Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2021r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Renata Lech

Protokolant: sekretarz sądowy Daria Bernacka

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2021r. w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P. i Ł. P.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie nieważności umowy

1.  stwierdza, iż umowa kredytu mieszkaniowego Własny K. hipoteczny nr 203- (...) zawarta w dniu 10 czerwca 2008r. pomiędzy powodami M. P. i Ł. P. a pozwanym (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. jest nieważna w całości;

2.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz powodów na rzecz powodów M. P. i Ł. P. kwotę 6.417,00 zł (sześć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 103/21

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 3 marca 2020 roku skierowanym przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. do Sądu Okręgowego w Warszawie powodowie M. P. i Ł. P. reprezentowani przez radcę prawnego K. O. wnosili o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego mogącego wynikać z faktu zawarcia między powodami, a pozwanym umowy kredytu Własny K. hipoteczny nr 203- (...) z dnia 10 czerwca 2008 r. ze względu na nieważność tej umowy, ewentualnie jej nieskuteczne zawarcie, ewentualnie jej niewykonanie i wygaśnięcie i zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 144 173,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01.02.2019 r. do dnia zapłaty, ewentualnie w przypadku nieuznania przez Sąd podstaw do zasądzenia w/w kwoty na zasadzie solidarności - o zasądzenie na rzecz każdego z powodów kwoty po 72 086,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty. Roszczenie ewentualne na wypadek nieuwzględnienia roszczenia określonego w punkcie pierwszym pozwu ustalenie, że powodowie zostali zobowiązani na podstawie umowy kredytu Własny K. hipoteczny nr 203- (...) z dnia 10 czerwca 2008 r. wyłącznie do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu w kwocie 427 606,75 zł wraz z odsetkami wyliczanymi na zasadach przewidzianych w umowie; roszczenie ewentualne na wypadek nieuwzględnienia roszczenia określonego w punkcie pierwszym pozwu zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności minimalnej stawki określonej w normach przepisanych.

Powodowie dochodzą niniejszym pozwem nieważności całej umowy, ewentualnie brak mocy wiążącej Klauzuli Ryzyka, względnie Klauzul Przeliczeniowych, stanowiących dla Banku podstawę do uzależnienia wysokości rat kapitałowo-odsetkowych i kwoty zadłużenia powoda od kursu (...). Nieważność umowy jest konsekwencją jej sprzeczności zarówno z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, jak i naturą stosunku zobowiązaniowego oraz zasadami współżycia społecznego, wyrażającej się w: niezobowiązaniu się przez Bank poprzez Umowę do oddania do dyspozycji powoda kwoty środków pieniężnych, co pozostaje w sprzeczności z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ustawy prawo bankowe, bank winien przez umowę kredytu zobowiązać się do oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty środków pieniężnych na czas oznaczony z przeznaczeniem tych środków na ustalony cel, a kredytobiorca winien być zobowiązany do korzystania z tychże środków na warunkach określonych w umowie i zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu. Treść tego przepisu wskazuje więc jednoznacznie, że kwotą kredytu jest ta kwota środków pieniężnych, którą kredytobiorca będzie mógł rozporządzać, która ma być przeznaczona na sfinansowanie celu kredytu i którą kredytobiorca ma zwrócić bankowi. Z tego wynika, że kwotą kredytu może być tylko ta kwota środków pieniężnych, którą bank zobowiązał się wypłacić kredytobiorcy.

W świetle powyższego nie sposób uznać za kwotę kredytu sumę (...), mimo że została ona określona w umowie jako kwota kredytu. Jedyne świadczenie (działanie lub zaniechanie, które w myśl art. 353 k.c. definiuje zobowiązanie), do którego Bank zobowiązał się w umowie miało polegać na wypłacie powodowi środków pieniężnych w PLN. Umowa nawet nie zastrzegła dla powoda opcji wypłaty kredytu w walucie (...). W Umowie (wbrew art. 69 ust. 2 pkt 8 Prawa bankowego) nawet nie wspomniano w jaki sposób miałaby być postawiona suma (...) do dyspozycji i w jakim terminie. Z tych wszystkich względów nie sposób twierdzić, aby powód mógł rozporządzać Sumą (...) oraz aby mógł z niej korzystać. Nie sposób wywodzić konkluzji, że Bank oddał do dyspozycji kredyt w walucie (...) w oparciu o niepoparte żadnymi zobowiązaniami hasło, że Bank udziela kredytu w walucie (...). Z oczywistych logicznych względów nie sposób również twierdzić, aby powód został zobowiązany do zwrotu S. (...). Zwrot zakłada bowiem, że dana kwota środków pieniężnych zostanie uprzednio przekazana.

Brak podstaw do traktowania S. (...) jako kwoty kredytu nakazuje uznać umowę za sporządzoną w sposób sprzeczny i z art. 69 ust. 1 i z ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego. Przepisy te ustanowiły bowiem wymóg, aby to już umowa kredytu określała kwotę kredytu, czyli kwotę środków pieniężnych oddanych do dyspozycji. Bank przez umowę zobowiązał się wypłacić powodowi środki w złotych. Umowa jednak nie określiła kwoty tych środków, uzależniając ich wysokość od ustalonego przez Bank dopiero na dzień ich wypłaty kursu kupna (...), nieoznaczeniu w umowie czasu, na który Bank byłby zobowiązany do oddania do dyspozycji Powoda kwoty środków pieniężnych, co pozostaje w sprzeczności z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

Na mocy umowy nałożono na powoda dodatkowe obciążenie finansowe wynikające z nieznajdującego żadnego uzasadnienia prawnego wyliczenia S. PLN z S. (...) określonej w Umowie po kursie kupna z dnia wypłaty kredytu, a następnie wyliczania należności kredytowych i odsetkowych w oparciu o tę Sumę (...), ale już po przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży (...). W rezultacie powód został zobowiązany do uiszczania dużo wyższych należności kredytowych i odsetkowych niż w przypadku gdyby do w/w wyliczeń zastosowano taki sam rodzaj kursu.

