Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawczynie K. K. (1), A. K. i E. K. (1) wniosły o podział majątku wspólnego zmarłego E. K. (2) i uczestniczki postępowania A. K. i dział spadku po zmarłym E. K. (2).

Wnioskodawczynie początkowo żądały przyznania na rzecz wnioskodawczyń A. K. i K. K. (1) na zasadach współwłasności po ½ części nieruchomości stanowiących majątek osobisty zmarłego, w tym nieruchomość pochodzącą z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego z ustanowioną służebnością mieszkania na rzecz wnioskodawczyni E. K. (1) oraz wierzytelności z umowy dzierżawy z (...) Sp. z o.o. w W. z gruntów położonych w M. stanowiących majątek osobisty zmarłego brata. Natomiast na rzecz uczestniczki postępowania pozostałych składników majątku z obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawczyni E. K. (1) należnego jej udziału w terminie 6 miesięcy od wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania A. K. poparła wniosek co do zasady, przy czym zakwestionowała wskazany przez wnioskodawczynie skład majątku wspólnego i spadkowego, jego wartość jak też sposób dokonania działu spadku.

Wskazała, iż stado bydła na dzień ustania wspólności majątku wspólnego liczyło 45, a nie 48 sztuk bydła, ponadto wymieniła, które maszyny rolnicze stanowią majątek wspólny małżonków, a nie osobisty zmarłego męża, zakwestionowała istnienie wierzytelności wobec (...) Sp. z o.o. w W., bowiem żadne inwestycje na przedmiotowych nieruchomościach nie zostały przeprowadzone. Negowała też poniesienie nakładów z majątku wspólnego na jej majątek osobisty w postaci spłaty jej zobowiązania kredytowego zaciągniętego na nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego wskazując, iż zostało ono w całości spłacone ze środków stanowiących majątek osobisty uczestniczki postępowania. Zakwestionowała też składniki w postaci pożytków z gruntów, nawozy, z uwagi na to, iż zostaną one zużyte na posianie zbóż, drewno opałowe, bowiem zostanie zużyte na ogrzanie wspólnego domu, zboże ziarna, bowiem zostaną zużyte na utrzymanie zwierząt. Zaprzeczyła, iż w skład majątku wspólnego wchodzi wierzytelność wobec T. R. (1).

Uczestniczka wniosła o przyznanie jej wszystkich składników majątku wspólnego, za wyjątkiem domu w S., z obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawczyń z jednoczesnym rozłożeniem spłaty na 10 równych rat oraz obniżenia wartości spłat o 50%. Domagała się przy tym rozliczenia nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty E. K. (2) w postaci szeregu remontów w domu mieszkalnym w gospodarstwie rolnym, wymiany dachu garażu, wymiany dachu na chlewni, budowy płyty obornikowej, dokonania przeróbki stodoły, wybudowanie oczyszczalni ścieków, a także nakładów na dom w S. w postaci obniżenia jego kubatury, wymiany dachu, wstawienia okien, drzwi zewnętrznych i garażowych. Domagała się też rozliczenia wydatków w postaci poniesionych opłat tytułem podatku.

Pismem z dnia 12 października 2018 r. pełnomocnik uczestniczki postępowania wniósł o rozliczenie w niniejszym postępowaniu świadczenia pieniężnego przyznanego jako wierzytelność wobec (...) poprzez przyznanie na rzecz wnioskodawczyń i uczestniczki postępowania stosownych kwot pieniężnych, i zasądzenie od wnioskodawczyń na rzecz uczestniczki postępowania łącznie kwoty 7.033,23 zł. Wniósł też o rozliczenie kosztów utrzymania gospodarstwa rolnego w postaci podatków od nieruchomości, wydatków poniesionych przez A. K. z tytułu zakupu części do maszyn rolniczych, kosztów utrzymania stada bydła o raz kosztów materiału siewnego, paliwa i nawozów do gospodarstwa rolnego, kosztów ubezpieczenia mienia, zakupu opalu, energii elektrycznej, wody oraz wywozu nieczystości. Nadto wniósł o rozliczenie kosztów zarządu w postaci pracy wykonywanej przez uczestniczkę postępowania w gospodarstwie rolnym.

Pismem z dnia 20 listopada 2018 r. pełnomocnik wnioskodawczyń wniosła o rozliczenie i zapłatę na rzecz wnioskodawczyń wynagrodzenia za korzystanie z majątku spadkowego pond udział spadkowy.

W toku postępowania zainteresowane sprzedały składnik majątkowy w postaci domu przy ul. (...) w S., w związku z czym pełnomocni wnioskodawczyń pismem z dnia 17 grudnia 2018 r. wniosła o umorzenie postępowania w zakresie tego składnika majątkowego.

Pismem z dnia 7 sierpnia 2020 r. pełnomocnik wnioskodawczyń wniosła o zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawczyń kwoty 200.000 zł tytułem rozliczenia pożytków oraz z tytułu bezumownego korzystania ponad udział z majątku wspólnego od dnia 9 sierpnia 2017 r. w postaci nieruchomości spadkowych, inwentarza żywego i ruchomości.

Ostatecznie wnioskodawczynie wniosły o przyznanie wszystkich składników majątkowych na rzez wnioskodawczyni K. K. (1) w postaci nieruchomości, inwentarza żywego i ruchomości za wyjątkiem samochodu osobowego, bez spłaty udziałów na rzez wnioskodawczyń A. K. i E. K. (1), zaś ze stosowną dopłatą na rzecz uczestniczki postępowania A. K. w dwóch równych ratach, pierwsza płatna w terminie 14 dni od uprawomocnienia orzeczenia, druga w terminie 6 miesięcy od daty zapłaty pierwszej raty. Natomiast na rzecz uczestniczki postępowania A. K. wniosły o przyznanie samochodu osobowego, wierzytelności wobec T. R. (1), nakładów na majątek osobisty uczestniczki postępowania z tytułu spłaty zobowiązania na zakup własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego o wartości 1.599,22 zł, oraz środków finansowych na rachunkach uczestniczki i E. K. (2). Wniosły jednocześnie o zobowiązanie A. K. do opuszczenia i opróżnienia z rzeczy domu mieszkalnego położonego w (...) w terminie 7 dni od otrzymania płatności 1 raty.

W uzasadnieniu wniosku wskazały, iż K. K. (1) posiada wykształcenie rolnicze, czym uczestniczka postępowania się nie legitymuje, posiada też środki finansowe umożliwiające samodzielne prowadzenie gospodarstwa rolnego, i jest też w stanie spłacić uczestniczkę postępowania, do czego jest finansowo przygotowana. K. K. (1) wraz z siostrą chcą bowiem zamieszkać wraz z matką E. K. (1) w domu w M. która domu nie chce opuścić, zaś wyprowadzka wbrew jej woli i wspólne zamieszkiwanie z obcą dla niej osobą pozbawią ją woli życia.

Na rozprawie w dniu 8 marca 2021 r. wnioskodawczynie popierały wniosek o przyznanie gospodarstwa rolnego w postaci nieruchomości, ruchomości, inwentarza żywego, za wyjątkiem samochodu wnioskodawczyni K. K. (1) bez spłat na rzecz wnioskodawczyń A. K. i E. K. (1) i ze stosowną dopłatą na rzecz uczestniczki postępowania A. K. oraz przyznaniem na jej rzecz środków pieniężnych zgromadzonych na kontach bankowych, samochodu osobowego, wierzytelności wobec T. R. (1) i nakładów w kwocie 1.599,22 zł na majątek osobisty uczestniczki postępowania.

Natomiast uczestniczka postępowania wniosła o przyznanie jej wszystkich składników majątku ze spłatą wnioskodawczyń rozłożoną na 10 rocznych rat. W przypadku zaś przyznania gospodarstwa zgodnie z wnioskiem strony wnioskującej wniosła o ustanowienie hipoteki na jej rzecz na składnikach majątku nieruchomego.

Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2021 r. w sprawie sygn. akt: I Ns 494/17 Sąd Rejonowy w Suwałkach:

I.  Dokonał podziału majątku wspólnego uczestniczki postępowania A. K. oraz zmarłego E. K. (2), w skład którego wchodzą:

1.  nieruchomość położona w M., gmina W., powiecie (...), województwie (...), oznaczona numerem geodezyjnym (...) o pow. 4,2207 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Suwałkach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 99.100,00 zł;

2.  nieruchomość położona w R., gmina D., powiecie (...), województwie (...), oznaczona numerem geodezyjnym (...) o pow. 23,8634 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Olecku Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 427.300,00 zł;

3.  środki zgromadzone na rachunku bankowym zmarłego E. K. (2) w Banku S. (...) w S. o nr (...) w wysokości 30.379,34 zł;

4.  środki zgromadzone na rachunku bankowym A. K. w (...) S.A. w W. o nr (...) w wysokości 1.150,09 zł;

5.  ruchomości szczegółowo wymienione w poz. od 5 do samochód osobowy marki S. (...) z 2014 r. o nr rej. (...) o wartości 47.000,00 zł;

6.  ciągnik rolniczy (...) (...)rok produkcji 1974 o nr VIN (...) o wartości 14.000,00 zł;

7.  ładowacz czołowy (...) (...)) z chwytakiem na bele i szuflą o wartości 2.000,00 zł;

8.  cyklop nr fabryczny (...) z 1989 r. o wartości 5.000,00 zł;

9.  kosiarka rotacyjna symbol(...) z 2016 r. o wartości 2.500,00 zł;

10.  słupki żelbetonowe ogrodzeniowe w ilości 100 sztuk o wartości 1.000,00 zł;

11.  prasa belująca(...) (...) (...) o wartości 18.000,00 zł;

12.  przenośnik pneumatyczny ssąco tłoczący (...)z 2015/2016 r. o wartości 8.000,00 zł;

13.  rozsiewacz do nawozów (...) z 2007 r. o wartości 3.000,00 zł;

14.  owijarka do bel (...) (...) (...) z 2004/2005 r. o wartości 2.000,00 zł;

15.  sadzarka ciągnikowa do ziemniaków (...) (...) S. o wartości 1.500,00 zł;

16.  rozsiewacz do nawozów zawieszany(...) nr fabryczny (...) o wartości 2.000,00 zł;

17.  nawozy (...) 500 kg wartości 700,00 zł;

18.  nawozy (...) 1200 kg o wartości 1.600,00 zł;

19.  drewno opałowe brzoza ok. 15 mp o wartości 1.500,00 zł;

20.  beczkowóz jednoosiowy poj. ok. 5000 l z pompą o wartości 4.000,00 zł;

21.  pług orny (...)nr fabryczny (...) K. (...) z 2012 r. o wartości 10.000,00 zł;

22.  pług dwuskibowy ciągnikowy o wartości 400,00 zł;

23.  rozrzutnik obornikaB. (...)8 dwuosiowy o wartości 4.000,00 zł;

24.  wyciągarka do obornika z silnikiem elektrycznym 3 sztuki o wartości 1.500,00 zł;

25.  tucznik waga ok. 200 g o wartości 600,00 zł;

26.  zboże mieszkanka owies/pszenica ok. 1 tony o wartości ok. 500,00 zł;

27.  arfa – wialnia do zboża z silnikiem elektrycznym symbol (...) o wartości 500,00 zł;

28.  przetrząsacz karuzelowy 4 wirnikowy (...) o wartości 2.400,00 zł;

