Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 marca 2021 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wioletta Sychniak

Protokolant: staż. Aleksandra Sikora

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2021 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z wniosku M. F.

z udziałem E. Z., Ł. Z. (1) i K. Ł. (1)

o podział majątku wspólnego i dział spadku

postanawia:

1.  ustalić, że w skład majątku wspólnego małżonków B. Z. i E. Z. wchodzą:

a.  nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 361 000 (trzysta sześćdziesiąt jeden tysięcy) złotych,

b.  środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych, prowadzonych dla B. Z. w Banku (...) w Ł. w kwocie 71 568,68 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy pięćset sześćdziesiąt osiem złotych i sześćdziesiąt osiem groszy),

2.  ustalić, że w skład spadku po B. Z. wchodzą:

a.  udział ½ (jednej drugiej) części we własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 180 500 (sto osiemdziesiąt tysięcy pięćset) złotych,

b.  ½ (jedna druga) część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, prowadzonych dla B. Z. w Banku (...) w Ł. w kwocie 35 784,34 zł (trzydzieści pięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt cztery złote i trzydzieści cztery grosze),

c.  nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...), obręb (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą (...), na mapie z projektem podziału nieruchomości do celów sądowych, sporządzonej przez geodetę uprawnionego M. C. (1), zarejestrowanej w (...) Ośrodku Geodezji w Ł. w dniu 22 lutego 2018 roku za numerem P. (...).9.2018 280, oznaczona jako działki o numerach:

- (...) o powierzchni 0,3130 ha o wartości 204 700 (dwieście cztery tysiące siedemset) złotych,

- (...) o powierzchni 0,3131 ha o wartości 157 600 (sto pięćdziesiąt siedem tysięcy sześćset) złotych;

3.  dokonać podziału majątku wspólnego B. Z. i E. Z. oraz działu spadku po B. Z. w ten sposób, że:

a.  przyznać nieruchomość położoną w Ł. przy ul. (...), opisaną w punkcie 1a postanowienia do współwłasności E. Z. w ¾ (trzech czwartych) częściach i Ł. Z. (1) w ¼ (jednej czwartej) części,

b.  przyznać E. Z. na wyłączną własność środki pieniężne opisane w punkcie 1b postanowienia;

c.  przyznać K. Ł. (1) na wyłączną własność działkę numer (...) o powierzchni 0,3130 ha, opisaną w punkcie 2c postanowienia,

d.  przyznać M. F. na wyłączną własność działkę numer (...) o powierzchni 0,3131 ha, opisaną w punkcie 2c postanowienia,

4.  zasądzić na rzecz E. Z. tytułem dopłaty:

a.  od M. F. kwotę 12 953,92 zł (dwanaście tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt trzy złote i dziewięćdziesiąt dwa grosze), płatną w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku uchybienia terminowi płatności,

b.  od K. Ł. (1) kwotę 5657,82 zł (pięć tysięcy sześćset pięćdziesiąt siedem złotych i osiemdziesiąt dwa grosze) płatną w terminie 1 roku od uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku uchybienia terminowi płatności;

5.  zasądzić na rzecz Ł. Z. (1) od K. Ł. (1) tytułem dopłaty kwotę 54 396,08 zł (pięćdziesiąt cztery tysiące trzysta dziewięćdziesiąt sześć złotych i osiem groszy) płatną w terminie 3 lat od uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku uchybienia terminowi płatności;

6.  zasądzić na rzecz M. F. od E. Z., tytułem rozliczenia dywidend pobranych w latach 2006 – 2014, kwotę 8666,30 zł (osiem tysięcy sześćset sześćdziesiąt sześć złotych i trzydzieści groszy) płatną w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku uchybienia terminowi płatności;

7.  zasądzić na rzecz M. F. od E. Z., Ł. Z. (1) i K. Ł. (1) kwoty po 162,50 zł (sto sześćdziesiąt dwa złote i pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

8.  ustalić, że w pozostałym zakresie każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 1245/14

UZASADNIENIE

We wniosku złożonym 13 czerwca 2014 roku M. F. wniosła o:

1.  stwierdzenie, że spadek po B. Z., zmarłym 4.03.2002 r. w Z., ostatnio stale zamieszkałym w Ł. na podstawie ustawy nabyli: jego żona E. Z. oraz dzieci M. F., Ł. Z. (1) i K. Ł. (1) po ¼ części każde z nich;

2.  ustalenie, że w skład majątku wspólnego E. Z. i B. Z. wchodzi:

a.  prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...);

b.  własność nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...);

c.  ustalenie równych udziałów w majątku wspólnym;

3.  ustalenie, że w skład spadku po B. Z. wchodzi:

a.  udział ½ części w prawie własności lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...),

b.  udział ½ części w prawie własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...),

c.  własność nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...);

4.  dokonanie działu spadku po B. Z. poprzez:

a.  przyznanie Wnioskodawczyni własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...),

b.  przyznanie Uczestnikom udziałów we własności lokalu mieszkalnego i nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...)

bez spłat i dopłat.

/wniosek k. 2-6, pisma przygotowawcze k. 205-206, 221-222, 250-251, 397-401/

W odpowiedzi na wniosek uczestnicy postępowania E. Z., Ł. Z. (1) i K. Ł. (1) wnieśli o oddalenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po B. Z., wskazując, że postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku zostało przeprowadzone przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi pod sygn. akt I Ns 407/02.

W zakresie wniosku o podział majątku wspólnego E. Z. i B. Z. oraz dział spadku po B. Z., co do zasady przyłączyli się do wniosku. Zakwestionowali wartość składników majątkowych, wskazanych przez Wnioskodawczynię. Nadto podnieśli, że zainteresowani dokonali częściowego działu spadku po B. Z. w ten sposób, że Ł. Z. (1), K. Z. (obecnie Ł.) i M. Z. (obecnie F.) darowali swoje udziały po 1/8 części w prawie do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...) E. Z..

Uczestnicy wnieśli o dokonanie działu spadku po B. Z. w ten sposób, by:

a.  dokonać fizycznego podziału działki nr (...), położonej w Ł. przy ul. (...) na dwie części i jedną z nich (o pow. 2012 m ²) przyznać na własność Wnioskodawczyni,

b.  przyznać Uczestnikom udział ½ części w prawie własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) oraz drugiej części działki nr (...)

bez żadnych spłat i dopłat, ewentualnie:

przyznać na własność Wnioskodawczyni własność działki nr (...) przy ul. (...), a Uczestnikom udział ½ w prawie własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) ze spłatą od Wnioskodawczyni na rzecz Uczestników.

/odpowiedź na wniosek k. 34-36/

Wnioskodawczyni podniosła zarzut nieważności umowy darowizny udziałów w prawie do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...) - pozorności tej umowy. Podniosła, że strony umówiły się, że po przeniesieniu udziałów w prawie do lokalu, E. Z. dokończy budowę domu na działce nr (...), a następnie przeniesie prawo własności tego domu na dzieci. Umowa darowizny zawarta była pod pozorem, a rzeczywistym jej celem było zawarcie umowy częściowego działu spadku.

/pismo przygotowawcze k. 107-18/

Postanowieniem z dnia 28 listopada 2014 roku, wydanym na rozprawie, Sąd umorzył postępowanie w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, na skutek cofnięcia wniosku w tej części. /protokół rozprawy k. 147/

Dodatkowo Wnioskodawczyni zgłosiła do podziału kwotę 300 000 złotych, a następnie 162 akcje imienne spółki (...) SA.

