Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2021r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Renata Lech

Protokolant: sekretarz sądowy Daria Bernacka

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2021r. w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa B. P.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą we W.

o ustalenie nieważności umowy i zapłatę

1.  oddala powództwo w zakresie roszczenia głównego;

2.  stwierdza, iż umowa kredytu hipotecznego nominowanego do (...) standardowe oprocentowanie zawarta w dniu 30 maja 2005r. pomiędzy B. P. i D. P. a (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą we W. jest nieważna w całości;

3.  oddala powództwo w pozostałej części;

4.  znosi wzajemnie koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 1442/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 5 listopada 2020 roku powód B. P., reprezentowany przez radcę prawnego A. G., skierowanym przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą we W. wnosił o ustalenie, że postanowienia umowy kredytu hipotecznego nr (...), zawartej w dniu 30 maja 2005 r.. pomiędzy powodem a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółką Akcyjną we W., o treści:

a)  § 2 ust. l umowy „Na wniosek Kredytobiorcy Bank udziela kredytu w kwocie 113.751,78 (sto trzynaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt jeden złotych 78/100). nominowanego do waluty (...), wg kursu kupna walut dla (...) obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz - w przypadku wypłaty kredytu w transzach, na cel określony w § 1. Kredyt jest wypłacany w złotych polskich zgodnie z § 3 ust. 2 niniejszej Umowy.

b)  § 3 ust. 2 umowy: Kredyt wypłacany jest w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłaconej kwoty (transz)') na (...) wg kursu kupna walut dla (...) obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków.”;

c)  § 5 ust. 3-5 umowy: „3. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych zostanie ustalona po przeliczeniu kwoty wypłaconego kredytu na (...), stosowanie do postanowień niniejszej Umowy. 4. Raty kredytu wraz z należnymi odsetkami płatne są w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość (...), na rachunek kredytu (...). 5. Jako datę spłaty raty kredytu przyjmuje się datę wpływu środków na rachunek kredytu. Kwota wpłaty raty w złotych przeliczana jest na (...) wg kursu sprzedaży obowiązującego w NBP na dzień przed datą wpływu środków' do Banku.”

d)  §9 ust. 3 Regulaminu: „(...) w przypadku kredytu/pożyczki nominowanych przeliczenie dokonanej ponadplanowej wpłaty na walutę kredytu/pożyczki nastąpi w dniu wpływu środków do Banku wg kursu sprzedaży waluty obowiązującego w' NBP na dzień przed datą wpływu środków do Banku..”

stanowią niedozwolone klauzule umowne i nie wiążą powoda,

oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz B. P. kwoty 32.229,82 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej liczonymi od dnia 18 czerwca 2020r. do dnia zapłaty,

ewentualnie ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) zawarta w dniu 30 maja 2005 r. jest nieważna i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 115.586,93 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej liczonymi od dnia 18 czerwca 2020r. do dnia zapłaty w związku z ustaleniem, że umowa kredytu hipotecznego nr (...), zawarta w dniu 30 maja 2005 r.. jest nieważna oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w wysokości trzykrotnej stawki minimalnej.

W uzasadnienie żądania pozwu powód wskazał, iż powyższe kwestionowane klauzule nie zawierają żadnych postanowień, które odnosiłyby się do zasad indeksacji kwoty kredytu wyrażonej w polskich złotych. Zgodnie z ich treścią, jakiekolwiek operacje w nich opisane miały być dokonywane w oparciu o zasady, decyzje czy współczynniki znane tylko i wyłącznie pozwanemu i narzucane przez pozwanego w sposób jednostronny. Umowa nie zawiera bowiem żadnych innych postanowień dotyczących indeksacji kwoty udzielonego kredytu.

Powyższe oznacza, że ze względu na zastosowane przez pozwanego „zasady” waloryzacji kwoty udzielonego kredytu w polskich złotych, w chwili podpisywania umowy powód nie znał faktycznej wysokości swojego zobowiązania oraz nie otrzymał narzędzi, które pozwoliłyby mu na jego określenie. Tym samym, wartość kwoty kredytu po waloryzacji, jak również wysokość rat kredytu oraz pozostałego do spłaty zadłużenia, była uzależniona tylko i wyłącznie od mierników wartości (jak np. kurs kupna waluty (...)), które to były przez pozwanego określane w sposób arbitralny, bez żadnych wytycznych i ograniczeń zawartych w treści umowy lub też regulowanych powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.