29.  przetrząsacz karuzelowy (...) 5,2 M Z 2017 r. (...) o wartości 10.000,00 zł;

30.  kosiarka dyskowa (...) z 2013 r. nr fabryczny (...) o wartości 14.000,00 zł;

31.  zgrabiarka karuzelowa (...) 420 z 2015 r. o wartości 9.000,00 zł;

32.  przyczepa rolnicza dwuosiowa (...) o wartości 2.000,00 zł;

33.  bele sianokiszonki 325 sztuk o wartości 26.000,00 zł;

34.  komplet wypoczynkowy skórzany 3+2+1 koloru brązowego o wartości 1.000,00 zł;

35.  przekaźnik mocy do maszyn rolniczych 4 sztuki o wartości 400,00 zł;

36.  łuparka do drewna z silnikiem elektrycznym o wartości 1.000,00 zł;

37.  kompresor ciśnieniowy A. (...)/25 z 2015 r. o wartości 250,00 zł;

38.  myjka ciśnieniowa S. (...) P. (...) o wartości 200,00 zł;

39.  kątówka D. (...) o wartości 300,00 zł;

40.  wiertarka E. o wartości 50,00 zł;

41.  wiertnica spalinowa do wiercenia w gruncie (...) z 2016 r. o wartości 500,00 zł;

42.  piła spalinowa S. (...) o wartości 250,00 zł;

43.  beczka plastikowa w koszu aluminiowym poj. 1000 l o wartości 300,00 zł;

44.  inwentarz żywy: bydło o nr PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), PL (...), (...), PL (...) oraz równowartość 30 sztuk bydła - o łącznej wartości 137.300,00 zł;

oraz działu spadku po E. K. (2), w skład którego wchodzi udział ½ w składnikach majątkowych opisanej powyżej, a także:

45.  nieruchomość położona w M., gmina W., powiecie (...), województwie (...), oznaczona numerami geodezyjnymi (...) o pow. 24,6457 ha, obciążona służebnością mieszkania, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Suwałkach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 664.400,00 zł;

46.  nieruchomość położona w K., gmina D., powiecie (...), województwie (...), oznaczona numerem geodezyjnym (...) o pow. 3,8380 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Olecku Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 74.400,00 zł;

47.  ciągnik rolniczy (...)M z 1998 r. nr VIN (...) o wartości 8.000,00 zł;

48.  ciągnik rolniczy U. (...) (...) z 1980 r. nr podwozia (...) o wartości 16.000,00 zł;

49.  ciągnik rolniczy (...)C (...) z 1972 r. o nr rej. (...) nr nadwozia (...) o wartości 10.000,00 zł;

50.  smarownica nożna stojąca o wartości 30,00 zł;

51.  kombajn B. (...) (...) nr fabryczny (...) nr ewidencyjny(...) (...) o wartości 10.000,00 zł;

52.  betoniarka budowlana o poj. 250 l o wartości 300,00 zł;

53.  siewnik zbożowy o wartości 2.000,00 zł;

54.  opryskiwacz (...) nr fabryczny 488, rok produkcji 1997, symbol (...) o wartości 1.300,00 zł;

55.  sanie konne o wartości 500,00 zł;

56.  przyczepka do przewozu trzody – bydła nr rej. (...) o wartości 1.500,00 zł;

57.  przyczepka lekka o nr rej. (...) z 1993 r. o wartości 50,00 zł;

58.  spawarka elektryczna o wartości 150,00 zł;

59.  piła do cięcia metalu na ramie metalowej z silnikiem elektrycznym o wartości 500,00 zł;

60.  pilarka krajzega, stół z desek, na ramie metalowej z kątownika o wartości 400,00 zł;

61.  tokarka do metalu o wartości 1.500,00 zł;

62.  wyciągarka do obornika z silnikiem elektrycznym o wartości 500,00 zł;

63.  kopaczka do ziemniaków elewatora o wartości 2.000,00 zł;

64.  wóz konny dwuosiowy bez wartości;

65.  przyczepa rolnicza dwuosiowa o wartości 2.000,00 zł;

66.  kultywator rozkładany o wartości 2.500,00 zł;

67.  dmuchawa leżąca do siana przerobiona do podawania zboża bez wartości;

68.  młynek do zboża z silnikiem elektrycznym o wartości 500,00 zł;

w ten sposób, że wszystkie wyżej wymienione składniki majątkowe szczegółowo opisane w pkt I. ppkt 1 – 68 niniejszego postanowienia przyznał uczestniczce postępowania A. K.;

II.  Zasądził od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz wnioskodawczyni E. K. (1) kwotę 311.404,92 zł tytułem spłaty, płatną w 4 ratach:

a)  pierwsza rata w kwocie 90.000,00 zł płatna w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia;

b)  druga rata w kwocie 73.801,64 zł płatna w terminie do końca 2021 roku;

c)  trzecia rata w kwocie 73.801,64 zł płatna w terminie do końca 2022 roku;

d)  czwarta rata w kwocie 73.801,64 zł płatna w terminie do końca 2023 roku;

- wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

III.  Zasądził od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz wnioskodawczyni K. K. (1) kwotę 155.702,47 zł tytułem spłaty, płatną w 4 ratach:

e)  pierwsza rata w kwocie 40.000,00 zł płatna w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia;

f)  druga rata w kwocie 38.567,49 zł płatna w terminie do końca 2021 roku;

g)  trzecia rata w kwocie 38.567,49 zł płatna w terminie do końca 2022 roku;

h)  czwarta rata w kwocie 38.567,49 zł płatna w terminie do końca 2023 roku;

- wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

IV.  Zasądził od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz wnioskodawczyni A. K. kwotę 155.702,47 zł tytułem spłaty, płatną w 4 ratach:

i)  pierwsza rata w kwocie 40.000,00 zł płatna w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia;

j)  druga rata w kwocie 38.567,49 zł płatna w terminie do końca 2021 roku;

k)  trzecia rata w kwocie 38.567,49 zł płatna w terminie do końca 2022 roku;

l)  czwarta rata w kwocie 38.567,49 zł płatna w terminie do końca 2023 roku;

- wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

V.  Zasądził od wnioskodawczyni E. K. (1) na rzecz uczestniczki postępowania A. K. kwotę 21.237,50 zł płatną w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, tytułem rozliczenia nakładów poniesionych przez A. K. i E. K. (2) z majątku wspólnego ma majątek osobisty E. K. (2);

VI.  Zasądził od wnioskodawczyni K. K. (1) na rzecz uczestniczki postępowania A. K. kwotę 10.618,75 zł płatną w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, tytułem rozliczenia nakładów poniesionych przez A. K. i E. K. (2) z majątku wspólnego ma majątek osobisty E. K. (2);

VII.  Zasądził od wnioskodawczyni A. K. na rzecz uczestniczki postępowania A. K. kwotę 10.618,75 zł płatną w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, tytułem rozliczenia nakładów poniesionych przez A. K. i E. K. (2) z majątku wspólnego ma majątek osobisty E. K. (2);

VIII.  Zasądził od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz wnioskodawczyni E. K. (1) kwotę 199,90 zł, zaś na rzecz wnioskodawczyń A. K. i K. K. (1) kwoty po 99,95 zł płatne w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, tytułem rozliczenia nakładów poniesionych przez A. K. i E. K. (2) z majątku wspólnego ma majątek osobisty A. K.;

IX.  Zasądził na rzecz uczestniczki postępowania A. K. od wnioskodawczyni E. K. (1) kwotę 102,13 zł, zaś od wnioskodawczyń K. K. (1) i A. K. kwoty po 51,06 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez uczestniczkę postępowania A. K. z majątku osobistego na majątek wspólny zainteresowanych, płatną w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności;

X.  Zasądził na rzecz uczestniczki postępowania A. K. od wnioskodawczyni E. K. (1) kwotę 3.516,61 zł, zaś od wnioskodawczyń K. K. (1) i A. K. kwoty po 1.758,31 zł tytułem rozliczenia pożytków z dopłat unijnych za 2017 rok;

XI.  Oddalił wnioski zainteresowanych w pozostałym zakresie;

XII.  Stwierdził, iż każda z zainteresowanych ponosi wydatki w udziale po ¼ części, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu;

XIII.  Stwierdził, iż w pozostałym zakresie zainteresowane ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Z ustaleń dokonanych przez Sąd Rejonowy wynika, iż spadkodawca E. K. (2) zmarł w dniu 8 sierpnia 2017 r. w M., gdzie ostatnio stale przed śmiercią zamieszkiwał. W chwili śmierci był żonaty z A. K.. Nie posiadał dzieci.

Postanowieniem częściowym z dnia 3 listopada 2017 r. wydanym w niniejszej sprawie stwierdzono, iż spadek po E. K. (2) na podstawie ustawy nabyła żona A. K. w udziale ½ części, matka E. K. (1) w udziale ¼ części, siostra K. K. (1) w udziale 1/8 części i siostra A. K. w udziale 1/8 części.

Przed zawarciem związku małżeńskiego E. K. (2) otrzymał od rodziców na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego nieruchomość położoną w M., gmina W., powiecie (...), województwie (...), oznaczoną numerami geodezyjnymi (...) o pow. 24,6457 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Suwałkach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), które prowadził. Powyższa nieruchomość obciążona jest służebnością mieszkania na rzecz rodziców E. K. (2), a jej wartość to 664.400,00 zł. Przed zawarciem związku małżeńskiego E. K. (2) nabył także nieruchomość położoną w K., gmina D., powiecie (...), województwie (...), oznaczoną numerem geodezyjnym (...) o pow. 3,8380 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Olecku Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 74.400,00 zł oraz szereg ruchomości. Udziały w powyższych przedmiotach majątkowych zatem wynoszą – co do A. K. 1/2, co do E. K. (1) 1/4, co do K. K. (1) i A. K. – po 1/8.

A. K. przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...). Przedmiotową nieruchomość nabyła w dniu 5 listopada 1998 r., a zatem przed zawarciem związku małżeńskiego, na który zaciągnęła kredyt. Na powyższym prawie ustanowiła hipotekę do kwoty 12.000 zł celem zabezpieczenia wierzytelności z tytułu udzielenia jej kredytu.

Na dzień 15 lipca 2000 r. A. K. posiadała środki pieniężne w kwocie 2.949,47 zł na rachunku bankowym. A. K. kredyt mieszkaniowy spłaciła 10.08.2000 r., w okresie od 17 lipca 2000 r. do całkowitej spłaty dokonała wpłaty tytułem kredytu w kwocie 4.548,69 zł.

