kwietnia 2014 roku i aneks do powyższej umowy z 10 maja 2014 roku – akta ZUS)

Poza sporem jest, że wypłata wynagrodzenia nastąpiła w 2014 roku w miesiącach i kwotach podanych w listach płac.

(dowód – k 47-57 akt sądowych V U 229/19 oraz rachunek do umowy o statystowaniu –akta ZUS)

Kwoty te stanowią w odniesieniu do A. D. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe określone w zaskarżonej decyzji. Poza sporem jest też, że nie posiadała ona innego tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi w okresie od 4 kwietnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku. Poza sporem jest, że wypłata wynagrodzenia nastąpiła w miesiącach i kwotach wskazanych w zestawieniu przychodów z tytułu umów cywilnoprawnych.

(dowód - k 47 akt sądowych VU 220/19)

A. D. od 1 października 2013 roku do 30 października 2015 roku i od 4 listopada 2015 roku do 8 grudnia 2016 roku była studentką (...) im. A. M. w P..-

(dowód –pismo (...) im. A. M. w P. – k. 83 akt sądowych)

Z R. S. (...) zawarł w dniu 2 kwietnia 2014 roku umowę o statystowaniu dotyczącą przygotowania i udziału jako statysta w spektaklu (...) w reżyserii A. N., a w dniu 10 maja 2014 roku aneks do umowy z dnia 2 kwietnia 2014 roku. Przedmiot umowy określono jako udział w próbach do spektaklu i udział w spektaklach oraz przeniesienie praw autorskich. Termin realizacji umowy określono na czas prób od 4 kwietnia 2014 roku do dnia premiery do dnia 10 maja 2014 roku. W aneksie do umowy określono wysokość honorarium za spektakl i próbę wznowieniową. Wynagrodzenie ustalono na kwotę 1 200 zł za przygotowanie do statystowania oraz przeniesienie praw autorskich, a wysokość honorarium za udział w spektaklu ustalono w wysokości 100 zł, a za próbę wznowieniową w wysokości 50 % stawki spektaklowej.

(dowód – kserokopia umowy o statystowaniu z dnia 2 kwietnia 2014 roku i aneks do powyższej umowy z 10 maja 2014 roku – akta ZUS)

Poza sporem jest, że wypłata wynagrodzenia nastąpiła w 2014 roku w miesiącach i kwotach podanych w listach płac.

(dowód – k 50-65 akt sądowych V U 216/19 oraz rachunek do umowy o statystowaniu – akta ZUS)

Kwoty te stanowią w odniesieniu do R. S. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe określone w zaskarżonej decyzji. Poza sporem jest też, że posiada ona inny tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi w okresie od 4 kwietnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku to jest umowę o pracę, ale z tego tytułu osiągał przychód poniżej minimalnego wynagrodzenia. Poza sporem jest, że wypłata wynagrodzenia nastąpiła w miesiącach i kwotach wskazanych w zestawieniu przychodów z tytułu umów cywilnoprawnych.

(dowód – k 50 akt sądowych VU 216/19)

R. S. od 1 października 2011 roku do dnia 26 września 2014 był studentem (...) w K. - dowód –pismo (...) w K.

(dowód – k. 82 akt sądowych)

Z M. F. (...) zawarł w dniu 2 kwietnia 2014 roku umowę o statystowaniu dotyczącą przygotowania i udziału jako statysta w spektaklu (...) w reżyserii A. N., a w dniu 10 maja 2014 roku aneks do umowy z dnia 2 kwietnia 2014 roku. Przedmiot umowy określono jako udział w próbach do spektaklu i udział w spektaklach oraz przeniesienie praw autorskich. Termin realizacji umowy określono na czas prób od 4 kwietnia 2014 roku do dnia premiery do dnia 10 maja 2014 roku. W aneksie do umowy określono wysokość honorarium za spektakl i próbę wznowieniową. Wynagrodzenie ustalono na kwotę 1 200 zł za przygotowanie do statystowania oraz przeniesienie praw autorskich, a wysokość honorarium za udział w spektaklu ustalono w wysokości 100 zł a za próbę wznowieniową w wysokości 50 % stawki spektaklowej

(dowód – kserokopia umowy o statystowaniu z dnia 2 kwietnia 2014 roku i aneks do powyższej umowy z 10 maja 2014 roku – akta ZUS)

Poza sporem jest, że wypłata wynagrodzenia nastąpiła w 2014r. w miesiącach i kwotach podanych w listach płac.

