Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 października 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Komisji do spraw reprywatyzacji nieruchomości (...)

przy udziale Miasta (...) W. i (...) Sp. z o.o. w W.

o wpis

na skutek apelacji uczestnika (...) Sp. z o.o. w W.

na pkt 1 postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy - Mokotowa w Warszawie

z dnia 14 grudnia 2017 roku, (...), nr (...)

postanawia:

1)  zmienić zaskarżony wpis w ten sposób, że oddalić wniosek;

2)  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego oraz kasacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt. V Ca 10/21

UZASADNIENIE

Komisja do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...) wydanych z naruszeniem prawa złożyła wniosek o wykreślenie z działu II księgi wieczystej (...) właściciela (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz wpisanie jako właściciela (...) W.. Wnioskodawca powołał się na 40 ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...), wydanych z naruszeniem prawa.

Referendarz sądowy w dniu 28 września 2017 r. uwzględnił wniosek i dokonał wpisu w dziale II księgi wieczystej (...) W..

Skargę wywiodła (...) Spółka z o.o. z siedzibą w W..

Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa w Warszawie postanowieniem z dnia 14 grudnia 2017 r. w punkcie 1 utrzymał wpis w mocy, w punkcie 2 oddalił wniosek o zasądzenie kosztów postępowania oraz stwierdził, iż każdy z uczestników postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń oraz rozważań poczynionych przez Sąd I instancji.

Do wniosku o dokonanie wpisu w dziale II księgi wieczystej dołączono ostateczną decyzję Komisji do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...), wydanych z naruszeniem prawa nr (...) z dnia 4 sierpnia 2017r. w przedmiocie uchylenia decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 3 lutego 2012 r., nr (...) oraz ostateczną decyzję Komisji do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...) wydanych z naruszeniem prawa nr (...) z dnia 4 sierpnia 2017 r, w przedmiocie uchylenia decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 1 marca 2012r., nr (...).

Sąd Rejonowy wskazał, iż kognicja Sądu wieczystoksięgowego jest ograniczona poprzez przepisy prawa i ściśle określona w ustawie.

Sąd Rejonowy mając na względzie treść 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c. 626 ^{( 9) ( )} k.p.c. podkreślił, iż ograniczona kognicja tego sądu sprowadza się do analizy formy i treści wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej w zakresie przedmiotu orzekania.

Sąd I instancji wskazał, iż stosownie do art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2017r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...), wydanych z naruszeniem prawa ostateczna decyzja Komisji do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...) wydanych z naruszeniem prawa stanowi podstawę wykreślenia w księdze wieczystej wpisu dokonanego na podstawie uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej lub na podstawie aktu notarialnego sporządzonego z uwzględnieniem uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej oraz wpisania jako właściciela Miasta st. W.. Przepisu art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece nie stosuje się.

Jak zauważył Sąd Rejonowy poprzednik prawny skarżącej nabył przedmiotową nieruchomość na mocy aktu notarialnego - umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste z dnia 19 kwietnia 2012r., sporządzonego przed notariuszem w W. L. Z., Rep. (...); sporządzonego z uwzględnieniem decyzji reprywatyzacyjnych uchylonych na mocy dołączonych do niniejszego wniosku decyzji Komisji do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...) wydanych z naruszeniem prawa.

Podstawa nabycia, w tym skutki prawne wynikające z dokumentu na podstawie, którego poprzednik prawny osoby wpisanej w księdze wieczystej nabył nieruchomość dotyczą także każdego następcy prawnego osoby wpisanej w księdze wieczystej.

Zdaniem Sądu Rejonowego dokonanie zaskarżonego wpisu prawa własności na rzecz Miasta (...) W. na mocy ostatecznej decyzji Komisji do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...) wydanych z naruszeniem prawa nr (...) z dnia 4 sierpnia 2017r. w przedmiocie uchylenia decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 3 lutego 2012r., nr (...) oraz ostatecznej decyzji Komisji do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...) wydanych z naruszeniem prawa nr (...) z dnia 4 sierpnia 2017 r, w przedmiocie uchylenia decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 1 marca 2012r., nr (...) wyczerpuje przesłanki zawarte w art. 40.1 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...), wydanych z naruszeniem prawa.