E. K. (2) zawarł związek małżeński z A. K. w dniu 15 lipca 2000 r. W trackie związku małżeńskiego z A. K. nabyli: nieruchomość położona w M., gmina W., powiecie (...), województwie (...), oznaczona numerem geodezyjnym (...) o pow. 4,2207 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Suwałkach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 99.100,00 zł, nieruchomość położona w R., gmina D., powiecie (...), województwie (...), oznaczona numerem geodezyjnym (...) o pow. 23,8634 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Olecku Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 427.300,00 zł, środki zgromadzone na rachunku bankowym zmarłego E. K. (2) w Banku (...)w S. o nr (...) w wysokości 30.379,34 zł, środki zgromadzone na rachunku bankowym A. K. w (...) S.A. w W. o nr (...) w wysokości 1.150,09 zł, samochód osobowy marki S. (...) z 2014 r. o nr rej. (...) o wartości 47.000,00 zł, ciągnik rolniczy (...) (...)rok produkcji 1974 o nr VIN (...) o wartości 14.000,00 zł, ładowacz czołowy (...) (URSUS (...)) z chwytakiem na bele i szuflą o wartości 2.000,00 zł, cyklop nr fabryczny (...) z 1989 r. o wartości 5.000,00 zł, kosiarka rotacyjna symbol (...) z 2016 r. o wartości 2.500,00 zł, słupki żelbetonowe ogrodzeniowe w ilości 100 sztuk o wartości 1.000,00 zł, prasa belująca (...) (...) (...) o wartości 18.000,00 zł, przenośnik pneumatyczny ssąco tłoczący(...)z 2015/2016 r. o wartości 8.000,00 zł, rozsiewacz do nawozów(...) z 2007 r. o wartości 3.000,00 zł, owijarka do bel S. (...) (...) (...) (...) z 2004/2005 r. o wartości 2.000,00 zł, sadzarka ciągnikowa do ziemniaków (...) (...) S. o wartości 1.500,00 zł, rozsiewacz do nawozów zawieszany M. (...) nr fabryczny (...) o wartości 2.000,00 zł, nawozy (...) 500 kg wartości 700,00 zł, nawozy (...) 1200 kg o wartości 1.600,00 zł, drewno opałowe brzoza ok. 15 mp o wartości 1.500,00 zł, beczkowóz jednoosiowy poj. ok. 5000 l z pompą o wartości 4.000,00 zł, pług orny (...) nr fabryczny (...) K. (...)z 2012 r. o wartości 10.000,00 zł, pług dwuskibowy ciągnikowy o wartości 400,00 zł, rozrzutnik obornika B. (...) (...)8 dwuosiowy o wartości 4.000,00 zł, wyciągarka do obornika z silnikiem elektrycznym 3 sztuki o wartości 1.500,00 zł, tucznik waga ok. 200 g o wartości 600,00 zł, zboże mieszkanka owies/pszenica ok. 1 tony o wartości ok. 500,00 zł, arfa – wialnia do zboża z silnikiem elektrycznym symbol (...)o wartości 500,00 zł, przetrząsacz karuzelowy 4 wirnikowy (...) o wartości 2.400,00 zł, przetrząsacz karuzelowy (...) – 5,2 M Z 2017 r. J. (...)o wartości 10.000,00 zł, kosiarka dyskowa (...) z 2013 r. nr fabryczny (...) o wartości 14.000,00 zł, zgrabiarka karuzelowa (...) 420 z 2015 r. o wartości 9.000,00 zł, przyczepa rolnicza dwuosiowa (...) o wartości 2.000,00 zł, bele sianokiszonki 325 sztuk o wartości 26.000,00 zł, komplet wypoczynkowy skórzany 3+2+1 koloru brązowego o wartości 1.000,00 zł, przekaźnik mocy do maszyn rolniczych 4 sztuki o wartości 400,00 zł, łuparka do drewna z silnikiem elektrycznym o wartości 1.000,00 zł, kompresor ciśnieniowy A. (...)/25 z 2015 r. o wartości 250,00 zł, myjka ciśnieniowa S. (...) P.o wartości 200,00 zł, kątówka D. (...) o wartości 300,00 zł, wiertarka E. o wartości 50,00 zł, wiertnica spalinowa do wiercenia w gruncie (...) z 2016 r. o wartości 500,00 zł, piła spalinowa S. (...) o wartości 250,00 zł, beczka plastikowa w koszu aluminiowym poj. 1000 l o wartości 300,00 zł, inwentarz żywy: bydło w ilości 45 sztuk o łącznej wartości 137.300,00 zł. Udziały w powyższych przedmiotach majątkowych i środkach pieniężnych zatem wynoszą – co do A. K. ¾, co do E. K. (1) 1/8, co do K. K. (1) i A. K. – po 1/16.

A. K. przed ślubem i po ślubie do 31 sierpnia 2008 r. pracowała jako nauczyciel w Szkole Podstawowej w S., tj. w okresie czasu od 1 września 1991 r. do 28 lutego 2001 r., a następnie od 1 września 2002 r. do 31 sierpnia 2008 r.. A. K. pracowała też w Szkole Podstawowej nr (...) w S. w okresie czasu od dnia 01.09.2000r. r. do 22.12.2000 r. Po 31 sierpnia 2008 r. A. K. pracowała wraz z mężem na gospodarstwie rolnym, robiła obrządek przy bydle, karmiła je, pomagała przy belowaniu siana, zbieraniu kamieni, opiekowała się drobiem, pomagała w cieleniach krów. E. K. (2) wykonywał cięższe prace, zaś A. K. zajmowała się drobniejszymi pracami. E. K. (2) wynajmował też ludzi do pomocy z racji tego, iż mieli duże gospodarstwo.

Po zawarciu związku małżeńskiego E. K. (2) i A. K. wyremontowali dom znajdujący się na działce E. K. (2) w M.. Małżonkowie podnieśli dom, wymienili dach, wylali posadzki w piwnicy, zrobili poddasze i przeprowadzili gruntowny remont wewnątrz domu, jak i na zewnątrz. Ponadto zrobili oczyszczalnię ścieków i szambo przydomowe. Remontowali też budynki gospodarcze, oborę, gdzie wymieniali dach, garaż, gdzie wstawili nowe drzwi. Wartość nakładów poniesionych na nieruchomość E. K. (2) przez małżonków to 135.200,00 zł.

Małżonkowie K. poczynili nakłady na nieruchomość przy ul. (...) w S. stanowiącą majątek osobisty E. K. (2). Obniżyli kubaturę dachu, wymienili dach na nowy, zamontowali okna i drzwi zewnętrzne oraz wrota garażowe. Ich wartość to kwota 34.700,00 zł.

W dniu 27 kwietnia 2006 r. E. K. (2) zawarł z (...) Sp. z o.o. w W. umowy dzierżawy działki nr (...) położonej w M. i działki (...) położonej w M. celem wybudowania na przedmiotowych działkach elektrowni wiatrowych, dróg dojazdowych, przewodów i stacji montażowych po wykonaniu pomiarów siły wiatru. Czynsz dzierżawy miał być płatny od momentu zainstalowania przez dzierżawcę na nieruchomości masztu służącego do pomiaru siły wiatru do momentu jego demontażu w wysokości 4.000 zł za zainstalowany maszt rocznie. Dzierżawca miał też płacić wydzierżawiającemu rekompensatę za wyłączenie nieruchomości z produkcji rolnej od momentu rozpoczęcia budowy parku elektrowni wiatrowych. Powyższa umowa nigdy nie została zrealizowana, czynsz czy rekompensata nie została wypłacona, z uwagi na niewzniesienie żadnych masztów, czy elektrowni na tejże działce.

E. K. (2) był jednym z czterech współposiadaczy kredytu mieszkaniowego Własny K. (...), udzielonym na podstawie umowy z dnia 14.07.2006 r. Kredyt powyższy był spłacany przez T. R. (1) i M. R.. Cztery wpłaty gotówkowe pochodziły od A. K., tj. w dniu 17 czerwca 2011 r. na kwotę 2.571,02 zł, w dniu 1 grudnia 2011 r. na kwotę 3.300,00 zł, w dniu 11 lipca 2013 r. na kwotę 2.030,00 zł oraz w dniu 23 sierpnia 2013 r. na kwotę 12,29 zł. Małżonkowie K. darowali bratu A. T. R. powyższą kwotę. T. R. (1) w zamian za powyższe w miarę potrzeby miał pomóc E. i A. w pracach polowych.

A. K. w dniu śmierci męża znajdowała się w stanie upojenia alkoholowego. Z miejsca zamieszkania w tym dniu została zabrana do szpitala psychiatrycznego, gdzie przebywała od dnia 08.08.2017 r. do 18.08.2017 r. W tym czasie gospodarstwem opiekowały się K. K. (1) i A. K. przy pomocy zarządcy M. K., który ostatecznie zrezygnował z pełnienia tejże funkcji z uwagi na konflikt z A. K.. A. K. po śmierci męża zarejestrowała na siebie stado bydła, od przyjścia ze szpitala samodzielnie prowadzi gospodarstwo rolne, przy pomocy barta T. R. (1), w którym wcześniej pracowała wraz z mężem. Utrzymuje się jedynie z dochodów z gospodarstwa rolnego. A. K. zajmuje się gospodarstwem rolnym, dokonuje sprzedaży bydła, rozwija też chów bydła.

Uczestniczka A. K. otrzymała płatności do gruntów rolnych z (...) za 2017 r. w kwocie 53.343,81 zł. Co do płatności z (...) A. K. i E. K. (1), K. K. (1) i A. K. podpisały porozumienie, na mocy którego A. K. zobowiązała się do zapłaty na ich rzecz połowy wypłaconych środków, jednakże nie zrzekła się roszczenia w przedmiocie podziału pożytków w stosunku do jej udziału posiadanego w poszczególnych nieruchomościach. Po otrzymaniu płatności A. K., zgodnie z porozumieniem, przelała na rachunek K. K. (1) kwotę 26.671,90 zł.

Zarówno A. K., jak i E. K. (1), A. K. i K. K. (1) płaciły podatki od nieruchomości w zakresie swoich udziałów w spadku, przy czym A. K. dokonywała płatności odnośnie całej nieruchomości, przewyższającej jej udział, w związku z czym w Urzędzie Gminy w W. powstała nadpłata w kwocie 1.976,00 zł. A. K., K. K. (1) i E. K. (1) nie dopłaciły podatku w wysokości 204,25 zł przypadających na ich udziały.

A. K. prowadząc gospodarstwo rolne, dokonywała zakupu części do maszyn, ponosiła też koszty usług weterynaryjnych dla zwierząt, kupowała też paszę dla zwierząt. A. K. poniosła też koszty opału.

Wnioskodawczynie i uczestniczka dokonały sprzedaży nieruchomości należącej do E. K. (2) położonej w S. przy ul. (...) w S., zaś środkami pieniężnymi podzieliły się stosownie do swoich udziałów.

E. K. (1) korzysta z pomocy w formie usług opiekuńczych oferowanych przez (...) w W. od 1 września 2017 r.

Wobec A. K. była prowadzona procedura niebieskiej karty, z uwagi na zgłoszenie, iż stosuje ona przemoc wobec E. K. (1). A. K. 3 lata przed śmiercią męża miała problemy z alkoholem. Uczestniczy w spotkaniach AA. W czasie niezapowiedzianych wizyt policji w domu było zawsze napalone, zaś A. K. nie znajdowała się pod wpływem alkoholu. Z relacji E. K. (1) wynika, iż jest ona przeświadczona, iż synowa chce ją otruć, dlatego nie jadła posiłków przygotowanych przez A. K.. Relacje A. K. i teściowej popsuły się po śmierci męża. W M. miała miejsce jedna interwencja domowa w dniu 18 sierpnia 2017 r., na tle nieporozumień rodzinnych. E. K. (1) oskarżała A. K. o śmierć swojego syna E. K. (2). Jednakże postępowanie karne w sprawie nieumyślnego spowodowania śmierci E. K. (2) zostało umorzone, wobec stwierdzenia, iż czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.