Powodowie podnosili naruszenie przez Umowę obowiązującą w dacie jej zawierania zasady walutowości, wyrażonej w ówczesnym art. 358 k.c.. Umowa wyraziła zobowiązanie Banku do oddania do dyspozycji powoda kwoty środków pieniężnych w walucie (...), przy jednoczesnym zastrzeżeniu w Umowie, że zarówno wypłata jak i spłata kredytu zostanie dokonana w walucie polskiej. Takie regulacje umowne nakazują uznać Umowę za sporządzoną w sposób sprzeczny z ówczesnym art. 358§1 k.c., nakazującym, z zastrzeżeniem wyjątków ustawowych, wyrażanie zobowiązań w walucie PLN. W przypadku Umowy nie można twierdzić, że taki wyjątek miał miejsce. Żadne przepisy ustawowe na to wówczas nie zezwalały. Takiego wyjątku nie można również wywodzić z przepisów ustawy Prawo dewizowe. W myśl tej ustawy możliwość wyrażania zobowiązań w walucie obcej jest zastrzeżona jedynie dla przypadków związanych z obrotem dewizowym, czyli przypadków, w których przedmiot zobowiązań wyrażonych w walucie obcej ma lub może rzeczywiście służyć do obrotu wartościami dewizowymi, którymi w przypadku walut obcych są prawne środki płatnicze (banknoty i monety). W kontekście rzekomego zobowiązania Banku do oddania do dyspozycji powoda kwoty środków pieniężnych w walucie (...), Umowa takiego obrotu nie przewidywała, zastrzeżeniu prawa dla Banku do jednostronnego i arbitralnego ustalania wysokości rat kredytowych i odsetkowych oraz sumy zadłużenia powoda, co pozostaje w sprzeczności z naturą stosunku zobowiązaniowego.

Zgodnie z art. 353(l)k.c., zawierając umowę nie można układać stosunku prawnego w sposób sprzeczny z właściwością (naturą) owego stosunku. Naturą każdego zobowiązania jest wiedza obu jego stron co do przedmiotu świadczenia, tj. powinności określonego zachowania się przez dłużnika (art. 353§1 k.c.). Wiedza ta winna wynikać z treści umowy. Na podstawie Umowy powód został zobowiązany, tytułem „obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu i odsetek" do uiszczania kwot pieniężnych na zasadach i w wysokościach wynikających nie z treści Umowy, ale uznaniowej decyzji Banku, który zastrzegł sobie w Umowie prawo do arbitralnego ustalania kursów (...), decydujących o wysokości owych świadczeń. Nadto wysokość wypłacanych przez Bank środków pieniężnych została uzależniona od arbitralnie ustalanego przez Bank kursu kupna (...)/PLN.

Z ostrożności procesowej, na wypadek gdyby Sąd uznał jednak Umowę za zgodną z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego, powodowie podnosili zarzut nieważności Umowy, względnie jej nieskutecznego zawarcia ze względu na niedozwolony charakter Klauzuli Ryzyka.

A. Klauzuli Ryzyka wynika z nieuświadomienia powoda o ryzyku kursowym związanym ze skorzystaniem z zaoferowanego produktu, przy jednoczesnym przerzuceniu tego ryzyka na powoda. Skutkiem uznania owej klauzuli za niedozwoloną byłby stan, w którym powód nie zostałby przez Umowę zobowiązany do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, co byłoby sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

A. Klauzuli Wyliczającej Sumę PLN wynika z prawa Banku do arbitralnego ustalania kursu kupna (...), decydującego o wypłacanej sumie PLN oraz nieuzasadnionego zastosowania w Umowie z niewyjaśnionych przyczyn dwóch rodzajów kursów do wyliczania wypłacanej S. PLN i wyliczania salda zadłużenia w PLN. Brak mocy wiążącej tego postanowienia oznacza, że Umowa nie pozwala na ustalenie jaka kwota (...) została ostatecznie wykorzystana w związku z wypłaconą Sumą PLN. To zaś oznacza, że Umowa nie daje możliwości ustalenia wysokości świadczenia powoda z tytułu obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami. Brak oznaczenia takich świadczeń oznacza z kolei, że Umowa nie wykreowała zobowiązania do zwrotu przez powoda kwoty wykorzystanego kredytu wraz odsetkami, co oznacza, że albo Umowę należy uznać za sprzeczną z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, albo za niezawartą ze względu na nieuzgodnienie podstawowych elementów umowy kredytu.

W przypadku gdyby Sąd uznał Umowę za ważną umowę o kredyt udzielony w walucie w (...), powodowie podnosili zarzut niewykonania tej Umowy. Zarzut ten podnosili z dwóch niezależnych przyczyn: niewykorzystania S. (...) ze względu na wypłatę przez Bank środków pieniężnych w złotych, braku podstawy w Umowie do wypłaty przez Bank środków pieniężnych w złotych ze względu na nieokreślenie świadczenia w postaci wypłaty środków w walucie PLN oraz niedozwolony charakter Klauzuli Wyliczającej Wypłacaną Sumę PLN, co w rezultacie nakazuje wypłaconą Sumę PLN traktować jako świadczenie nienależne, a nie związane z wykonaniem Umowy.

Mimo, że w myśl zapisów Umowy Bank zobowiązał się wypłacić powodowi, tytułem przyznanego kredytu, środki pieniężne w walucie polskiej, z prawnego punktu widzenia nie można twierdzić, aby Umowa rzeczywiście wykreowała podstawę do dokonanej ostatecznie wypłaty S. PLN. Warunkiem każdego zobowiązania jest określenie jego przedmiotu, czyli świadczenia, a przynajmniej dookreślenie na podstawie obiektywnych kryteriów, sposobu jego ustalenia. Warunkiem zobowiązania pieniężnego winna być więc co najmniej możliwość ustalenia wysokości świadczenia pieniężnego prze obie strony umowy w oparciu o obiektywne kryteria. Umowa nie przewidziała ani wysokości S. PLN, ani obiektywnego sposobu jej wyliczenia. W myśl Klauzuli Wyliczającej wypłacaną Sumę PLN o wysokości tego świadczenia miał decydować kurs kupna (...) obowiązujący w Banku w dniu dokonania wypłaty i ustalony w oparciu o nieznane dla Powoda kryteria. W rezultacie nie można twierdzić, aby doszło do wykreowania zobowiązania Banku do wypłaty kredytu w złotych. Samą zaś wypłaconą Sumę PLN należałoby uznać za świadczenie nienależne jako, że zostało dokonane bez podstawy prawnej. W takiej zaś sytuacji Umowę należałoby uznać za niewykonaną, jako że na jej podstawie nie doszło do wypłaty przez Bank jakiejkolwiek sumy pieniężnej.