(dowód – k 487-62 akt sądowych V U 248/19 oraz rachunek do umowy o statystowaniu – akta ZUS)

Kwoty te stanowią w odniesieniu do M. F. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe określone w zaskarżonej decyzji. Poza sporem jest też, że nie posiadała ona innego tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi w okresie 4 kwietnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku. Poza sporem jest, że wypłata wynagrodzenia nastąpiła w miesiącach i kwotach wskazanych w zestawieniu przychodów z tytułu umów cywilnoprawnych.

(dowód – k. 47 akt sądowych VU 248/19)

M. F. od 1 września 2010 roku do 31 sierpnia 2014 roku była uczniem Zespołu Szkół (...) w K..

(dowód – pismo powyższej szkoły – k. 89 akt sądowych)

Wskazane wyżej umowy nazwane umowami o statystowaniu zawarł w imieniu (...) I. M. będący wówczas dyrektorem (...), a obecny jego dyrektor B. Z. nie uczestniczył ani w zawieraniu umów ani w ich realizacji.

W okresach od 11 kwietnia 2018 roku do 23 sierpnia 2018 roku organ rentowy prowadził u płatnika kontrolę prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenie społeczne za rok 2014. W protokole kontroli z dnia 3 sierpnia 2018 roku zakwestionowano umowy cywilno-prawne zawarte w celu realizacji spektakli.

(dowód – protokół kontroli ZUS – okoliczność niesporna)

Na wstępie wypada zauważyć, że organ rentowy podważając umowy z wszystkimi statystami traktowane przez (...) jako umowy o dzieło oparł się tylko na zeznaniach obecnego dyrektora (...) B. Z., który jednak nie uczestniczył ani w zawieraniu umów ani w ich realizacji. Prace wykonywane przez statystów określił on przy tym ogólnie, bez odnoszenia się do poszczególnych spektakli, jako odgrywanie nieznacznych ról, wykonywanie czynności analogicznych jak w przypadku aktorów.

Organ nie przesłuchał żadnego ze statystów, bowiem losowo wytypował osoby z poszczególnych grup realizujących kwestionowane umowy, a osoba wytypowana z grupy statystów nie stawiła się na przesłuchanie.

Organ rentowy nie przedstawił zatem sądowi żadnego materiału dowodowego co do wykonywania podważanej umowy. Powołał się tylko na orzecznictwo sądowe w innych sprawach.

W oparciu o złożone w postępowaniu odwoławczym zeznania J. S. oraz R. S. oraz Dyrektora (...) B. Z. wynika iż w spektaklach teatralnych byli oni z wielu odtwórców (występowało około 15 aktorów i statystów), a ich role były również grane przez ich zmienników. Byli oni zobowiązani w pewnym przedziale czasowym do wykonywania (a nie na wykonanie) zadania artystycznego, w którym był udział w próbach i występach, ich wynagrodzenie było należne za „udział”, a nie za rezultat jakiejkolwiek bliżej sprecyzowanej postaci. Grając swoją rolę statystów mieli oni na uwadze wskazówki reżysera jak należy zagrać daną rolę, a ogólny zarys roli w każdym spektaklu był taki sam. Oczekiwania wobec statysty sprecyzował reżyser.

(dowód – zeznania J. S. z 1 października [00:07:03][00:24:51], zeznania R. S. z dnia 1 października 2019 roku [00:26:45][00:42:02], zeznania B. Z. z 10 grudnia 2019 roku [00:12:30][00:40:18])

Sąd zważył, co następuje.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do oceny czy zawarta i realizowana umowa była umową o dzieło, jak podnosi w odwołaniu (...), czy też umową zlecenia, jak to uznał Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Stosownie do art. 734 § l k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). Utrwalony już jest pogląd, że przedmiotem umowy o świadczenie usług jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania). Umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, bo jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. W umowie zlecenia można wskazać rezultat, który powinien być osiągnięty, a podejmujący zlecenie powinien podejmować starania by go osiągnąć, jednak nie da się określić zamierzonego rezultatu w sposób pewny, ani nie sposób przewidzieć, w jakim stopniu zostałby on osiągnięty. Z kolei stosownie do treści art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem umowy jest zobowiązanie do wykonania określonego dzieła, które może mieć charakter materialny, jak i niematerialny, a sama umowa jest umową rezultatu.

W uproszczeniu umowę o dzieło zalicza, się do kategorii „umów rezultatu”, a umowę zlecenia kwalifikuje się jako „umowę o staranne wykonanie usługi”. Ustalając więc charakter prawny zawartej pomiędzy stronami czynności prawnej, badać należy poszczególne cechy tych umów określone w przepisach kodeksu cywilnego.

Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, o jaki umawiają się strony, musi być z góry określony, i może przyjmować zarówno postać materialną jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Aby można było mówić o wykonanej pracy jako o dziele musi ono stanowić samodzielny materialny bądź niematerialny byt, a nie tylko etap większej realizacji. (patrz: wyrok Sad Apelacyjnego w Poznaniu z 31 sierpnia 2016 roku III AUa 2226/15; Lex nr 2139404).

Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie, przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy, jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2000 roku, sygn. II UKN 386/99;OSNP 2001/16/522)

Z umową rezultatu mamy do czynienia wtedy, gdy spełnienie świadczenia przez dłużnika polega na doprowadzeniu do określonego efektu. W tego typu umowach jedynie taki stan będzie uznany za wykonanie zobowiązania. Podkreśla się w orzecznictwie i literaturze, że w przypadku umów o dzieło odbiór prac stanowi dwustronną czynność prawną, związaną ze sprawdzeniem cech wykonanego dzieła i prowadzącą do przekazania tego dzieła zamawiającemu. Dokonanie odbioru stanowi obowiązek zamawiającego i aktualizuje się w chwili stwierdzenia, że dzieło zostało wykonane zgodnie z umową. Brak precyzyjnego określenia w umowie rezultatu czynności, których wykonania podjęła się osoba świadczy o tym, że odbiór takich prac kłóciłby się z istotą odbioru dzieła w rozumieniu przepisu art. 627k.c.

Wykonanie dzieła najczęściej przybiera postać wytworzenia rzeczy lub dokonania zmian w rzeczy już istniejącej (naprawienie, przerobienie, uzupełnienie).Takie dzieła są rezultatami materialnymi umowy zawartej między stronami, weryfikowalnymi ze względu na istnienie wad (mowa o tym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1999 roku, IV CKN 152/00, OSNC 2001/4/63 i w postanowieniu z dnia 25 lipca 2012 roku, II UK 70/12,).

Są też jednak dzieła o charakterze rezultatów niematerialnych, nieucieleśnionych w rzeczy. W takim przypadku rezultat nie może być oceniany bez odniesienia do przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 10 lipca 2014 roku (II UK 454/13 Lex nr 1495840) w dziedzinie prawa autorskiego przyjęto podział dzieł (utworów w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim) o charakterze niematerialnym – na dzieła niematerialne ucieleśnione i nieucieleśnione w rzeczy. Jako utwory nieucieleśnione wymienia się recytację, wykonanie koncertu, inscenizację lub przygotowanie produkcji artystycznej. Dzieło w postaci niematerialnej, gdy chodzi o dzieło jako sposób wyrażenia, może ucieleśniać się tylko przez odpowiednie zachowanie wykonawcy .

Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 2 czerwiec 2015 roku w sprawie III AUa 753/14 (Lex nr 1798741) zauważył, że w przypadku dzieła niematerialnego nieucieleśnionego nie ma pierwszoplanowego znaczenia kwestia rezultatów materialnych, istotna z punktu widzenia odpowiedzialności za skutki niewykonania lub nienależytego wykonania dzieła. Ważne jest aby umowa dotyczyła działań prowadzących do konkretnego, sprawdzalnego rezultatu stanowiącego przedmiot prawa autorskiego.