Aktualnie A. K. samodzielnie prowadzi gospodarstwo rolne, zdobywając w tym zakresie doświadczenie. A. K. zajmuje się gospodarstwem, prowadzi chów bydła mięsnego. A. K. nie łamie zasad prawidłowej gospodarki rolnej, wskaźnik rozrodu w gospodarstwie jest prawidłowy, zaś bydło nie okazuje osłabienia kondycji. Jeśli chodzi o stan upraw to brak pogorszenia warunków ich utrzymania, w porównaniu z uprawami sąsiadów to brak jest różnic. Wszystkie podejmowane działania gospodarcze przez A. K. są konieczne w aspekcie ekonomicznym i agrotechnicznym, zgodne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Mimo, iż gospodarstwo nagle zostało pozbawione osoby nim zarządzającej, to obroniło się przed skutkami nadmiernych opadów w 2017 r. i suszy w kolejnym roku. W przedmiotowym gospodarstwie są niskie koszty, ale wysoka zdrowotność zwierząt. Żywienie bydła w przedmiotowym gospodarstwie jest monodietetyczne, dlatego musi być ono stale żywione tymi samymi paszami. Jeśli A. K. stosuje uzupełnianie pasz gospodarskich mikroelementami witaminowo – mineralnymi oraz białkiem, to jest to dowodem, że posiada specjalistyczną wiedzę rolniczą. Zakupy dokonywane przez A. K. na gospodarstwo były celowe. Gospodarstwo przez kolejne dwa lata nie zdołało się ochronić od wysokich strat spowodowanych czynnikami atmosferycznymi i nagłego odejścia głównego gospodarza tuż przed nastaniem żniw w 2017 r. Długotrwale deszcze wyhamowały zbiór zbóż, a w 2018 r. susza zniszczyła 60% plonów zbóż i plonów sianokiszonki. A. K. poradziła sobie z wygaszeniem produkcji zwierzęcej, pomimo kolejnych dwóch lat klęskowych i nagłego wdowieństwa. Ceny rynkowe za bydło sprzedane przez A. K. nie budzą wątpliwości.

Gospodarstwo (...) można podzielić bez naruszania zasad prawidłowej gospodarki rolnej. Wariant I podziału gospodarstwa poprzez wydzielenie całej działki (...) położonej w R.. Wydzielenie tejże działki jest najwłaściwszym rozwiązaniem podziału gospodarstwa, tak aby uczestniczka postępowania mogła kontynuować chów bydła mięsnego. Drugi wariant podziału to wydzielenie całych działek (...) położonej w R. i 624 położonej w K.. A. K. została przyznana pomoc z tytułu powstałych szkód w uprawach rolnych spowodowanych wystąpieniem w 2018 r. suszy lub powodzi. A. K. dokonała sprzedaży 30 sztuk bydła stanowiących majątek wspólny.

Uczestniczka A. K. aktualnie ma 50 lat, utrzymuje się z gospodarstwa rolnego. Mieszka w siedlisku na przedmiotowym gospodarstwie rolnym. Posiada oszczędności w kwocie ok. 100.00 zł. Jest uprawniona z tytułu własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...).

E. K. (1) ma 89 lat, utrzymuje się z emerytury w wysokości ok. 1.700,00 zł. Mieszka w siedlisku na przedmiotowym gospodarstwie, gdzie ma ustanowioną służebność osobistą mieszkania.

K. K. (1) ma 61 lat, zamieszkuje w S., pracuje za wynagrodzeniem ok. 8000 zł miesięcznie, w każdym czasie może przejść na emeryturę. Posiada oszczędności w wysokości 200.000 zł. Jest właścicielką domu w S., który w każdej chwili może sprzedać. W dniu 10 września 2019 r. wnioskodawczyni K. K. (1) otrzymała świadectwo potwierdzające kwalifikacje w zawodzie rolnik.

Pożytki z gospodarstwa rolnego za okres od dnia 8 sierpnia 2017 r. nie zostały uzyskane, uzyskano wynik ujemny, tj. – 143787,97 zł, z przyczyn różnych, a w tym w szczególności z powodu suszy w 2018 r. i klęski nadmiernych opadów atmosferycznych w 2017 r. W tej sytuacji gdyby nie wsparcie unijne nastąpiłaby upadłość. Natomiast biorąc pod uwagę, iż zostały wypłacone płatności unijne to kwota zysku wynosi 38.948,41 zł z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego w okresie od dnia 8 sierpnia 2017 r.

Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego uczestniczki postępowania A. K. i zmarłego E. K. (2), a także o dział spadku po E. K. (2) należało uznać za uzasadniony.

Małżonkowie A. i E. K. (2) w trakcie trwania małżeńskiej majątkowej wspólności ustawowej (od dnia 15 lipca 2000 r.) nabyli gospodarstwo rolne, składające się z nieruchomości położonej w M. oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), jak też nieruchomości położonej w R. oznaczonej numerem ewidencyjnym (...). Poza sporem pozostawało, iż do majątku odrębnego E. K. (2), nabytego przed zawarciem związku małżeńskiego wchodziła nieruchomość położna w M. stanowiąca siedlisko, która jest zabudowana budynkiem mieszkalnym oraz gospodarczymi nabyta na podstawie umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego, jak też nieruchomość położona w K. oznaczona numerem geodezyjnym (...), oraz nieruchomość położona w S. przy ul. (...).

W ramach prowadzonego gospodarstwa rolnego małżonkowie A. i E. K. (2) nabyli w trakcie trwania związku różnego rodzaju sprzęt i maszyny rolnicze, niezbędne do prawidłowego korzystania z ich gospodarstwa rolnego – wymienione w części ustalającej. Powyższe ruchomości zostały wskazane jako składnik majątku wspólnego przez uczestniczkę postępowania. Jej zeznania w tym zakresie Sąd uznał za wiarygodne, spójne, rzeczowe i kategoryczne. Poza bowiem uczestniczką postępowania nikt nie miał tak szerokiej i wiedzy odnośnie składników majątkowych. Zeznania uczestniczki postępowania potwierdza choćby data ich produkcji i nabycia. Świadkowie, którzy zeznawali w sprawie nie mieli tak szerokiej i dokładnej wiedzy w tym zakresie. Zresztą powyższe nie dziwi sądu, dziwnym byłoby aby sąsiedzi dokładnie orientowali się w składnikach majątkowych sąsiadów, zwłaszcza w tak licznym sprzęcie rolniczym.

Ruchomości te zostały w toku postępowania szczegółowo opisane przez komornika sądowego w spisie inwentarza oraz wycenione, a wszyscy zainteresowani zgodnie wnosili o przyjęcie wyceny dokonanej przez komornika i nie wnosili o powołanie biegłego sądowego w tym zakresie.

W toku postępowania uczestniczka przyznała, iż powyższe stanowi własność męża nabytą przed zawarciem związku małżeńskiego.

Ponadto z akt sprawy wynikało, że małżonkowie w ramach prowadzonego gospodarstwa rolnego zajmowali się hodowlą bydła. Jak ustalono na podstawie informacji z (...) na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej w stadzie było 45 sztuk bydła. Jego wartość wg stanu na dzień ustania wspólności została oszacowana na kwotę 137.300 zł. Wobec powyższego wnioskodawczynie nie poniosły żadnej straty majątkowej z tytułu utraty ich wartości w przypadku sprzedaży nawet po niższej cenie.

W skład majątku wspólnego wchodziły też ustalone środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych.

Ponadto w skład majątku wspólnego wchodziły drewno opałowe, bele sianokiszonki, czy nawozy. Faktem jest, iż były one potem wykorzystywane, ale nie zostało wykazane, iż rzeczywiście na inwentarz wyłącznie wchodzący w skład spadku, czy też ten już urodzony po śmierci E. K. (2), a stanowiący własność jedynie uczestniczki postępowania (biorąc pod uwagę, iż roszczenie o pożytki zostało o oddalone).

Sąd Rejonowy uznał, iż nie wchodzą w skład dzielonego majątku wierzytelności wobec T. R. (1), czy wobec (...) Sp. z o.o. w W.. Jak wynika bowiem z zeznań uczestniczki postępowania i T. R. (1), małżonkowie K. darowali bratu uczestniczki kwotę nieco ponad 7.000 zł na spłatę kredytu z argumentacją jak przy ocenie zeznań świadka. Ponadto z akt sprawy nie wynika, aby takie żądanie zwrotu tych kwot wobec T. R. (1) zostało skierowane. Odnośnie natomiast wierzytelności wobec (...) Sp. z o.o. to z akt sprawy jednoznacznie wynika, iż instalacja nie powstała, a zatem nie ma podstaw do domagania się od firmy jakiegokolwiek czynszu dzierżawnego, czy też odszkodowania.

W dniu 8 sierpnia 2017 r. w Ł. zmarł E. K. (2) i w związku z tym doszło do ustania małżeńskiej wspólności ustawowej, natomiast nie mogło budzić wątpliwości, że w skład spadku po nim wchodził udział w wysokości 1/2 (jednej drugiej) części w prawie współwłasności składników majątkowych opisanych w części ustalającej (składających się na majątek wspólny), jak też własność składników majątkowych wskazanych również w części ustalającej (stanowiących odrębną własność).

Spadek po nim na podstawie ustawy nabyli: żona A. K. w udziale ½ części, matka E. K. (1) w ¼ części oraz siostry A. K. i K. K. (1) w udziale po 1/8 części.

W toku postępowania sporna była pomiędzy współwłaścicielami wartość składników majątku nieruchomego objętego niniejszym postępowaniem, natomiast odnośnie wartości ruchomości, inwentarza żywego zainteresowani zgodnie wnosili o przyjęcie wartości ze spisu inwentarza sporządzonego przez komornika.

W celu dokonania wyceny wartości nieruchomości i nakładów na nieruchomości Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości. Na podstawie opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości ustalono ostatecznie wartość nieruchomości, przy czym zainteresowani nie wnosili o aktualizację tejże wyceny,

Łączna wartość majątku objętego niniejszą sprawą finalnie wynosiła 1.692.709,43 zł. Uwzględniając zatem wartość poszczególnych składników majątku podlegającego podziałowi oraz udziały przysługujące współwłaścicielom w tym majątku, równowartość tych udziałów w przypadku A. K. wynosiła 1.069899,57 zł jako równowartość udziału w wysokości ½ części w majątku osobistym E. K. (2) oraz jako równowartość ¾ udziału w majątku objętym wspólnością ustawową majątkową, natomiast w przypadku E. K. (1) równowartość udziału wynosiła 311.404,92 zł jako równowartość udziału w wysokości ¼ części w majątku osobistym E. K. (2) i 1/8 części w majątku wspólnym, natomiast w przypadku A. K. i K. K. (1) udział przysługujący wynosił kwoty po 155.702,47 zł każda jako równowartość przysługującego im udziału w wysokości 1/8 w stosunku do majątku osobistego i 1/16 części w stosunku do majątku wspólnego małżonków.

