Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2021 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Karnacewicz

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2021 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. R.

przeciwko Państwowemu Gospodarstwu (...) w W.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 19.372,59 zł (dziewiętnastu tysięcy trzystu siedemdziesięciu dwóch złotych i pięćdziesięciu dziewięciu groszy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;

II. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.917 zł (trzech tysięcy dziewięciuset siedemnastu złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

sędzia Marta Karnacewicz

Sygn. akt I C 3674/18

UZASADNIENIE

Dnia 29 grudnia 2017 wpłynął do tut. Sądu pozew D. R., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...), o zasądzenie na jego rzecz kwoty 19.372,59 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Stronę pozwaną określono jako Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. . W uzasadnieniu powód wskazał, iż żąda zasądzenia powyższej kwoty tytułem nienależnie pobranych przez stronę pozwaną od powoda kar umownych – w związku z zawartą przez strony umową z dnia 16 sierpnia 2016 roku.

Zarządzeniem z dnia 5 czerwca 2018 r. zobowiązano stronę powodową do uzupełnienia braku pozwu poprzez sprecyzowanie strony pozwanej, gdyż podmiot wskazany w pozwie jako strona pozwana przestał istnieć z dniem 31.12.2017 r. – w terminie 7 dni, pod rygorem zwrotu pozwu.

W odpowiedzi na powyższe pismem, które wpłynęło do tut. Sądu 27 czerwca 2018 r., powód wskazał, iż skierował pozew o zapłatę w dniu 21 grudnia 2017 r, a więc w chwili w której strona pozwana posiadała zdolność sądową oraz zdolność do czynności procesowych, a także wskazał na brzmienie art. 534 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo Wodne.

Dnia 11 lipca 2018 r. referendarz sądowy w tut. Sądzie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym zasądził od Państwowego Gospodarstwa (...) w W. na rzecz powoda kwotę dochodzoną pozwem.

Dnia 9 sierpnia 2018 r. wpłynął do tut. Sądu sprzeciw strony pozwanej, która oznaczyła siebie jako Państwowe Gospodarstwo (...) z siedzibą w W., w którym podniosła następujące zarzuty: brak legitymacji biernej Państwowego Gospodarstwa (...), bezzasadność roszczenia wynikającego z powstania przesłanek do obciążenia powoda karami umownymi, brak przesłanek do miarkowania kar umownych.

Kolejno strona powoda wniosła o zawieszenie postępowania do czasu wydania prawomocnego rozstrzygnięcia, w sprawie (...) toczącej się przed tut. Sądem, w zakresie podmiotu, który winien być pozwanym w analogicznej do przedmiotowej sprawy. Także strona pozwana poparła wniosek powoda o zawieszenie postępowania.

Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2019 r. tut. Sąd na podstawie art. 178 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie na zgodny wniosek stron, a postanowieniem z dnia 14 maja 2020 r. zmienił podstawę zawieszenia postępowania na art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c.

W związku z pismem strony powodowej, w którym wskazano, iż zgodnie z stanowiskiem Sądu Najwyższego, sygn. akt III CZP 57/19 Państwowe Gospodarstwo (...) z mocy prawa wstąpiło w miejsce dotychczasowego pozwanego - postanowieniem z dnia 15 lutego 2021 r. Sąd postanowił podjąć zawieszone postępowanie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. R. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...), zajmującą się działalnością usługową związaną z zagospodarowaniem terenów zieleni.

Dowód:

- wyciąg z (...) dotyczący D. D. R. k. 41

- przesłuchanie powoda k. 147-147v i CD k. 148

Dnia 16 sierpnia 2016 r. Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. i D. R. zawarli umowę o nr (...) na mocy której (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. jako zamawiający zlecił w trybie przetargu nieograniczonego, a D. R. jako wykonawca przyjął do realizacji zamówienie pod nazwą „usługa kompleksowa- utrzymanie cieków naturalnych oraz urządzeń melioracji wodnych podstawowych na ternie województwa (...)”. Przedmiotem umowy było wykonanie prac związanych z utrzymaniem w należytym stanie technicznym koryt cieków naturalnych i kanałów oraz zlokalizowanych na nich budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych stanowiących urządzenia melioracji w celu zapewnienia m.in. ochrony przed powodzią, spływu lodu oraz przeciwdziałania powstaniu niekorzystnych zjawisk lodowych.

