Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 kwietnia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Anna Ścioch-Kozak

Sędzia Sądu Rejonowego Anna Wołucka-Ławnikowicz

(delegowana)

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2021 roku w L., na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku D. R.

z udziałem B. R.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego L. z dnia 27 czerwca 2019 roku, w sprawie (...)

postanawia:

I. zmienić częściowo zaskarżone postanowienie w punkcie IV w ten sposób, że oprócz zasądzonej od B. R. na rzecz D. R. kwoty 26508,50 zł (dwadzieścia sześć tysięcy pięćset osiem złotych pięćdziesiąt groszy) tytułem dopłaty zasądzić od B. R. na rzecz D. R. dodatkowo kwotę 29637,60 zł (dwadzieścia dziewięć tysięcy sześćset trzydzieści siedem złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem dopłaty, płatną w terminie do dnia 31 maja 2021 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności;

II. oddalić apelację w pozostałej części;

III. stwierdzić, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Anna Ścioch-Kozak Dariusz Iskra Anna Wołucka-Ławnikowicz

Sygn. akt II Ca 1445/19

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2019 roku Sąd Rejonowy L. postanowił:

I. ustalić, że w skład majątku wspólnego D. R. i B. R. wchodzą:

1) ruchomości:

- samochód osobowy marki T. (...), numer VIN (...), rok produkcji 2004, numer rejestracyjny (...), o wartości 11700 zł,

- samochód osobowy marki T. (...), numer VIN (...), rok produkcji 2002, numer rejestracyjny (...), o wartości 7500 zł,

- przyczepa ciężarowa marki S., numer VIN (...), rok produkcji 2001, numer rejestracyjny (...), o wartości 1500 zł,

- przyczepa ciężarowa marki S., numer VIN (...), rok produkcji 1993, numer rejestracyjny (...), o wartości 500 zł,

2) środki pieniężne zdeponowane na rachunku B. R. w (...) Z. C. Oddział w L. w kwocie 6656,49 zł,

3) środki zgromadzone na subkoncie B. R. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o wartości 40160,52 zł;

II. dokonać podziału majątku wspólnego D. R. i B. R. w ten sposób, że:

1) przyznać B. R.:

a) ruchomości:

- samochód osobowy marki T. (...), numer VIN (...), rok produkcji 2004, numer rejestracyjny (...), o wartości 11700 zł,

- przyczepa ciężarowa marki S., numer VIN (...), rok produkcji 2001, numer rejestracyjny (...), o wartości 1500 zł,

- przyczepa ciężarowa marki S., numer VIN (...), rok produkcji 1993, numer rejestracyjny (...), o wartości 500 zł,

b) środki pieniężne zdeponowane na rachunku B. R. w (...) Z. C. Oddział w L. w kwocie 6656,49 zł,

c) środki zgromadzone na subkoncie B. R. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o wartości 40160,52 zł;

2) przyznać D. R. samochód osobowy marki T. (...), numer VIN (...), rok produkcji 2002, numer rejestracyjny (...), o wartości 7500 zł;

III. oddalić wniosek D. R. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym;

IV. zasądzić od B. R. na rzecz D. R. tytułem spłaty kwotę 26508,50 zł, płatną w terminie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty;

V. ściągnąć od D. R. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego L. kwotę 750,30 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VI. ściągnąć od B. R. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego L. kwotę 250,30 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VII. (stwierdzić, że) w pozostałym zakresie wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (k. 384-385).

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że D. R. i B. R. zawarli związek małżeński w dniu 11 października 1975 roku. Z małżeństwa mają dwoje pełnoletnich dzieci: córkę A. R., urodzoną w (...) roku, z zawodu rzeźbiarkę, przebywającą za granicą we W. od 2007 roku, i syna K. R., urodzonego w (...) roku, z zawodu mechanika samochodowego, który założył rodzinę i wychowuje troje dzieci.

Sąd Rejonowy ustalił, że w trakcie trwania małżeństwa między stronami istniała ustawowa wspólność majątkowa do czasu uprawomocnienia się w dniu 8 czerwca 2017 roku wyroku rozwodowego Sądu Okręgowego w L. w sprawie (...)

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni ma 65 lat i zawód technika ekonomisty. Uczestnik ma 67 lat i zawód technika samochodowego.

D. R. była zatrudniona w okresie od 22 czerwca 1973 roku do 30 września 1998 roku na stanowisku kierownika działu handlowego, korzystała z urlopu wychowawczego od dnia 1 września 1978 roku do dnia 8 marca 1980 roku oraz od dnia 16 lipca 1984 roku do dnia 15 lipca 1987 roku. D. R. zyskiwała wynagrodzenie w 1995 roku w wysokości 7871,19 zł, w 1996 roku w kwocie 8961,60 zł, w 1997 roku w kwocie 8554,50 zł, w 1998 roku w kwocie 8588,10 zł.