W ugruntowanym już orzecznictwie przyjmuje się, że aby utwór podlegał ochronie prawa autorskiego, musi posiadać cechę oryginalności i indywidualności ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2010 roku, I ACa 975/10, Lex 898673). Przyjmuje się przy tym, że ochronie prawa autorskiego nie podlegają działania wymagające co prawda określonych umiejętności i talentu, ale mające charakter odtwórczy.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2017 roku (III UK 53/16, Lex nr 2188651) podniesiono iż „że ochronie prawa autorskiego nie podlegają działania o charakterze odtwórczym, polegające na wykonywaniu czynności wymagającym określonej wiedzy i zdolności do jej przekazania (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2016 roku, II UK 217/15, Lex nr 2056874; z dnia 4 czerwca 2014 roku, II UK 543/13, Lex nr 1495940; z dnia 27 sierpnia 2013 roku, II UK 26/13, Lex nr 1379926; z dnia 4 czerwca 2014 roku, II UK 420/13, Lex nr 1480060). Podobny pogląd w bardzo zbliżonej sprawie zawarł Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 20 marca 2018 roku (III AUa 110/17, Lex nr 2491882), gdzie w uzasadnianiu tego wyroku podniesiono iż „zobowiązanie z art. 627 k.c. nie polega na wykonaniu jakiegokolwiek dzieła, ale na realizacji dzieła oznaczonego. Najczęściej wykonanie dzieła przybiera postać wytworzenia rzeczy lub dokonania zmian w rzeczy już istniejącej (naprawienie, przerobienie, uzupełnienie), takie dzieła są rezultatami materialnymi umowy zawartej między stronami, weryfikowalnymi ze względu na istnienie wad. W przypadku spornych umów, w których pojawia się aspekt artystycznego wykonania, jako elementu dzieła niematerialnego, ów rezultat może być także oceniany przez odniesienie się do przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W dziedzinie prawa autorskiego przyjęto podział dzieł - utworów w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2017 roku poz. 880) o charakterze niematerialnym – na dzieła niematerialne ucieleśnione i nieucieleśnione w rzeczy. Jako utwory nieucieleśnione wymienia się recytację, wykonanie koncertu, inscenizację, przygotowanie produkcji artystycznej. Oznacza to, że dzieło w postaci niematerialnej, gdy chodzi o dzieło jako sposób wyrażenia, może ucieleśniać się tylko przez odpowiednie zachowanie wykonawcy. W orzecznictwie od dawna przyjmuje się, że możliwa jest umowa o dzieło, nieobjęta obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, której przedmiotem jest wykonanie koncertu, pod warunkiem jednak, że koncertowi temu można przypisać cechy utworu. Te warunki spełnia wykonanie spektakli, scenariuszy, koncertów, roli aktorskiej, utworów muzycznych o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, wypełniających kryteria twórczego i indywidualnego dzieła. Natomiast ochronie prawa autorskiego nie podlegają działania wymagające co prawda określonych umiejętności i talentu, ale mające charakter odtwórczy, powtarzalny, standardowy.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2015 roku (III AUa 173/15; Lex nr.2020470) podkreślono iż „

1.  Przygotowanie warsztatów artystycznych z zakresu tańca współczesnego, przygotowanie i wykonanie utworów muzycznych w spektaklu, opracowanie scenariusza i prowadzenie koncertów, przygotowanie i wykonanie koncertu wraz z zespołem, opracowanie scenariusza i przygotowanie oprawy konferansjerskiej, wykonanie roli aktorskiej w spektaklu o odtwórczym, powtarzalnym charakterze nie stanowi dzieła w rozumieniu art. 627 k.c.

2.  Możliwa jest umowa o dzieło, nieobjęta obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, której przedmiotem jest wykonanie koncertu, pod warunkiem jednak, że koncertowi temu można przypisać cechy utworu. Te warunki spełniałoby tylko przygotowanie i wykonanie warsztatów artystycznych, spektaklów, scenariuszy, koncertów, roli aktorskiej, utworów muzycznych o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, wypełniających kryteria twórczego i indywidualnego dzieła. Natomiast ochronie prawa autorskiego nie podlegają działania wymagające co prawda określonych umiejętności i talentu, ale mające charakter odtwórczy.”.

Podobny pogląd wyraził Również Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 1 marca 2016 roku (III AUa 1740/16;Lex nr 2394863) gdzie podniesiono iż „możliwa jest umowa o dzieło, nieobjęta obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, której przedmiotem jest wykonanie koncertu, pod warunkiem jednak, że koncertowi temu można przypisać cechy utworu. Te warunki spełniałoby jednakże tylko przygotowanie i wykonanie przez zainteresowanych: warsztatów artystycznych, spektaklów, scenariuszy, koncertów, roli aktorskiej, utworów muzycznych o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, wypełniających kryteria twórczego i indywidualnego dzieła. Natomiast ochronie prawa autorskiego nie podlegają działania zainteresowanych wymagające co prawda określonych umiejętności i talentu, ale mające charakter odtwórczy.

W wyroku Sądu najwyższego z dnia 2 czerwca 2017 roku (III UK 147/16, Lex nr 2296861) podniesiono iż „zagranie w spektaklu, podobnie jak opracowanie oprawy konferansjerskiej, nie może być uznane za dzieło, ale za umowę o świadczenie usług, od której powinny zostać odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne”. W wyroku tym również podniesiono iż „objęcie ubezpieczeniem społecznym twórców i artystów nie ma na celu deprecjonowania wartości sztuki, gdyż ma inny cel i funkcje”.

Sąd Okręgowy w całości podziela te stanowiska judykatury.