Wnioskodawczyni ostatecznie nie chciała przyznania żadnego składnika majątkowego na swoją rzecz, jedynie oczekiwała spłaty. Sprzeciwiała się fizycznemu podziałowi działki nr (...), położonej w Ł. przy ul. (...). Wniosła o jej sprzedaż i rozliczenie uzyskanej kwoty pomiędzy zainteresowanych.

/protokół rozprawy k. 301, pisma przygotowawcze k. 312-313, 348-349, 404, 589-590/

Uczestnicy zaprzeczyli, aby małżonkowie Z. mieli oszczędności w kwocie 300 000 złotych. Wskazali, że przedmiotem działu spadku po B. Z. powinny być:

- udział ½ części w prawie własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położonej w Ł. przy ul. (...),

- własność nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...),

- ½ lokaty w Banku (...) SA w ogólnej wysokości 71 568,68 złotych,

- ½ lokaty w LG P. Banku w wysokości 24 050,81 złotych,

- ½ lokaty w (...) Banku II Oddział w Ł. w wysokości 25 256,34 złotych,

- 162 akcji imiennych (...) SA o wartości nominalnej 50 zł każda.

Jednocześnie podnieśli, że umowa darowizny mieszkania przy ul. (...) w Ł. nie była pozorna. Nadto Wnioskodawczyni otrzymała od E. Z.:

- w 2010 roku kwotę 1218,82 zł tytułem ¼ dywidendy za rok 2009,

- w maju 2013 roku kwotę 5000 złotych tytułem udziału w dywidendzie z przeznaczeniem na pokrycie kosztów sukni ślubnej i innych wydatków związanych z weselem.

W dalszej kolejności Uczestnicy wnieśli, aby:

- Wnioskodawczyni przyznać na wyłączną własność działkę (...),

- K. Ł. (1) przyznać na wyłączną własność działkę (...),

- E. Z. i Ł. Z. (1) przyznać do współwłasności nieruchomość położoną w Ł. przy ul. (...) (tj. przyznać udziały po ¼ części). Ewentualnie, by Wnioskodawczyni przejęła nieruchomość zabudowaną domem ze spłatą na ich rzecz. Nie zgodzili się na sprzedaż działki nr (...).

/protokół rozprawy k. 301, pisma przygotowawcze k. 336-339, 473-475, 618-619, 642/

W piśmie złożonym 13 maja 2019 roku Wnioskodawczyni wniosła o przekazanie na jej rzecz kwoty odpowiadającej równowartości dywidend za okres od dnia otwarcia spadku do dnia faktycznego podziału akcji. Ostatecznie nie żądała rozliczenia z tytułu składników w postaci samochodu marki S. (...), garażu blaszanego i nadpłaty podatku. /pismo przygotowawcze k. 647-648/

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. Z. i E. Z. zawarli związek małżeński w dniu 19 czerwca 1982 roku i pozostawali we wspólności majątkowej małżeńskiej.

/bezsporne, odpis aktu małżeństwa k. 16/

B. Z. zmarł 4 marca 2002 roku, a spadek po nim na podstawie ustawy nabyli:

- żona E. Z. w 1/4 części,

- córka M. Z. w ¼ części,

- córka K. Z. w 1/4 części,

- syn Ł. Z. (1) w ¼ części.

M. Z. nosi obecnie nazwisko F.. K. Z. nosi obecnie nazwisko Ł..

/bezsporne, odpis aktu zgonu k. 15, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku k. 14 w załączonych aktach I Ns 407/02/

B. Z. i E. Z. nabyli we wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomość stanowiącą działkę gruntu nr (...), położoną w Ł. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Była to działka niezabudowana.

/bezsporne, odpis księgi wieczystej (...) k. 10-11/

E. Z. i B. Z. uzyskiwali dochody z wynagrodzeń za pracę. Z uzyskiwanych dochodów czynili oszczędności z przeznaczeniem na budowę domu. /zeznania świadka D. Z. k. 366-367/

W 2001 roku małżonkowie Z. rozpoczęli na tej działce budowę domu mieszkalnego z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych rodziny.

We wrześniu 2001 roku wytyczono budynek w terenie. W październiku 2001 roku rozpoczęto wykonywanie robót ziemnych związanych z wykopami pod ławy fundamentowe. 15 października 2001 roku zakończono montaż zbrojenia ław fundamentowych w szalunkach i rozpoczęto ich betonowanie.

Dopiero w czerwcu 2002 roku wykonano izolację na ławach fundamentowych z papy asfaltowej i przystąpiono do murowania ścian fundamentowych. Prace budowlane, rozpoczęte na początku czerwca 2002 roku trwały w kolejnych miesiącach letnich. We wrześniu rozpoczęto przygotowywanie elementów więźby dachowej. W drugiej połowie listopada 2002 roku zakończono układanie dachówek oraz gąsiorów na dachu. Zabezpieczono otwory okienne i drzwiowe na czas zimowy.

W sierpniu 2003 roku wykonywano roboty związane z wykonaniem przyłącza gazowego. W tym samym miesiącu odebrano przyłącze gazowe.

W maju i czerwcu 2006 roku wykonywano tynki wewnętrzne, ocieplenie ścian zewnętrznych, prace związane z układaniem glazury i terakoty oraz gipsowaniem ścian przed malowaniem.

/decyzja o wyłączeniu gruntu z produkcji rolnej k. 132,

dziennik budowy k. 133-146/

B. Z. i E. Z. nabyli we wspólności ustawowej małżeńskiej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w Ł. przy ul. (...), pozostającego w zasobach (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w Ł..

W dniu 26 czerwca 2008 roku E. Z., M. Z., K. Z. i Ł. Z. (1) zawarli umowę darowizny, mocą której M. Z., K. Z. i Ł. Z. (1) darowali E. Z. całe swoje udziały w powyższym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) wraz z wkładem budowalnym.

Aktualnie samodzielny lokal mieszkalny numer (...), stanowiący odrębną nieruchomość, położony w Ł. przy ul. (...) wraz z udziałem (...) części w prawie własności gruntu i części wspólnych budynku i urządzeń nie służących wyłącznemu użytkowi właścicieli poszczególnych lokali, dla którego to lokalu Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą (...), stanowi własność E. Z.. Obciążony jest hipoteką umowną kaucyjną w kwocie 221 679,13 złotych zabezpieczającą kredyt, odsetki i inne należności z umowy nr (...) zawartej z (...) Bank SA D. Hipoteczny Oddział w Ł..

/bezsporne, odpis księgi wieczystej (...) k. 12-14,

umowa darowizny k. 37-39/

Po śmierci męża, E. Z. kontynuowała budowę domu. Uzgodniła razem z dziećmi, że dokonają na jej rzecz darowizny udziałów w mieszkaniu położonym w Ł. przy ul. (...). E. Z. chciała zaciągnąć kredyt hipoteczny i w ten sposób uzyskać środki na dokończenie budowy domu. M. F., K. Ł. (1) i Ł. Z. (2) zgodzili się na to. Rodzina planowała dokończenie domu i wspólne w nim zamieszkanie. W 2008 roku rodzina przeprowadziła się do domu położonego w Ł. przy ul. (...). Wnioskodawczyni zamieszkała w domu razem z matką i rodzeństwem.

/bezsporne, zeznania Wnioskodawczyni k. 584v-585 i 586 [znacznik czasowy 00:46:37-01:04:17]

Ojciec B. Z. zmarł w 2000 roku. W tamtym czasie jego matka była już na emeryturze.