Jako podstawy prawne dokonanego podziału Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 622 i 687 k.p.c., art. 623 w zw. z art. 688 k.p.c. oraz art. 211 i 212 k.c., art. 619 § 1 k.p.c., art. 216 kc,

Zainteresowani nie byli zgodni co do podziału gospodarstwa rolnego. Uczestniczka postępowania A. K. chciała otrzymać gospodarstwo rolne w całości. Natomiast wnioskodawczynie początkowo optowały, aby przyznać im nieruchomości stanowiące majątek odrębny E. K. (2) motywowane chęcią pozostania w domu matki E. K. (1). Następnie optowały za przyznaniem im w częściach równych nieruchomości położonych w M., w tym stanowiących majątek osobisty E. K. (2), na których postawiony jest dom, w którym mieszka seniorka rodu i w którym ma ustanowioną służebność mieszkania. Proponowały też podział działki, na której znajduje się dom celem przyznania go wnioskodawczyniom, aby ostatecznie wnieść o przyznanie wszystkich nieruchomości wraz z inwentarzem żywym na rzecz K. K. (1) motywowane chęcią mieszkania w domu rodzinnym przez E. K. (1).

Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z powyższej przytoczonymi przepisami, podział fizyczny jest podstawowym sposobem zniesienia współwłasności, preferowanym przez ustawodawcę. Oznacza to, że w sytuacji, gdy zniesienie współwłasności następuje z mocy orzeczenia sądu, powinien on brać pod uwagę przede wszystkim ten sposób wyjścia ze wspólności, chyba że nie są nim zainteresowani sami współwłaściciele.

W niniejszej sprawie zainteresowani początkowo wnosili o podział gospodarstwa rolnego w naturze. W związku z powyższym Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rolnictwa K. Z. na okoliczność dopuszczalności podziału wspólnego gospodarstwa rolnego poprzez jego podział w naturze. Z opinii biegłego wynikało, że podział gospodarstwa rolnego w naturze jest możliwy jedynie w 2 wariantach. Jeden wariant to przyznanie na współwłasność wnioskodawczyniom działki w R., zaś uczestniczce postępowania pozostałych nieruchomości spadkowych, zaś drugi wariant to przyznanie uczestniczkom na współwłasność działek w R. i K., zaś uczestniczce pozostałych nieruchomości. Jedynie taki podział w ocenie biegłego był dopuszczalny i zgodny z prawidłowymi zasadami gospodarowania.

A zatem w myśl z art. 213 k.c. sąd w przedmiotowej sprawie badał, czy zniesienie współwłasności przedmiotowego gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Biegły sądowy stwierdził, iż podział przedmiotowego gospodarstwa rolnego jest zasadny i dopuszczalny w dwóch wyżej określonych wariantach.

Sąd Rejonowy wskazał, iż nie może przyznać nieruchomości komuś kto jej nie chce. Wnioskodawczynie nigdy nie wnosiły o przyznanie im nieruchomości w R.. Chciały one podziału pod warunkiem niejako otrzymania nieruchomości rodzimej – siedliska wraz z domem.

Natomiast kodeks cywilny w art. 214 stanowi, że w razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela. Jeżeli warunki spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia.

Zdaniem Sądu Rejonowego jedynie A. K. daje najlepsze gwarancje jego prowadzenia, gdyż prowadząc przedmiotowe gospodarstwo rolne wraz z mężem stale je rozwijali i modernizowali, zaś od 4 lat prowadząc je samodzielnie pomimo klęsk żywiołowych, najpierw spowodowanych opadami deszczu w 2017 r., a następnie suszą w 2018 r. nadal się ono utrzymuje i nie jest w upadłości. Stan zwierząt jest prawidłowy, również liczba urodzeń jest prawidłowa. Sposób gospodarowania nie odbiega od gospodarowania sąsiadów.

W przedmiotowej sprawie za przyznaniem gospodarstwa uczestniczce przemawiał fakt, iż jej udziały w gospodarstwie przewyższają udział pozostałych spadkobierczyń we własności tego gospodarstwa. Ponadto uczestniczka postępowania nie posiada innej pracy, nie jest też uprawniona z tytułu emerytury, a jest w sile wieku.

Wnioskodawczynie przez całe postępowanie dążyły do przyznania im nieruchomości stanowiącej majątek osobisty E. K. (2), w tym przede wszystkim działki zabudowanej domem w M.. Wnioskodawczynie nie chciały działki w R., czy K., bez przyznania im nieruchomości w M. zabudowanej domem mieszkalnym.

Powyższe wnioski bowiem były determinowane chęcią objęcia na własność nieruchomości, na której znajduje się dom mieszkalny. Biorąc pod uwagę proponowane przez zainteresowanych możliwości podziału wspólnego gospodarstwa rolnego oraz opinię biegłego z zakresu rolnictwa Sąd miał na względzie, że nieruchomości położone w M. stanowią zorganizowany w całość obszar gruntu, który od wielu lat służyły rodzinie K. jako siedlisko i znajdują się tam zarówno zabudowania mieszkalne, jak też gospodarcze. Na tym siedlisku obecnie nadal zamieszkuje A. K., która prowadzi gospodarstwo rolne, z którego się utrzymuje. Ponadto nie posiada ona innego źródła dochodu i nie ma zapewnionej emerytury. Sąd miał też na uwadze, iż mieszka tam również E. K. (1) korzystając z ustanowionej na jej rzecz (przez syna) nieodpłatnej osobistej służebności mieszkania. Z akt sprawy wynika, że aktualnie pozostaje ona w złych relacjach z synową. Jednakże w ocenie Sądu złe relacje są podtrzymywane na potrzeby niniejszego postępowania celem korzystnego rozstrzygnięcia. Jak wynika z akt sprawy synowa – uczestniczka postępowania nie spożywa już alkoholu, prowadzi gospodarstwo rolne z pomocą brata, Nie dochodzi tam do żadnych interwencji policji. Jednocześnie należy przede wszystkim pamiętać, że siedlisko stanowiąc zorganizowany kompleks budowlany, poza aspektem mieszkalnym, służyło dotychczas także potrzebom prowadzenia gospodarstwa rolnego i przechowywania płodów rolnych i maszyn rolniczych, dlatego też zdaniem Sądu powinno być przydzielone osobie, która zapewniała dotychczas temu gospodarstwu prawidłowe funkcjonowanie. W związku z tym wydzielanie jakiejkolwiek części gruntu z tego siedliska w ocenie Sądu było niezasadne. Jednocześnie z akt sprawy wynikało, że od 2008 r. gospodarstwem tym zajmowała się A. K. wraz z mężem, zaś od śmierci męża czyli od sierpnia 2017 r. jedynie A. K., dlatego też zdaniem Sądu należało przychylić się do stanowiska uczestniczki postępowania i przyznać jej część siedliskową. W ocenie Sądu przyznanie pozostałych nieruchomości uczestniczkom postępowania, czy to nieruchomo w R., czy w K. jest niezasadne, bowiem wnioskodawczynie nigdy o przyznanie tych działek jako samodzielnych nie wnosiły. Ich celem bowiem było uzyskanie nieruchomości siedliskowej, co do której w ocenie Sądu zasadnym jest przyznanie uczestniczce postępowania.

Wobec powyższego Sąd przyznał cale gospodarstwo uczestniczce postępowania.

Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z przepisem art. 212 § 1 k.c., wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Wartość majątku wspólnego łącznie wyniosła 894.179,43 zł, wartość majątku odrębnego E. K. (2) wyniosła 798.530,00 zł, a zatem udział uczestniczki A. K. w majątku wspólnym wynosi 670.634,57 zł, zaś w majątku odrębnym kwotę 399.265,00 zł, natomiast uczestniczki E. K. (1) udział w majątku wspólnym kwotę 111.772,42 zł, zaś udział w majątku odrębnym kwotę 199.632,50 zł, natomiast udziały A. K. i K. K. (1) w majątku wspólnym wynosił kwoty po 55.886,22 zł, zaś w majątku odrębnym kwoty po 99.816,25 zł. Uczestniczce przypadły wszystkie składniki majątkowe o wartości 1.692.709,42 zł. W wyniku tego wnioskodawczyni E. K. (1) należy się spłata w wysokości 311.404,92 zł, zaś wnioskodawczyniom A. K. i K. K. (1) kwoty po 155.702,47 zł.

Rozstrzygnięcie zaś o terminie i sposobie dopłaty znajduje uzasadnienie w brzmieniu art. 212 § 3 k.c. W myśl utrwalonego orzecznictwa oznaczenie sposobu i terminu uiszczenia spłat powinno być dokonane przez sąd z urzędu, przy czym należy zbadać i rozważyć sytuację osobistą i majątkową uczestników obciążonych spłatami i uprawnionych do spłat, w konsekwencji tak rozłożyć ciężar spłat, by nie pozbawić osób zobowiązanych środków bieżących, ale jednocześnie niezgodne z interesem uprawnionego byłoby rozłożenie na wieloletnie raty, co stanowiłoby pokrzywdzenie osoby uprawnionej do spłat. Sąd zważył, iż dopłata ma funkcję kompensacyjną jako służąca możliwości nabycia przez uprawnionego substytutu przedmiotu, który wyszedł z jego majątku. Zasadą winna być zatem spłata jednorazowa. Zasada ta ulega korekcie, gdy szczególne obiektywne okoliczności przemawiają za czasowym odroczeniem płatności, zwłaszcza leżące po stronie dłużnika, które czyniłyby nierealnym spełnienie przez niego od razu i w pełnej wysokości zasądzonego świadczenia. Niemniej jednak zasadą w postępowaniu działowym powinno być, że strony spłacają wzajemnie różnicę w udziałach w możliwie jak najkrótszym czasie – nie tylko z uwagi na potrzebę zakończenia stosunków majątkowych między współwłaścicielami, ale również dlatego, że niezbędna jest pewna ekwiwalentność sytuacji stron po przeprowadzeniu podziału. Niedopuszczalna jest taka sytuacja, gdy jedna strona otrzymuje cenny składnik majątkowy (jak w tym przypadku całe gospodarstwo rolne), a druga otrzymuje ekwiwalent wartości jej udziału w terminie dużo późniejszym, lub w postaci rat których wysokość jest na tyle nieznaczna, że nie kompensuje utraty konkretnego składnika majątku wspólnego. Nie można zaakceptować sytuacji, gdy spłacany współwłaściciel otrzymuje równowartość swego udziału w między innymi domu w takiej postaci i w takich terminach, że nie pozwala to mu na zapewnienie sobie dachu nad głową.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy zasądzając spłatę płatną w ratach Sąd miał na względzie sytuację finansową uczestniczki, a także warunki bytowe wnioskodawczyń. Sąd wziął pod uwagę przede wszystkim możliwości zarobkowe i sytuację materialną uczestniczki postępowania (wysokość posiadanych oszczędności, a także wartość przyznanych środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym E. K. (2), osiąganych przez nią dochodów z tytułu dopłat unijnych, możliwość zaciągnięcia pożyczki czy kredytu w banku, a także fakt, iż jest uprawniona z tytułu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S.). Sąd miał też na względzie czas trwania postępowania (prawie 4 lata). A zatem przewidywała, iż będzie zobowiązana do uiszczenia na rzecz wnioskodawczyń kwoty pieniężnej tytułem spłaty. Mogła zatem poczynić przygotowania finansowe na tę okoliczność. W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał, iż uczestniczka postępowania ma możliwości płatnicze i jest w stanie zapłacić 1- ratę w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, zaś kolejne na koniec każdego roku – 2021, 2022, 2023.

