Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 września 2021 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, VIII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Anna Bielecka-Gąszcz

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2021 roku w Łodzi

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku I. S.

z udziałem T. S., J. C., K. D., R. B. (1), A. B. (1), B. B. (1), H. M., S. K. i E. B. (1),

o uzupełnienie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po R. B. (2)

postanowił:

oddalić wniosek.

Sygn. akt VIII Ns 538/20

UZASADNIENIE

W dniu 2 listopada 2020 roku wnioskodawczyni I. S., reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, złożyła wniosek o uzupełnienie postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, II Wydział Cywilny z dnia 3 listopada 2011 roku, sygn. akt I Ns 1128/10 o stwierdzeniu nabycia spadku po R. B. (2) (B.) poprzez dodanie punktu stwierdzającego, że wchodzący w skład spadku po R. B. (2) (B.) udział w gospodarstwie rolnym dziedziczą A. B. (2) (B.) w 9/18 części, M. G. w 3/18 części, B. B. (2) (B.) w 3/18 części, B. B. (3) (B.) w 1/18 części, H. M. w 1/18 części oraz B. T. w 1/18 części. Jako uczestników postępowania wnioskodawczyni wskazała T. S., J. C., K. D., R. B. (1), A. B. (1), B. B. (3), H. M., S. K. i E. B. (2).

W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że R. B. (2) (B.) zmarł w dniu 30 października 1982 roku, a dziedziczenie po nim odbyło się na podstawie ustawy. W skład spadku po zmarłym wchodzi udział w gospodarstwie rolnym położonym w Ł. przy ul. (...), który R. B. (2) (B.) odziedziczył w 1/10 części po swojej siostrze S. F. (1) z domu B. (B.) zmarłej w dniu 3 maja 1978 roku. Nieruchomość stanowiąca gospodarstwo rolne jest aktualnie objęta księgą wieczystą nr (...). Sąd spadku w postanowieniu z dnia 3 listopada 2011 roku nie orzekł o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego, choć spadkobiercy zmarłego wymienieni w treści żądania wniosku spełniali przesłanki dziedziczenia z ustawy gospodarstwa rolnego. Tym samym ziściły się przesłanki do uzupełnienia w/w orzeczenia, albowiem w dacie otwarcia spadku sąd był zobowiązany z urzędu badać, czy w skład spadku wchodziło gospodarstwo rolne, a obowiązujący wówczas przepis art. 677 § 3 k.p.c. uprawnia sąd do wydania postanowienia uzupełniającego w tym zakresie. Ponadto wnioskodawczyni wskazała, że T. S., J. C., I. S. oraz K. D. są spadkobiercami dzieci po A. B. (2) (B.), R. B. (1) (B.), H. M. i B. B. (3) (B.) to spadkobiercy M. G., z kolei pozostali uczestnicy to spadkobiercy po pozostałych osobach, które dziedziczyły spadek po M. G.. Na koniec wyjaśniła, że w dokumentach znajdujących się w aktach spadkowych osób wymienionych we wniosku, a także w aktach stanu cywilnego, pojawiają się rozbieżności dotyczące pisowni nazwiska spadkodawców i spadkobierców – B., B. lub B.. Rozbieżności te są widoczne także w innych postanowieniach spadkowych dotyczących pozostałych osób z rodziny B.. Kwestia ta nie została wyjaśniona przez członków rodziny, niemniej jednak identyfikacja poszczególnych osób jest możliwa w oparciu o inne dane wynikające z załączonych dokumentów. W księdze wieczystej nr (...) jako współwłaściciel gospodarstwa rolnego wpisany jest R. B. (3), natomiast w postanowieniu z dnia 3 listopada 2011 roku Sąd orzekł o dziedziczeniu po R. B. (2). Jest to ta sama osoba. Dla celów umożliwienia regulacji stanu prawnego nieruchomości konieczne jest uwzględnienie w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku rozbieżnej pisowni nazwisk. Uwzględnienie pisowni nazwisk w obu wersjach pozwoli na uregulowanie stanu prawnego nieruchomości, tj. na aktualizację wpisów w księdze wieczystej. W przeciwnym wypadku zachodzi ryzyko odmowy dokonania wpisu przez sąd wieczystoksięgowy z uwagi na rozbieżność w pisowni nazwisk. (wniosek k. 8-16)