Od 2008 roku E. Z. jest w złych relacjach z rodziną zmarłego męża. Wnioskodawczyni ma dobre relacje z rodziną ojca. Jednocześnie od około 2010 roku jej relacje z matką są napięte. Około 2010 roku Wnioskodawczyni wyprowadziła się z domu rodzinnego do swojego obecnego męża.

/zeznania świadków: U. Z. k. 364-366, D. Z. k. 366-367,

zeznania Wnioskodawczyni k. 584v-585 i 586 [znacznik czasowy 00:46:37-01:04:17]/

Aktualna wartość nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...), położoną w Ł. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), przy uwzględnieniu jej stanu z daty ustania wspólności ustawowej E. i B. małż. Z. (4.03.2020 r.) wynosi 361 000 złotych.

/opinia pisemna biegłego M. B. k. 689-713,

opinia ustna biegłego M. B. k. 774-775 [znacznik czasowy 00:06:57-01:01:53]/

B. Z. był właścicielem nieruchomości stanowiącej niezabudowaną działkę gruntu nr (...), położoną w Ł. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Tę nieruchomość nabył na podstawie umowy darowizny z dnia 26 stycznia 2000 roku.

/bezsporne, odpis księgi wieczystej (...) k. 8-9/

Powyższa nieruchomość może zostać podzielona na dwie działki:

- nr (...) o powierzchni 0,3130 ha,

- nr (...) o powierzchni 0,3131 ha.

Wartość rynkowa projektowanej działki nr (...) wynosi 204 700 złotych. Wartość rynkowa projektowanej działki nr (...) wynosi 157 600 złotych. Projektowana działka nr (...) jest atrakcyjniejsza niż działka nr (...) z uwagi na regularny kształt i lepszy dojazd. Dlatego wartość działki nr (...) jest wyższa niż działki nr (...). Wartość całej nieruchomości stanowiącej niezabudowaną działkę gruntu nr (...), położoną w Ł. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), przy uwzględnieniu jej stanu z daty ustania wspólności ustawowej E. i B. małż. Z. (4.03.2020 r.) wynosi 381 000 złotych.

/opinia biegłego M. C. k. 449-452,

mapa z projektem podziału nieruchomości k. 509,

opinie pisemne biegłego M. B. k. 517-542, 714-740,

opinie ustne biegłego M. B. k. 583v-584 i 586 [znacznik czasowy 00:09:20-00:44:25], k. 774-775 [znacznik czasowy 00:06:57-01:01:53] /

B. Z. posiadał w (...) Bank SA lokatę PLN 1M LG Status stałe oprocentowanie nr (...). Została założona 18 stycznia 2002 roku na kwotę 23 207,87 złotych. Stan środków na tej lokacie w dacie otwarcia spadku (tj. 4 marca 2002 roku) wynosił 23 391,18 złotych.

Powyższa lokata została zlikwidowana w dniu 18 marca 2003 roku przez E. Z.. Wypłacono kwotę 24 779,87 złotych, z tego:

- kwotę 18 584,90 zł na lokatę E. Z.,

- kwota 6194,97 zł została przekazana na rachunek M. Z. w (...) SA – w dniu 20 marca 2003 r.

/informacja (...) Bank (...) SA k. 85,

potwierdzenie założenia lokaty k. 298, 407, 409,

potwierdzenie przelewu k. 299, 408,

umowa o prowadzeniu rachunku k. 300, 410,

zaświadczenie US Ł. k. 340, 405,

zaświadczenie (...) k. 406/

(...) Banku (...) SA w Ł. była lokata, zawierająca oszczędności małżonków Z. w wysokości ogólnej 71 568,68 złotych – na datę 4 marca 2002 r.

/zaświadczenie US Ł. k. 341, 405,

zaświadczenie Banku (...) SA k. 412/

W (...) Banku II Oddziale w Ł. była lokata, zawierająca oszczędności małżonków Z. w wysokości ogólnej 25 256,34 złotych.

(...) Banku (...) SA we W. prowadzona była na nazwisko B. Z. lokata CONSTANS nr (...) w okresie od 21.06.2002 r. do 23.01.2003 r.

W dniu 21 czerwca 2002 r. na tę lokatę przelano 25 610,42 złotych. Na dzień 10 grudnia 2002 roku na tej lokacie była kwota 14 979,63 złotych. W dniu 10 grudnia 2002 r. została wypłacona kwota 11 258,55 zł tytułem części E. Z., K. Z. i Ł. Z. (1). Pozostała kwota 3721,08 złotych. Lokata została ostatecznie zamknięta 23 stycznia 2003 roku poprzez wypłatę M. Z. kwoty 3770,65 złotych.

/zaświadczenie US Ł. k. 343, 405,

informacja (...) SA k. 385, historia rachunku k. 386, 411/

B. Z. na dzień 4 marca 2002 roku był zaliczony do grupy pracowników uprawnionych do nieodpłatnego nabycia akcji (...) SA (dawniej (...) SA). Proces zawierania umów nieodpłatnego zbycia akcji z uprawnionymi pracownikami rozpoczął się 14 marca 2006 roku. Ze spadkobiercami B. Z. została zawarta umowa nieodpłatnego zbycia akcji.

E. Z., M. F., K. Ł. (2) i Ł. Z. (1) posiadali we współwłasności 162 akcje imienne (...) SA o wartości nominalnej 50 zł każda. W latach 2006 – 2014 otrzymywali dywidendę z zysku w kwotach netto:

- za rok 2006 - 2926,60 złotych,

- za rok 2007 – 4456,52 złotych,

- za rok 2008 – 3425,82 złotych,

- za rok 2009 – 4875,30 złotych,

- za rok 2010 – 5901,14 złotych,

- za rok 2011 – 5289,22 złotych,

- za rok 2012 – 9683,60 złotych,

- za rok 2013 – 2191,40 złotych,

- za rok 2014 – 790,86 złotych.

Wszystkie dywidendy zostały przelane na konto E. Z..

W dniu 19 lipca 2010 roku E. Z. przelała na rzecz M. Z., na jej rachunek bankowy, kwotę 1218,82 złotych tytułem dywidendy z (...) SA.

Na wniosek akcjonariuszy, w dniu 3 sierpnia 2015 roku Zarząd (...) SA dokonał podziału odcinka zbiorowego akcji na 4 nowe odcinki zbiorowe, odrębne dla każdego z akcjonariuszy. E. Z. otrzymała pakiet 39 akcji, zaś M. F., K. Ł. (1) i Ł. Z. (1) – pakiety po 41 akcji. W kolejnych latach dywidendy były wypłacane dla każdego z zainteresowanych osobno.

/informacja (...) SA k. 314,

potwierdzenie przelewu k. 342, 614,

informacje (...) SA k. 344, 645/

Małżonkowie Z. posiadali samochód osobowy marki S. (...). Po śmierci B. Z. nikt tym samochodem nie jeździł. Ostatecznie został zezłomowany za 200 złotych. Ta kwota została zużyta na bieżące utrzymanie rodziny.

Małżonkowie mieli również garaż blaszany, z którego nikt nie korzystał po śmierci B. Z.. Grunt, na którym posadowiony był garaż należał do Miasta Ł.. Miasto naliczyło 732,44 zł za korzystanie z gruntu w okresie od 1.01.2001 r. do 1.01.2002 r. E. Z. sprzedała garaż w dniu 31.12.2006 r. za 300 zł.

/bezsporne, zeznania Wnioskodawczyni k. 584v-585 i 586 [znacznik czasowy 00:46:37-01:04:17],

umowy kupna – sprzedaży k. 595, 596,

pismo (...) k. 597, dowody wpłat k. 598, decyzja k. 600, monit k. 599,

decyzje US Ł. k. 602-609,

kopia dowodu rejestracyjnego k. 611/

Nadpłata w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2001 r. po zmarłym B. Z. wyniosła 2761 złotych. Z tej kwoty E. Z. otrzymała część – ¾ w wysokości 2070,75 złotych. /decyzja US Ł. k. 601/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie.