W § 12 ust. 1 umowy strony postanowiły, że obowiązującą ich formą odszkodowania będą kary umowne. Zgodnie z § 12 ust. 2 pkt 1 zawartej między stronami umowy wykonawca płaci zamawiającemu kary umowne za opóźnienie w wykonaniu prac na obiektach wyszczególnionych w harmonogramie rzeczowo-finansowym w wysokości 0,5 % ceny brutto określonej w harmonogramie rzeczowo-finansowym stanowiącym załącznik nr 4 do umowy, dotyczącej wynagrodzenia za wykonanie prac na obiekcie, którego dotyczy opóźnienie, za każdy dzień opóźnienia. Zgodnie zaś z § 12 ust. 2 pkt 5 umowy wykonawca płaci zamawiającemu kary umowne za opóźnienie w wykonaniu całości przedmiotu umowy w wysokości 0,5 % ceny brutto określonej w § 8 ust. 2 umowy, za każdy dzień opóźnienia. Przy czym § 8 ust. 2 umowy stanowił, iż wynagrodzenie wykonawcy za całość umowy wyniesie netto 90.000,41 zł plus podatek VAT w kwocie 20.700.09 zł co stanowi kwotę brutto 110.700.50 zł.

Strony nie negocjowały warunków umowy. Powód podpisał umowę w wersji przedstawionej przez stronę pozwaną.

Dowód:

- umowa z dnia 16.08.2018 r. k. 15- 20

- przesłuchanie powoda k. 147-147v i CD k. 148

Strony uzgodniły, iż:

- obiekt nr 1 – dopływ z jeziora B. ma zostać wykonany do dnia 15 września 2016 r.,

- obiekt nr 2 – dopływ z S. do dnia 15 września 2016 r.,

- obiekt nr 3 R. R. – do dnia 23 listopada 2016 r. ,

- obiekt nr 4 R. T. – do dnia 23 listopada 2016,

- obiekt nr 5 rzeka Ł. – do dnia 15 września 2016 r.,

- obiekt nr 6 kanał G. – do dnia 15 września 2016 r.

Ponadto ustalono następujące ceny brutto:

- obiekt nr 1 – 16.645,20 zł

- obiekt nr 2 – 21.041,04 zł

- obiekt nr 3 – 23.388,78 zł

- obiekt nr 4 – 16.176,71 zł

- obiekt nr 5 – 1.594,27 zł

-obiekt nr 6 – 31.854,50 zł

Ogółem umowna cena brutto za zrealizowanie powyższej usługi wyniosła 110.700,50 zł, netto zaś 90.000,41 zł.

Dowód:

- harmonogram rzeczowo- finansowy k. 21

- przesłuchanie powoda k. 147-147v i CD k. 148

Odbiór obiektu nr 1 – dopływ z jeziora B. odbył się dnia 29 listopada 2016 r., strona pozwana naliczyła karę umowną za 69 dni w wysokości 5.742,59 zł.

Odbiór obiektu nr 2 – dopływ z S. odbył się dnia 11 października 2016 r., strona pozwana naliczyła karę umowną za 20 dni w wysokości 2.104,10 zł.

Odbiór obiektu nr 3 – rzeka R. odbył się dnia 28 grudnia 2016 r., strona pozwana naliczyła karę umowną za 35 dni w wysokości 4.093,04 zł.

Odbiór obiektu nr 4 – rzeka T. odbył się dnia 28 grudnia 2016 r., strona pozwana naliczyła karę umowną za 30 dni w wysokości 2.426,51 zł.

Odbiór obiektu nr 5 - rzeka Ł. odbył się dnia 24 października 2016 r., strona pozwana naliczyła karę umowną za 32 dni w wysokości 255,08 zł.

Odbiór obiektu nr 6 – kanał G. odbył się dnia 25 października 2016 r., strona pozwana naliczyła karę umowną za 35 dni w wysokości 5.574,54 zł.