Uzasadniając roszczenie główne powód wskazał, iż usunięcie klauzuli waloryzacyjnej nie tworzy jednocześnie żadnej luki, nie ma bowiem konieczności przeliczania świadczenia wyrażonego w złotych na walutę obcą, jako że przedmiotowy kredyt jest kredytem złotowym i miał taki charakter od samego początku. Umowa kredytu bez mechanizmu waloryzacji, zdaniem powoda, nie jest zatem kontraktem z luką, jest jedynie umową bez mechanizmu waloryzacji i bez tej klauzuli jest możliwe ustalenie wysokości zobowiązania w świetle treści pozostałych postanowień umownych. Umowa pozbawiona klauzul indeksujących przestaje być powiązana w sposób niedozwolony z kursem waluty obcej, natomiast zachowuje swoją moc w pozostałym zakresie, tj. co do wysokości oprocentowania i zasad spłaty kredytu.

Dodatkowo powód wskazał, iż umowa zawarta pomiędzy powodem, a pozwanym była umową sprzeczną z treścią przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Pr. bank., gdyż nie spełnia ona wymogów co do minimum treści , stawianych przez art. 69 ust 1, który stanowi, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami oraz zapłaty prowizji. Ponadto narusza przepis art. 69 ust. 2 pkt. 2 i 4 albowiem określa istotne postanowienia umowy tj. kwotę oraz zasady i termin spłaty kredytu w sposób niejednoznaczny, nieprecyzyjny tj. bez dokładnego, przewidywalnego określenia kursu waluty. Umowa jest ponadto sprzeczna z art. 69 ust 1 i ust. 2 pkt. 2 ustawy, gdyż nie określa, na zasadzie konsensu stron, kwoty kredytu. Narusza ponadto art. 358 §1 k.c. w zw. z art. 9 ustawy z dnia 27 lipca 2002r. Prawo dewizowe w brzmieniu obowiązującym na dzień zawarcia umowy, gdyż zgodnie z obowiązującą wówczas zasadą walutowości zobowiązania pieniężne mogły być wyrażone wyłącznie w PLN.

Kwestionowane przez powoda postanowienia, w jego ocenie:

1.  niewątpliwie zostały jednostronnie ukształtowane przez bank, a następnie

narzucone powodom we wzorcu umowy o kredyt,

2.  powód nie miał rzeczywistego wpływu na treść postanowień wzorca

umowy, a autonomia ich woli ograniczała się w istocie jedynie do decyzji czy

przystąpić do danej umowy czy nie,

3.  nie regulują głównych świadczeń stron umowy o kredyt, albowiem dotyczą jedynie zasad określania kursów kupna waluty, który wykorzystany był do arbitralnego, zawyżonego określania przez bank wysokości kwoty zobowiązania powodów, a w konsekwencji zapewnienia sobie możliwości osiągnięcia dodatkowego zysku,

4.  nie są jednoznaczne, gdyż nie precyzują żadnych obiektywnych, sprawdzalnych kryteriów, przesłanek, warunków ani czynników, które miałyby wpływać na sposób określenia przez bank wysokości kursów kupna waluty, ani nie określają jednoznacznie dnia, z którego kurs zostanie zastosowany,

5.  są sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco godząc w równowagę kontraktową poprzez przyznanie bankowi uprawnienia do jednostronnego, swobodnego kształtowania kursów kupna waluty, czyli wskaźnika wpływającego bezpośrednio na wysokość zobowiązania konsumenta, przy jednoczesnym pozbawieniu powodów możliwości zapoznania się i zweryfikowania słuszności stosowanych kryteriów, czynników tego ukształtowania (wzorzec nie określa żadnych przesłanek, okoliczności, czynników ani żadnych przejrzystych i sprawdzalnych kryteriów, które mogłyby determinować zasady i granice swobody banku w określaniu wysokości kursu, dając bankowi w tym zakresie nieograniczoną swobodę i dowolność),

6.  rażąco naruszają interes konsumenta, obciążając powodów w całości ryzykiem kursowym waluty na wolnym rynku, ale również ryzykiem całkowicie dowolnego, arbitralnego kształtowania kursu kupna waluty przez bank, w oderwaniu od warunków rynkowych, zapewniając bankowi dodatkowe, nieuzasadnione i nieekwiwalentne źródło dochodu,

7.  nie mogły być przez nikogo (a zwłaszcza powodów, ani Sąd) poza przedsiębiorcą (pozwanym) w żaden sposób zweryfikowane w zakresie zasad, wedle których następuje ustalenie kursów walut, a w konsekwencji wysokości rat kapitałowo - odsetkowych i w tym kontekście nawet ewentualne wytłumaczenie mechanizmu stosowanego w tym zakresie należy uznać za niewystarczające, gdyż zasadami tam wskazanymi waloryzowane są świadczenia stron umowy, co umożliwia pozwanemu kształtować w sposób jednostronny sytuację kredytobiorcy zakłócając tym samym równowagę kontraktową stron umowy kredytu.