Dokonując ustaleń faktycznych, dotyczących lokat, na których były zgromadzone oszczędności B. i E. małż. Z., Sąd przede wszystkim opierał się na złożonych dokumentach. Zainteresowani składali w tej materii wyjaśnienia, ale z uwagi na upływ czasu – co oczywiste – nie mogły być one precyzyjne. Sąd ustalił, że na lokacie w (...) Bank SA, na datę otwarcia spadku po B. Z., były środki w kwocie 23 391,18 złotych. Ten fakt został potwierdzony informacją, złożoną przez bank na żądanie Sądu w niniejszej sprawie (k. 85). Trzeba dostrzec, że pomiędzy omawianą informacją banku, a zaświadczeniem Urzędu Skarbowego Ł., którego kopia znajduje się na k. 340, zachodzi rozbieżność. Mianowicie z zaświadczenia US wynika, że lokata miała wysokość 24 050,81 zł. Nie udało się w toku postępowania wyjaśnić tej rozbieżności. Sąd uznał, że bardziej precyzyjna, a tym samym wiarygodna, jest informacja złożona przez (...) Bank (...) SA. Bank wskazał wysokość lokaty na datę otwarcia spadku po B. Z.. Tymczasem z zaświadczenia Urzędu Skarbowego nie wynika, w jaki dokładnie sposób Urząd ten ustalił wysokość lokaty w ramach postępowania ws podatku od spadków i czy np. nie była to kwota ustalona na datę późniejszą.

Sąd nie dał wiary świadkom U. Z. i D. Z. co do tego, że B. Z. otrzymał od ich ojca gotówkę na budowę domu, a od rodziców – materiały budowlane. Analiza całości zeznań ww świadków prowadzi do wniosku, że nie mieli oni szczegółowych informacji, ani na temat sytuacji materialnej E. i B. małż. Z., ani na temat finansowania budowy. Ogólnikowe informacje obie siostry B. Z. uzyskiwały podczas rozmów rodzinnych, w których nie padały żadne konkrety co do kwot. Nie wiadomo skąd rodzice B. Z. mieliby pieniądze na finansowanie budowy syna, ani też jaką kwotę mieli przeznaczyć na powyższy cel. Ojciec B. Z. zmarł co najmniej rok przed rozpoczęciem budowy, więc mało prawdopodobne jest by kupował synowi materiały budowlane. Jednocześnie z zeznań świadków wynika, że B. Z. do budowy domu przygotowywał się i w rozmowach podkreślał, że ma pieniądze na ten cel. Nie wiadomo zatem, dlaczego jego rodzice mieliby kupować materiały budowlane. Zeznania świadków na te okoliczności są bardzo ogólnikowe, ani nie wskazują kwot, jakie miały być wydatkowane, ani nie wskazują, co dokładnie było zakupione. Tymczasem pozostały materiał dowodowy potwierdza, że małżonkowie zgromadzili środki finansowe na budowę domu. Ze zgormadzonych dokumentów i informacji banków wynika, że były co najmniej 3 lokaty, a środki tam zgromadzone przekraczały 100 000 złotych.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie Wnioskodawczyni wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego E. Z. i B. Z. oraz dokonanie działu spadku po B. Z..

W pierwszej kolejności rozważeniu podlegał wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków Z..

Przepis art. 35 kro ustanawia zasadę, zgodnie z którą w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego, nie może rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Z chwilą ustania wspólności ustawowej pomiędzy małżonkami do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku (art. 46 k.r.o.), powstaje wówczas możliwość żądania podziału majątku wspólnego. Do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 567 § 3 k.p.c.). Zatem podział majątku wspólnego może nastąpić bądź na mocy umowy pomiędzy zainteresowanymi, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek z byłych małżonków (art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1037 § 1 k.c.). Natomiast stosownie do przepisu art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd z urzędu ustala skład i wartość majątku podlegającego podziałowi. Majątek wspólny małżonków stanowią przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego. Nie uwzględnia się przedmiotów, które były objęte wspólnością, ale zostały zbyte lub zużyte w sposób odpowiadający prawu.

Prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku przechodzą w drodze dziedziczenia na jedną lub więcej osób. Jeżeli do spadku dochodzi więcej niż jedna osoba, pomiędzy współspadkobiercami powstaje wspólność praw i obowiązków spadkowych, która istnieje do chwili dokonania działu spadku (art. 1035 k.c.) i która może być zniesiona jedynie w myśl art. 1035 k.c. i następnych oraz art. 680 k.p.c. i następnych. Zgodnie z art. 684 k.p.c., skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Ustalenia, co wchodzi w skład masy spadkowej podlegającej podziałowi Sąd dokonuje na podstawie twierdzeń i dowodów zaofiarowanych przez strony postępowania. Dopuszczalne jest oparcie się w zakresie składu i wartości majątku podlegającego działowi na zgodnych oświadczeniach uczestników, jeżeli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 listopada 2001 r., V CKN 482/00, LEX nr 52640).

Przenosząc powyższe rozważania natury ogólnej na grunt rozpoznawanej sprawy odnotować należy, że wspólność ustawowa, jaka istniała pomiędzy E. Z. i B. Z. ustała z dniem śmierci B. Z., tj. 4 marca 2002 roku.

W niniejszej sprawie bezsporny pozostawał fakt, że po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej małżonków Z., udział B. Z. w tymże majątku wynosił ½ udziału. W skład spadku po B. Z. wchodzi zatem ½ udziału w składnikach majątkowych, stanowiących majątek wspólny.

Sąd nie zaliczył, ani do majątku wspólnego E. i B. małż. Z., ani do spadku po B. Z., 162 sztuk akcji (...) SA (poprzednio (...) SA). Z informacji złożonej przez Spółkę (k. 344) wynika, że w dacie ustania wspólności ustawowej małżonków i otwarcia spadku po B. Z., nie było tego składnika majątkowego. B. Z. - na dzień 4 marca 2002 roku - był zaliczony do grupy pracowników uprawnionych do nieodpłatnego nabycia akcji, ale proces zawierania umów nieodpłatnego zbycia akcji z uprawnionymi pracownikami rozpoczął się 14 marca 2006 roku, a zatem już po śmierci B. Z.. Zatem w skład spadku wchodziła ekspektatywa nieodpłatnego nabycia akcji, którą dopiero spadkobiercy zrealizowali. Co istotne, przed dokonaniem podziału majątku wspólnego małżonków Z. i działu spadku po B. Z., w 2015 roku doszło do podziału odcinka zbiorowego 162 akcji na 4 nowe odcinki zbiorowe, odrębne dla każdego z akcjonariuszy. Zatem biorąc pod uwagę stan z daty zamknięcia rozprawy, nie istnieje już, ani wspólność ekspektatywy nieodpłatnego nabycia akcji, ani samych akcji. Każdy zainteresowany ma własny odcinek zbiorowy akcji.

Podobnie rzecz się ma, jeżeli chodzi o własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w Ł.. Prawo do tego lokalu bezspornie wchodziło do majątku wspólnego małżonków Z., a udział ½ części w tym prawie wszedł do spadku po B. Z.. Jednak po nabyciu spadku, Wnioskodawczyni i jej rodzeństwo wyzbyło się udziałów w tym składniku majątkowym, dokonując darowizny udziałów na rzecz E. Z..