Powyższy zarzut tym bardziej byłby zasadny, mając na uwadze niedozwolony charakter Klauzuli Wyliczającej Wypłacaną Sumę PLN. Brak mocy wiążącej tego postanowienia oznaczałby, że Umowa nie zawierałaby już jakiegokolwiek sposobu ustalenia wysokości wypłacanych środków pieniężnych w złotych.

W przypadku uznania Umowy za ważną umowę o kredyt udzielony w złotych, powodowie podnosili, że ze względu na niedozwolony charakter co najmniej Klauzuli Wyliczającej Należności Umowa od początku nie zawierała podstaw do uzależnienia należności kredytowych i odsetkowych od kursu (...). W rezultacie Bank winien zwrócić powodowi różnicę między sumami pieniężnymi, które zostały przez powoda uiszczone w ramach realizacji obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, a sumami pieniężnymi, które winny być zwrócone w sytuacji braku podstaw do waloryzacji należności kredytowych kursem (...).

Banki nie mogą udzielać kredytów na jakichkolwiek warunkach, tylko na tych zdefiniowanych w art. 69 ustawy prawo bankowe, a w szczególności w ww. art. 69 ust. 1. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Stosownie bowiem do art. 1 w zw. z art. 2, 5 i 6 Prawa bankowego oraz art. 75 ust. 1 pkt 9 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, banki mogą prowadzić działalność w zakresie podejmowania wyłącznie czynności określonych w tych przepisach i wyłącznie na zasadach określonych w ustawie Prawo bankowe.

Art. 69 ust. 1 Pr.bankowe stanowi, że „Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu." Realizacja umowy kredytu winna przebiegać więc co do zasady w trzech następujących po sobie fazach: 1 - oddanie kwoty środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy, 2 - wykorzystanie kredytu, 3 - zwrot wykorzystanego kredytu.

Kredyt indeksowany do waluty oznacza, że w umowie kredytu strony posługują się wprost dwiema walutami: jedna określa wartość zobowiązania - wysokość kredytu, a w drugiej wykonywane jest świadczenie. Na przykład kredyt indeksowany we frankach szwajcarskich to kredyt, którego wysokość określono w tej walucie, ale świadczenie (wypłata stosownej kwoty) następuje w walucie innej (np. w walucie polskiej), a raty mogą być spłacane albo w walucie świadczenia (w walucie polskiej), albo w walucie kredytu (gdy spłacane są w walucie świadczenia, to bank po stosowanym przez siebie kursie dokonuje jej zamiany na walutę kredytu). Zabieg wyrażenia wartości świadczenia w walucie obcej w postaci zawarcia w umowie stosownej klauzuli indeksacyjnej, w oparciu o którą następuje przeliczenie waluty świadczeń, to umowna waloryzacja. Klauzula indeksacyjna stanowi zatem przypadek klauzuli waloryzacyjnej.

(k.3- 55 v.,)

Postanowieniem z dnia 3 września 2020 roku Sąd Okręgowy w Warszawie przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Tryb., jako właściwemu miejscowo do jej rozpoznania.

(k.124)

W odpowiedzi na pozew z dnia 14 czerwca 2021 roku pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. reprezentowany przez radcę prawnego L. W. zaprzeczył wszelkim twierdzeniom strony powodowej zawartym w pozwie.

Strona pozwana kwestionowała co do zasady oraz co do wysokości roszczenia dochodzone pozwem. Za całkowicie niezasadne uznała zarzuty w przedmiocie nieważności Umowy Kredytu oraz możliwości kwalifikowania kwestionowanych przez powoda postanowień umownych, jako postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385' § 1 k.c.

Pozwany podnosił również, że strona powodowa nie udowodniła wbrew dyspozycji art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. przesłanki interesu prawnego w zakresie roszczeń opartych na podstawie art. 189 k.p.c.

Zaznaczył, że pozew - bardzo lakoniczny w argumentację prawną uzasadniającą dochodzone roszczenia, w znacznym zakresie abstrahuje również od okoliczności faktycznych zawarcia przedmiotowej Umowy kredytu, a także od jej treści. Pozew zasadniczo skupia się na opisie przed procesowej korespondencji prowadzonej pomiędzy powodem, pozwanym i Rzecznikiem Finansowym.

W konsekwencji zawiera wiele zarzutów nieadekwatnych do rzeczywistego stanu rzeczy, co winno skutkować uznaniem ich za bezzasadne.

Pozwany zaprzeczył twierdzeniom faktycznym strony powodowej, które jak należy domniemać sprowadzają się do twierdzeń, że:

•

Bank zapewnił powoda, że frank szwajcarski jest walutą stabilną i zawarcie umowy kredytu denominowanego nie wiąże ze sobą istotnego ryzyka;

•

przedstawiciele Banku nie poinformowali powoda o ryzku zmiany kursu waluty i ryzyku stopy procentowej oraz o skali i konsekwencjach tych ryzyk dla ich zobowiązań finansowych;

•

Powód nie miał możliwości negocjowania warunków Umowy kredytu;

•

Powód nie został poinformowany o kursach, jakie będą miały zastosowanie do przewidzianych w Umowie kredytu przeliczeń w sytuacji, gdy nie zdecyduje się na negocjowanie kursu waluty (...) oraz spłatę kredytu bezpośrednio w walucie (...);

Na wstępie zaznaczył, że w przeciwieństwie do kredytów indeksowanych do walut obcych w rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z kredytem denominowanym w walucie obcej, a więc takim w którym kwota kredytu została wyrażona w Umowie kredytu we frankach szwajcarskich ab initio. Waluta obca w takiej konstrukcji kredytu nie jest miernikiem waloryzacji, lecz wyraża wartość zobowiązania pieniężnego (por. wyroki S. Apelacyjnego w W. z dnia 13 marca 2019 r. / A Ca 681/18, z dnia 27 czerwca 2019 r. i A Ca 252/18)

§ 2 ust. 1 Części Szczególnej Umowy kredytu jednoznacznie wskazuje, iż stronie powodowej została oddana do dyspozycji precyzyjnie określona kwota kredytu wyrażona we frankach szwajcarskich - 220.187,72 CHF. Także wysokość rat kapitałowo-odsetkowych wyrażona została kwotami w (...), a wierzytelność Banku wynikająca z Umowy kredytu została zabezpieczona poprzez ustanowienie przez powoda hipotek również w walucie (...). Tak więc między stronami została zawarta umowa kredytu denominowanego w (...) czego strona powodowa nie kwestionuje.

