Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku J. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania J. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 20 sierpnia 2013 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

  Sygn. akt V U 1252/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 sierpnia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawcy J. F. prawa do emerytury, podnosząc, iż nie udowodnił jakiegokolwiek okresu pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu z dnia 5 września 2013r. wnioskodawca J. F. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury, gdyż pracował przy azbeście.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. F., urodzony (...), złożył w dniu 25 lipca 2013r. wniosek o emeryturę. Wnioskodawca nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód: wniosek o emeryturę – k. 1-3 akt ZUS)

Na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca legitymuje się okresem ubezpieczenia w rozmiarze 25 lat, 8 miesięcy i 3 dni. Organ rentowy nie zaliczył wnioskdoawcy do szczególnego stażu pracy jakiegokolwiek okresu pracy.

(dowód: decyzja z dnia 20 sierpnia 2013r. – k. 18 akt ZUS)

Od dnia 31 sierpnia 1971r. do 31 grudnia 1987 roku wnioskodawca był zatrudniony w Fabryce (...) w P. na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku frezera na wydziale obróbki mechanicznej.

W okresie od dnia 24 kwietnia 1972r. do dnia 18 kwietnia 1974r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Do pracy powrócił z dniem 22 kwietnia 1974r.

W okresie od dnia 26 kwietnia 1985r. do dnia 25 września 1987r. przebywał na urlopie bezpłatnym. W okresie urlopu bezpłatnego od dnia 27 kwietnia 1985r. do dnia 4 czerwca 1987r. wnioskodawca pracował na budowie eksportowej w Iraku w charakterze frezera na podstawie umowy zawartej z Przedsiębiorstwem (...) w W..

(dowód: świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 1987. – k. 18 akt osobowych, pismo z 23.04.1974r. – k. 28 akt osobowych, karta obiegowa zmiany z 20.04.1974r.– k. 30 akt osobowych, karta obiegowa zmiany- k. 32 akt osobowych . zaświadczenia z dnia 14 lipca 1987r. – k. 54 akt osobowych, umowa o pracę na budowie eksportowej – k. 59 - akt osobowych, opinia z 5.04.1984r. – k. 66 akt osobowych)

Do obowiązków wnioskodawcy w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) w P.należało frezowanie wałów azbestowych oraz elementów żeliwnych do maszyn szklarskich (bez użycia azbestu). Prace te były wykonywane w tym samym pomieszczeniu. Wnioskodawca wykonywał naprzemiennie prace frezera przy produkcji wałów azbestowych oraz prace frezera przy produkcji elementów żeliwnych do maszyn szklarskich (bez użycia azbestu). Każda z tych prac zajmowała mu połowę obowiązującego go czasu pracy.

(dowód: zeznania świadka M. D. – protokół rozprawy z dnia 23 kwietnia 2014r. od minuty 5:51 do minuty 11:27, zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 23 kwietnia 2014r. od minuty 13:37 do minuty 21:12 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 16 stycznia 2014r. od minuty 6:16 do minuty 13:38)

W okresie pracy na budowie eksportowej w Iraku wnioskodawca zajmowała się frezowaniem form żeliwnych do kostki brukowej oraz szlifowaniem wałów korbowych do maszyn budowlanych.

(dowód: zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 23 kwietnia 2014r. od minuty 13:37 do minuty 21:12 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 16 stycznia 2014r. od minuty 11:07 do minuty 13:38)

W okresie od 3 grudnia 1991r. do 11 maja 1995r. wnioskodawca był zatrudniony przez Przedsiębiorstwo (...) w W. na budowie eksportowej w Libii na stanowisku tokarza frezera. Wnioskodawca pracował w warsztacie. Do jego obowiązków należało toczenie żeliwnych części do samochodów ciężarowych ( tj. bębny, tarcze hamulcowe, sprzęgła) oraz do maszyn budowlanych.