Twierdzenia M. F. o pozorności tej umowy są gołosłowne. Wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych dowodów na poparcie swojego zarzutu, poza własnymi zeznaniami. Świadkowie U. Z. i D. Z. nic na temat okoliczności zawarcia umowy darowizny nie wiedziały, ich zeznania są całkowicie nieprzydatne do dokonania ustaleń w tym zakresie. Natomiast zeznań Wnioskodawczyni nie potwierdzają żadne inne dowody w sprawie. Przeciwnie, pozostają w sprzeczności z zeznaniami K. Ł. (1) i Ł. Z. (1), którzy potwierdzili, że strony umowy zamierzały zawrzeć umowę darowizny i taką zawarły. Oczywiście zainteresowani mogli zawrzeć również umowę o częściowy dział spadku, ale zawarta umowa darowizny jest prawnie dopuszczalna i skuteczna. Zawarcie tej umowy spowodowało rozporządzenie składnikiem należącym do spadku, ale udział w tej czynności wzięli wszyscy spadkobiercy, nie zachodzi więc sytuacja, do której odnosi się dyspozycja art. 1036 k.c. Zapowiedzi E. Z. co do przeznaczenia domu budowanego przy ul. (...) w Ł. również nie dowodzą pozorności umowy darowizny. Należy mieć na uwadze cały kontekst sytuacji, w której znajdowała się rodzina po śmierci B. Z.. Niewątpliwie budowa domu była zamierzeniem małżonków, do którego byli przygotowani i do którego realizacji przystąpili w 2001 roku. Śmierć B. Z. była ciosem dla rodziny. E. Z. pozostała sama z trójką dzieci, z których tylko najstarsza córka – Wnioskodawczyni była pełnoletnia, ale nie była samodzielna finansowo. Kontynuowanie budowy stanowiło nie tylko realizację wcześniej rozpoczętej inwestycji, ale również kontynuację zamierzeń rodziny o posiadaniu własnego domu. Na E. Z. spoczywały wszystkie obowiązki opiekuńcze wobec dzieci, jak i organizacja i nadzorowanie budowy domu. Uzyskanie wyłącznie przez nią prawa do mieszkania dawało większą swobodę działań, umożliwiało uzyskanie kredytu na wyposażenie domu. W tych warunkach zapowiedzi, że dom będzie dla dzieci, były naturalną konsekwencją dążeń obojga małżonków, ale także działań podejmowanych samodzielnie przez E. Z. po śmierci męża. Ta zapowiedź została zrealizowana: budowa domu została dokończona, a cała rodzina (także Wnioskodawczyni) do domu się przeniosła. To jednak pozostaje bez związku z ważnością umowy darowizny mieszkania i nie świadczy o tym, że miał być jakiś ekwiwalent za darowane mieszkanie.

Wnioskodawczyni nie zdołała uwodnić, że w skład majątku wspólnego jej rodziców wchodziły oszczędności w kwocie 300 000 złotych. Niewątpliwe E. i B. małż. Z. mieli 3 lokaty: w Banku (...) SA (następnie (...) Banku SA) w wysokości 71 568,68 zł, w (...) Banku SA (następnie (...) SA) w wysokości 25 256,34 zł (...) Bank SA (następnie (...) Bank (...) SA, a w dalszej kolejności (...) SA) w wysokości 23 391,18 złotych. Biorąc pod uwagę stanowiska zajęte przez pełnomocników zainteresowanych na rozprawie w dniu 27 września 2016 roku (k. 413), powyższe okoliczności uznać można za bezsporne. Wnioskodawczyni nie zdołała udowodnić, że poza 3 powyższymi lokatami, były jeszcze inne. Faktycznie, w sprawie o sygn. I C 32/03, w protokole rozprawy z dnia 14 października 2003 r. są zeznania E. Z. złożone w charakterze świadka; tu cytat: „ Na książeczkach mieliśmy 300000 zł.” Jednak z zeznań tych nie wynika, kiedy był taki stan oszczędności, a w szczególności, że był to stan oszczędności w dacie otwarcia spadku po B. Z.. Jednocześnie E. Z. zeznała: „Po śmierci męża, z pieniędzy, które otrzymałam (wcześniej: „po śmierci męża otrzymałam odszkodowanie i zadośćuczynienie w kwocie 48 000 zł” i dalej „od pozwanego otrzymałam z dziećmi kwotę po 20000 zł każde”) kontynuowałam budowę (…) Za życia męża wydaliśmy na budowę kwotę 100 tysięcy złotych.” Analizując zeznania Uczestniczki, złożone w sprawie o sygn. I C 32/03 w całości, bez ich wyrywania z kontekstu, można wywnioskować, że małżonkowie dysponowali znacznymi oszczędnościami, ale dużą kwotę wydali przed śmiercią B. Z.. Po jego śmierci, E. Z. na budowę domu przeznaczyła pieniądze otrzymane przez nią i dzieci tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia po śmierci B. Z.. Cytowane zeznania nie dowodzą bynajmniej, że w ramach podziału majątku i działu spadku pozostała kwota 300 000 złotych.

W skład majątku wspólnego małżonków Z. wchodziły również samochód marki S. i garaż blaszany (niezwiązany z gruntem), a w skład spadku – nadpłata podatku dochodowego za rok 2001. Były to składniki o niewielkiej wartości. Z zeznań Uczestników wynika, że samochód został zezłomowany, a garaż sprzedany, a uzyskane stąd środki zostały zużyte na bieżące potrzeby rodziny. To daje podstawę do uznania, że zainteresowani zgodnie tymi składnikami zadysponowali. Wnioskodawczyni ostatecznie nie żądała rozliczenia z tytułu tych składników, co potwierdza trafność tej oceny. Z kolei nadpłata z tytułu podatku dochodowego została pobrana przez E. Z. jedynie w części. Nie udało się ustalić, czy Wnioskodawczyni otrzymała część jej należną, ale skoro ostatecznie nie żądała rozliczenia nadpłaty podatku, to uprawniony jest wniosek, że ¼ część otrzymała bezpośrednio od organu podatkowego.

Nie ma wątpliwości, że w skład majątku wspólnego małżonków B. Z. i E. Z. wchodziła nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą (...). Ta okoliczność nie była sporna. W konsekwencji do spadku po

B. Z. wszedł udział ½ części we własności tej nieruchomości.

Wątpliwości Uczestników budziła wartość nieruchomości oszacowana przez biegłego M. B. (2) w opinii złożonej w czerwcu 2020 roku na kwotę 361 000 złotych. Uczestnicy podnosili szereg okoliczności, które w ich przekonaniu w istotny sposób zmniejszają atrakcyjność nieruchomości, a przez to niekorzystnie wpływają na jej wartość.