Sąd Rejonowy powołał się na treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 2009 r. sygn. akt I CSK 497/08, zgodnie z którym Sąd obowiązany jest dokonać wpisu zgodnie z wnioskiem jeżeli treść i forma dokumentu stwierdzającego dokonanie czynności prawnej mającej stanowić podstawę wpisu nie nasuwają wątpliwości i gdy wniosek nie zawiera braków formalnych.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy uznał, iż przedmiotowy wpis został dokonany prawidłowo, w związku z nakazem ustawowym wynikającym z art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. Sąd I instancji wskazał, iż nie był władny, z uwagi na swoją ograniczoną kognicję do badania, czy zaskarżony wpis dokonany został wbrew celom zabezpieczenia prokuratorskiego ujawnionego w księdze wieczystej.

W przedmiocie kosztów postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od postanowienia Sądu I instancji wniósł uczestnik (...) sp. z o.o., który zaskarżył orzeczenie w części utrzymującej w mocy wpis w dziale II księgi wieczystej tj. w punkcie 1 postanowienia. Apelujący Sądowi I instancji zarzucił:

1. naruszenie prawa materialnego mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 40 ust. 1 Ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa (Dz. U. z 2017 r. poz. 718, dalej jako „Ustawa") polegające na wykreśleniu (utrzymaniu wpisu o wykreśleniu) z księgi wieczystej Nieruchomości wpisu własności na rzecz Skarżącej, który to wpis nie został dokonany ani na podstawie uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej, ani na podstawie aktu notarialnego sporządzonego z uwzględnieniem uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej,

2. naruszenia prawa materialnego mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 21 Konstytucji poprzez naruszenie prawa własności Spółki i doprowadzenie przez niezgodne z prawem działanie Sądu do wywłaszczenia Spółki,

3. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 626 § 3 k.p.c. poprzez dokonanie wpisu (i utrzymanie wpisu) pomimo braku dołączenia do wniosku złożonego przez Komisję dokumentu mogącego stanowić podstawę wpisu w księdze wieczystej skutkujące bezzasadnym niezastosowaniem art. 626 ⁹ k.p.c. i tym samym dokonaniu a później utrzymaniu ww. wpisu w mocy,

4. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. polegające na zaniechaniu zbadania treści wniosku, dołączonego do niego dokumentu w postaci Decyzji Komisji z dnia 04.08.2017 ((...)), jak również zaniechaniu zbadania treści księgi wieczystej, skutkujące bezzasadnym niezastosowaniem art. 626 ⁹ k.p.c. i tym samym dokonaniu a później utrzymaniu ww. wpisu w mocy,

5. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. w związku z art. 747 k.p.c. i w zw. z art. 755 § 1 k.p.c., polegające na nieuwzględnieniu treści księgi wieczystej nieruchomości (zakazu zbywania i obciążania Nieruchomości) skutkującym bezzasadnym niezastosowaniem art. 626 ⁹ k.p.c. i tym samym dokonaniu a później utrzymaniu ww. wpisu w mocy, w sytuacji gdy nieruchomość objęta jest zabezpieczeniem majątkowym w postaci zakazu zbywania i obciążania nieruchomości ujawnionym w dziale III księgi wieczystej,

6. mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie art. 5_ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez pogwałcenie zasady rękojmi wiary publicznej ksiąg i wieczystych, skutkujące bezzasadnym niezastosowaniem art. 626 ⁹ KPC i tym samym dokonaniu, a później utrzymaniu ww. wpisu w mocy.

Wskazując na powyższe zarzuty uczestnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w części, tj. w zakresie pkt. 1 zaskarżonego postanowienia, przez uchylenie wpisu w całości i oddalenie wniosku. Ponadto apelujący wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Postanowieniem z dnia 14 maja 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił apelację uczestnika.

W wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej uczestnika (...) sp. z o.o. od powyższego orzeczenia Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 30 września 2020 r., sygn. akt I CSK662/18, uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja uczestnika (...) sp. z o.o. zasługiwała na uwzględnienie, co skutkowało koniecznością wydania orzeczenia reformatoryjnego.