Oceniane umowy zawarte przez (...) im. W. B. w K. z J. S., R. S., A. D., M. F. nazwane są umowami o statystowaniu.

W umowach nie wskazano oczekiwanego rezultatu, użyto natomiast określenia precyzującego czynności jakich (...) oczekuje.

W tak skonstruowanej umowie trudno dopatrzeć się by zamawiający (...) oczekiwał wytworzenia dzieła, skoro nie wskazywał oczekiwanego rezultatu, nie określił cech indywidualizujących rzekome dzieło, zlecał jedynie wykonanie wskazanych w umowie czynności. Nie można w umowach zawartych z J. S., A. D., R. S., M. F. odnaleźć zapisów iż wykonywali oni ściśle określone zadanie artystyczne.

Jak wyżej wskazano, umowy precyzowały na czym będzie polegało wykonywanie zadania artystycznego – na udziale w próbach i występach w określonym charakterze, a więc na czynnościach powtarzalnych. W standardowych i jednobrzmiących umowach nie ma zapisów pozwalających zindywidualizować poszczególne zadania artystyczne, które byłyby weryfikowalne i zdefiniowane przez zamawiającego w momencie zawierania umowy. Także w odniesieniu do umów związanych z udziałem w przedsięwzięciach artystycznych w judykaturze niejednokrotnie podkreślano, że rezultatem nieucieleśnionym w rzeczy nie może być czynność, a jedynie wynik tej czynności. Niespornie przedmiot umowy o dzieło może być określony w różny sposób i różny może być stopień dokładności tego określenia pod warunkiem jednak, że nie budzi wątpliwości, o jaki wytwór chodzi. W niniejszej sprawie istotą umówionej pracy, zgodnie z literalnym brzmieniem umowy, było „wykonywanie”, inaczej „czynienie”. Wykonywanie szeregu czynności powtarzających się jest cechą charakterystyczną dla umów zlecenia i umów o świadczenie usług (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2017 roku, III UK 147/16, Lex nr 2296861).

Podstawową cechą umowy o dzieło jest osiągnięcie konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, zatem dla właściwej kwalifikacji takiej umowy rezultaty pracy wykonawcy dzieła powinny mieć taką formę, aby mogły być przedmiotem postrzegania, pozwalającym nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego dzieła. Samoistność dzieła polega na jego niezależności od twórcy oraz jego dalszym istnieniu i oddziaływaniu.

W wyroku z 10 stycznia 2017 roku ( sygn. akt III UK 53/16, Lex nr 2188651) Sąd Najwyższy wypowiedział się, że zobowiązanie z art. 627 k.c. polega na wykonaniu nie jakiegokolwiek dzieła, ale na realizacji dzieła oznaczonego. Nie ma przy tym wątpliwości, że „oznaczenie” następuje pierwotnie w trakcie układania postanowień umownych. W rozpatrywanej sprawie takie oznaczenie nie miało miejsca. Zawarcie w umowie o statystowanie klauzuli o przeniesieniu praw autorskich nie ma wpływu na ocenę charakteru umowy. Nie wykazano nawet, by statystom takie prawa autorskie przysługiwały. Zauważyć należy, że prawa te nie powstają w drodze oświadczeń woli stron umowy, a o ich istnieniu lub nieistnieniu przesądzają fakty, co wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2002 roku (IIIRN 133/01).

J. S., A. D., R. S. i M. F. w ramach podpisanych umów o statystowaniu grali drugorzędne role. Czynności statysty nie prowadziły do powstania tworu indywidualnego na tyle, by istniał jakiś wyróżnik pozwalający na rozpoznanie twórcy. W ocenie Sądu umowa o statystowanie jest umową starannego działania, bowiem na jej podstawie (...) oczekiwał od zleceniobiorcy wykonywania pracy polegającej na statystowaniu i tak to wprost w umowie nazwał. Celem statysty nie było wytworzenie konkretnego dzieła, ale uczestniczenie w próbach i spektaklach w sposób określany później przez reżysera. Sformułowania umowy co do jej przedmiotu były więc na tyle ogólne i niekonkretne, że właściwie stwierdzić należy, iż nie zostały określone cechy indywidualizujące rzekome dzieło.