Ustalając wartość nieruchomości, Sąd oparł się na omawianej opinii i ustalił wartość nieruchomości zgodnie z wyceną biegłego. W ocenie Sądu opinia jest prawidłowa, sporządzona zgodnie z wymaganiami przepisu art. 149 i nast. ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2020 r., poz. 1990 t.j.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. z 2021 r., poz. 555 t.j.). Z treści opinii pisemnej, jak i z ustnej opinii złożonej przez biegłego na rozprawie w dniu 24 lutego 2021 roku wynika, że biegły wziął pod uwagę wszystkie istotne cechy nieruchomości. Odpowiednio je ocenił i porównał z cechami nieruchomości przyjętymi do porównania. W szczególności wziął pod uwagę cechę oznaczoną jako „lokalizacja i sąsiedztwo”. Biegły był w stanie odpowiedzieć na wszystkie pytania i wątpliwości Uczestników, tak jeżeli chodzi o samą metodologię wyceny, jak i szczegółowe kwestie dotyczące opisania i uwzględnienia cech nieruchomości, istotnych z punktu widzenia jej wartości. Omawiana opinia z czerwca 2020 roku jest kolejną, sporządzoną na potrzeby niniejszej sprawy. Konieczność wyceny nieruchomości (obu) po raz kolejny wiązała się z upływem czasu i zmianami zachodzącymi na rynku nieruchomości, a mającymi znaczenie dla ukształtowania poziomu cen. Kolejne opinie dają pogląd na to, jak kształtowała się wartość nieruchomości w trakcie toczącego się postępowania sądowego. Postępowanie w niniejszej sprawie jest długotrwałe, determinowane przede wszystkim koniecznością przeprowadzenia szeroko zakrojonego postępowania dowodowego oraz postawą samych zainteresowanych, nieskłonnych do ugodowego zakończenia sporu. Upływ czasu i związane z tym zmiany cen należy uwzględnić, bo dopóki nie doszło do dokonania podziału majątku wspólnego i działu spadku, to istnieje wspólność masy spadkowej, a podział musi nastąpić z uwzględnieniem aktualnych wartości poszczególnych składników majątkowych.

Kolejnym składnikiem majątku wspólnego, istniejącym w chwili ustania wspólności majątkowej małżonków Z. i otwarcia spadku po B. Z., są środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych, prowadzonych dla B. Z. w Banku (...) w Ł. w kwocie 71 568,68 złotych.

Była o tym mowa we wcześniejszej części uzasadnienia: E. i B. małż. Z. mieli 3 lokaty: w Banku (...) SA w wysokości 71 568,68 zł, w (...) Banku SA w wysokości 25 256,34 zł (...) Bank SA w wysokości 23 391,18 złotych. Lokaty istniały w chwili ustania wspólności majątkowej małżonków Z. i otwarcia spadku po B. Z.. Jednak na datę zamknięcia rozprawy nie wszystkie środki pieniężne pozostały do podziału. Zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawę do ustalenia, że dwie spośród wymienionych lokat zostały rozdysponowane przez zainteresowanych przed wszczęciem niniejszego postępowania. Przy tym Wnioskodawczyni otrzymała ich część, przypadającą jej z tytułu spadkobrania. Wprawdzie Wnioskodawczyni nie potwierdziła tych okoliczności, ale dokonując ustaleń faktycznych w omawianych zakresie, Sąd opierał się na dokumentach, a nie na oświadczeniach i zeznaniach zainteresowanych. Dokumenty, w odróżnieniu od zeznań Uczestników, w bardziej pewny i precyzyjny sposób utrwaliły operacje na rachunkach i rozliczenia pomiędzy zainteresowanymi.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstawy do ustalenia, że doszło do podziału środków z lokaty założonej w Banku (...) SA, dlatego te środki podlegały podziałowi w ramach niniejszego postępowania. Lokata była założona na nazwisko spadkodawcy, jednak środki pieniężne należało zaliczyć do majątku wspólnego B. i E. małż. Z.. Z ustaleń Sądu wynika, że oboje małżonkowie pracowali zawodowo i osiągali dochody oraz wspólnie nimi dysponowali. W tej sytuacji fakt założenia lokaty tylko przez jednego z małżonków nie może być decydujący dla oceny, czy był to składnik majątku wspólnego czy majątku osobistego spadkodawcy. Nie ma żadnych dowodów pozwalających na ustalenie, że B. Z. miał środki finansowe, należące do jego majątku osobistego. Twierdzenia o dokonywanych na jego rzecz darowiznach nie znalazły potwierdzenia w dowodach zgromadzonych w sprawie, o czym była już mowa.

Bezspornie natomiast do majątku osobistego B. Z. wchodziła własność nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), obręb (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą (...). Ten składnik wszedł również do spadku po B. Z.. Wartość tej nieruchomości Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego M. B. (2), złożonej w czerwcu 2020 roku. Co do jej wyceny Uczestnicy również zgłaszali uwagi i zarzuty, ale argumentacja za przyjęciem opinii, jako prawidłowej, właściwie oddającej wartość wycenianej nieruchomości, jest identyczna jak w odniesieniu do wyceny nieruchomości w Ł. przy ul. (...).

Sporny pomiędzy zainteresowanymi był sposób działu. Wnioskodawczyni ostatecznie nie chciała otrzymać żadnego ze składników podlegających podziałowi, lecz jedynie spłatę pieniężną. Z kolei Uczestnicy optowali za fizycznym podziałem niezabudowanej nieruchomości oraz przyznaniem jednej części Wnioskodawczyni.

Sąd zasadniczo uwzględnił stanowiska Uczestników co do sposobu dokonania działu. Zabudowaną nieruchomość, położoną w Ł. przy ul. (...), opisaną w punkcie 1a postanowienia przyznał do współwłasności E. Z. w ¾ częściach i Ł. Z. (1) w ¼ części, tym samym uwzględniając ich stanowiska co do podziału tego składnika. Natomiast środki pieniężne, zgormadzone uprzednio na lokacie w Banku (...) SA, Sąd przyznał E. Z.. Miał na uwadze, że po śmierci męża, to głównie E. Z. zajmowała się finansami rodziny i ona dokonywała operacji na rachunkach i lokatach, które pozostawały w jej dyspozycji.

Najwięcej kontrowersji budził sposób podziału nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), obręb (...), objętej księgą wieczystą (...). Wnioskodawczyni sprzeciwiała się nie tylko podziałowi fizycznemu tej nieruchomości, ale również przyznaniu na jej własność jednej z działek, powstałych po fizycznym podziale nieruchomości. Powoływała się w tym względzie na pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017 roku, sygn. akt II CZ 129/16, zgodnie z którym „w postępowaniu o podział majątku wspólnego, sąd nie może wbrew woli uczestnika przyznać mu prawa majątkowego i zasądzić od niego na rzecz innego uczestnika spłatę lub dopłatę”.

Odnosząc się do stanowiska Wnioskodawczyni, przypomnieć należy, że zgodnie z art. 567 § 3 k.p.c., do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Zgodnie zaś z art. 687 k.p.c., w braku podstaw do wydania postanowienia działowego na podstawie zgodnego wniosku uczestników, dział spadku będzie rozpoznany według przepisów poniższych. Według zaś art. 688 k.p.c., do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 k.p.c. Odpowiednie zastosowanie znajduje więc art. 623 k.p.c., który stanowi o sposobie zniesienia współwłasności: jeżeli brak podstaw do wydania postanowienia w myśl artykułu poprzedzającego (na zgody wniosek stron), a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne.

Sposoby zniesienia współwłasności regulują przepisy art. 211 i 212 k.c.. Każdy ze współwłaścicieli przede wszystkim może żądać podziału fizycznego rzeczy wspólnej, chyba że byłby on sprzeczny z przepisami ustawy, społeczno - gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, albo pociągałby za sobą istotną jej zmianę lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2 k.c.). Jeśli nie ma zgody uprawnionych co do sposobu zniesienia współwłasności, spór ten rozstrzyga sąd, przy zastosowaniu zasady, iż priorytet w tym zakresie ma podział fizyczny rzeczy (por. art. 623 k.p.c.). Podział fizyczny jest bowiem podstawowym sposobem zniesienia współwłasności, wyraźnie preferowanym przez kodeks cywilny. Na podkreślenie zasługuje zgodne stanowisko judykatury i piśmiennictwa akcentujące fakt, że spośród trzech sposobów zniesienia współwłasności podział fizyczny jest najbardziej pożądany z punktu widzenia indywidualnych interesów współwłaścicieli, zwłaszcza gdy podział sankcjonuje istniejący stan rzeczy (por. m.in. postanowienie SN z dnia 26.10.1976, III CRN 227/76, OSNC 1977/5-6/98; z 30.10.1978, III CRN 214/ 78, niepubl.; z 13.3.1997, III CKN 19/97 OSNC 1997/8/115).