Finalne wypłacenie złotówek po ich przewalutowaniu z franków szwajcarskich stanowi wytycznie dopuszczalną rozbieżność między walutą zobowiązania i walutą wykonania zobowiązania (świadczenia). Było ono zgodne z wolą stron na co wskazuje cel kredytowania, dyspozycje wypłaty, w których kredytobiorcy wskazali rachunki w PLN, na które miały zostać wypłacone środki z kredytu. W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że uzgodnienie przez strony, że kredyt zostanie wypłacony w innej walucie niż waluta kredytu nie pozostaje w sprzeczności z natury zobowiązania, którego źródłem jest umowa kredytu, nadto nie narusza również prawa, ani zasad współżycia społecznego. Powód był świadomy ryzyka kursowego istniejącego zarówno na etapie wypłaty, jak i spłaty kredytu oraz jego wpływu na zaciągnięte zobowiązanie. Został o nim pouczony przed zawarciem umowy kredytu o czym w sposób jednoznaczny świadczy złożone przez niego oświadczenie we wniosku o kredyt, w treści umowy kredytu jak i w odrębnym pisemnym oświadczeniu. Nadto strona powodowa pomija, że korzystanie z Tabeli kursów Banku przy wypłacie i spłacie kredytu miało charakter fakultatywny i zależało od woli stron. Każdy klient Banku uprawniony bowiem był do negocjowania kursu waluty (...) z czego powód skorzystał - negocjując kurs waluty po jakim kredyt został uruchomiony. Pokreślić trzeba, że w zależności od celu kredytowania wybranego przez Kredytobiorcę - kwota ta mogła być wypłacana w (...) lub PLN. Z uwagi na wybrany przez Klienta cel kredytowania wypłata kredytu nastąpiła w PLN i we (...) (§ 4 ust. 1 pkt. 1 i 2) (...). Natomiast § 21 ust. 1 Części Ogólnej Umowy dawał Kredytobiorcy możliwość spłat rat kapitałowo-odsetkowych, poprzez potrącenie przez (...) S.A. swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego, rachunku walutowego oraz rachunku technicznego prowadzonego przez (...) S.A. W przypadku, gdy Kredytobiorca zdecydował się na wybór rachunku walutowego lub technicznego i spłatę bezpośrednio w walucie (...) do przeliczania wysokości rat kredytu (wyrażonych w (...)) nie znajdował zastosowania kurs sprzedaży dewiz z Tabeli kursów Banku (por. § 22 ust. 2 Części Ogólnej Umowy).

W konsekwencji pozwany stwierdził, że uprawnienia te nie pozwalają na uznanie kwestionowanych przez stronę powodową tzw. klauzul przeliczeniowych odsyłających do Tabeli kursów Banku za postanowienia nieuczciwe (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 września 2018 r. i A Ca 943/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20 lutego 2019 r. i A Ca 409/18). Zważyć przy tym należy że odesłanie do kursu kupna z Tabeli kursowej Banku na etapie wypłaty kredytu - § 5 ust. 3 i 4 Umowy - może jedynie mieć wpływ na wysokość wypłaty w PLN dokonanej przez Bank. To zaś nie rzutuje na ważność Umowy kredytu, ale wyłącznie na prawidłowość jej wykonania na etapie wypłaty kredytu. Jeśli strona powodowa twierdzi, że wypłacono jej za małą kwotę złotych polskich z uwagi na zastosowanie do przeliczenia kredytu z (...) na PLN według niewłaściwego kursu, to mogła wystąpić z roszczeniem dotyczycącym niewłaściwego wykonania umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie w wyroku z dnia 13 marca 2019 r. I A Ca 681/18).

(k.147-161 v.,)

W piśmie z dnia 23 sierpnia 2020r. pozwany podniósł zarzut zawiłości sporu, wskazując, iż o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami toczy się postępowanie przed Sądem Okręgowym w Warszawie w sprawie XXIV C 109/16 (pozew w postepowaniu grupowym)- (k. 105).

Ostatecznie na rozprawie w dniu 20 października 2021 roku pełnomocnicy stron poparli swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

( k.237)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie wnioskiem z dnia 15 maja 2008 r. wnosili o udzielenie kredytu mieszkaniowego Własny K. Hipoteczny na sfinansowanie zakupu domu jednorodzinnego położonego przy ul. (...) w Tuszynie.

W dniu 10 czerwca 2008r. pomiędzy powodami M. P. i Ł. P., a pozwanym (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. została zawarta umowa kredytu mieszkaniowego Własny K. hipoteczny nr 203- (...).

( dowód: wniosek kredytowy wraz z załącznikami k.162-166 v., umowa kredytu k.58-62, )

W umowie zawarto następujące zapisy:

§ 4 ust. 2 (...): „W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie polskiej ^:, stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów."

§ 22 ust. 2 pkt 1 (...): „W przypadku dokonywania spłat zadłużenia Kredytobiorcy z:

1) (...) środki z rachunku będą pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej ^:, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 (...), według aktualnej Tabeli kursów"

§32 ust. 1 (...): „Niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty spłaty kredytu w terminie określonym w umowie, spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 (...), według aktualnej Tabeli kursów."