Sąd zauważył, że uczestniczka ma możliwości kredytowe, jak też ma możliwości sprzedaży czy to mieszkania w S., czy to części gospodarstwa rolnego. Nie posiada żadnych zadłużeń, czy kredytów, co prowadzi do wniosku, iż uzyskanie kredytu hipotecznego (w przypadku braku oszczędności) nie powinno stanowić problemu. Sąd miał też na względzie okoliczność, iż wnioskodawczynie aktualnie mają zapewnione warunki bytowe. Miał też na względzie okoliczność, iż są w takim wieku, iż nie mogą oczekiwać spłaty rat w ciągu kolejnych lat, zwłaszcza biorąc pod uwagę, iż uczestniczka postępowania dysponuje gospodarstwem rolnym o znacznej wartości.

Na wypadek opóźnienia w płatności, Sąd zastrzegł możliwość naliczenia odsetek ustawowych za opóźnienie na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c.

W ocenie Sądu Rejonowego terminy będą adekwatne do możliwości płatniczych uczestniczki i zgodne z interesem wnioskodawczyń. Należy bowiem zauważyć, iż ustalając terminy płatności Sąd miał też na uwadze okoliczność, iż wnioskodawczynie będą musiały zwrócić uczestniczce nakłady, co będzie też podlegało potrąceniu z pierwszą rata.

Sąd uznał na podstawie materiału zgromadzonego w sprawie, iż małżonkowie K. z majątku wspólnego poczynili nakłady na majątek osobisty E. K. (2) w postaci wyremontowania budynku mieszkalnego na nieruchomości położnej w M. oraz w zakresie budynków gospodarczych. Sąd uznał, iż małżonkowie poczynili także nakłady na nieruchomość przy ul. (...) w S. należącą do E. K. (2). Łączna wysokość tych nakładów wyniosła 169.900,00 zł. A zatem stosownie do udziałów w spadku, E. K. (1) jest zobowiązana zwrócić uczestniczce kwotę 21.237,50 zł (1/4 z kwoty 84.950,00 zł czyli nakład przypadający na A. K.), zaś A. K. i K. K. (1) kwoty po 10.618,75 zł (po 1/8 z kwoty 84.950,00 zł).

Sąd uznał też, iż małżonkowie poczynili nakład w wysokości 1.599,22 zł na majątek osobisty uczestniczki postępowania w postaci zapłaty zobowiązania względem banku na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Z historii rachunku bankowego jednoznacznie wynika, iż w dniu 15 lipca 2000 r. na koncie A. K. pozostawała kwota 2.949,47 zł, zaś po dniu 15 lipca została spłacona tytułem kredytu kwota 4.548,69 zł, a zatem kwota 1.599,22 zł pochodzi z majątku wspólnego. A. K. nie wykazała, iż kwota 1.599,22 zł pochodziła z majątku osobistego. A zatem stosownie do udziałów winna ona zwrócić E. K. (1) kwotę 199,90 zł (1/4 z połowy kwoty 1.599,22 zł stanowiącej część przypadającą na E. K. (2) w majątku wspólnym), zaś A. K. i K. K. (1) kwoty po 99,95 zł (1/8 z połowy kwoty 1.599,22 zł stanowiącej część przypadającą na E. K. (2)).

Sąd przychylił się do stanowiska uczestniczki postępowania w zakresie zwrotu wydatków tytułem podatku od nieruchomości w zakresie kwoty 102,13 zł odnośnie E. K. (1) i kwot po 51,06 zł od A. K. i K. K. (1), bowiem uczestniczki postępowania jedynie w tym zakresie nie dopełniły swego obowiązku podatkowego wobec Gminy D. z tytułu zapłaty podatku od nieruchomości. Pozostałe podatki zostały przez nie opłacane w należytej wysokości.

Uwzględnieniu w niniejszej sprawie podlegały zgłoszone przez uczestniczkę postępowania żądania – o zwrot podatków za nieruchomości stosownie do udziałów w nieruchomości wspólnej o których mowa powyżej.

Jeżeli chodzi o zgłoszone przez wnioskodawczynie żądanie rozliczenia pożytków czerpanych przez A. K. ze spadkowego gospodarstwa rolnego, jak też wynagrodzenie za korzystanie z gospodarstwa ponad udział, zdaniem Sądu Rejonowego, należało wnioski oddalić.

Żądanie wnioskodawczyń o wynagrodzenie za korzystanie ponad udział miało swe oparcie w regulacji art. 206 k.c., zgodnie z którym, każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. W świetle cytowanego przepisu współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela współposiadania i korzystania z rzeczy w sposób określony w art. 206 k.c., narusza jego uprawnienie wynikające ze współwłasności, a sam w zakresie, w jakim posiada rzecz i korzysta z niej w sposób wyłączający współposiadanie i korzystanie innych współwłaścicieli rzeczy, działa bezprawnie. Samo zatem twierdzenie współwłaściciela o korzystaniu przez innego współwłaściciela z rzeczy wspólnej w zakresie przewyższającym przysługujący mu udział nie daje podstaw do dochodzenia jakiegokolwiek roszczenia. Roszczenie współwłaściciela przeciwko innemu współwłaścicielowi o wynagrodzenie za korzystanie przez niego z rzeczy wspólnej może uzasadniać tylko ziszczenie się określonych w art. 224 § 2 lub w art. 224 § 2 w związku z art. 225 k.c. przesłanek w razie naruszenia przez tego innego współwłaściciela art. 206 k.c.

Wnioskodawczynie mogły zatem domagać się zapłaty od uczestniczki wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej, gdyby zgodnie ze spoczywającym na nich z mocy art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c. ciężarem dowodu wykazały, że uczestniczka bezprawnie uniemożliwiała im korzystanie ze składnika majątku wspólnego.

Okoliczności takiej wnioskodawczynie w żadnej mierze nie wykazały. W aktach sprawy bowiem brak dokumentów z których by wynikało, iż wnioskodawczynie żądały wydania in gospodarstwa, czy dopuszczenia do współposiadania. Wręcz przeciwnie z zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego wynika, iż takie żądania nie zostały wyartykułowane. Jak bowiem wynika z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy wnioskodawczyni E. K. (1) jest osobą w wieku, który uniemożliwia prowadzenie gospodarstwa, natomiast uczestniczka A. K. przez cały okres postępowania nie przejawiła chęci pracy na tymże gospodarstwie. Odnośnie K. K. (1) Sąd Rejonowy wskazał, iż zamieszkuje ona stale w S., gdzie stale pracuje na umowę o pracę, wiec logicznym jest, iż nie wiosła o dopuszczenie jej do posiadania, którego i tak nie mogłaby realizować.

Odnośnie pożytków z gospodarstwa Sąd Rejonowy wskazał, iż z opinii biegłego wynika, że nie przyniosło ono zysków w okresie objętym wnioskiem, z uwagi na warunki pogodowe, co było niezależne od uczestniczki postępowania. W ocenie Sądu nawet jeśli przedmiotowe gospodarstwo przyniosłoby pożytki to byłoby to osiągnięte dzięki własnej pracy, staraniom i umiejętnościom uczestniczki. A zatem skoro żądania uczestniczki postępowania w zakresie wynagrodzenia za zarząd i wydatki na przedmiotowe gospodarstwo zostały oddalone, to tak samo roszczenie o zapłatę pożytków podlega oddaleniu. Uczestniczka mocą własnej decyzji podjęła się pacy w tymże gospodarstwie i zarządem nim, zaś wydatki poniosła celem uzyskania korzyści. A zatem powyższe roszczenia się równoważą.

Jednocześnie, w ocenie Sądu Rejonowego, brak było podstaw by rozliczać dopłaty unijne za 2018, 2019 i 2020 r. Przede wszystkim strony porozumiały się odnośnie kwestii rozliczenia dopłat unijnych za 2017 r., a zatem Sąd uwzględnił żądanie uczestniczki postępowania o zwrot nadpłaconych na rzecz wnioskodawczyń kwot tytułem dopłat unijnych. Jak wynika bowiem z porozumienia uczestniczka była uprawniona do żądania zwrotu nadpłaconych kwot. Należy bowiem wskazać, iż wyższy udział uczestniczki w dopłatach wynika z racji tego, iż w części z nieruchomości jej udział wynosi ¾, a nie ½ części.

W ocenie Sądu niedopuszczalne jest traktowanie dopłat unijnych jako pożytek w rozumieniu art. 53 § 2 k.c., co jest przyczyną rozbieżności w orzecznictwie. Zarówno na gruncie ustawy z 18.12.2003 r. o płatnościach bezpośrednich jak i ustawy z 26.01.2007 r. o płatnościach w ramach wsparcia bezpośredniego przyznane płatności nie były bynajmniej pochodną prawa własności lecz skutkiem faktu posiadania gruntów rolnych i to pod warunkiem spełnienia określonych wymogów. Stan taki oznacza, że przyznanie płatności unijnych zostało ściśle powiązane z osobą producenta rolnego i ukierunkowane na konkretny cel, więc trudno znaleźć argumentację przemawiającą za wnioskiem o potrzebie podzielenia się przez uprawnionego do płatności z innymi osobami, które takich uprawnień nie mają. Zaakcentować trzeba wreszcie i to, że owe płatności unijne są należnością o charakterze administracyjnoprawnym, a nie cywilnoprawnym i nie można z całą stanowczością stwierdzić, że ustawodawca zezwolił współwłaścicielom przy znoszeniu współwłasności na rozliczanie pożytków i przychodów (art. 207 k.c.) niewynikających ze stosunków regulowanych przepisami prawa cywilnego. Przede wszystkim należy wskazać, iż to uczestniczka postępowania zajmowała się przedmiotowym gospodarstwem rolnym, czyniła na niego wydatki, a zatem pożytki z tytułu dopłat unijnych są należne dla niej. Tym samym skoro Sąd nie uwzględnił pożytków z tytułu dopłat unijnych, to niezasadne jest żądanie uczestniczki w zakresie zwrotu poniesionych przez nią wydatków na przedmiotowe gospodarstwo rolne.

Zdaniem Sądu Rejonowego na uwzględnienie nie zasługiwały także wnioski uczestniczki postępowania o obniżenie spłat. Z art. 216 § 2 k.c. wynikają niewątpliwie określone przesłanki obniżenia spłat. Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę kondycję gospodarstwa rolnego: jego typ, wielkość i stan, z której wynikają konkretne wnioski: o dochodowości, ewentualnym zadłużeniu, potrzebie inwestycji. Następnym czynnikiem, który sąd powinien wziąć pod uwagę, jest sytuacja osobista i majątkowa współwłaściciela zobowiązanego do spłat i współwłaściciela uprawnionego do ich otrzymania. Okoliczności te dają sądowi podstawę do oceny, jaka wysokość spłat jest adekwatna do możliwości rolnika obowiązanego do uiszczenia spłat, chodzi bowiem o takie ustalenie wysokości spłat, by z jednej strony nie rujnowały egzystencji rolnika, jego rodziny i samego gospodarstwa, a z drugiej strony, ażeby nie zostały sprowadzone do wielkości symbolicznej, nieuwzględniającej sytuacji osobistej i majątkowej współwłaściciela, dla którego spłaty są przeznaczone.