W ocenie powoda nie można dokonywać denominacji kwoty kredytu, lecz tylko raty odsetkowej. Zatem wahania kursu (...) mogą wpłynąć tylko na wysokość raty odsetkowej, lecz nie kapitałowej, gdyż zobowiązanie do spłaty udzielonego kredytu nie może rosnąć ani spadać w zależności od kursu waluty denominacji, lecz musi być stałe w wysokości kwoty rzeczywiście wypłaconej. Wprowadzenie takiego mechanizmu prowadziłoby do rozłożenia ryzyka wahań kursowych pomiędzy kredytobiorcami, a bankiem.

Uzasadniając roszczenie ewentualne powód wskazał, iż należy uznać, że skoro klauzula denominacyjna była nieważna w części dotyczącej kapitału, to powinno to prowadzić do uznania nieważności całej umowy kredytowej, gdyż bez kwestionowanego zapisu strony nie zawarłyby umowy w takim kształcie.

Powód podnosił, iż kwestionowane postanowienia umowne są sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interes powodów będącego konsumentem, gdyż powodują rażącą dysproporcję praw i obowiązków umownych na niekorzyść konsumenta, jak również są nietransparentne. Jak wynika z kwestionowanych regulacji wzorca umowy, sposób ustalenia wartości kursu waluty (...) podawanych w Tabeli banku nie został w żaden sposób określony, postanowienia te są zatem całkowicie niejednoznaczne i nieprzejrzyste.

Wobec tego, iż kwestionowane postanowienia umowne dotyczą głównych świadczeń stron, kluczowych dla ważności całej umowy, prowadzą one do nieważności całej umowy (k.1-33).

Pozwany (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą we W. reprezentowany przez pełnomocnika radcę prawnego E. T. nie uznał żądania pozwu i wniósł o oddalanie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu. Pozwany zakwestionował roszczenie tak co do zasady, jak i wysokości. Podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia, zarzut braku legitymacji powoda do dochodzenia pełnej kwoty roszczeń za okres od dnia 6.06.2008 r. do dnia 22.11.2018 r., a także ewentualny zarzut potrącenia wskazując, że w przypadku nieważności umowy przysługuje mu w stosunku do powoda roszczenie w wysokości udzielonego kredytu, tj. kwoty 354 388,16 zł, przy czym pozwany ogranicza żądanie potrącenia do wysokości wierzytelności niższej.

Pozwany przyznał, że strony łączy umowa kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 30 maja 2005 r., zmieniona aneksem zawartym w dniu 19 marca 2008 r.

W ocenie pozwanego powód swojego roszczenia nie udowodnił ani co do zasady ani co do wysokości. Argumentacja powoda oparta jest na gołosłownych twierdzeniach i przytoczeniu wybiórczego orzecznictwa a przedłożone wyliczenie roszczeń (arkusz kalkulacyjny) - nie mogące stanowić w istocie dowodu a co najwyżej uzupełnienie wywodu powoda, jest nieprzydatne do ustalenia okoliczności istotnych w sprawie. Wyliczenie powoda oparte jest bowiem na błędnym założeniu metodologicznym - przekształcenia kredytu, wbrew pierwotnej woli stron oraz wbrew jego istocie - w kredyt złotowy (oderwany od powiązania z kursem waluty obcej) a jednocześnie oprocentowany według wskaźnika właściwego dla tej waluty.

Pozwany wskazał, iż nie naruszył żadnych obowiązków informacyjnych względem powoda. W dacie zawarcia umowy nie obowiązywały żadne wymogi prawne co do wymogów informacyjnych związanych z oferowaniem kredytów indeksowanych, a mimo to pozwana zapewniła wewnętrznie, takie informowanie przez swoich pracowników.

Niezwłocznie po wejściu w życie Rekomendacji S, pozwana wprowadziła w życie wymagane nią zmiany, w tym m.in. rozpoczęła pozyskiwanie od kredytobiorców pisemnych oświadczeń co do poinformowania ich o ryzyku kursowym.