Z przytoczonych przepisów wynika pewna hierarchia sposobu dokonania podziału majątku wspólnego i działu spadku. Zgodny wniosek zainteresowanych powinien być podstawą rozstrzygnięcia o sposobie działu. Rzecz w tym, że z reguły kiedy zainteresowani nie mogą osiągnąć porozumienia, to zwracają się do sądu. W braku zgodnego wniosku, podstawowym sposobem jest podział w naturze i dopiero, kiedy jest to niemożliwe, w grę wchodzą dwa dalsze sposoby: przyznanie rzeczy jednemu z uczestników ze spłatą pozostałych lub sprzedaż licytacyjna. W tym miejscu warto przytoczyć tezę z postanowienia Sądu Najwyższego z 14 marca 2017 roku (II CSK 221/16): „Sposób zniesienia współwłasności zależy przede wszystkim od zgodnej woli wszystkich współwłaścicieli. Przy braku jednomyślności preferowany jest podział w naturze (art. 211 k.c.), w myśl zaś art. 212 § 2 k.c., rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. W konsekwencji podstawowym sposobem zniesienia współwłasności, w razie braku zgodnego wniosku, jest podział fizyczny rzeczy wspólnej, jako najbardziej sprawiedliwy i pożądany”. W uzasadnieniu tego samego orzeczenia Sąd Najwyższy stwierdził ponadto „Sąd ma, zatem wybór między przyznaniem rzeczy jednemu ze współwłaścicieli, a sprzedażą licytacyjną, tylko w stosunku do rzeczy, która nie daje się podzielić. Jednak sposób zniesienia współwłasności, jako wynik wyboru między przyznaniem rzeczy jednemu ze współwłaścicieli, a zarządzeniem jej sprzedaży nie może być dokonany bez rozważenia, czy w razie przyznania rzeczy jednemu współwłaścicielowi z obowiązkiem spłaty, ma on realne możliwości jej uiszczenia. Natomiast sprzedaż rzeczy wspólnej powinna nastąpić, gdy żaden ze współwłaścicieli nie godzi się, by nabyć własność i ponosić ciężar spłat, do właściciela bowiem, a nie do Sądu należy ocena czy rzecz jest mu potrzebna, a narzucanie własności rzeczy nie byłoby racjonalne”.

Przenosząc powyższe rozważania natury ogólnej na grunt niniejszej sprawy, podkreślenia wymaga, że sam sprzeciw Wnioskodawczyni co do przyznania jej ze spadku któregokolwiek ze składników majątkowych, jak i co do podziału nieruchomości niezabudowanej przy ul. (...) w Ł. nie uniemożliwiał dokonania fizycznego podziału. Analizowanych przepisów nie można rozumieć w ten sposób, że sprzeciw spadkobiercy co do przyznania jakiegokolwiek składnika masy spadkowej jest dla sądu wiążący. Przede wszystkim w niniejszej sprawie podziałowi podlega masa majątkowa (majątek wspólny, spadek), w skład której wchodzą różne składniki majątkowe. Prymat fizycznego podziału rzeczy, wynikający w przepisów wskazanych wyżej, należy więc odnieść do masy majątkowej jako całości. Jeżeli w skład tej masy wchodzą różne składniki majątkowe, to należy je podzielić pomiędzy zainteresowanych. Sytuacja, gdy tylko niektórzy z uczestników przejmują wszystkie składniki majątkowe, w chodzące w skład majątku wspólnego i spadku ze spłatą na rzecz innych stanowi analogiczne rozwiązanie jak przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, o którym mowa w art. 212 k.c. Skoro składniki można podzielić pomiędzy wszystkich uczestników, to jest to sposób działu mający pierwszeństwo przed innymi. Sposób działu musi uwzględniać nie tylko interes Wnioskodawczyni, ale i Uczestników postępowania. Wnioskodawczyni nie chciała fizycznego podziału niezbudowanej nieruchomości, z kolei Uczestnicy nie zgadzali się na jej sprzedaż i jednocześnie nie byliby w stanie przejąć całości nieruchomości ze względów finansowych. Wyważenie tych sprzecznych interesów doprowadziło Sąd do wniosku, że podział fizyczny omawianej nieruchomości jest rozwiązaniem najkorzystniejszym dla wszystkich zainteresowanych. Pozwoli dokonać działu przy zminimalizowaniu rozliczeń finansowych (dopłat) pomiędzy Wnioskodawczynią z jednej strony, a Uczestnikami z drugiej strony. Sprzedaż licytacyjna nieruchomości, za którą optowała Wnioskodawczyni jest najmniej korzystna dla zainteresowanych. Jest to najtrudniejszy w realizacji i najbardziej kosztowny sposób podziału majątku wspólnego i działu spadku. Jego wynik jest niepewny o tyle, że trudno przewidzieć, czy i kiedy oraz z jaką kwotę rzecz zostanie sprzedana. Jeżeli do tego doliczyć koszty postępowania egzekucyjnego, to ten sposób działu należy uznać za ostateczny. Skoro Uczestnicy nie zgadzali się na sprzedaż nieruchomości, należało szukać innego rozwiązania.

W konsekwencji Sąd dokonał fizycznego podziału nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą (...) na dwie działki, zgodnie z projektem podziału nieruchomości do celów sądowych, sporządzonej przez geodetę uprawnionego M. C. (1):

- nr (...) o powierzchni 0,3130 ha o wartości 204 700 złotych,

- nr (...) o powierzchni 0,3131 ha o wartości 157 600 złotych.

Sąd postanowił przyznać K. Ł. (1) na wyłączną własność działkę numer (...) o powierzchni 0,3130 ha, a M. F. na wyłączną własność działkę numer (...) o powierzchni 0,3131 ha. Decydującym kryterium była wartość działek, bo jak to już wyżej zaznaczono, Sąd dążył do zminimalizowania dopłat pomiędzy Wnioskodawczynią z jednej strony, a Uczestnikami z drugiej strony. K. Ł. (1) jednoznacznie deklarowała gotowość przejęcia jednej z działek powstałych po podziale większej nieruchomości. Składając zeznania na rozprawie w dniu 20 listopada 2019 r. wskazała, że chciałaby otrzymać działkę nr (...), ale jej stanowisko było elastyczne i nie wykluczała przejęcia działki nr (...) w razie takiej potrzeby. W tym zakresie Sąd miał więc swobodę decyzji.

Wartość majątku wspólnego małżonków B. Z. i E. Z., ustalonego w pkt. 1 postanowienia, wynosi ogółem 432 568,68 złotych (361 000 zł + 71 568,68 zł). Z tego uczestniczka E. Z. powinna otrzymać połowę, tj. równowartość 216 284,34 złotych.

Wartość spadku po B. Z. ustalonego w pkt. 2 postanowienia, wynosi ogółem 578 584,34 złotych (180 500 zł + 35 784,34 zł + 204 700 zł + 157 600 zł). Z tego Wnioskodawczyni i każdy z Uczestników powinien otrzymać po ¼ części, czyli równowartość 144 646,08 złotych.