§36 (...): „Jeżeli splata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1)  w formie bezgotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej - według kursu kupna dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków na rachunek z którego następuje spłata rat kredytu, zgodnie z aktualną Tabela kursów,

2)  w formie gotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej - według kursu kupna dla pieniędzy, obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków na rachunek z którego następuje spłata rat kredytu, zgodnie z aktualną Tabelą kursów."

Warunki spłaty kredytu zostały wyczerpująco uregulowane przez strony i znajdują swoje odzwierciedlenie w treści Umowy Kredytu od § 18 do § 39 (...). Zasady spłaty kredytu, w tym wybór rachunku do spłaty, stanowiły więc przedmiot indywidualnych uzgodnień powoda z Bankiem. Umowa kredytu wskazywała, że Tabela Kursów, to Tabela kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w (...) S.A. oraz na stronie internetowej Banku. W niniejszej sprawie powód dokonywał spłat kredytu z (...), w walucie złoty polski dlatego do przeliczeń wpłacanych przez nich kwot na poczet rat w walucie (...) znalazł zastosowanie kurs sprzedaży z Tabeli kursów Banku.

( dowód: umowa kredytu k.58-62)

W dniu 18 stycznia 2019 roku powodowie złożyli reklamację dotyczącą zawartej umowy kredytowej w związku z zawartymi w umowie klauzulami abuzywnymi wezwali pozwanego do oddania (postawienia) kwoty środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorców i umożliwienia skorzystania z niej przez bank.

( dowód: reklamacja z dnia 18 stycznia 2019 roku k.63-63 v.,)

Pismem z dnia 1 lutego 2019 roku bank odmówił uwzględnienia roszczeń powodów w ramach reklamacji, umowa kredytu jest realizowana w sposób prawidłowy i brak podstaw do uwzględnienia reklamacji .

( dowód: pismo banku z dnia 1 lutego 2019 roku k.65-66)

Powodowie byli zainteresowani kredytem złotówkowym z przeznaczeniem na zakup domu mieszkalnego. Nie mieli świadomości, że wzrost kursu (...) spowoduje nie tylko wzrost raty odsetkowej, ale także kapitałowej, nie posiadali wiedzy na temat ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu.

Przedstawiciele banku zapewniali, że frank szwajcarski jest stabilną walutą, że wahania kursu mogą być minimalne.

(dowód: nagranie audio-video z dnia 6 sierpnia 2021 roku zeznania powódki M. P. 00:16:34- 00:21:04 k. 235, 236, nagranie audio-video z dnia 20 października 2021 roku zeznania powódki M. P. 00:02:43- 00:07:42 k.236, 236 v., zeznania powoda Ł. P. 00:08:09- 00:09:18 k. 236 v., )

Przy zawieraniu umów kredytowych pracownicy pozwanego banku posługiwali się przygotowywanymi przez centralę standardowymi formularzami. (...) szczegółowych na temat kredytów udzielali doradcy klienta. Klient otrzymywał w pierwszej kolejności informację o kredycie złotówkowym, a następnie o kredycie w innej walucie. W czasie, gdy zawierana była przedmiotowa umowa kredytowa, była ogromna różnica między kredytem w PLN a w (...), zarówno w zakresie wysokości raty, czy poziomu odsetek. Znacznie korzystniejszy, w tym także w zakresie ustalania zdolności kredytowej, był kredyt w (...). Mało który klient brał pod uwagę możliwość drastycznego wzrostu kursu waluty, klienci nie interesowali się ryzykiem walutowym. Przed podpisaniem umowy klient miał możliwość zapoznania się z projektem umowy.

(dowód: nagranie audio-video z dnia 6 sierpnia 2021 roku zeznania świadka M. L. 00:04:13-00:15:09 k.234 v., 235)

O to samo roszczenie pomiędzy stronami toczyło się postępowanie przed Sądem Okręgowym w Warszawie w sprawie XXIV C 109/16 (pozew w postepowaniu grupowym). Na mocy oświadczenia z dnia 26 września 2018r. powodowie wystąpili z grupy (...) Banku (...) stanowiącej powoda w sprawie XXIV C 109/16 bez zrzeczenia się roszczenia wobec pozwanego banku.

(dowód: kopia oświadczenia powodów, k. 223)

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na przedłożonych przez stronę powodową dokumentach, tj. umowy kredytowej oraz zeznaniach powodów, które Sąd uznał za w pełni wiarygodne.

Świadek: M. L. zaprezentował teoretyczną wiedzę odnośnie tego, jak powinna wyglądać procedura zawierania kredytów denominowanych, nie brał udziału przy zawieraniu umowy kredytowej przez powodów, przynajmniej nie przypomina sobie czy uczestniczył przy zawieraniu umowy przez powodów, przedstawił jakie obowiązki leżały po stronie osoby reprezentującej bank w spotkaniach z klientami w zakresie kredytów indeksowanych, nie znał przebiegu rozmów z powodami w sprawie kredytu. Przedstawił jedynie teoretyczną wiedzę odnośnie tego, jak powinna wyglądać procedura zawierania kredytów denominowanych. Dlatego jego zeznania nie miały wpływu na ostateczne rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

Sąd uznał za zbędne przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości gdyż jego przeprowadzenie doprowadziłoby tylko i wyłącznie do przedłużenia postępowania w sprawie zaś wszystkie zagadnienia sporne będące przedmiotem postępowania zostały wyjaśnione w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy zaoferowany przez obie strony postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Bezspornym jest, iż powodowie, działający jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c., zawarli z pozwanym - (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu w dniu 10 czerwca 2008r. umowę kredytu mieszkaniowego Własny K. hipoteczny nr 203- (...).