Tymczasem strona powodowa stara się w sposób nieuprawniony oceniać treść umowy przez pryzmat regulacji prawnych i orzecznictwa (...) zapadłego wiele lat po jej zawarciu.

Należy nadmienić, że kredytobiorcy nie złożyli żadnych zastrzeżeń ani reklamacji do tego harmonogramu z podanym kursem uruchomienia oraz kwotą kredytu po nominacji. Kredytobiorcy oświadczyli w umowie, że przed zawarciem umowy otrzymał regulamin udzielania kredytów oraz informacyjny egzemplarz umowy i zapoznał się z nim.

W pierwszej kolejności pozwany podkreślił iż przed podpisaniem umowy strona powodowa otrzymała jej informacyjny egzemplarz wraz z regulaminem , które to mogła skonsultować z prawnikiem lub też samodzielnie przeanalizować w dogodnej chwili.

Pozwany podnosi, że świadomość zmienności kursu walut stanowi element wiedzy powszechnej . Ponadto pozwany zwraca uwagę na okoliczność, że niezależnie od informacji przekazywanych stronie powodowej przez pozwaną, ta zamierzając zawrzeć umowę kredytu na 20 lat powiązaną z kursem waluty obcej powinna samodzielnie zainteresować się ryzykiem wzrostu tego kursu poprzez analizę powszechnie dostępnych informacji w przedmiocie historycznych zmian kursu dot. franka szwajcarskiego.

Wahania występowały również przed zawarciem przez stronę powodową umowy. Zmiany kursów walut same w sobie są zatem rzeczą naturalną i jak najbardziej przewidywalną , ale dokładny ich przebieg oraz amplituda wahań w dłuższym okresie czasu nie są możliwe do przewidzenia.

W związku z tym zdaniem pozwanego Banku, tym bardziej nie ma podstaw do twierdzenia, że bank uchybił obowiązkom informacyjnym i powinien był uprzedzić stronę powodową o tym, że kurs (...) ulegnie tak znacznemu podwyższeniu, ponieważ nie ma podstaw do przyjęcia, że w chwili, gdy na skutek niezależnych i obiektywnych czynników, do jakich zaliczyć należy nagły wzrost kursu waluty indeksacji, stosunek prawny w jakim się znajdował, zaczął być dla niego mniej opłacalny niż to pierwotnie zakładał. Cała natomiast argumentacja o tym, że Umowa zawiera niedozwolone klauzule czy też może być uznana za nieważna, czemu Pozwana konsekwentnie zaprzecza, wykreowana została na potrzeby przyjętej strategii procesowej i dążenia Powoda do zmiany tego stosunku prawnego z zachowaniem wyłącznie płynących z niego korzyści.

Pozwany wskazał, iż powód miał możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w walucie kredytu (z pominięciem spreadu) już od 1 lipca 2009 r.

Pozwany podniósł, iż zgodnie z umową do przeliczenia rat kredytu zastosowanie miał kurs obiektywny, niezależny od Banku, a to kurs sprzedaży ustalany przez NBP i znany kredytobiorcy z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem . Pozwany wyjaśnia, że w żadnej mierze nie bierze udziału w kwotowaniach prowadzonych przez NBP celem ustalenia kursów średnich, kupna i sprzedaży, przez co w żaden sposób nie miał wpływu na wysokość tych kursów. Zasad ich ustalania zaś wynikają z procedur niezależnych od Banku, i to procedur powszechnie dostępnych. Odnośnie stosowania dwóch kursów w umowie - strona powodowa była w umowie informowana o tej okoliczności, wobec czego nieprawdziwe jest twierdzenie pozwu o „ukrytej prowizji". Zastosowanie w umowie dwóch kursów tj. kupna i sprzedaży wynika z istoty umowy kredytu nominowanego do (...), jest w pełni uzasadnione rodzajem umowy, w tym gospodarczego jej charakteru.

Jak wcześniej podnosił pozwany - finansowanie kredytów nominowanych do (...) następowało również przy zastosowaniu kursu kupna i sprzedaży tej waluty. Zastosowanie w umowie powoda kursu średniego waluty stałoby w sprzeczności z obowiązującą Bank zasadą płynności płatniczej.