E. Z. powinna otrzymać w sumie składniki o wartości 360 930,42 złotych (216 284,34 zł + 144 646,08 zł). Uczestniczka otrzymała udział ¾ części w nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) o wartości 270 750 zł i środki pieniężne o wartości 71 568,68 zł – w sumie 342 318,68 zł. Dlatego tytułem dopłaty należy się jej 18 611,74 zł (360 930,42 zł - 342 318,68 zł).

Ł. Z. (1) powinien otrzymać składniki o wartości 144 646,08 złotych. Uczestnik otrzymał udział 1/4 części w nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) o wartości 90 250 złotych. Dlatego tytułem dopłaty należy się mu 54 396,08 złotych (144 646,08 zł - 90 250 zł).

K. Ł. (1) powinna otrzymać składniki o wartości 144 646,08 złotych. Uczestniczka otrzymała działkę gruntu o wartości 204 700 złotych, dlatego zobowiązana jest do spłaty na rzecz pozostałych uczestników w kwocie 60 053,92 zł (144 646,08 zł - 204 700 zł).

M. F. powinna otrzymać składniki o wartości 144 646,08 złotych. Wnioskodawczyni otrzymała działkę gruntu o wartości 157 600 złotych, dlatego zobowiązana jest do spłaty na rzecz uczestników w kwocie 12 953,92 zł (144 646,08 zł - 157 600 zł).

Uwzględniając powyższe Sąd zasądził:

- na rzecz E. Z. tytułem dopłaty:

c.  od M. F. kwotę 12 953,92 zł,

d.  od K. Ł. (1) kwotę 5657,82 zł;

- na rzecz Ł. Z. (1) od K. Ł. (1) tytułem dopłaty kwotę 54 396,08 zł.

Sąd zasądzając dopłaty zastosował art. 212 § 3 k.c., zgodnie z którym jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

Dopłaty, do których zobowiązana jest K. Ł. (1) są wysokie, zwłaszcza jeżeli chodzi o dopłatę na rzecz Ł. Z. (1). Jednocześnie K. Ł. (1) podkreślała, że jej sytuacja finansowa jest trudna, a uzyskiwane dochody nie pozwalają czynić oszczędności na potrzeby rozliczeń z pozostałymi spadkobiercami. Dlatego termin płatności dopłaty (niższej) na rzecz E. Z. Sąd określił na 1 rok od uprawomocnienia się postanowienia, a na rzecz Ł. Z. (1) (wyższej dopłaty) – na 3 lata uprawomocnienia się postanowienia. Jest to na tyle długi okres czasu, że Uczestniczka będzie w stanie zgromadzić odpowiednie środki finansowe na ten cel, np. poprzez zaciągnięcie kredytu. Natomiast termin dopłaty należnej E. Z. od M. F. Sąd określił na 1 miesiąc od uprawomocnienia się postanowienia, biorąc pod uwagę, że Wnioskodawczyni nie podnosiła żadnych okoliczności świadczących o trudnej sytuacji finansowej, uniemożliwiającej jej zapłatę należności w krótkim okresie czasu. Istotne jest i to, że Sąd zasądził na rzecz Wnioskodawczyni od E. Z., tytułem rozliczenia dywidend pobranych w latach 2006 – 2014, kwotę 8666,30 zł, co znacznie zmniejsza wysokość dopłaty, jaką realnie Wnioskodawczyni będzie zobowiązana wypłacić swojej matce.

Przepis art. 212 § 3 k.c. pozwala korygować obciążenie uczestnika zobowiązanego do spłat/dopłat oraz realną ich wysokość przy pomocy odsetek, które mogą mieć charakter odsetek kapitałowych (na wypadek odroczenia terminu uiszczenia spłaty lub rozłożenia jej na raty) lub przy pomocy odsetek ustawowych, co do których roszczenie powstanie w przyszłości - w razie opóźnienia zobowiązanego w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Spłaty należne Uczestnikom zostały zasądzone przy uwzględnieniu aktualnie występujących cen, dlatego zasądzenie odsetek ustawowych na wypadek opóźnienia w zapłacie poszczególnych rat, Sąd uznał za wystarczające.

W piśmie złożonym 13 maja 2019 roku Wnioskodawczyni wniosła o przekazanie na jej rzecz kwoty odpowiadającej równowartości dywidend za okres od dnia otwarcia spadku do dnia faktycznego podziału akcji. Pobrane w latach 2006 – 2014 dywidendy na łączną kwotę 39 540,46 zł nie stanowią składnika wchodzącego do spadku po B. Z.. Jednak możliwość ich rozliczenia daje przepis art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 688 k.p.c.

Zgodnie z art. 207 k.c. pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów. Dywidendy należne za poszczególne lata 2006 – 2014 z tytułu posiadania akcji (...) SA (poprzednio (...) SA) stanowiły pożytki cywilne, przypadające spadkobiercom odpowiednio do ich udziałów, tj. po ¼ części. Z informacji przekazanych przez Spółkę, dywidendy za powyższy okres zostały przelane na konto E. Z.. Uczestniczka zobowiązana była rozliczyć się z pobranych kwot z pozostałymi spadkobiercami. Bezspornie przelała na konto Wnioskodawczyni kwotę 1218,82 złotych tytułem dywidendy. Jest to jednak za niska kwota w stosunku do należnej. Wprawdzie Uczestnicy zeznawali, że z tytułu dywidend Wnioskodawczyni otrzymała od matki 5000 zł z przeznaczeniem na zakup sukni ślubnej, ale Sąd nie dał im wiary. Oprócz zeznań Uczestników, pozostających z Wnioskodawczynią w konflikcie, nie ma innych dowodów na potwierdzenie ich wersji. Była o tym mowa przy okazji omówienia rozliczeń z tytułu lokat: jeżeli były rozliczenia pomiędzy zainteresowanymi, to są one udokumentowane. Bezspornie E. Z. przelała córce tytułem rozliczenia dywidendy kwotę 1218,82 złotych. Nie ma przekonującego wytłumaczenia, dlaczego wyższej kwoty z tego samego tytułu nie przekazała w ten sam sposób. Budzi też wątpliwości łączenie rozliczenia dywidendy z zakupem sukni ślubnej. Rozliczenie dywidendy było obowiązkiem Uczestniczki, natomiast ewentualne sfinansowanie zakupu sukni ślubnej nie powinno być w żaden sposób wiązane z tym rozliczeniem.

W konsekwencji w punkcie 6 postanowienia Sąd zasądził na rzecz Wnioskodawczyni od E. Z. kwotę 8666,30 zł tytułem rozliczenia dywidend pobranych w latach 2006 – 2014. Pobrane przez Uczestniczkę w latach 2006 – 2014 dywidendy to kwota 39 540,46 zł. Dla każdego ze spadkobierców przypadała ¼ z tej kwoty, tj. 9885,12 złotych. Kwota należna Wnioskodawczyni została pomniejszona o kwotę 1218,82 zł przekazaną jej w 2010 roku, różnica wyniosła więc 8666,30 zł.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania stanowił art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym uczestnicy ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Uczestnicy byli w równym stopniu z Wnioskodawczynią zainteresowani rozstrzygnięciem sprawy. Każdy z nich był w równym stopniu legitymowany do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania, a rozstrzygnięcie wywołuje pozytywne skutki prawne, w postaci uregulowania stanu prawnego majątku pozostającego w ich współwłasności. Z uwagi na to, że Wnioskodawczyni zapłaciła opłatę od wniosku wszczynającego postępowanie łącznie w wysokości 650 zł, Sąd zasądził na jej rzecz od każdego z uczestników po 162,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.