Z uwagi na charakter czynności zleconych J. S., A. D., R. S., M. F. mogli jedynie być rozliczani ze starannego działania, a nie ze stworzenia konkretnego tworu, dającego się wyodrębnić. Jako statyści byli członkiem zespołu tworzącego spektakl, a jego ostateczny efekt artystyczny zależał od pracy wielu osób. Nie można było oddzielić jej pracy od pracy wykonywanej przez inne osoby. Sposób wykonania umowy nie został przy tym pozostawiony uznaniu osoby przyjmującej zamówienie, co jest charakterystyczne dla umów o dzieło. W ocenie Sądu rzeczywistą wolą stron umowy było świadczenie usług, a nie wykonanie dzieła.

Wykonywane czynności nie miały charakteru czynności przynoszących konkretny rezultat, były realizowane w ramach umowy starannego działania, mającej charakter umowy zlecenia, co rodzi obowiązek objęcia ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym oraz zdrowotnym i wypadkowym z tytułu wykonywania umów zlecenia na rzecz odwołującego się (...).

Zgodnie z art. 6 ust. l pkt 4 i art. 12 ust. l w związku z art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13.10.1998 r. (Dz. U z 2019r. poz.300 t.j.) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Zgodnie z art. 9 ustęp 2 c cytowanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a czyli niższa niż minimalne wynagrodzenie, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów.

Z mocy art. 13 pkt. 2 zleceniobiorcy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Stosownie do treści art. 12 ust. l w/w ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Na podstawie zaś art. 66 ust. l pkt l e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 roku (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1373) obowiązującej od dnia l października 2004 roku osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Stosownie do art. 36 ust. l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązkiem płatnika składek – z mocy art. 46 ust. l i art. 47 ust. l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

Zgodnie z art. 6 ust 4 cytowanej wyżej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Uczniowie gimnazjów, szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat życia wykonujący pracę na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, nie podlegają obowiązkowo polskim ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2013 roku (II UK 28/13; OSNP 2014/6/86) podkreślono iż „uczniowie gimnazjów, szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat życia wykonujący pracę na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, nie podlegają obowiązkowo polskim ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu.

A. D. w całym spornym okresie od 4 kwietnia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku, nie mając ukończonych 26 lat, miała status studenta, a więc nie podlegała ona obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu i dlatego objęcie ją przez organ rentowy powyższymi ubezpieczeniami było niezgodne z cytowanym wyżej przepisem artykułu 6 ustęp 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i dlatego zaskarżona decyzja organu rentowego podlegała zmianie zgodnie z artykułem 477 14§ 2 k.p.c. i orzeczono jak w punkcie 1 wyroku

Odnośnie R. S. to w okresie od 4 kwietnia 2014 roku do dnia 26 września 2014 roku posiadał on status studenta nie mając ukończone 26 lat życia, a więc tak samo jak A. D. mając na względzie cytowany artykuł 6 ustęp 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie podlegał on obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu u płatnika składek (...) im. W. B. w K. w tym okresie i dlatego zgodnie z artykułem 477 ( 14 )§ 2 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 2 wyroku.

W pozostałym zakresie odwołanie płatnika składek (...) imienia W. B. odnośnie podlegania przez R. S. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu od 27 września 2014 roku do 2 listopada 2014 roku i wyłącznie zdrowotnemu od 3 listopada 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku zgodnie z artykułem 477 ( 14)§1 k.p.c. podlegało oddaleniu co znalazło odzwierciedlenie w punkcie 3 wyroku.

Natomiast zaskarżona decyzja organu rentowego odnośnie podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu przez J. S. odpowiada prawu, a więc odwołanie płatnika składek (...) im. W. B. w K. jako niezasadne zgodnie z artykułem 477 ( 14)§1 k.p.c. podlegało oddaleniu, co znalazło odzwierciedlenie w punkcie 4 wyroku.

Odnośnie M. F. to w okresie od 4 kwietnia 2014 roku do dnia 31 sierpnia 2014 roku posiadała ona status ucznia, a więc tak samo jak A. D., mając na względzie cytowany artykuł 6 ustęp 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie podlegał ona obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu u płatnika składek (...) im. W. B. w K. w tym okresie i dlatego zgodnie z artykułem 477 ( 14)§ 2 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 5 wyroku.

W pozostałym zakresie odwołanie płatnika składek (...) imienia W. B. odnośnie podlegania przez M. F. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu od 1 września 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku zgodnie z artykułem 477 ( 14)§1 k.p.c. jako niezasadne podlegało oddaleniu, co znalazło odzwierciedlenie w punkcie 6 wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., gdyż strony w równym lub też zbliżonym stopniu wygrały i przegrały proces, a przy tym poniosły koszty procesu w takim samym stosunku.

SSO Stanisław Pilarczyk