(dowód: zeznania wnioskodawcy – protokół rozprawy z dnia 23 kwietnia 2014r. od minuty 17:35 do minuty 21:12 w zw. z protokołem rozprawy z dnia 16 stycznia 2014r. od minuty 13:38 do minuty 16:42)

Wnioskodawca nie dysponuje świadectwem pracy w szczególnych warunkach z okresów swojego zatrudnienia (okoliczność bezsporna).

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (tj. poniżej 65 lat dla mężczyzn). Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ustęp 4 art. 32.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia).

Żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem.

Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

  - osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 60 lat dla mężczyzn,

  - ma wymagany okres zatrudnienia wynoszący 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Natomiast w myśl § 8 rozporządzenia ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) spełnili następujące warunki:

- osiągnęli wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla mężczyzn,

- mają wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat wykonywania prac wymienionych w dziale IV wykazu B;

W świetle wskazanych regulacji prawnych, aby uzyskać prawo do emerytury wnioskodawca powinien legitymować się 25-letnim okresem zatrudnienia oraz odpowiednim stażem pracy w szczególnych warunkach, który w przypadku wykonywania prac wymienionych w wykazie B dział IV wynosi co najmniej 10 lat, a w przypadku wykonywania prac wymienionych w wykazie A – 15 lat.

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i nie był członkiem OFE.

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w Fabryce (...) w P. był niesporny w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach rentowych i osobowych. Spornym pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie od dnia 31 sierpnia 1971r. do dnia 31 grudnia 1987 roku tj. czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie.

Organ rentowy zakwestionował, aby wnioskodawca w spornym okresie pracował w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż nie dysponował on świadectwem pracy w szczególnych warunkach.

Wprawdzie stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), okresy pracy w warunkach szczególnych, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Dlatego też w toku niniejszego postępowania Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe celem ustalenia charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w spornym okresie.

Ze spójnych zeznań świadka M. D., który w spornym okresie pracował razem z wnioskodawcą, a co za tym idzie dysponuje wiarygodną i bezpośrednią wiedzą co do zakresu obowiązków wnioskodawcy oraz warunków w jakich jego praca była świadczona oraz J. F., wynika że w spornym okresie wnioskodawca cały czas pracował jako frezer w dziale obróbki mechanicznej w Fabryce (...) w P.. zajmując się frezowaniem elementów azbestowych oraz elementów żeliwnych do maszyn szklarskich (wykonanych bez użycia azbestu). Prace te wykonywał w tym samym pomieszczeniu naprzemiennie tzn. były takie okresy w których zajmował się tylko toczeniem elementów azbestowych albo tylko obrabianiem części żeliwnych i były okresy gdy te prace wykonywał na zmianę.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu są wymienione w wykazie B dziale IV załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Wykonywanie tych prac uprawnia do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym już po 10 lat wykonywania takiej pracy (§ 8 rozporządzenia). Zgodnie z wykazem B dział IV pkt 1 tylko prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu uprawniają do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Niewątpliwie praca wnioskodawcy na stanowisku frezera przy obrabianiu (frezowaniu) elementów azbestowych do maszyn szklarskich była pracą wykonywaną bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu jak tego wymaga pkt 1 dział IV wykazu B. Nie mniej wnioskodawca pracy tej nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a tylko – jak sam przyznał- w połowie obowiązującego go czasu pracy. Potwierdził to również świadek zeznając, że wnioskodawca pracował w spornym okresie zarówno przy obróbce elementów azbestowych jak i przy obróbce części żeliwnych do maszyn szklarskich. Przy czym pracą w szczególnych warunkach była tylko praca przy obróbce elementów azbestowych jako, że były one wykonane ze szkodliwego dla zdrowia materiału. Praca przy obróbce elementów żeliwnych do maszyn szklarskich, jako nie zawierających azbestu, nie była pracą w warunkach szczególnych. Sytuacji tej nie zmienia podnoszona przez wnioskodawcę okoliczność wykonywania pracy przy obróbce elementów żeliwnych w tym samym pomieszczeniu, w którym w bezpośrednim sąsiedztwie jego stanowiska pracy inny pracownik zajmował się obróbką elementów azbestowych. Ustawodawca do prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie B dział IV poz. 1 zaliczył tylko i wyłącznie prace bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu, a nie prace w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk pracy, na których azbest jest przetwarzany. Wnioskodawca obrabiając elementy żeliwne, które nie zawierały azbestu, nie wykonywał zatem pracy wymienionej w wykazie B dział IV poz. 1.