W piśmie przygotowawczym z dnia 21 lipca 2021 roku pełnomocnik wnioskodawczyni wyjaśnił, że osoby zainteresowane nie inicjowały postępowania o dokonanie zmiany w akcie/aktach stanu cywilnego w trybie art. 35 bądź 36 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego celem usunięcia rozbieżności w pisowni nazwiska B./B., za wyjątkiem E. B. (1). Uczestniczka ta uzyskała decyzję Kierownika USC Ł.-Centrum z dnia 5 grudnia 2005 roku, zgodnie z którą, jej nazwisko zostało zmienione z B. na B.. Pełnomocnik wskazał ponadto, że nie ma potrzeby sprostowania danych w aktach stanu cywilnego dotyczących wnioskodawczyni i uczestników, ponieważ pisownia ich nazwisk wynikająca z tych aktów jest prawidłowa i zgodna z pisownią nazwiska ich rodziców oraz rodzeństwa. Dodał, że rozbieżność między aktami stanu cywilnego a treścią księgi wieczystej wynika z omyłki pisarskiej, co potwierdzają akta sprawy V Ns II 1521/78, bowiem na podstawie postanowienia spadkowego wydanego w tamtym postępowaniu zostali wpisani aktualnie ujawnieni w księdze wieczystej właściciele. W postanowieniu z dnia 26 marca 1979 roku nazwiska spadkobierców zostały wpisane z dwoma literami „n”, natomiast załączone do akt tego postępowania akty stanu cywilnego zawierają w nazwiskach poszczególnych osób jedną literę „n”, co jest prawidłowe. Skoro więc błąd w pisowni nastąpił podczas ujawniania właściciela w księdze wieczystej, to prostowanie aktów stanu cywilnego jest niezasadne, zwłaszcza, że to dane ujawnione w księgach wieczystych winny być dostosowane do danych wynikających z aktów stanu cywilnego, a nie odwrotnie. Na koniec pełnomocnik zaznaczył, że przy tak licznej rodzinie nie sposób jednoznacznie wskazać, która z dwóch możliwych pisowni jest jedyną prawidłową. (pismo przygotowawcze k. 130-132)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Postanowieniem z dnia 26 marca 1979 roku (V Ns II 1521/78) Sąd Rejonowy w Łodzi stwierdził, że spadek pozostały po S. F. (2) z domu B., córce A. i M., zmarłej dnia 3 maja 1978 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy nabyli: mąż J. F. w 15/30 części oraz jej rodzeństwo: R. B. (3), M. G., B. B. (6) i B. B. (7) po 3/30 części każde z nich, a także jej bratankowie: B.-M. B., H. M. i B.-J. T. po 1/30 części każde z nich. Ponadto Sąd orzekł, że pozostały po S. F. (3) udział w gospodarstwie rolnym położonym w Ł. przy ulicy (...) dziedziczą na podstawie ustawy: mąż J. F. w połowie oraz rodzeństwo R. B. (3), M. G., B. B. (6) i B. B. (7), a także bratanek B. B. (1) po 1/9 części każde z nich.

Postanowieniem z dnia 9 sierpnia 1979 roku sprostowano powyższe orzeczenie w ten sposób, że w miejsce udziałów uczestników w gospodarstwie rolnym oznaczonych jako „1/9” wpisano „1/10”. Następnie, postanowieniem z dnia 10 października 1980 roku Sąd uzupełnił pkt II postanowienia z dnia 26 marca 1979 roku w ten sposób, że po słowach „przy ulicy (...)” dodano słowa „oraz przy ulicy (...) w Ł.”. (postanowienie k. 23, k. 24, k. 25-26, k. 123)

Postanowieniem z dnia 3 listopada 2011 roku (I Ns 1128/10) Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi stwierdził, że spadek po R. B. (2), synu A. i M., zmarłym 30 października 1982 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabyli: żona A. B. (2) w 8/32 części, siostra M. G. i brat B. B. (2) po 6/32 części każde z nich, bratanek L. B. i R. B. (1) po 3/32 części każdy z nich, bratanek B. B. (3), bratanica H. M. i bratanica B. T. po 2/32 części każde z nich.