Dowód:

- protokół z odbioru częściowego prac utrzymaniowych z dnia 29 listopada 2016 r. k. 28-29

- protokół z odbioru częściowego prac utrzymaniowych z dnia 11 października 2016 r. k. 22- 23

- protokół z odbioru częściowego prac utrzymaniowych z dnia 28 grudnia 2016 r., dot. obiektu nr 3 k. 30-31

- protokół z odbioru częściowego prac utrzymaniowych z dnia 28 grudnia 2016 r., dot. obiektu nr 4 k. 32-33

- protokół z odbioru częściowego prac utrzymaniowych z dnia 24 października 2016 r. k. 24-25

- protokół z odbioru częściowego prac utrzymaniowych z dnia 25 października 2016 r. k. 26- 27

- przesłuchanie powoda k. 147-147v i CD k. 148

Suma poszczególnych kar umownych za nieterminowe zrealizowanie każdego z ww. obiektów wyniosła 20.195,86 zł.

Końcowy odbiór prac utrzymaniowych odbył się dnia 28 grudnia 2016 r. Strona pozwana naliczyła karę umowną zgodnie z § 12 ust. 2 pkt 5 umowy za opóźnienie w wykonaniu całości przedmiotu umowy za okres 35 dni w wysokości 19.372,59 zł.

Łączna wartość pobranych przez stronę pozwaną od powoda kar umownych wyniosła 39.568,45 zł.

Dowód:

- protokół z odbioru końcowego prac utrzymaniowych z dnia 28 grudnia 2016 r. k. 34-35

- przesłuchanie powoda k. 147-147v i CD k. 148

W związku z powyższymi karami umownymi (...) (...) w S. skierował noty księgowe do D. D. R.. D. R. wystawił na rzecz strony pozwanej łącznie 5 faktur, zgodnie z wysokościami ustalonymi w harmonogramie rzeczowo-finansowym, stanowiącym załącznik do zawartej umowy.

(...) (...) w S. po dokonaniu potraceń kar umownych przelał na konto powoda następujące kwoty:

- 10.902,61 zł - tytułem wynagrodzenia za obiekt nr 1

- 18.936,94 zł – tytułem wynagrodzenia za obiektu nr 2

- 13.673,35 zł – tytułem wynagrodzenia za obiekt numer 3 i 4

- 1.339,19 zł – tytułem wynagrodzenia za obiekt nr 5

- 26.279,96 zł – tytułem wynagrodzenia za obiekt nr 6

Łącznie D. R. otrzymał wynagrodzenie na wykonaną usługę w wysokości 71.132,05 zł

Dowody:

- noty księgowe k. 36- 40

- faktury k. 43-48

- potwierdzenia przelewów k. 49- 52

- przesłuchanie powoda k. 147-147v i CD k. 148

Powód kwestionując zasadność dokonywania podwójnego naliczania kar umownych za to samo zdarzenia, tj. w pierwszej kolejności za opóźnienie w wykonaniu poszczególnych etapów- obiektów, a następnie za opóźnienie w wykonaniu całości umowy, wystosował do strony pozwanej, za pośrednictwem pełnomocnika, przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 19.372,59 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania przedmiotowego wezwania do zapłaty. Pismo to strona pozwana odebrała 6 listopada 2017 r.

Dowody:

- przedsądowe wezwanie do zapłaty k. 53-55

- pełnomocnictwo k. 56

- potwierdzenie nadania na poczcie oraz potwierdzenie odbioru k. 57

- przesłuchanie powoda k. 147-147v i CD k. 148

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się uzasadnione.

W pierwszej kolejności Sąd pragnie zwrócić uwagę, iż pozew w niniejszej sprawie został złożony w grudniu 2017 r., a więc w czasie obowiązywania ustawy z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne.