B. R. był zatrudniony w przedsiębiorstwie (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L. od dnia 6 listopada 1973 roku do dnia 30 czerwca 1986 roku na stanowisku kontrolera jakości i diagnosty z wynagrodzeniem w 1982 roku w kwocie 96250 zł, 1983 roku w kwocie 123940 zł, 1984 roku w kwocie 151690 zł, 1985 roku w kwocie 216780 zł, 1986 roku w kwocie 103760 zł, w 1987 roku w kwocie 266765 zł, w 1988 roku w kwocie 935050 zł, w 1989 roku w kwocie 2740791 zł, w 1990 roku w kwocie 9561830 zł, w 1991 roku w kwocie 16289191 zł, w 1992 roku w kwocie 24744700 zł, w 1993 roku w kwocie 29941400 zł, w 1994 roku w kwocie 40003200 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że „od dnia” 1 lipca 1995 roku do ewidencji działalności gospodarczej zostało wpisane przedsiębiorstwo usługowe (...) S.C. w L.. Wspólnikami spółki byli wnioskodawczyni i uczestnik. Przedmiot działalności określono jako badania i analizy techniczne, mechanika pojazdowa, usługi motoryzacyjne, elektromechanika.

Sąd Rejonowy ustalił, że małżonkowie R. po likwidacji dotychczasowych zakładów pracy podjęli zatrudnienie przy prowadzeniu stacji kontroli pojazdów w spółce cywilnej (...) w L.. Z dochodów rozliczali się początkowo wspólnie do 2004 roku, korzystając z ulgi budowlanej, potem płacili podatek liniowy i ponownie od 2014 roku dokonywali rozliczenia podatków na zasadach ogólnych. Dochody za okres 1995 roku do 2014 roku wyniosły 4270000 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik z rodziną zamieszkiwali początkowo w lokalu mieszkalnym w L.. W latach 1994- 2000 rozpoczęli budowę domu, a w latach 2008-2010 drugiego domu w U. i na L.. Kupowane były także nieruchomości gruntowe i samochody. Pieniądze przeznaczane były na bieżące utrzymanie domu, potrzeby rodziny i edukację dzieci. Uczestnik wypominał córce, że na kształcenie są duże wydatki. Sam jeździł co tydzień na giełdę samochodową i dokonywał zakupów odzieży, mebli, pił spalinowych, kosiarek, realizując swoje pasje, bywał w agencjach towarzyskich, jeździł do sanatoriów, ze swoim bratem wdowcem J. R. wyszukiwał oferty w ogłoszeniach towarzyskich, realizował połączenia telefoniczne z „serwisem hot max”, kupował prasę pornograficzną i środki na poprawę potencji, w 2003 roku poddał się zabiegowi transplantacji włosów. Wnioskodawczyni zarzucała mężowi, że wracał z pracy pod wpływem alkoholu i dopuszczał się zdrad. Dochodziło do kłótni, agresji i rękoczynów wobec wnioskodawczyni ze strony uczestnika. Syn stron stawał w obronie wnioskodawczyni. Uczestnik zaprzestał spożywania alkoholu po przebytym zawale serca w 2005 roku. Pożycie fizyczne stron ustało od 2010 roku; uczestnik uskarżał się na zły stan zdrowia.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni angażowała się w prowadzenie stacji kontroli pojazdów, prowadząc rozliczenia księgowe do późna w nocy, prowadziła rejestry badań technicznych pojazdów, dbała o rodzinę.

Sąd Rejonowy ustalił, że w 2006 roku uczestnik sprowadził z Niemiec samochód marki A. (...). Doszło do wypadku z udziałem wnioskodawczyni i pojazd został sprzedany w 2014 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dalszej kolejności kupiony został samochód osobowy marki T. (...), numer rejestracyjny (...), o aktualnej wartości 7500 zł. Samochód został kupiony do korzystania przez wnioskodawczynię. Kupiony został również samochód osobowy marki T. (...), numer rejestracyjny (...), o aktualnej wartości 11700 zł, który użytkował uczestnik.

Uczestnik korzystał z zakupionych w czasie trwania małżeństwa przyczep marki S.:

a) ciężarowej, numer rejestracyjny (...), o wartości 1500 zł i

b) lekkiej, numer rejestracyjny (...), o wartości 500 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że małżonkowie R. nabywali również dewizy, które stanowiły oszczędności w nagłej potrzebie. Oszczędności w postaci dolarów i euro, zakupione w nielegalnym obrocie w 2004 roku, wnioskodawczyni przechowywała w szafie z zapisaną na kartce ilością środków pieniężnych i wybranych kwot waluty. Wnioskodawczyni przeliczała pieniądze na Wielkanoc 2016 roku w obecności syna K. R. i zanotowała na dzień 27 marca 2016 roku kwoty 3940 euro i 11500 dolarów. W dniu 26 maja 2016 roku wnioskodawczyni zorientowała się, że w schowku nie ma pieniędzy.

Sąd Rejonowy ustalił, że D. R. od 2014 roku uzyskiwała świadczenia emerytalne, których wysokość wynosi obecnie 1700 zł.