W orzecznictwie przyjmuje się, że nie korzysta z uprawnienia do emerytury w niższym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (por. np. wyrok z dnia 15 grudnia 1997 r., II_UKN_417/97, - OSNP 1998/21/638).

Skoro zatem wnioskodawca w spornym okresie oprócz prac w warunkach szczególnych (bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu) wykonywał jeszcze inne prace, które takiego charakteru nie miały (prace przy obróbce elementów żeliwnych), to oznacza, że nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach. W ramach bowiem obowiązującej go dziennej normy czasu pracy wykonywał oprócz prac, które szkodliwie oddziaływały na jego organizm, także prace które takiego charakteru nie miały. Stałe wykonywanie prac w szczególnych warunkach, w pełnym wymiarze czasu pracy stanowi niezbędny warunek do zaliczenia danego okresu pracy do pracy w warunkach szczególnych.

Trudne warunki pracy, które niewątpliwie panowały na dziale obróbki mechanicznej nie są wystarczającą podstawą do uznania danej pracy, bez względu na jej rodzaj i charakter, za pracę w szczególnych warunkach. Praca w narażeniu na bezpośredni kontakt ze szkodliwym dla zdrowia azbestem nie jest pracą zaliczoną do szczególnych warunków zgodnie z wykazem B.

Pracy wnioskodawcy wykonywanej w spornym okresie nie można również zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. dział VII pkt 9 (prace wykonywane w zakładach przetwarzających azbest), Dział VII dotyczy prac wykonywanych w przemyśle lekkim. Tymczasem wnioskodawca był zatrudniony w przemyśle metalowym. Pracami w szczególnych warunkach w hutnictwie i przemyśle metalowym są tylko i wyłącznie prace wymienione w wykazie A w dziale III. Wśród prac tam wymienionych nie ma prac wykonywanych w zakładach przetwarzających azbest.

Wyodrębnienie poszczególnych prac wykonywanych w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A, ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Kwestia przyporządkowania określonej pracy, a co za tym idzie pracodawcy, do określonej w wykazach branży – jak wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy – nie jest dziełem przypadku, lecz ma istotne znaczenie dla kwalifikacji, jako pracy w warunkach szczególnych. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (tak por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2008r., I UK 381/07, z dnia 1 czerwca 2010r., II UK 21/10, z 19 maja 2011r., III UK 174/10, z dnia 19 listopada 2012r. w sprawie, I UK 239/12).

Z tego względu nie można uznać, że wnioskodawca wykonywał pracę wymienioną w dziale VII wykazu A stanowiącym załącznik do rozporządzenia, dotyczącym pracy w przemyśle lekkim, skoro jego praca była świadczona w przemyśle metalowym.

Wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach także w okresach pracy na budowie eksportowej w Iraku w latach 1985-1987 oraz w Libii w latach 1991-1995. Na okoliczność pracy w tych okresach wnioskodawca nie zgłosił jakichkolwiek wniosków dowodowych. Nie wskazał nawet miejsca przechowywania akt osobowych za okres pracy w firmie (...). Na podstawie wyłącznie zeznań wnioskodawcy Sąd ustalił, że zajmował się on wówczas obróbką części żeliwnych. Praca w takim charakterze – jak wyżej przedstawiono - nie jest wymieniona jako praca w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A oraz wykazem B będącym załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów.

Biorąc zatem pod uwagę, iż wnioskodawca nie wykazał, aby pracował w warunkach szczególnych przez wymagany okres, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.