Przystępując do oceny zarzutów zaprezentowanych w wywiedzionej apelacji dojść należy do przekonania, że Sąd Rejonowy co do zasady poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, znajdujące odzwierciedlenie w zgromadzonym materiale dowodowym, które Sąd Okręgowy aprobuje i przyjmuje za własne. Niemniej jednak wskazać należy, iż przepis art. 378 § 1 k.p.c. nakłada na Sąd II instancji obowiązek ponownego rozpoznanie sprawy w granicach apelacji, co oznacza nakaz wzięcia pod uwagę wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków. Granice apelacji wyznaczają ramy, w których sąd II instancji powinien rozpoznać sprawę na skutek jej wniesienia. Określają je sformułowane w apelacji zarzuty i wnioski, które implikują zakres zaskarżenia, a w konsekwencji kognicję sądu odwoławczego. Sąd II instancji w ramach ustalonego stanu faktycznego stosuje z urzędu prawo materialne. Dlatego sąd rozpoznający apelację powinien odnieść się do wszystkich tych zdarzeń i zarzutów zgłoszonych w postępowaniu apelacyjnym, które mogły spowodować skutki materialnoprawne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2019 r., III CSK 201/19).

Tym samym Sąd Okręgowy w niniejszym składzie wyraża jednak odmienną - w stosunku do przyjętej przez Sąd Rejonowy ocenę wyprowadzonych na tej podstawie ustaleń i wniosków, co do ustalenia, iż fakt nabycia przez uczestnika prawa własności nieruchomości wskutek złożenia oświadczenia o objęciu udziałów i zawarcia umowy przeniesienia własności nieruchomości zawartych w formie aktu notarialnego, które to oświadczenie złożył M. M., który to własność nieruchomości nabył w wyniku decyzji Zarządu Dzielnicy Ś. (...) W. nr (...) o nieodpłatnym przekształceniu prawa użytkowania wieczystego nabytego na podstawie uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej, wypełnia przesłanki wskazane w art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2017 r.

Zdaniem Sądu II instancji zgodzić należy się z apelującym, iż Sąd Rejonowy naruszył treść art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości (...), wydanych z naruszeniem prawa w zw. z art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. oraz art. 626 ⁹ k.p.c.

Jak wynika z akt sprawy podstawą wpisu (...) sp. z o.o. w dziale II KW jako właściciela nieruchomosci był dokument w postaci oświadczenia o objęciu udziałów oraz umowa przeniesienia własności nieruchomości zawarte w dniu 21 listopada 2016 r. gdzie nieruchomość oznaczona jako działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...) z obrębu (...) zostały wniesione aportem do spółki (...) sp. z o.o.

Zgodnie z treścią art. 40 ust. 1 ww. ustawy ostateczna decyzja, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 2 i 3, stanowi podstawę wykreślenia w księdze wieczystej wpisu dokonanego na podstawie uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej lub na podstawie aktu notarialnego sporządzonego z uwzględnieniem uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej oraz wpisania jako właściciela (...) W.. Przepisu art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece nie stosuje się.”

Tym samym zauważyć należy, iż wpis prawa własności ww. nieruchomości na rzecz uczestnika (...) sp. z o.o. nie została dokonana ani na podstawie uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej ani na podstawie aktu notarialnego sporządzonego z uwzględnieniem tej decyzji. Natomiast akt notarialny, który został sporządzony z uwzględnieniem uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej to umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste z dnia 19 kwietnia 2012 r. rep. (...), na której to podstawie zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego na rzecz M. M..

Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną wywiedzioną przez uczestnika art. 40 ust. 1 Ustawy wyłącza zastosowanie treści art. art. 10 u.k.w.h., który z kolei umożliwia stwierdzenie ewentualnej niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, wynikającej z uchylenia decyzji reprywatyzacyjnej. Powyższe należy rozumieć w ten sposób, że zgodnie z wolą ustawodawcy to sąd wieczystoksięgowy jest władny i zobowiązany wyciągnąć konsekwencje cywilnoprawne z uchylenia przez Komisję decyzji reprywatyzacyjnej dla zgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i - wobec stwierdzenia tej niezgodności - usunąć ją przez wykreślenie nieistniejącego prawa użytkowania wieczystego. Wyjątkowy charakter tego rozwiązania i nakaz jego ścisłej wykładni dostarcza silnego argumentu na rzecz tezy, że pojęcie „aktu notarialnego sporządzonego z uwzględnieniem uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej” powinno być rozumiane węziej, niż przyjęły to Sądy obu instancji, a więc ograniczone w zasadzie do umowy o oddanie nieruchomości (...) w użytkowanie wieczyste, i tym samym tezy, iż zgodnie art. 40 ust. 1 Ustawy może być wykreślony tylko wpis dokonany na podstawie takiej umowy (a nie na podstawie dalszych przekształceń czy rozporządzeń). Sąd Najwyższy podkreślił również, iż w świetle pierwotnego brzmienia art. 40 ust. 1 Ustawy decyzja Komisji uchylająca decyzję reprywatyzacyjną mogła - co najwyżej - stanowić podstawę wykreślenia w księdze wieczystej wpisu dokonanego bezpośrednio na podstawie uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej albo wpisu dokonanego na podstawie aktu notarialnego sporządzonego na podstawie uchylonej decyzji reprywatyzacyjnej. Ubocznie można zauważyć, że nawet zaakceptowanie szerszego ujęcia nie oznaczałoby in casu, że Decyzje Komisji mogły być w prosty sposób podstawą wykreślenia Spółki jako właściciela. Wyjaśniono już, że nie rozstrzygają one ani o ważności rozporządzenia, ani o własności (...) W.. Przy założeniu poszerzonej (wobec wyłączenia art. 10 u.k.w.h.) kompetencji sądu wieczystoksięgowego i zarazem przy założeniu, że uchylenie Decyzji reprywatyzacyjnych spowodowało nieważność Umowy oddanie Nieruchomości w użytkowanie wieczyste, Decyzje Komisji mogłyby być kwalifikowane przez Sąd jako zdarzenie (skuteczne ex tunc), które spowodowało, że Poprzednik Spółki nigdy nie nabył skutecznie prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości. Nie byłoby to jednak nadal równoznaczne ze stwierdzeniem, że Decyzje Komisji są wystarczającą podstawą wykreślenia Spółki i wpisania (...) W.. Nie można bowiem pomijać, że w okolicznościach sprawy wydana została decyzja o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego Poprzednika Spółki w prawo własności, która mogła być podstawą wpisu w Księdze wieczystej, a z ustaleń nie wynika, by decyzja ta została następnie podważona. Komisja zaś uzyskała kompetencję do uchylenia decyzji o przekształceniu dopiero wskutek Nowelizacji (por. art. 29 ust. 3 i art. 40 ust. 1 Ustawy w brzmieniu nadanym Nowelizacją).

Tym samym zgodzić należy się z apelującym, iż oświadczenia o objęciu udziałów oraz umowa przeniesienia własności nieruchomości zawarte w dniu 21 listopada 2016 r. gdzie przedmiotowe nieruchomości zostały wniesione aportem do spółki (...) sp. z o.o., były podstawą wpisu (...) sp. z o.o. jako właściciela ww. nieruchomości. Umowa ta nie została rozwiązania, wypowiedziana, zmieniona ani nie stwierdzono jej nieważności, nie toczy się też żadne postępowanie mające na celu zniweczenie jej skutków. Zatem podstawą wpisu Skarżącego do księgi wieczystej nie były dokumenty w postaci decyzji reprywatyzacyjnej, ani akt notarialny sporządzony z uwzględnieniem tej decyzji, ale oświadczenie o objęciu udziałów oraz umowa przeniesienia własności nieruchomości.

Za całkowicie chybione uznać należy z kolei zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy treści art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. w związku z art. 747 k.p.c. i w zw. z art. 755 § 1 k.p.c., polegające na nieuwzględnieniu treści księgi wieczystej nieruchomości (zakazu zbywania i obciążania Nieruchomości) skutkującym bezzasadnym niezastosowaniem art. 626 ⁹ k.p.c. i tym samym dokonaniu a później utrzymaniu ww. wpisu w mocy. Nie powinno bowiem ulegać wątpliwości, iż powyższe zabezpieczenie dotyczy zakazu dokonywania zbywania i obciążania nieruchomości w drodze czynności cywilnoprawnych, nie zaś na skutek decyzji wydanych w przewidzianym w przepisach prawa trybie. Przeciwna interpretacja prowadziłaby do wniosku, iż w drodze wydania postanowienia o zabezpieczeniu ograniczyć można uprawnienia organów państwa do wykonywania czynności przewidzianych w przepisach regulujących ich działalność.

Wobec powyższego nie zachodzi potrzeba głębszego odnoszenia się do pozostałych zarzutów zawartych w apelacji uczestnika, które w swej istocie zmierzają do analogicznego skutku.

W związku z tym, że dołączone do wniosku dokumenty okazały się niewystarczające do wykazania przejścia uprawnień na rzecz wnioskodawcy, orzeczenie Sądu Rejonowego podlegało zmianie, a wniosek o wykreślenie z działu II księgi wieczystej (...) właściciela (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz wpisanie jako właściciela (...) W. podlegały oddaleniu bez względu na zasadność zarzutów apelacyjnych.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 postanowienia na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania w II instancji orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.