Wnioskodawczyni nadal pracuje w stacji kontroli pojazdów.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 18 maja 2016 roku B. R. wniósł do Sądu Okręgowego w L. pozew o rozwód, nie informując wnioskodawczyni. Córka stron zauważyła podczas wizyty listonosza, że do uczestnika nadeszła korespondencja z Sądu Okręgowego w L. i wnioskodawczyni ustaliła w Sądzie, że przesłane zostało wezwanie do uzupełniania braków formalnych pozwu o rozwód. Wnioskodawczyni z uczestnikiem ustaliła, że dokonają w toku sprawy rozwodowej podziału majątku wspólnego obejmującego nieruchomości, przez ich darowanie na rzecz dzieci. D. R. od marca 2016 roku przejęła rozliczenia finansowe w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w stacji kontroli pojazdów, wypłacając uczestnikowi środki pieniężne na bieżące zakupy, zarzucając, że uczestnik jest niegospodarny. Uczestnik uzyskał od października 2017 roku świadczenie emerytalne w kwocie 3000 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że w 2016 roku D. R. znalazła w domu prasę pornograficzną, leki na potencję, zaznaczone w prasie ogłoszenia agencji towarzyskich i na podstawie bilingów rozmów z telefonu uczestnika ustaliła, że były połączenia do „serwisu hot max” i do kobiet ogłaszających się w anonsach i innych gazetach oraz sprawdziła, że koszt wykonanego przez uczestnika bez wiedzy wnioskodawczyni przeszczepu włosów wynosił ponad 10000 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że R. R. (2) leczył się przewlekle od dwudziestu lat z powodu narastających, wysiłkowych bólów kręgosłupa lędźwiowego ze znacznymi ograniczeniami ruchomości promieniującymi do bioder i kończyn dolnych, z drętwieniem rąk promieniujących na potylicę, bólów i zawrotów głowy z zaburzeniami równowagi, zaburzeniami koncentracji i osłabieniem pamięci. R. R. (2) był leczony uzdrowiskowo w H. od dnia 29 marca 2009 roku do dnia 4 kwietnia 2009 roku i na Oddziale Neurologicznym Szpitala (...) w L. od dnia 24 września 2009 roku do 1 maja 2009 roku.

R. R. (2) przebył operacje stawów biodrowych w dniach 29 grudnia 2009 roku i 19 maja 2010 roku z założeniem całkowitej nasadowej protezy lewego i prawego stawu biodrowego.

Sąd Rejonowy ustalił, że R. R. (2) ma zdiagnozowaną chorobę niedokrwienną serca, migotanie przedsionków, astmę oskrzelową, niedoczynność tarczycy, polipy nosa i przebyty w dniu 2 czerwca 2005 roku zawał serca. Uczestnik został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności od dnia 23 grudnia 2013 roku i uzyskał świadczenia z PFRON w 2016 roku i 2017 roku. Uczestnik pozostawał na rencie od dnia 1 lipca 2016 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że na dzień ustanowienia rozdzielności majątkowej na subkoncie B. R. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zgromadzone były środki o wartości 41160,52 zł.

Na dzień ustanowienia rozdzielności majątkowej na rachunku bankowym numer (...), prowadzonym przez (...) im. Z. (...) Oddział w L., zostały zgromadzone przez uczestnika środki w kwocie 6656,49 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że przy dokonaniu darowizn nieruchomości uczestnik uzyskał prawo dożywotniego zamieszkiwania w domu w U., a wnioskodawczyni na nieruchomości „na L.”. Strony zamieszkały osobno przed rozwodem w 2017 roku.

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny dowodów.

Sąd Rejonowy wskazał, że z chwilą ustania wspólności majątkowej między małżonkami powstała rozdzielność majątkowa, a do majątku, który był objęty wspólnością, stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawczyni i uczestnik dokonali w toku sprawy rozwodowej zgodnego podziału majątku wspólnego w zakresie nieruchomości.

Sąd Rejonowy ustalił, że w skład majątku wspólnego uczestników D. R. i B. R. na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, podlegającemu podziałowi na dzień zamknięcia rozprawy, wchodzą następujące składniki:

- samochód osobowy marki T. (...), numer VIN (...), rok produkcji 2004, numer rejestracyjny (...), o wartości 11700 zł,

- samochód osobowy marki T. (...), numer VIN (...), rok produkcji 2002, numer rejestracyjny (...), o wartości 7500 zł,

- przyczepa ciężarowa marki S., numer VIN (...), rok produkcji 2001, numer rejestracyjny (...), o wartości 1500 zł,

- przyczepa ciężarowa marki S., numer VIN (...), rok produkcji 1993, numer rejestracyjny (...), o wartości 500 zł,

- środki pieniężne zdeponowane na rachunku B. R. w (...) Z. C. Oddział w L. w kwocie 6656,49 zł,

- środki zgromadzone na subkoncie B. R. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o wartości 40160,52 zł.

Sąd Rejonowy wskazał, że do majątku wspólnego stron należą kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie uczestnika, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963 z późn. zm.)