Wydając przedmiotowe postanowienie Sąd oparł się m.in. na skróconym odpisie aktu zgonu nr V- (...) wystawionym dla R. B. (2), syna A. i M.. (postanowienie k. 21-22; z akt sprawy I Ns 1128/10: odpis skrócony aktu zgonu R. B. (2))

W księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XVI Wydział Ksiąg Wieczystych, jako właściciel nieruchomości gruntowej w 1/20 części wpisany jest R. B. (3). Podstawę wpisu stanowiło postanowienie Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 26 marca 1979 roku wydane w sprawie V Ns II 1521/78. (wydruk z KW k. 27-34)

W nadesłanym przez USC w Ł. odpisie zupełnym aktu zgonu nr (...) widnieje, jako zmarły, R. B. (2). (odpis zupełny aktu zgonu k. 126)

Decyzją z dnia 5 grudnia 2005 roku Kierownik USC Ł.-Centrum zmienił nazwisko E. B. (2) na nazwisko B.. (decyzja k. 134)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wnioskodawczyni oparła swoje żądanie na treści przepisu art. 677 § 3 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 października 2008 roku, który nadal znajduje zastosowanie do postępowań dotyczących spadków otwartych przed dniem 14 lutego 2001 roku, a z taką sytuacją mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku otwartego przed dniem 14 lutego 2001 roku, w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne, sąd wydając postanowienie orzekające co do istoty sprawy zobowiązany jest bowiem na podstawie przepisu art. 677 § 2 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 października 2008 roku) określić w jego treści spadkobierców dziedziczących to gospodarstwo oraz ich udziały w nim, ponieważ przepis art. 670 § 2 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 października 2008 roku) nakłada na sąd spadku obowiązek badania z urzędu, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz którzy spośród spadkobierców powołanych z ustawy do spadku odpowiadają warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości, że postanowieniem z dnia 26 marca 1979 roku (V Ns II 1521/78) Sąd Rejonowy w Łodzi stwierdził, że spadek po S. F. (3), w tym wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym, nabył z mocy ustawy R. B. (3). Postanowienie to stanowiło podstawę dokonania wpisu do księgi wieczystej nr (...), zgodnie z którym właścicielem 1/20 części nieruchomości gruntowej objętej tą księgą jest R. B. (3) (dział II, Lp. 2). Poza sporem pozostawało również, że w postanowieniu z dnia 3 listopada 2011 roku (I Ns 1128/10), o uzupełnienie którego wniosła wnioskodawczyni, Sąd orzekał o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym R. B. (2). Wydając to orzeczenie Sąd oparł się m.in. na skróconym odpisie aktu zgonu spadkodawcy, w treści którego zmarły został oznaczony, jako R. B. (2). W zajętym stanowisku pełnomocnik wnioskodawczyni wywodził, że R. B. (3), który nabył spadek po S. F. (3) to ta sama osoba, co spadkodawca w sprawie I Ns 1128/10. Podnosił, że nazwisko B. jest prawidłowe i wynika z aktów stanu cywilnego, natomiast błąd został popełniony przy ujawnianiu właściciela w księdze wieczystej, a także, że to wpis w kw winien zostać dostosowany w zakresie pisowni nazwiska właściciela nieruchomości do pisowni wynikającej z aktów stanu cywilnego, nie zaś odwrotnie. Wreszcie wskazywał, że w orzeczeniu o wydanie którego wnosi Sąd winien uwzględnić pisownię nazwisk w obu wersjach, tj. B. i B., co pozwoli na aktualizację wpisu w księdze wieczystej.