Zasadą powinno być zawsze przekonanie, że ten, kto otrzymuje całe gospodarstwo rolne, z reguły musi się liczyć z obowiązkiem zapłaty pozostałym współwłaścicielom spłat będących jedynym ekwiwalentem ich udziału we własności. Wynika z tego, że dolegliwości związane z ich uiszczeniem muszą być traktowane jako nieuniknione i konieczne, co zresztą jest oczywistym następstwem każdego długu, który trzeba spłacić. Z tego względu obniżenie spłat musi być zawsze utrzymane w rozsądnych rozmiarach, chroniących wprawdzie egzystencję rolnika obowiązanego do ich zapłaty, ale nieuwalniających go od wyrzeczeń i ograniczeń materialnych, jeżeli bowiem kandydat do otrzymania gospodarstwa rolnego nie jest w stanie uiścić innym współwłaścicielom należnych im spłat, to nie powinien ubiegać się o otrzymanie gospodarstwa.

Wykładnia taka pozostaje w zgodzie z zasadą, że istnieją sytuacje, w których obniżenie spłat jest w ogóle niedopuszczalne, bez względu na położenie, możliwości materialne zobowiązanego i sytuację ekonomiczną samego gospodarstwa (§ 4 art. 216), chyba że sam uprawniony do otrzymania spłaty wyraża zgodę na obniżenie jej. Okoliczności, które sąd bierze pod uwagę przy obniżeniu spłat, nie są podane wyczerpująco. Chociaż więc art. 216 nie określa innych kryteriów wpływających na zakres obniżenia spłat, to szczególne okoliczności mogą być także brane pod uwagę, jeżeli tylko zasady słuszności, sprawiedliwości społecznej i zasada należytego wyważenia interesów współwłaścicieli za tym przemawiają. Jeżeli jednak spłata pełnej wartości udziału przez współwłaściciela, który w wyniku zniesienia współwłasności otrzymuje gospodarstwo rolne, zagrażałaby prawidłowemu prowadzeniu tego gospodarstwa, wówczas wykazanie przez zainteresowanego takiego stanu rzeczy stanowi przesłankę do obniżenia wysokości spłaty przez sąd (postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CSK 677/12, LEX nr 1311812). Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy, przy stosowaniu art. 216 § 2 sąd powinien brać pod uwagę nie tylko interes uprawnionych do spłaty, ale również współwłaściciela zobowiązanego do dopłat lub spłat (zob. także komentarz do art. 212, uwaga 8).

W niniejszej sprawie takie przesłanki do obniżenia spłat nie zachodzą. Uczestnika postępowania otrzymała gospodarstwo rolne o bardzo wysokiej wartości. Ponadto jak sama wskazała posiada ona znaczne oszczędności, jak też mieszkanie w S., które może spieniężyć. Ponadto otrzymała oszczędności powyżej 30.000,00 zł znajdujące się na rachunku bankowym spadkodawcy.

Ponadto przedmiotowe gospodarstwo rolne jest nastawione na chów bydła mięsnego, które w aktualniej sytuacji jest bardzo opłacalne. Dodatkowo należy zauważyć, iż wnioskodawczyni E. K. (1) może potrzebować środków pieniężnych na kupno mieszkania, w sytuacji podtrzymywania, iż nie jest w stanie mieszkać wspólnie z uczestniczką postępowania.

W związku z powyższym wniosek nie podlegał uwzględnieniu.

O kosztach postępowania (pkt XII i XIII postanowienia) orzeczono w oparciu o art. 520 § 1 i § 2 kpc.

Wnioskodawczyni K. K. (1) zaskarżyła wyżej wskazane postanowienie w pkt I, II, III, IV, XI i wniosła o:

1) zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie, że w skład majątku, który podlega podziałowi wchodzą składniki majątkowe wymienione w zaskarżonym postanowieniu w pkt I ppkt 1 - 68, a nadto wierzytelność wobec T. R. (2) w wysokości 30.000 zł;

2) przyznanie wnioskodawczyni K. K. (1) składników majątkowych wymienionych w pkt I ppkt 1 - 2, a nadto od ppkt 6 - 68;

3) przyznanie uczestniczce postępowania A. K. składników majątkowych wymienionych w pkt I ppkt 3-5 oraz wierzytelności wobec T. R. (2);

4) zwolnienie wnioskodawczyni K. K. (1) z obowiązku przypadającej wnioskodawczyni E. K. (1) spłaty; 

5) zwolnienie wnioskodawczyni K. K. (1) z obowiązku przypadającej wnioskodawczyni A. K. spłaty;

6) zasądzenie od wnioskodawczyni K. K. (1) na rzecz Uczestniczki postępowania A. K. kwoty 960.561,82 zł w dwóch równych ratach: pierwsza rata w kwocie 480.280,91 zł - płatna w terminie 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia, druga rata w kwocie 480.280,91 zł - płatna w terminie 6 miesięcy od daty zapłaty pierwszej raty, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku płatności jakiejkolwiek raty;

7) zasądzenie od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz wnioskodawczyni kosztów procesu za drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

ewentualnie

8) uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

1. obrazę przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c.:

a) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że A. K. daje najlepsze gwarancje prowadzenia gospodarstwa rolnego, w sytuacji gdy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału wynika, iż nie radzi sobie ona z prowadzeniem gospodarstwa;

b) nierozważenie, iż w interesie społeczno-gospodarczym należałoby dokonać wyboru innego współwłaściciela tj. K. K. (1) i przyznanie jej na wyłączną własność gospodarstwa rolnego, w sytuacji kwestii nie tylko prawidłowości prowadzenia gospodarstwa rolnego, ale zamieszkiwania pod jednym dachem z E. K. (1), która boi się uczestniczki postępowania A. K.;

c) uznanie, iż niewiarygodnym jest, iż w skład spadku wchodzi wierzytelność wobec T. R. (2) w wysokości 30.000 zł, w sytuacji gdy z zeznań świadków: G. R., M. K. oraz T. R. (3) wynika, iż taka wierzytelność istniała;

2. obrazę przepisów prawa procesowego, a to art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii innego biegłego niż K. Z., mimo że w odniesieniu do tego biegłego istniałyby podstawy do jego wyłączenia z uwagi na treść jego opinii, a w szczególności personalne zwracanie się do pełnomocnika wnioskodawczyni, zarzucając mu nieznajomość materii, a nie ustosunkowując się w sposób merytoryczny do przedstawianych zarzutów do jego opinii.

Uczestniczka postępowania A. K. w złożonej apelacji zaskarżyła powyższe postanowienie w części co do punktu :

1) I ppkt 17,18,19 i 33 - w zakresie ustalenia, że zapasy stanowią majątek wspólny, który winien być rozliczony w niniejszym postępowaniu;

2) II lit. a,b,c,d, III lit.e,f,g,h„ IV lit. i,j,k,l - w zakresie nie uwzględnienia przez Sąd wniosku o obniżenie spłaty oraz dłuższy okres odroczenia spłat;

Orzeczeniu zarzuciła:

1) naruszenie przepisów postępowania, tj. błąd w ustaleniach faktycznych sądu przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na ustaleniu, iż uczestniczka postępowania będzie mogła bez ponadnaturalnego wysiłku spłacić wnioskodawczynie w terminach i w kwotach wskazanych przez Sąd;

2) naruszenie prawa materialnego:

a) art. 216 § 2 kc — poprzez jego nieuzasadnioną odmowę zastosowania przy braku uwzględnienia przez Sąd typu, wielkości i stanu gospodarstwa rolnego będącego przedmiotem zniesienia współwłasności oraz poprzez brak odpowiedniego baczenia na sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela zobowiązanego do spłat i współwłaściciela uprawnionego do ich otrzymania.

b) ewentualnie z daleko posuniętej ostrożności procesowej art. 216 § 2 kc — poprzez orzeczenie zbyt krótkiego okresu rozbicia spłaty na poszczególne rat.

Wskazując na powyższe wniosła o :

1. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez:

a. uchylenie punktu 1 ppkt 17,18,19 i 33 z treści postanowienia,

b. obniżenie w tym względzie spłaty w punktach II, III i IV na rzecz wnioskodawczyń o kwotę 29.800 zł:

- w stosunku do wnioskodawczym E. K. (1) o kwotę 14.900 zł,

- w stosunku do wnioskodawczyni K. K. (1) o kwotę 7.450 zł,

- w stosunku do wnioskodawczyni A. K. o kwotę7.450 zł,

2. z daleko posuniętej ostrożności procesowej o zmianę punktu II, III i IV orzeczenia poprzez obniżenie wszystkich spłat zasądzonych na rzecz wnioskodawczyń o połowę tj.

a. w stosunku do wnioskodawczyni E. K. (1) do kwoty 155.702,46 zł,

b. w stosunku do wnioskodawczyni K. K. (1) do kwoty 77.851,23 zł,

c. w stosunku do wnioskodawczyni A. K. do kwoty 77.851,23zł

- przy jednoczesnym pozostawieniu systemu ratalnego spłaty.

3. ewentualnie rozłożenia zasądzonego świadczenia wobec wszystkich wnioskodawczyń na 10 równych rat.

4. zasądzenie od wnioskodawczyń na rzecz uczestniczki postępowania kosztów procesu, według norm przepisanych za instancję odwoławczą.

Wnioskodawczynie K. K. (1), A. K. i E. K. (1) w odpowiedzi na apelację uczestniczki postępowania wniosły o jej oddalenie i zasądzenie od uczestniczki postępowania A. K. na rzecz wnioskodawczyń kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia rozpoznającego niniejszą apelację do dnia zapłaty.

Wnioskodawczyni K. K. (1) wniosła o oddalenie apelacji uczestniczki postępowania i zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni K. K. (1) kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uczestniczka postępowania A. K. w odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni K. K. (1) wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawczyni K. K. (1) na rzecz uczestniczki postępowania A. K. zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje były bezzasadne.

Wbrew zarzutom zawartym w obu apelacjach Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe i znajdujące należyte odzwierciedlenie – w zebranym w sprawie materiale dowodowym – ustalenia, które Sąd Okręgowy w pełni aprobuje i przyjmuje za własne.

Za chybiony należało uznać podniesiony w apelacjach zarzut błędnego ustalenia przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego, czyli naruszenia dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. W myśl powołanego przepisu ustawy Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, iż wbrew twierdzeniom apelujących w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie w treści rozpoznawanych apelacji zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

Odnosząc się do kwestii szczegółowych przede wszystkim należy wskazać, że ustalenia odnośnie dokonania darowizny na rzecz T. R. (2) Sąd należycie umotywował. Umowę zawarto w sposób ustny, a o jej respektowaniu świadczy fakt, że spadkodawca i uczestniczka nigdy nie domagali się zwrotu przedmiotu darowizny. Ustalenia w tej części wynikają z zeznań świadków, w tym osoby obdarowanej, zeznań uczestniczki postępowania, a także znajdują potwierdzenie w dokumentacji w postaci historii rachunku bankowego.

Treść zeznań ww. osób jest zgodna z zadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Uczestniczka opłaciła za swojego brata kilka rat kredytu w 2011 r., a następnie w 2013 r. Skoro 2 lata później małżonkowie K. uregulowali kolejne raty, mimo braku zwrotu poprzednich (sprzed dwóch lat) to świadczy to o tym, iż nie żądali od niego zwrotu, a pomoc finansowa miała być bezzwrotna. Sąd Rejonowy należycie też umotywował jakie były przyczyny uznania zeznań innych świadków za niewiarygodne.

Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie ocenę dokonaną przez Sąd Rejonowy, uznając, że osoby postronne nie znały szczegółów rozliczeń między T. R. (1) i siostrą oraz szwagrem.

Bezzasadny okazał się też zarzut naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii innego biegłego.

W judykaturze dość powszechnie przyjmuje się, że nie stanowi dostatecznego uzasadnienia dla przeprowadzenia dowodu z opinii dalszych biegłych sama tylko okoliczność, że opinia biegłych nie ma treści odpowiadającej stronie (wyr. SN z 30.5.2007 r., IV CSK 41/07, L.; wyr. SN z 10.1.2002 r., II CKN 639/99, L.; wyr. SN z 18.10.2001 r., IV CKN 478/00, L.; wyr. SN z 4.8.1999 r., I PKN 20/99, OSNAPiUS 2000, Nr 22, poz. 807; wyr. SN z 5.11.1974 r., I CR 562/74, L.).

Opinia biegłego z zakresu rolnictwa nie zawiera błędów merytorycznych, a zarzuty wysuwane do opinii zostały trafnie zakwalifikowana przez Sąd I instancji jako polemiczne i stanowiące przejaw niezadowolenia z treści opinii. W tej sytuacji wniosek po powołanie kolejnego biegłego nie zasługiwał na uwzględnienie. Ponadto zauważyć należy, że opinie biegłych zostały sporządzone w sposób profesjonalny, a zawarte w nich wnioski zostały wysnute po przeprowadzeniu wnikliwej analizy dokumentacji, jak i po bezpośrednich oględzinach nieruchomości. Brak jest podstaw do kwestionowania przez Sąd tychże opinii. Opinie sporządzili biegli dysponujący szerokim doświadczeniem z zakresu rolnictwa, czy wyceny nieruchomości. Ponadto biegli w opiniach uzupełniających odnieśli się szczegółowo do zastrzeżeń podniesionych przez zainteresowanych.

Ocena kwalifikacji wnioskodawczyni i uczestniczki postępowania do prowadzenia gospodarstwa rolnego również nie nasuwa zastrzeżeń. Sąd I instancji nie pominął żadnych istotnych okoliczności, które mogłyby na takiej ocenie zaważyć.

W szczególności uwzględnił, iż uczestniczka od wielu lat prowadziła przedmiotowe gospodarstwo, analizował ekonomiczne wyniki osiągane w produkcji i umiejętności w zakresie prowadzenia produkcji zwierzęcej (przyrządzania pasz dla zwierząt), a także brał pod uwagę wiek obu kandydatek oraz proponowany sposób wyjścia ze współwłasności.

Małżonkowie K. prowadząc przedmiotowe gospodarstwo rolne stale je rozwijali i modernizowali. Od 4 lat uczestniczka prowadząc je samodzielnie, pomimo klęsk żywiołowych, najpierw spowodowanych opadami deszczu w 2017 r., a następnie suszą w 2018 r. nie doprowadziła go do upadłości. Stan zwierząt jest prawidłowy, również liczba urodzeń jest prawidłowa. Sposób gospodarowania nie odbiega od gospodarowania sąsiadów.

Wpływ dopłat unijnych na rentowność gospodarstw rolnych to zagadnienie bardziej złożone niż przedstawia to w apelacji wnioskodawczyni. W ogólnych publikacjach podaje się, że około 800 tys. z 1,3 mln polskich gospodarstw rolnych nie przynosi zysku. A pół miliona tych, które korzystają z dopłat, produkuje żywność tylko dla siebie albo...nie produkuje jej wcale - (...)

Uczestniczka prowadzi produkcję rolną i nie żyje wyłącznie z dopłat. Na ujemny bilans prowadzonego gospodarstwa wpłynęło kilka czynników, które Sąd I instancji analizował i zakwalifikował jako niezależne od uczestniczki. Obecne działania, jak wskazał Sąd I instancji, nastawione na chów bydła są dochodowe i dobrze rokują jeżeli chodzi o utrzymanie produkcji rolnej.

Istotnym faktem, który przemawiał za przyznaniem gospodarstwa uczestniczce było również to, iż jej udziały w gospodarstwie przewyższają udział pozostałych spadkobierczyń we własności tego gospodarstwa. Ponadto uczestniczka postępowania nie posiada innej pracy, nie jest też uprawniona z tytułu emerytury, a jest w sile wieku.

Zauważyć należy, iż wnioskodawczyni domagała się przyznania na jej rzecz jedynie części składników majątku spadkowego i wspólnego spadkodawcy i uczestniczki, co przy sprzeciwie uczestniczki na przejęcie pozostałych składników, obligowałoby Sąd do prowadzenia sprzedaży licytacyjnej części gospodarstwa.

Nie uszło uwadze Sądu Rejonowego również to, że wnioskodawczyni od czasów młodości nie zajmuje się pracą na gospodarstwie rolnym, jest w wieku przedemerytalnym oraz stale mieszka i pracuje w odległej części Polski.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w apelacji uczestniczki postępowania należało uznać je również za niezasadne.

Zapasy i nawozy znajdujące się na gospodarstwie stanowiły składnik majątku wspólnego i spadkowego. Zgromadzone pasze i zapasy posłużyły do chowu zwierząt nie tytko tych, które znajdowały się na gospodarstwie rolnym w chwili ustania wspólności majątkowej (w dacie otwarcia spadku), ale również tych które pojawiły się na gospodarstwie po śmierci E. K. (2), a więc takich które stanowiły majątek własny uczestniczki. Skoro nie sposób było rozdzielić w jakim zakresie zapasy i pasze zostały zużyte na potrzeby gospodarstwa spadkowego, a w jakim na chów zwierząt stanowiących własność uczestniczki, stąd też trafnie przyjął Sąd I instancji, że zasadne jest włączenie tych składników w całości do podziału. Ponadto nie zostało też wykazane, że zapasy nabyto za środki stanowiące dopłaty unijne, które nie podlegają rozliczeniu jako pożytki cywilne.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia przepisów pozwalających na obniżenie spłat należało stwierdzić, że Sąd I instancji w bardzo obszernym fragmencie uzasadnienia wyjaśnił jakie kryteria wziął pod uwagę ferując zaskarżone orzeczenie, a z dokonaną oceną w całości zgadza się Sąd Okręgowy.

W przypadku braku zgodnego porozumienia wszystkich współwłaścicieli o wysokości spłat rozstrzyga sąd. Zasadą powinno być zasądzenie spłaty w pełnej wysokości, jednak ustawodawca przyznał sądowi kompetencję do obniżenia spłat w oparciu o wskazane przez kryteria. Zwrot "spłaty (…) mogą być obniżone" wskazuje na ustalenie przez ustawodawcę okoliczności fakultatywnego, a nie obligatoryjnego obniżenia spłaty. Ocena sądu w tym zakresie nie ma jednak charakteru dowolnego. Sąd powinien się w tym zakresie kierować kryteriami wskazanymi w art. 216 § 2 KC. Powinny one sądowi pozwolić na podjęcie decyzji w dwóch podstawowych obszarach: czy obniżyć spłaty oraz ewentualnie o ile je obniżyć.

Należy podzielić pogląd, zgodnie z którym kryteria obniżenia spłat, wskazane w art. 216 § 2 KC, zostały określone w sposób wyczerpujący (tak P. Księżak, w: K. Osajda, Komentarz KC, 2020, art. 216, Nt 6; odmiennie S. Rudnicki, J. Rudnicka, G. Rudnicki, w: J. Gudowski, Komentarz KC, t. 2, 2016, s. 502).

Sąd Rejonowy wskazał, co prawda na inny pogląd prezentowany w doktrynie i niektórych judykatach, zgodnie z którym okoliczności, które sąd bierze pod uwagę przy obniżeniu spłat, nie są podane wyczerpująco. Chociaż więc art. 216 nie określa innych kryteriów wpływających na zakres obniżenia spłat, to szczególne okoliczności mogą być także brane pod uwagę, jeżeli tylko zasady słuszności, sprawiedliwości społecznej i zasada należytego wyważenia interesów współwłaścicieli za tym przemawiają.

Sąd Rejonowy zatem rozważał również szereg innych okoliczności, jak zasady słuszności, sprawiedliwości społecznej i zasada należytego wyważenia interesów współwłaścicieli i prawidłowo uzasadnił, że również one nie stanowią podstawy do obniżenia spłat.

Dolegliwości związane z uiszczeniem spłat muszą być traktowane jako nieuniknione i konieczne, co zresztą jest oczywistym następstwem każdego długu, który trzeba spłacić. Z tego względu obniżenie spłat musi być zawsze utrzymane w rozsądnych rozmiarach, chroniących wprawdzie egzystencję rolnika obowiązanego do ich zapłaty, ale nieuwalniających go od wyrzeczeń i ograniczeń materialnych, jeżeli bowiem kandydat do otrzymania gospodarstwa rolnego nie jest w stanie uiścić innym współwłaścicielom należnych im spłat, to nie powinien ubiegać się o otrzymanie gospodarstwa. Wykładnia taka pozostaje w zgodzie z zasadą, że istnieją sytuacje, w których obniżenie spłat jest w ogóle niedopuszczalne, bez względu na położenie, możliwości materialne zobowiązanego i sytuację ekonomiczną samego gospodarstwa (§ 4 art. 216), chyba że sam uprawniony do otrzymania spłaty wyraża zgodę na obniżenie jej.

Sąd Rejonowy trafnie uznał, iż w niniejszej sprawie takie przesłanki do obniżenia spłat nie zachodzą. Uczestnika postępowania otrzymała gospodarstwo rolne o bardzo wysokiej wartości. Ponadto jak sama wskazała posiada ona znaczne oszczędności, jak też mieszkanie w S., które może spieniężyć. Ponadto otrzymała oszczędności powyżej 30.000,00 zł znajdujące się na rachunku bankowym spadkodawcy.

Posiadanie innych składników majątkowych, które można zbyć, a uzyskane kwoty przeznaczyć na spłaty współwłaścicieli prowadzi do wniosku, że nie istnieje ryzyko doprowadzenia do zagrożenia prawidłowego prowadzenia tego gospodarstwa. Co więcej uczestniczka posiada zdolność kredytową.

Ponadto trafnie Sąd wskazał, iż niezbędne jest wyważenie sytuacji uprawnionych oraz zobowiązanego spłaty i prawidłowo uznał, że obniżenie spłat doprowadziłoby do nieuzasadnionego pokrzywdzenia uprawnionych.

Przedmiotowe gospodarstwo rolne jest nastawione na chów bydła mięsnego, które w aktualniej sytuacji jest opłacalne. Dodatkowo należy zauważyć, iż wnioskodawczyni E. K. (1) może potrzebować środków pieniężnych na kupno mieszkania, w sytuacji podtrzymywania, iż nie jest w stanie mieszkać wspólnie z uczestniczką postępowania.

Prawidło też uznał Sąd Rejonowy, że niezasadne były wnioski o wydłużenie okresu spłat.

W przedmiotowej sprawie jedna z wnioskodawczyń jest już w podeszłym wieku, zatem wprowadzenie bardzo odległych terminów płatności czyniłoby możliwość korzystania z zasądzonych spłat mało prawdopodobnym.

Z powyższych względów obie apelacje oddalono na podstawie przepisu art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 520 § 1 kpc.

SO Mirosław Krzysztof Derda.