Sąd Rejonowy wskazał, że D. R. domagała się rozliczenia oszczędności w walucie obcej w postaci kwoty 11500 dolarów, stanowiącej równowartość kwoty 42334,38 zł, oraz kwoty 3940 euro, stanowiącej równowartość 16940,82 zł, co do których uczestnik podniósł, że zostały wydatkowane przez strony co najmniej przed 2015 roku. D. R. i świadek K. R. wskazali, że pieniądze zostały przeliczone w Wielkanoc 2016 roku i zanotowano stan na dzień 27 marca 2016 roku – 3940 euro i 11500 dolarów, zaś w dniu 26 maja 2016 roku wnioskodawczyni zorientowała się, że w schowku nie ma pieniędzy. Wskazywane przez wnioskodawczynię dewizy nie istniały na dzień ustania wspólności majątkowej – dzień 8 czerwca 2017 roku, zaś skład i wartość majątku dorobkowego ustala się według stanu istniejącego w dacie ustania wspólności ustawowej.

Sąd Rejonowy wskazał, że przy ustaleniu składu majątku wspólnego, „zaliczeniu” podlegają także przedmioty, które nie istnieją w majątku wspólnym, gdy zostały zbyte bezprawnie albo zużyte i roztrwonione przez jednego z małżonków. Przedmioty te zwiększają skład majątku wspólnego i przy podziale uwzględniana jest ich wartość. Jednakże w materiale dowodowym brak dowodów na potwierdzenie bezprawnego zbycia, zużycia bądź roztrwonienia przez jednego z małżonków powyższego składnika, jak też dowodu na przejęcie środków przez uczestnika z zajmowanego przez wnioskodawczynię domu.

Sąd Rejonowy uznał, że nie jest uzasadniony wniosek D. R. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, ponieważ nie zostały wykazane przewidziane w art. 43 § 2 i 3 k.r.o. przesłanki usprawiedliwiające odstąpienie od zasady równości udziałów w majątku wspólnym, w postaci ważnych powodów oraz przyczynienia się małżonków w różnym stopniu do powstania majątku wspólnego.

W ocenie Sądu Rejonowego, w rozpoznawanej sprawie nie można mówić o nierównym przyczynieniu się małżonków do powstania majątku wspólnego. Na majątek wspólny składały się nieruchomości, które zostały zbyte i ruchomości oraz środki zdeponowane na kontach uczestnika. Małżonkowie rozpoczęli akumulację środków na majątek wspólny już na początku małżeństwa i robili to w równym stopniu. Oboje małżonkowie pracowali, wspólnie prowadzili stacje diagnostyczną, zapewniali bieżące utrzymanie rodzinie, kształcili dzieci, przeznaczali środki pieniężne na inwestycje w nieruchomości, zakup pojazdów, wspólnie rozliczali się z dochodów, zdecydowali w czasie sprawy o rozwód przekazać dzieciom dorobkowy majątek. Wnioskodawczyni pracowała i to w wymiarze przekraczającym zwykły etat, podejmowała też szereg zajęć dodatkowych. Brak jest jednak dowodu na to, aby wkład finansowy stron był radykalnie, rażąco zróżnicowany. Nie można też uznać, aby uczestnik w jakimkolwiek sensie unikał pracy, uchylał się od łożenia na kolejne budowy domów, zakup pojazdów, czy na potrzeby rodziny. Przeciwnie, przez długi okres pracował, wykorzystując kwalifikacje zawodowe, do czasu, aż zapadł na poważne choroby. Nie zmienia tego ocena wnioskodawczyni, że to ona pracowała ciężej i więcej.

Sąd Rejonowy wskazał, że złożone bilingi rozmów telefonicznych uczestnika oscylują na rachunki w kwotach 2,96 zł – 35,50 zł. Ogłoszenia towarzyskie w prasie czy dokument transplantacji włosów nie stanowią dowodu, że uczestnik marnotrawił zarobki, przeznaczał na swoje własne potrzeby, zamiast na utrzymanie rodziny i kolejne inwestycje. Majątek wspólny nadal ulegał zwiększeniu. Odrębne gospodarstwa rodzinne małżonkowie zaczęli prowadzić przed rozwodem w 2017 roku. Orzeczenie rozwodu nastąpiło bez orzekania o winie. Brak w okolicznościach sprawy „wykazania dysproporcji w zaangażowaniu małżonków w majątek wspólny do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym”.

W ocenie Sądu Rejonowego, wnioskodawczyni nie udowodniła, że uczestnik nie przyczyniał się do zaspokajania potrzeb rodziny w sposób uporczywy, złośliwy czy w inny zawiniony sposób. Tym samym nie można również mówić o ważnych powodach w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o.

Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawczyni i uczestnik byli zgodni co do sposobu podziału składników majątku, a wskazane ruchomości znajdowały się w posiadaniu wnioskodawczyni oraz uczestnika.

Sąd Rejonowy wskazał, że łączna wartość majątku wspólnego przyznana uczestnikowi B. R. wynosi 60517,01 zł, zaś D. R. 7500 zł. Wnioskodawczyni przysługuje więc kwota 26508,50 zł z tytułu wyrównania wartości przyznanych składników majątkowych.