§ 2 ust. 1 Części Szczególnej Umowy kredytu jednoznacznie wskazuje, iż stronie powodowej została oddana do dyspozycji precyzyjnie określona kwota kredytu wyrażona we frankach szwajcarskich - 220.187,72 CHF. Także wysokość rat kapitałowo-odsetkowych wyrażona została kwotami w (...), a wierzytelność Banku wynikająca z Umowy kredytu została zabezpieczona poprzez ustanowienie przez powoda hipotek również w walucie (...). Warunki spłaty kredytu zostały wyczerpująco uregulowane przez strony i znajdują swoje odzwierciedlenie w treści Umowy Kredytu od § 18 do § 39 (...). Umowa kredytu wskazywała, że Tabela Kursów, to Tabela kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w (...) S.A. oraz na stronie internetowej Banku. W niniejszej sprawie powodowie dokonywali spłat kredytu z (...), w walucie złoty polski dlatego do przeliczeń wpłacanych przez nich kwot na poczet rat w walucie (...) znalazł zastosowanie kurs sprzedaży z Tabeli kursów Banku.

Bank przy zawieraniu umowy posługiwał się przygotowanymi przez siebie wzorcami, które zawierały opcjonalne postanowienia w zakresie marży, oprocentowania, prowizji, zabezpieczeń. Powodowie nie negocjowali żadnych postanowień w zakresie umowy - było to niemożliwe. Podobnie jak zapisy w umowie, tak i załączniki do niej, które powodowie otrzymali w momencie podpisywania umowy nie były w żaden sposób z nimi uzgodnione czy objaśniane wcześniej.

Sąd podziela podniesiony przez powodów zarzut sprzeczności kredytu denominowanego z właściwością (naturą) stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego.

W przedmiotowej umowie połączono stosunek prawny wynikający z art. 69 Prawa bankowego - regulacja umowy kredytu z klauzulą denominacyjną określoną w art. 358 ¹ § 2 k.c. Sprzeczne z właściwością - naturą stosunku zobowiązaniowego są zasady ustalania zobowiązania kredytobiorcy oraz zasady ustalania jego świadczenia.

Zasadnie wskazują powodowie, iż wprowadzenie denominacji do umowy kredytowej doprowadziło do umieszczenia w umowie elementów niedoregulowanych, nieweryfikowanych, co musi prowadzić do uznania tak skonstruowanej umowy za nieważną. W przedmiotowej umowie kredytowej, co podkreśla zasadnie strona powodowa, kwota kredytu dla pozwanego stanowi inną wartość i jest określona inną walutą niż kwota kredytu dla konsumenta. Kwota kredytu dla pozwanego jest określona nominalnie w (...) i znana w momencie podpisywania umowy. Kwota kredytu - zobowiązanie konsumenta została jedynie pośrednio uregulowana w umowie (poprzez odwołanie do kursu kupna (...) z tabeli kursowej banku), jest określona w (...), nie jest znana w momencie podpisania umowy oraz nie wyznacza realnego maksymalnego pułapu wysokości zobowiązania kredytobiorcy w zakresie kwoty kapitału. Ostateczna wartość majątkowa zobowiązania kredytobiorcy jest określona dopiero w chwili spłaty kredytu. W rzeczywistości zatem konsument nie zna wysokości swojego zobowiązania nie tylko w momencie podpisania umowy, ale także w momencie wypłaty transz kredytu i określenia kwoty zadłużenia w (...). Podanie kwoty zadłużenia w (...) nie oznacza bowiem, że konsument wiedział do czego jest zobowiązany. Mógł bowiem wykonywać to zobowiązanie jedynie przez zapłatę w PLN, która jest zmienna w czasie w zależności od kursu (...), ale też zależna od wyznaczonego przez bank kursu w Tabeli kursowej.

Wobec powyższego zasadne jest twierdzenie powodów, iż przedmiotowa umowa nie określa zobowiązania kredytobiorcy, rzeczywistej kwoty kredytu, waluty kredytu i zasad spłaty kredytu. Powoduje to, iż umowa o kredyt denominowany do (...) prowadzi do obejścia przepisów prawa bakowego, w szczególności art. 69 Prawa bankowego. Sankcją za zawarcie umowy nieokreślającej wymaganego przez ustawodawcę minimum jest nieważność umowy.

Kolejnym argumentem uzasadniającym uznanie przedmiotowej umowy za nieważną jest zamieszczenie w jej treści postanowień zawierających niedozwolone klauzule umowne.

W umowie zawarto następujące zapisy:

§ 4 ust. 2 (...): „W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie polskiej ^:, stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów."

§ 22 ust. 2 pkt 1 (...): „W przypadku dokonywania spłat zadłużenia Kredytobiorcy z:

1) (...) środki z rachunku będą pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej ^:, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 (...), według aktualnej Tabeli kursów"

§32 ust. 1 (...): „Niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty spłaty kredytu w terminie określonym w umowie, spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 (...), według aktualnej Tabeli kursów."

§36 (...): „Jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1)  w formie bezgotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej - według kursu kupna dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków na rachunek z którego następuje spłata rat kredytu, zgodnie z aktualną Tabela kursów,

2)  w formie gotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej - według kursu kupna dla pieniędzy, obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków na rachunek z którego następuje spłata rat kredytu, zgodnie z aktualną Tabelą kursów."

Przedmiotowa umowa zawiera jednak szereg klauzul abuzywnych, które nie wiążą powodów jako konsumenta, a nawet mogą świadczyć o nieważności całej umowy. Postanowienia umowy pozwalają na dowolne kreowanie przez Bank udzielający kredytu wielkości zobowiązania, a także stanowią złamanie obowiązującej w prawie polskim zasady walutowości. Ocena zasadności powództwa w niniejszej sprawie wymaga oceny powyższych zapisów umowy zawierających klauzule przeliczeniowe w kontekście normy z art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zgodnie z powyższym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenie stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z zapisem § 2 powyższego przepisu jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Powyższa regulacja prawna winna być przy tym interpretowana w sposób zgodny z prawem wspólnotowym, tj. przede wszystkim z Dyrektywą Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE L 1993/95/29). Z art. 3 i 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a także z pkt 1 lit j i l oraz pkt 2 lit. b i d załącznika do tej dyrektywy wynika, że „do celów przestrzegania wymogu przejrzystości zasadnicze znaczenie ma kwestia, czy umowa wskazuje w sposób przejrzysty powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty obcej, a także związek między tym mechanizmem, a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak aby konsument mógł przewidzieć, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne”. Zwrot „w innych warunkach” oznacza, że w momencie zawarcia umowy, konsument powinien móc przewidzieć to, co będzie w momencie spłaty poszczególnych rat miesięcznych. Ocena świadomości konsumenta przy zawieraniu umowy jest możliwa jedynie w ramach kontroli incydentalnej, a wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