W ocenie Sądu z taką argumentacją strony wnioskującej nie sposób się zgodzić. Przede wszystkim przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Zasada ta uzasadnia domniemanie, że: prawo to istnieje, przysługuje podmiotowi oznaczonemu we wpisie, treść prawa jest zgodna z wpisem oraz prawo to ma pierwszeństwo wynikające z wpisu. Jak podnosi się w doktrynie, jeżeli w treści wpisu uprawnionego zakradł się błąd, np. wpisano niewłaściwe nazwisko, wówczas przyjąć należy, że domniemanie z art. 3 ust. 1 ustawy działa w stosunku do osoby fizycznej lub innego podmiotu z uwzględnieniem błędów w treści wpisu (por. K. Osajda (red.), Tom II. Kodeks cywilny. Komentarz. Własność i inne prawa rzeczowe. Ustawa o księgach wieczystych i hipotece (art. 2-22, 65-1111). Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, Warszawa 2017). Oczywiście domniemanie, o którym mowa jest wzruszalne, a usunięcie niezgodności może nastąpić – w zależności od jej rodzaju – albo w trybie art. 10 ustawy albo też w trybie art. 626 ¹³ § 2 k.p.c. (przepis ten wprawdzie mówi o sprostowaniu usterek wpisu z urzędu, jednak zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny i judykatury dopuszcza się złożenie wniosku w przedmiotowym zakresie, a powyższy wniosek korzysta ze zwolnienia z opłaty sądowej). W świetle powyższych rozważań nie budzi wątpliwości, że w oparciu o dostępny materiał w aktach sprawy brak jest podstaw do bezkrytycznego przyjęcia, jak zdaje się to czynić pełnomocnik wnioskodawczyni, że R. B. (3) wpisany do księgi wieczystej nr (...), jako właściciel nieruchomości gruntowej, to ta sama osoba co R. B. (2) wymieniony, jako spadkodawca w postanowieniu z dnia 3 listopada 2011 roku. Oczywiście Sąd dostrzega okoliczność, że obie te osoby różni wyłącznie jedna litera „n” w nazwisku, nie mniej jednak przecież już tak subtelna różnica może przesądzać o tym, że mamy do czynienia z dwiema odrębnymi osobami, a z wpisu do księgi wieczystej wynika, że właścicielem udziału w gospodarstwie rolnym jest R. B. (3). Uwypuklenia wymaga w tym miejscu, że o ile w postanowieniu w sprawie I Ns 1128/10 spadkodawca jest oznaczony nie tylko imieniem i nazwiskiem, ale także poprzez podanie imion jego rodziców (A. i M.) oraz daty zgonu, co pozwala na porównanie tych danych ze skróconym odpisem aktu zgonu wystawionym na R. B. (2), o tyle w przypadku sprawy V Ns II 1521/78 nie jest wiadome, jakimi dokumentami dysponował Sąd orzekając o prawie do spadku R. B. (3). Brakuje w szczególności odpisów aktów stanu cywilnego dotyczących tej osoby, a samo orzeczenie nie zawiera w swojej treści innych danych tego spadkobiercy. Wprawdzie z orzeczenia tego wprost wynika, że R. B. (3) jest bratem S. F. (3), to jednocześnie zwrócić należy uwagę, że spadkodawczyni posiadała nie tylko rodzeństwo rodzone, ale i przyrodnie z matki O., na co wskazuje chociażby treść postanowienia z k. 38-39. To zaś rodzi pytanie, czy kategorycznie wykluczone jest, iż w wielodzietnej rodzinie rodzi się dwóch braci, którym rodzice (którzy dla rodzeństwa przyrodniego będą częściowo różni) nadają to samo imię. W stanowisku pełnomocnika wnioskodawczyni widoczny jest przy tym pewien dysonans, z jednej bowiem strony wywodzi on, że nazwisko B. jest prawidłowe, wynika z aktów stanu cywilnego poszczególnych osób, stąd też w jego ocenie brak jest podstaw do inicjowania postępowania w trybie art. 35 bądź 36 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, z drugiej zaś zaznacza, że przy tak licznej rodzinie nie sposób jednoznacznie wskazać, która z dwóch możliwych pisowni jest jedyną prawidłową. Nie tłumaczy także, z jakich przyczyn zmieniono nazwisko E. B. (2) na B., skoro, wedle forsowanej w pismach przygotowawczych wersji, to nazwisko B. wynikające z aktów stanu cywilnego ma być tym prawidłowym.