W ocenie Sądu Rejonowego, środki zgromadzone na subkoncie uczestnika B. R. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o wartości 40160,52 zł należało przyznać w całości uczestnikowi, ponieważ wnioskodawczyni na dzień ustania wspólności nabyła już uprawnienie do emerytury.

Sąd Rejonowy wskazał, że na dzień ustanowienia rozdzielności majątkowej na rachunku bankowym posiadanym przez uczestniczka w (...) im. Z. (...) zostały zgromadzone środki w kwocie 6656,49 zł, więc wnioskodawczyni przysługuje zwrot połowy ich wartości, to jest kwota 3328,25 zł.

Sąd Rejonowy wskazał, że w wyniku podziału majątku wspólnego D. R. przysługuje od B. R. spłata w wysokości 26508,50 zł, którą Sąd zasądził na podstawie art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., art. 623 k.p.c. i art. 212 k.c.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach postępowania Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 520 § 1 k.p.c., a rozstrzygnięcia o nieuiszczonych wydatkach przepisy art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

*

Od postanowienia z dnia 27 czerwca 2019 roku apelację wniosła D. R., wskazując, że zaskarża to postanowienie „w zakresie punktu:

- I w części nieuwzględniającej, że w skład majątku wspólnego stron wchodzą oszczędności w kwocie 11 500 dolarów amerykańskich oraz 3 940 Euro

- II w części nieuwzględniającej nierównych udziałów w majątku wspólnym i nieuwzględniającej konieczności rozliczenia oszczędności stanowiących równowartość kwoty 11 500 dolarów i 3 940 Euro tytułem spłaty od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni

- III, IV, V, VI i VII w całości”.

Wnioskodawczyni zarzuciła:

„I. naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a to:

1. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegającą na braku wszechstronnego rozważenia całokształtu materiału dowodowego i przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów, które skutkowało pominięciem faktu, że: wnioskodawczyni przyczyniła się do powstania majątku wspólnego w 3/4 części, natomiast uczestnik w 1/4 części, jednocześnie, że w skład majątku wspólnego wchodzą kwoty stanowiące równowartość 11 500 dolarów amerykańskich oraz 3 940 euro

2. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie istotnych wniosków wypływających z przeprowadzonych w sprawie dowodów, jak również poprzez zaniechanie wskazania i wyjaśnienia przesłanek, które były podstawą merytorycznego rozstrzygnięcia.

II. Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego mającą istotny wpływ na treść orzeczenia polegającą na przyjęciu, że udziały stron w majątku wspólnym małżonków są równe, jak również, że interesy stron nie były sprzeczne, w sytuacji, gdy okoliczność odmienna wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego”.

D. R. wniosła o „zmianę zaskarżonego postanowienia w zakresie punktu:

- I poprzez ustalenie, że w skład majątku wspólnego stron wchodzą oprócz ruchomości i oszczędności wskazanych w zaskarżonym postanowieniu także kwoty stanowiące równowartość kwoty 11 500 dolarów amerykańskich (tj. 44 045 PLN- na dzień wnoszenia apelacji) oraz 3 940 Euro (tj. 16 823,80 PLN- na dzień wnoszenia apelacji)

- II poprzez przyznanie kwot stanowiących równowartość kwot 11 500 dolarów amerykańskich (tj. 44 045 PLN- na dzień wnoszenia apelacji) oraz 3 940 Euro (tj. 16 823,80 PLN- na dzień wnoszenia apelacji) na rzecz uczestnika B. R., albowiem uczestnik jest w ich posiadaniu

- III poprzez ustalenie na podstawie art. 43 § 2 kro, że wnioskodawczyni D. R. przyczyniła się do powstania majątku wspólnego w 3/4 części, natomiast uczestnik w 1/4 części

- IV poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem spłaty kwoty 89 164.36 PLN (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy sto sześćdziesiąt cztery złote trzydzieści sześć groszy) płatnej w terminie 2 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty

- V i VI poprzez ściągnięcie od uczestnika całej kwoty tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez Skarb Państwa

- VII poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym w szczególności połowy opłaty od wniosku w kwocie 500 PLN, a także kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych” (k. 407-412).

÷

W odpowiedzi na apelację B. R. wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancję według norm przepisanych (k. 434-437).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że do rozpoznania apelacji miały zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469).

Przepis art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku stanowi, że do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.

÷

Apelacja D. R. jest częściowo uzasadniona.

Zarzuty wnioskodawczyni przytoczone w apelacji dotyczą w rzeczywistości dwóch zagadnień faktycznych:

1) stopnia przyczynienia się wnioskodawczyni i uczestnika do powstania majątku wspólnego oraz istnienia ważnych powodów przemawiających za ustaleniem udziałów w majątku wspólnym z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z byłych małżonków przyczynił się do powstania tego majątku,

2) losów oszczędności w kwocie 3940 euro oraz w kwocie 11500 dolarów amerykańskich, które w gotówce były przechowywane w domu zajmowanym przez wnioskodawczynię i uczestnika i których brak w schowku wnioskodawczyni stwierdziła w dniu 26 maja 2016 roku; Sąd Rejonowy ustalił bowiem, że pieniądze we wskazanych walutach i we wskazanej wysokości stanowiły majątek wspólny D. R. i B. R. i znajdowały się w schowku jeszcze w czasie Świąt Wielkanocnych w 2016 roku.