Ustawa z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne przewidywała, że pozwany mógł być stroną umowy w zakresie obowiązku utrzymania rzek, kanałów i innych cieków wodnych w stanie umożliwiającym prawidłowe gospodarowanie tymi wodami i jako strona umowy miał również legitymację do tego, aby być stroną tego procesu. W trakcie trwania niniejszego postępowania doszło do zmiany przepisów prawa. Dnia 1 stycznia 2018r. weszła w życie ustawa z dnia 20 lipca 2017r. Prawo wodne (Dz. U. 2019, poz. 534), która w art. 573 stanowi, iż traci moc ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz.U. z 2017 r. poz. 1121)

Zgodnie z art. 534 ust. 5 pkt. 5 nowego Prawa wodnego z dniem wejścia w życie tej ustawy Wody Polskie przystępują do toczących się postępowań sądowych, w których stronami są 1) Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, 2) dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, 3) marszałkowie województw, 4) kierownicy wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych – dotyczących spraw wynikających z przepisów ustawy uchylanej w art. 573 k.p.c. Powyższy skutek wynikający z powołanego przepisu następuje z mocy prawa, wobec czego zmiana po stronie pozwanej nie była zależna ani od zgody powoda, ani też dotychczasowego pozwanego. Wobec czego tutejszy Sąd stoi na stanowisku, iż obecnie stroną pozwaną z mocy powołanego powyżej przepisu Prawa wodnego jest Państwowe Gospodarstwo (...) z siedzibą w W. (por. orzeczenie Sądu Najwyższego, sygn. akt IV CSK 197/17).

Łącząca strony umowa należy do kategorii umów o świadczenie usług, która nie jest uregulowana innymi przepisami, a zatem z mocy przepisu art. 750 k.c. stosuje się do niej odpowiednio przepisy o zleceniu. Przepis art. 735 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Stosownie do treści § 2 tego przepisu, jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy.

Niesporne pomiędzy stronami jest, że łączyła je umowa numer NP./NE/333/24-16.5/2016 z dnia 16 sierpnia 2016 r. a także że na jej podstawie powód wykonał usługę - prace związane z utrzymaniem w należytym stanie technicznym koryt cieków naturalnych i kanałów oraz zlokalizowanych na nich budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych.

Przedmiotem sporu jest natomiast, czy w okolicznościach faktycznych sprawy zachodziły przesłanki do naliczenia kary umownej zastrzeżonej na wypadek wykonania obiektu niezgodnie z terminem. W szczególności, czy strona pozwana zasadnie dokonała podwójnego naliczania kar umownych za to samo zdarzenia, tj. w pierwszej kolejności za opóźnienie w wykonaniu poszczególnych etapów prac, a następnie za opóźnienie w wykonaniu całości umowy.

Materiał dowodowy zaoferowany przez strony dał podstawy do ustalenia, że nie zostały spełnione przesłanki uzasadniające naliczenie kary umownej za opóźnienie w wykonaniu całości przedmiotu umowy za okres 35 dni w wysokości 19.372, 59 zł, przy jednoczesnym naliczeniu kar umownych w wykonaniu prac na poszczególnych obiektach wyszczególnionych w harmonogramie rzeczowo-finansowym.

Przepis art. 483 § 1 k.c. stanowi, że można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Zgodnie natomiast z przepisem art. 484 § 1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. W świetle treści cytowanych przepisów przesłanką żądania zapłaty kary umownej jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego.

Granice dopuszczalnego kształtowania obowiązku zapłaty kary umownej wyznaczają – poza art. 483 k.c. – także przepisy o charakterze imperatywnym. Ocena skuteczności postanowienia umownego kreującego obowiązek zapłaty kary umownej podlega zatem kontroli w kontekście ograniczeń swobody umów (art. 353 ¹ k.c.), obejścia prawa, jak też ewentualnej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.).

Zgodne z postanowieniem § 12 ust. 2 pkt 1 zawartej między stronami umowy wykonawca zobowiązany był zapłacić zamawiającemu kary umowne za opóźnienie w wykonaniu prac na poszczególnych obiektach wyszczególnionych w harmonogramie rzeczowo-finansowym – w wysokości 0,5 % ceny brutto określonej w harmonogramie rzeczowo-finansowym stanowiącym załącznik nr 4 do umowy, dotyczącej wynagrodzenia za wykonanie prac na obiekcie, którego dotyczy opóźnienie, za każdy dzień opóźnienia. Zaś zgodnie z § 12 ust. 2 pkt 5 wykonawca płaci zamawiającemu kary umowne za opóźnienie w wykonaniu całości przedmiotu umowy - w wysokości 0,5 % ceny brutto określonej w § 8 ust. 2 umowy, za każdy dzień opóźnienia. Przy czym § 8 ust. 2 umowy stanowi, iż wynagrodzenie wykonawcy za całość umowy wyniesie netto 90.000,41 zł plus podatek VAT w kwocie 20.700.09 zł co stanowi kwotę brutto 111.700.50 zł.