Mając powyższe na względzie, Sąd uznał, że brak jest możliwości ustalenia, że spadkodawca R. B. (2) jest właścicielem 1/20 części gospodarstwa rolnego - jako nieruchomości uregulowanej w księdze wieczystej nr (...). W ocenie Sądu działania wnioskodawczyni i uczestników – przy założeniu, że ich przekonanie odpowiada prawdzie – powinny skupiać się: po pierwsze na sprostowaniu postanowienia z dnia 26 marca 1979 roku wydanego w sprawie o sygn. V NS II 1521/78 w zakresie brzmienia nazwiska B. na B., po drugie, na zainicjowaniu postępowania przed sądem wieczystoksięgowym (w trybie art. 10 ustawy bądź przepisów k.p.c.) celem wpisania w dziale II KW nr (...) prawidłowego brzmienia nazwiska właściciela gospodarstwa rolnego, posługującego się imieniem R.. Niedopuszczalna jest bowiem sytuacja, w której Sąd spadku wydanym orzeczeniem ma niejako prostować, czy też dawać asumpt to sprostowania tożsamości spadkodawcy/spadkobiercy w postanowieniu wydanym w innym postępowaniu, czy też ujawnionego, jako właściciel w księdze wieczystej. Wręcz przeciwnie, to dane wynikające z aktów stanu cywilnego, tudzież z wpisów w księdze wieczystej winny być na tyle niebudzące wątpliwości, aby Sąd mógł wydać orzeczenie w przedmiocie czy to stwierdzenia nabycia spadku, czy to uzupełnienia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku o dziedziczenie gospodarstwa rolnego. Sąd nie może bowiem opierać się na prawdopodobieństwie, że spadkodawcą jest określona osoba ani na prawdopodobieństwie, że dana osoba była właścicielem gospodarstwa rolnego, skoro przeczy temu treść wpisu do księgi wieczystej. Wreszcie brak jest jakiegokolwiek uzasadnienia dla wniosku, aby w orzeczeniu uzupełniającym, jakie miałoby zostać wydane w niniejszej sprawie, tworzyć niejako drugie nazwisko spadkodawcy i niektórych uczestników, tj. oprócz nazwiska B. wpisać również alternatywnie B., skoro każda z tych osób, co jest okolicznością bezsporną, posługuje się wyłącznie jednym nazwiskiem, nadto wyłącznie jedno jego brzmienie wynika z aktów stanu cywilnego i jest prawidłowe.

W świetle dokumentów załączonych do wniosku, należało przyjąć, że wnioskodawczyni nie udowodniła, że spadkodawca R. B. (2), którego dotyczyło postanowienie wydane w sprawie I Ns 1128/10 był właścicielem jakiegokolwiek gospodarstwa rolnego, a zatem, że zachodzą przesłanki do uzupełnienia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po R. B. (2) o dziedziczenie gospodarstwa rolnego, skoro w księdze wieczystej nr (...) jako właściciel nieruchomości gruntowej w 1/20 części wpisany jest R. B. (3) (na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 26 marca 1979 roku wydanego w sprawie V Ns II 1521/78).

Na marginesie wskazać wypada, że zgodnie z treścią art. 514 § 2 k.p.c., nawet w wypadkach, gdy ustawa wymaga przeprowadzenia rozprawy, sąd może, bez wzywania zainteresowanych do udziału w sprawie, oddalić wniosek na posiedzeniu niejawnym, jeżeli z treści wniosku wynika oczywisty brak uprawnienia wnioskodawcy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił wniosek.