Uzasadnione są te zarzuty apelacji, które dotyczą prawidłowości ustalenia przez Sąd pierwszej instancji, że B. R. nie zabrał pieniędzy w kwocie 3940 euro oraz w kwocie 11500 dolarów amerykańskich, które w gotówce były przechowywane w domu zajmowanym przez wnioskodawczynię i uczestnika.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że pieniądze te były przechowywane w domu, w którym mieszkali wnioskodawczyni i uczestnik, jak również, że pieniądze zostały przeliczone w czasie Świąt Wielkanocnych w 2016 roku oraz że ich brak wnioskodawczyni stwierdziła w dniu 26 maja 2016 roku (w Święto Bożego Ciała).

Oznacza to, że Sąd Rejonowy dał w omawianym zakresie wiarę zeznaniom D. R. oraz świadka K. R..

Z zeznań powódki i świadka wynika, że pieniądze znajdowały się w szafie i na szafie stojącej w pokoju, który zajmował B. R.. Z zeznań wnioskodawczyni, uczestnika i świadka wynika, że poza domownikami nikt nie wiedział o przechowywaniu pieniędzy w domu i miejscu ich przechowywania.

W ocenie Sądu Okręgowego należało dać również wiarę zeznaniom wnioskodawczyni, że nikt, poza uczestnikiem, nie mógł zabrać tych pieniędzy. Należy zwrócić uwagę, że stwierdzenie przez powódkę braku pieniędzy w miejscu ich wcześniejszego przechowywania zbiegło się czasowo z wniesieniem przez B. R. pozwu o rozwód, co miało miejsce w dniu 18 maja 2016 roku. Znamienne jest również, że o wniesieniu przez uczestnika pozwu o rozwód wnioskodawczyni dowiedziała się przypadkowo, w sposób opisany przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Okręgowego, niepoinformowanie żony o zamiarze wniesienia lub o wniesieniu pozwu o rozwód ma w okolicznościach rozpoznawanej sprawy znaczenie z punktu widzenia oceny wiarygodności zeznań B. R.. Chociaż nie ma prawnego obowiązku informowania strony przeciwnej o wniesieniu lub o zamiarze wniesienia pozwu do sądu, to jednak biorąc pod uwagę w rozpoznawanej sprawie takie okoliczności jak doniosłość decyzji o wniesieniu pozwu o rozwód, zarówno w aspekcie osobistym, jak i majątkowym małżonków, długotrwały czas trwania związku małżeńskiego, brak wcześniejszych sygnałów świadczących o jawnym rozważaniu przez uczestnika możliwości żądania rozwodu, należy uznać, że pozornie niezrozumiały jest fakt, że B. R. nie poinformował żony o zamiarze wniesienia lub o wniesieniu do sądu pozwu o rozwód. Zaniechanie to uzyskuje jednak pewną racjonalizację, jeżeli weźmie się pod uwagę okoliczność, że B. R. chciał opóźnić fakt wykrycia przez wnioskodawczynię braku pieniędzy w schowku. Informacja o zamiarze wniesienia lub o wniesieniu do sądu pozwu o rozwód stanowiłaby niewątpliwie okoliczność determinującą podjęcie przez wnioskodawczynię środków mających na celu zabezpieczenie omawianych środków pieniężnych, czego uczestnik chciał uniknąć.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że uczestnik zaprzeczał, aby pieniądze w wysokości 3940 euro i 11500 zł dolarów amerykańskich istniały jeszcze w 2016 roku. Uczestnik twierdził, że zostały wydatkowane już wcześniej. Tymczasem ponad wszelką wątpliwość wnioskodawczyni udowodniła, że pieniądze te istniały w czasie Świąt Wielkanocnych w 2016 roku. Nie można pominąć w tym zakresie pokwitowania kupna kwoty 1000 dolarów amerykańskich w dniu 15 lutego 2016 roku przez podmiot zajmujący się kupnem i sprzedażą walut oraz odręcznych zapisków wnioskodawczyni co do aktualnej wysokości gotówki (k. 221).

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, należy uznać, że pomiędzy dniem 27 marca 2016 roku i dniem 26 maja 2016 roku B. R. zabrał ze schowka kwotę 3940 euro i 11500 dolarów amerykańskich.

Uczestnik nie przekazał wnioskodawczyni ani połowy tych kwot, ani też połowy ich wartości. B. R. nie udowodnił również, że do czasu ustania wspólności majątkowej małżeńskiej pobrane pieniądze zużył na potrzeby rodziny, swoje własne uzasadnione potrzeby, czy też potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Ciężar dowodu tak zwanego prawidłowego zużycia omawianych środków pieniężnych spoczywał na uczestniku. Uczestnik nie przedstawił w tym zakresie żadnych wiarygodnych dowodów.