W świetle powyższych regulacji, aby określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za „niedozwolone postanowienie umowne" (abuzywne, czy też nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 93/13), spełnione muszą zostać następujące warunki: 1) zawarcie umowy z konsumentem, 2) brak indywidualnego uzgodnienia postanowienia umownego, 3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, 4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

Dokonując analizy łączącej strony umowy kredytowej w ocenie Sądu należy przyjąć, że z uwagi na to, iż w wykonaniu opisanej wyżej umowy nie doszło do transferu wartości dewizowych, umowy łączącej strony nie można określić, jako umowy o kredyt walutowy. Kredyt udzielony powodowi był kredytem denominowanym, przy czym cała kwota została wypłacona w walucie polskiej.

Pozwany przekazał powodom kwotę w złotych polskich, tj. złotych 427.606,75 PLN stanowiącą równowartość określonej ilości franków szwajcarskich, tj. 220.187,72 CHF. Wartość ta była ustalona w odniesieniu do ceny franka szwajcarskiego obowiązującej w banku w dniu wypłaty kredytu. Powodowie mieli natomiast spłacać kredyt w złotówkach, według ceny sprzedaży franka szwajcarskiego, obowiązującej w banku w dniu wpłacenia konkretnej raty. Wartość kredytu wyrażona została w (...), natomiast wypłata kwoty kredytu nastąpiła w PLN. Włączenie do postanowień umowy kredytu klauzul waloryzacyjnych skutkowało tym, że wysokość zobowiązania powoda(wyrażonego w walucie polskiej) została zmodyfikowana innym miernikiem wartości, przełamując zasady takie, jak nominalizm i określoność świadczenia. Uruchomienie kredytu nastąpiło w złotych polskich według kursu kupna, natomiast spłata kredytu ustalana była w oparciu o kurs sprzedaży. Zdaniem Sądu, takie zastrzeżenie zawarte w umowie stanowi nadto rodzaj ukrytej prowizji banku. Kredytobiorca zaciągając i spłacając kredyt, nawet tego samego dnia i przy niezmienionym kursie waluty, zobowiązany byłby bowiem do spłaty wyższej kwoty, aniżeli pożyczyłby. Przyjęte w umowie stron klauzule przeliczeniowe nie wskazywały przy tym obiektywnych czynników ustalania kursu walutowego.

Bezspornym jest przy tym okoliczność, że powodowie zawierając umowę kredytową byli konsumentem według art. 22 ¹ k.c.

Z okoliczności zawarcia umowy wynika, iż postanowienia umowy zawierające mechanizm przeliczeniowy nie zostały indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcą. Umowę zawarto jako ramową, z wykorzystaniem wzorca banku. Sporne klauzule nie były przedmiotem negocjacji. Tymczasem kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, rozumiane, jako nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków. Zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy, powinny zaś uwzględniać takie wartości, jak: uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność. Im powinny odpowiadać postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta. Cytowane wyżej klauzule nie pozwalają na realizację takich wartości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 lipca 2017r., I ACa 143/17).

Sąd podziela przy tym w pełni argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019r. w sprawie II CSK 19/18, gdzie Sąd Najwyższy wskazał, iż: „przyjmuje się, że postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP29/17, OSNC 2019, nr 1, poz. 2). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC -ZD 2017 , nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ., z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.). Sporna umowa kredytowa została zawarta przed zmianą ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2187 ) dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz.984), którą wprowadzono uregulowania, iż umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo -odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a pr. bank.) oraz, że w przypadku takich umów kredytu, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie (art. 69 ust. 3 pr. bank.).

W kredycie denominowanym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej, a zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś w przypadku kredytu indeksowanego, kwota kredytu jest podana w walucie krajowej, ale zostaje przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu. W obu rodzajach kredytu kredytobiorca jest zobowiązany spłacać raty w walucie krajowej na podstawie klauzuli przeliczeniowej zgodnie z bieżącym kursem sprzedaży waluty obcej określonym przez bank- kredytodawcę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do kredytów zawieranych przed tą nowelizacją prawa bankowego zostało już wyjaśnione, że dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (por. wyrok z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, nie publ. oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14, nie publ.). Jednak mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (por. wyrok z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, nie publ.). Do celów przestrzegania przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta wymagania przejrzystości zasadnicze znaczenie ma to, czy umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C -26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy indeksacja prowadząca do zmiany wysokości świadczenia zobowiązanego stanowi w istocie wariant waloryzacji sądowej, mają zatem zastosowania do niej przesłanki określone w art. 358 ¹§ 3 k.c. nakazujące rozważenie interesów stron i zasad współżycia społecznego w określaniu zmiany wysokości umownego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku z dnia 1 marca 2017r., IV CSK 285/16, nie publ.).”

W ocenie Sądu nie można uznać za zgodnego z wymogami dobrej wiary postanowienia umowy stanowiącego podstawę do obciążenia ryzykiem kursowym kredytobiorcę, jeżeli taki kredytobiorca poprzez treść projektu umowy: nie został uświadomiony, że ze skorzystaniem z kredytu wiąże się nieograniczone i nieprzewidywalne ryzyko kursowe, które może doprowadzić do sytuacji, gdy spłata kredytu będzie przerastać możliwości ekonomiczne kredytobiorcy; nie zapoznał się z symulacją obrazującą wzrost kosztów obsługi spłaty kredytu i samego zadłużenia kredytowego w sytuacji silnej deprecjacji złotówki i wzrostu oprocentowania, aby mógł sobie uświadomić – w oparciu o konkretne liczby i kwoty – jakie grozić mu będzie zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku „zmaterializowania się” ryzyka kursowego.

Treść łączącej strony umowy nie spełnia powyższych wymogów.