W ocenie Sądu analiza treści umowy i wystawionych na ich podstawie not księgowych prowadzi do konstatacji, że powód D. R. został ukarany dwa razy za to samo zachowanie, a więc opóźnienie w wykonaniu zleconych mu prac. Strona pozwana najpierw wystawiała noty księgowe za opóźnienie w realizacji poszczególnych etapów prac, a następnie notą księgową z 29 grudnia 2016 r. (k.40) za opóźnienie w wykonaniu obiektu nr 4 i 5 oraz w wykonaniu całości umowy.

Kara umowna, jako surogat odszkodowania, ma rekompensować wierzycielowi cały uszczerbek związany z fiaskiem lub opóźnieniem danej inwestycji i nie powinna stanowić źródła dodatkowych wpływów finansowych. Wykładnia zapisów umowy prowadzi zaś do wniosku, że jej postanowienia, w zakresie w jakim za to samo zachowanie nakładają dwie różne kary umowne ( § 12 ust. 2 pkt 1 i 5 umowy nr NP./NE/333/24-16.5/2016) są niezgodne z przepisem art. 483 k.c. Zastrzegają one bowiem kilka kar umownych za to samo nienależyte wykonanie umowy, którym jest opóźnienie w wykonaniu zleconych prac. Zapisy takie nie powinny więc być wprowadzane do umowy, której zresztą pozwany nie mógł negocjować, co sam zeznał i czemu Sąd dał wiarę z braku dowodów przeciwnych.

Art. 58 § 3 k.c. stanowi, że jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby zawarta. Tak więc mając na uwadze powyższe rozważania i treść przytoczonych przepisów Sąd uznał, za nieważny zapis § 12 ust. 2 pkt 5 umowy z dnia 16 sierpnia 2016 r. zawartej między stronami. Powyższe oznacza, że strona pozwana nie była uprawniona do wystawienia not księgowych za opóźnienie w realizacji całości zadania.

Wobec czego w ramach umowy nr NP./NE/333/24-16.5/2016 strona pozwana była zobowiązana zapłacić kwotę 90.504,64 zł stanowiącą różnicę umówionej ceny brutto 110.700,50 zł oraz zasadnie dokonanych potrąceń za nieterminowe wykonanie poszczególnych obiektów w łącznej kwocie 20.195,86 zł. Skoro strona pozwana tytułem wynagrodzenia na wykonaną usługę wykonała 5 przelewów na rzecz powoda D. R., przelewając na jego konto wynagrodzenie w łącznej wysokości 71.132,05 zł, tym samym niezasadnie dokonała potrącenia kwoty 19.372,59 zł.

Wobec powyższego w punkcie I wyroku Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 19.372,59 zł.

Ponadto powód domagał się odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 14 listopada 2017 r. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zaś zgodnie z art. 476 zd. 1 k.c. dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Powód wystosował do strony pozwanej przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 19.372,59 zł, które to pismo strona pozwana odebrała 6 listopada 2017 r. Powód w piśmie tym oznaczył termin 7 dni na uiszczenie wskazanej w wezwaniu kwoty, liczony od dnia otrzymania przedmiotowego wezwania. Wobec braku zapłaty w zakreślonym przez powoda terminie, data początkowa naliczania odsetek ustawowych biegnie od ósmego dnia od otrzymania wezwania. W tej sytuacji od kwoty zasądzonej w punkcie I wyroku datę odsetek oznaczono zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach procesu orzeczono stosownie do treści art. 98 k.p.c. i § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na kwotę 3.917 złotych złożyło się opłata od pozwu w wysokości 300 zł, wynagrodzenie radcy prawnego - 3.600 zł, kwota 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Sędzia Marta Karnacewicz

Szczecin, dnia 19 listopada 2021 r.