W związku z tym, że nie zostało wykazane, że wskazane wyżej waluty obce istnieją w gotówce na chwilę orzekania, a nawet na chwilę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, konieczne stało się rozliczenie ich wartości. Oczywiście omawiane środki pieniężne nie są przedmiotem podziału w znaczeniu ścisłym, ponieważ nie istniały w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego. Wartość tych środków podlega natomiast doliczeniu do wartości majątku wspólnego podlegającego podziałowi oraz zaliczeniu na poczet wartości udziału uczestnika w tym majątku, ponieważ uczestnik środki te pobrał i je zużył.

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił zmienić częściowo zaskarżone postanowienie w punkcie IV w ten sposób, że oprócz zasądzonej od B. R. na rzecz D. R. kwoty 26508,50 zł tytułem dopłaty zasądzić od B. R. na rzecz D. R. dodatkowo kwotę 29637,60 zł tytułem dopłaty, płatną w terminie do dnia 31 maja 2021 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności.

Wartość przywłaszczonych przez uczestnika 11500 dolarów amerykańskich wynosiła na chwilę zgłoszenia żądania 42334,38 zł.

11500 dol. am. · 3,9393 zł/dol. am. = 42334,38 zł

Wartość przywłaszczonych przez uczestnika 3940 euro wynosiła na chwilę zgłoszenia żądania 16940,82 zł.

3940 euro · 4,4063 zł/euro = 16940,82 zł

Łączna wartość przywłaszczonych przez uczestnika pieniędzy w walucie obcej wynosiła na chwilę zgłoszenia żądania 59275,20 zł. Połowę tej kwoty B. R. powinien zwrócić D. R..

Sąd Okręgowy uznał, że termin spełnienia świadczenia z tego tytułu oznaczony do dnia 31 maja 2021 roku jest całkowicie wystarczający w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy, biorąc pod uwagę nie tylko czas trwania postępowania w rozpoznawanej sprawie, ale również okres, jaki upłynął od chwili przywłaszczenia przez uczestnika kwot w walucie obcej.

Na podstawie art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i w zw. z art. 46 k.r.o. Sąd Rejonowy zastrzegł odsetki ustawowe na wypadek opóźnienia w zapłacie we wskazanym terminie.

÷

W pozostałej części apelacja wnioskodawczyni jest oczywiście bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Odnosząc się do ustaleń Sądu pierwszej instancji przedstawionych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, a dotyczących innych okoliczności niż los oszczędności w kwocie 3940 zł oraz 11500 zł dolarów amerykańskich, które w gotówce były przechowywane w domu zajmowanym przez wnioskodawczynię i uczestnika i których brak w schowku wnioskodawczyni stwierdziła w dniu 26 maja 2016 roku, należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na błędy i nieścisłości w tych ustaleniach.

W latach 1995, 1996, 1997 i 1998 D. R. uzyskała wynagrodzenie ze stosunku pracy w kwotach odpowiednio 7871,19 zł, 8961,60 zł, 8554,50 zł i 8588,10 zł w każdym roku. Wynika to jednoznacznie z zaświadczenia znajdującego się na kartach 265-265v akt sprawy.

Użycie przez Sąd Rejonowy w wypowiedzi czasu przeszłego niedokonanego oraz brak jednoznacznego wskazania, czy chodzi o wynagrodzenie roczne, czy miesięczne, może nasuwać w omawianym zakresie wątpliwości.

Oczywiście błędne jest ustalenie Sądu pierwszej instancji, że B. R. był zatrudniony w przedsiębiorstwie (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością siedzibą w L. od dnia 6 listopada 1973 roku do dnia 30 czerwca 1986 roku, gdyż faktem powszechnie znanym jest okoliczność, że we wskazanym okresie taki podmiot, który miałby być pracodawcą B. R., nie istniał. We wskazanym okresie B. R. z pewnością był zatrudniony na stanowisku kontrolera jakości i w latach 1982-1986 otrzymał wynagrodzenie w kwotach wskazanych w zaświadczeniu z dnia 1 lipca 2002 roku (k. 300), jednak pracodawcą uczestnika nie była (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością siedzibą w L., lecz najprawdopodobniej przedsiębiorstwo państwowe, którego wskazana Spółka była następcą prawnym lub jednym z następców prawnych i która w związku z tym wystawiła zaświadczenie z dnia 1 lipca 2002 roku.

W okresie od dnia 1 lipca 1986 roku do dnia 30 czerwca 1995 roku B. R. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w L. na stanowisku diagnosty. Wynika to jednoznacznie z zaświadczenia z dnia 19 marca 2003 roku (k. 301).

Wynagrodzenie wynikające z zaświadczeń z dnia 1 lipca 2002 roku i z dnia 19 marca 2003 roku, uzyskane przez B. R., podane zostało za poszczególne lata, odpowiednio w okresie od 1982 roku do 1986 roku (k. 300) oraz od 1986 roku do 1995 roku (k. 301).