Rażące naruszenie interesów konsumenta wynika natomiast przede wszystkim z nierównomiernego rozłożenia ryzyka kursowego, przejawiającego się w przerzuceniu praktycznie całego ryzyka na pozwanego jako kredytobiorcę, co było generowane przez klauzule wyliczające należności. Na skutek tych postanowień wymagalna należność powodów została uzależniona od bieżącego kursu (...). Powodowie zostali wystawieni na nieograniczone ryzyko kursowe, podczas, gdy ryzyko kursowe Banku, gdyby nawet nie zabezpieczył się przed nim, co najwyżej teoretycznie ograniczało się do spadku kursu (...)/PLN do poziomu zerowego.

W świetle przedstawionej powyżej argumentacji należy wskazać, iż o niedozwolonym charakterze Klauzul Przeliczeniowych świadczy nie tylko arbitralne prawo Banku do ustalania przez siebie kursów (...)/PLN, ale przede wszystkim przerzucenie na powoda ryzyka kursowego, o którego potencjalnych negatywnych skutkach i ich skali oraz prawdopodobieństwie wystąpienia, powód nie został uświadomiony przez Bank.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż zawarte w umowie zapisy:

§ 4 ust. 2 (...): „W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie polskiej ^:, stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów."

§ 22 ust. 2 pkt 1 (...): „W przypadku dokonywania spłat zadłużenia Kredytobiorcy z:

1) (...) środki z rachunku będą pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej ^:, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 (...), według aktualnej Tabeli kursów"

§32 ust. 1 (...): „Niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty spłaty kredytu w terminie określonym w umowie, spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 5 (...), według aktualnej Tabeli kursów."

§36 (...): „Jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1)  w formie bezgotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej - według kursu kupna dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków na rachunek z którego następuje spłata rat kredytu, zgodnie z aktualną Tabela kursów,

2)  w formie gotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej - według kursu kupna dla pieniędzy, obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków na rachunek z którego następuje spłata rat kredytu, zgodnie z aktualną Tabelą kursów."

Powyższe klauzule przeliczeniowe są niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Wobec powyższego należy rozważyć, jaki skutek dla ważności umowy ma wyeliminowanie powyższych klauzul przeliczeniowych, czy łącząca strony umowa kredytowa pozbawiona klauzul waloryzacyjnych może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Odwołując się do orzecznictwa (...), w tym wyroku z dnia 3 października 2019r. w sprawie C-260/18 (K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank, pkt 59-61) należy wskazać, iż zgodnie z dotychczasową linią orzecznictwa, uzupełnienie umowy o postanowienia wywodzone z ogólnych reguł prawa cywilnego jest niedopuszczalne. Wypełnienie luki powstałej po eliminacji nieuczciwych postanowień umownych jest możliwe tylko i wyłącznie, gdy zostaną spełnione kumulatywnie następujące warunki: brak uzupełnienia umowy prowadzi do upadku całej umowy, upadek umowy byłby niekorzystny dla konsumenta, istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego stosunku prawnego, a uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości.

W ocenie Sądu przedmiotowa umowa kredytowa pozbawiona mechanizmu waloryzacji jest umową, która nie może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Podzielając argumentację zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r. (V CSK 382/18), należy wskazać, iż zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule kształtujące mechanizm indeksacji, określają główne świadczenie kredytobiorcy.

Waloryzacja jest elementem przedmiotowo istotnym dla tego rodzaju umów.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W ocenie Sądu zasadnym jest przyjęcie, że opisane wyżej klauzule waloryzacyjne (odniesienie do innej waluty) i tzw. spready (różne kursy tej waluty) „określają główne świadczenia stron” umowy kredytu bankowego (indeksowanego) w rozumieniu art. 385 ¹§ 1 k.c. Odnoszą się one bowiem bezpośrednio elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego. Odwołując się do argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu przywołanego powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego o zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić, gdy na skutek eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji, dojdzie do przekształcenia kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany wg stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Jednakże tak daleko idące przekształcenie umowy prowadzi do powstania umowy o odmiennej istocie i charakterze. Oznacza to, że po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych, utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością.

Stwierdzenie abuzywności postanowień umownych powoduje zatem, w ocenie Sądu, że przedmiotowa umowa jest nieważna ex tunc i ex lege. Eliminacja ze stosunku prawnego postanowień uznanych za abuzywne prowadzi bowiem do zniweczenia całego stosunku prawnego.

Powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności łączącej ich z pozwanym umowy kredytowej.

Powodowie mają przy tym świadomość skutków prawnych i finansowych stwierdzenia nieważności umowy. Strony łączy bowiem stosunek prawny o charakterze długoterminowym, który nie został jeszcze, zgodnie z jego treścią wykonany. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania świadczeń na rzecz banku w przyszłości, daje zatem podstawę do zaprzestania spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie Sądu usuwa więc wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia Banku wynikające z umowy. Stwierdzenie nieważności umowy ma zatem istotny wpływ na zakres dalszej odpowiedzialności powoda jako kredytobiorcy, co przesądza o istnieniu interesu prawnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. orzekł jak w wyroku, a mianowicie stwierdził, iż umowa kredytu mieszkaniowego Własny K. hipoteczny nr 203- (...) zawarta w dniu 10 czerwca 2008r. pomiędzy powodami M. P. i Ł. P., a pozwanym (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. jest nieważna w całości.

W ocenie Sądu brak jest w niniejszej sprawie brak jest podstaw do odrzucenia pozwu na podstawie art. 199 1 pkt 2 k.p.c. O to samo roszczenie pomiędzy stronami toczyło się postępowanie przed Sądem Okręgowym w Warszawie w sprawie XXIV C 109/16 (pozew w postepowaniu grupowym). Na mocy oświadczenia z dnia 26 września 2018r. powodowie wystąpili z grupy (...) Banku (...) stanowiącej powoda w sprawie XXIV C 109/16 bez zrzeczenia się roszczenia wobec pozwanego banku. W świetle tych okoliczności brak podstaw do twierdzenia, iż zachodzi zawisłość sporu pomiędzy stronami.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę poniesionych przez nich kosztów procesu w łącznej wysokości 6.417,00 zł, w tym: 1.000 zł z tytułu opłaty sądowej od pozwu oraz 5.417,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.