Wskazane wyżej wynagrodzenia roczne wyrażone zostały w złotych przed denominacją.

Kolejna nieścisłość dotyczy wysokości świadczeń emerytalnych, jakie od 2014 roku otrzymuje D. R.. Wnioskodawczyni otrzymuje emeryturę w wysokości 1700 zł miesięcznie.

Błędne, a w każdym razie nieścisłe jest ustalenie, że D. R. i B. R. dokonali w czasie trwania sprawy o rozwód częściowego podziału majątku wspólnego, a mianowicie w zakresie obejmującym nieruchomości wchodzące w skład tego majątku. Wnioskodawczyni i uczestnik nie przedstawili wypisu lub odpisu aktu notarialnego, który obejmowałby taką umowę. Ze zgodnych wyjaśnień wnioskodawczyni i uczestnika wynika raczej, że wnioskodawczyni i uczestnik, jako współwłaściciele nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego, dokonali darowizn tych nieruchomości odpowiednio na rzecz syna i córki (lub wnuków, jak wynika z zeznań świadka K. R.). W każdym razie nieruchomości te, zabudowane domami mieszkalnymi, nie były przedmiotem postępowania w rozpoznawanej sprawie.

Dokonując darowizn, D. R. i B. R. rozporządzili prawem własności nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego, realizując z jednej strony własne zamierzenia co do przysporzenia korzyści majątkowych najbliższym członkom rodziny, a z drugiej strony, chcąc uniknąć w przyszłości problemów, czy chociażby tylko niedogodności, związanych z podziałem majątku obejmującego te nieruchomości.

Stwierdzenie Sądu Rejonowego, że B. R. przebywał na Oddziale Neurologicznym Szpitala (...) w L. w okresie „24-09.2009r. do 01.05.2009r.” jest dotknięte co najmniej oczywistą omyłką. Z Karty informacyjnej z dnia 1 maja 2009 roku wynika, że B. R. przebywał w tej placówce leczniczej w okresie od dnia 24 kwietnia 2009 roku do dnia 1 maja 2009 roku (k. 292-292v).

Wskazane wyżej błędy lub niedokładności w ustaleniach faktycznych Sądu pierwszej instancji nie miały jednak ostatecznie znaczenia dla ustalenia, że D. R. i B. R. w równym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego. Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie pozostałe ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz ich ocenę prawną.

Odnosząc się do zarzutów apelacji w omawianym zakresie, należy jednoznacznie wskazać, że stopień przyczynienia się przez małżonków do powstania majątku wspólnego nie stanowi prostego odzwierciedlenia wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego przez nich ze stosunku pracy.

Należy zwrócić uwagę, że chociaż wnioskodawczyni i uczestnik nie przedstawili dokumentów potwierdzających dokonanie darowizn nieruchomości na rzecz dzieci w czasie trwania postępowania w sprawie o rozwód, to jednak z ich twierdzeń oraz z zeznań świadków wynika jednoznacznie, że wnioskodawczyni i uczestnik dorobili się majątku o znacznej wartości, pracując początkowo w ramach stosunków pracy, a następnie prowadząc dochodową działalność gospodarczą. Uzyskiwane dochody pozwoliły na wybudowanie dwóch domów mieszkalnych oraz rozwinięcie bazy lokalowo-narzędziowej związanej z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Podnoszone przez wnioskodawczynię okoliczności faktyczne związane z zachowaniem uczestnika, nawiązujące do sfery obyczajowej lub związane z zagadnieniem wierności małżeńskiej uczestnika, nie mają znaczenia z punktu widzenia oceny stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Abstrahując od oceny innej niż prawna zainteresowań uczestnika, należy wskazać, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na ocenę, że wydatki dokonywane przez uczestnika stanowiły istotne uszczuplenie majątku wspólnego. Brak również podstaw do przyjęcia, że uczestnik nie wykorzystywał swoich możliwości majątkowych i zarobkowych w celu powiększania majątku wspólnego.

Okoliczności faktyczne związane z zachowaniem uczestnika, nawiązujące do sfery obyczajowej lub związane z zagadnieniem wierności małżeńskiej uczestnika, mają niewątpliwie istotne znacznie dla wnioskodawczyni i mogły mieć istotne znaczenie w sprawie o rozwód, jednak w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, która jest sprawą o charakterze majątkowym, pozostają bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, ponieważ nie wywołały istotnych skutków w sferze majątkowej małżonków R..

*

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił stwierdzić, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelacja wnioskodawczyni została uwzględniona w części zbliżonej do połowy zakresu zaskarżenia, a związku z tym brak jest faktycznych podstaw do zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania odwoławczego poniesionych przez wnioskodawczynię. To samo dotyczy możliwości zasądzenia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika zwrotu kosztów postępowania odwoławczego poniesionych przez uczestnika.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Anna Ścioch-Kozak Dariusz Iskra Anna Wołucka-Ławnikowicz