Pozwany wyjaśnił także, że do indeksacji kredytu doszło jedynie w momencie uruchomienia kredytu. Indeksacja kredytu ma bowiem charakter jednorazowy. Przedmiotem świadczenia kredytobiorcy jest bowiem niezmienna w czasie suma jednostek pieniężnych wyrażonych w walucie wymienialnej ( (...)), zmienna jest jedynie ich wartość w przeliczeniu na złotówki. Przeliczenie kredytu z (...) na PLN przy spłacie nie jest waloryzacją raty, tylko określeniem sposobu spełnienia świadczenia w złotówkach długu wyrażonego w (...), tj. raty wskazanej w harmonogramie spłat w (...). Co znamienne - powodowie choć mogli spłacać kredyt bezpośrednio w (...) to nie skorzystali z tego uprawnienia.

Zdaniem pozwanego powodowi nie przysługuje interes prawny w wywiedzeniu powództwa o ustalenie, jak i nie może żądać ustalenia faktów.

Pozwany wskazał, iż stwierdzenie nieważności umowy kredytu udzielonego w (...) wskutek abuzywności klauzuli indeksacyjnej otwiera kwestię rozliczenia stron z tytułu świadczeń spełnianych na podstawie tej umowy. Podstawą prawną rozliczeń są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, w szczególności o świadczeniu nienależnym. W tym miejscu Pozwana wskazuje, że opowiada się za zastosowaniem do rozliczenia stron teorii salda, która zakłada, że świadczenie wzajemne stanowi pozycję, którą od razu należy odjąć od wzbogacenia, tak że odbiorca świadczenia wzajemnego ma zwrócić tylko nadwyżkę wartości otrzymanego świadczenia ponad wartość świadczenia, które dokonał. Wobec powyższego, w przypadku uznania przez Sąd, że umowa łącząca strony jest nieważna, czemu Pozwana konsekwentnie i stanowczo zaprzecza, oddaleniu winno podlegać powództwo o zapłatę w części w jakiej Powód nie jest zubożony względem Banku (k.105-138 v.,)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 30 maja 2005 r. B. P. oraz D. P. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą we W. umowę kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) – standardowe oprocentowanie. Przedmiotem umowy było udzielenie powodom przez pozwanego kredytu w kwocie 113.751,78 zł w celu sfinansowania dokończenia budowy domu jednorodzinnego ( § 1 ust. 2 umowy).

Ugodą sądową z dnia 22 listopada 2018r. zawartą w toku postępowania prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim w sprawie sygn. akt I Ns 515/16 o podział majątku pomiędzy powodem a jego żoną D. P., powód zobowiązał się do samodzielnej i całkowitej spłaty kredytu w (...) Bank S.A. wynikającego z umowy o nr (...) z dnia 30 maja 2005 r.

D. P. zmarła dnia 29 października 2020r.

Od momentu zawarcia umowy kredyt spłacał powód.

(dowód : akt zgonu k.37, załącznik do protokołu rozprawy z dnia 22 listopada 2018 r. zawierający ugodę sądową k.38-39 v., zeznania powoda, k. 271-273, min. 00:01:58-00:54:09)

Umowa posługuje się następującymi zapisami dotyczącymi waloryzacji kwoty udzielonego kredytu oraz sposobu przeliczania poszczególnych rat:

a)  § 2 ust. l umowy „Na wniosek Kredytobiorcy Bank udziela kredytu w kwocie 113.751,78 (sto trzynaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt jeden złotych 78/100). nominowanego do waluty (...), wg kursu kupna walut dla (...) obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz - w przypadku wypłaty kredytu w transzach, na cel określony w § 1. Kredyt jest wypłacany w złotych polskich zgodnie z § 3 ust. 2 niniejszej Umowy.

b)  § 3 ust. 2 umowy: Kredyt wypłacany jest w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłaconej kwoty (transz)') na (...) wg kursu kupna walut dla (...) obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków.”;

c)  § 5 ust. 3-5 Umowy: „3. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych zostanie ustalona po przeliczeniu kwoty wypłaconego kredytu na (...), stosowanie do postanowień niniejszej Umowy. 4. Raty kredytu wraz z należnymi odsetkami płatne są w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość (...), na rachunek kredytu (...). 5. Jako datę spłaty raty kredytu przyjmuje się datę wpływu środków na rachunek kredytu. Kwota wpłaty raty w złotych przeliczana jest na (...) wg kursu sprzedaży obowiązującego w NBP na dzień przed datą wpływu środków' do Banku.”

d)  §9 ust. 3 Regulaminu: „(...) w przypadku kredytu/pożyczki nominowanych przeliczenie dokonanej ponadplanowej wpłaty na walutę kredytu/pożyczki nastąpi w dniu wpływu środków do Banku wg kursu sprzedaży waluty obowiązującego w' NBP na dzień przed datą wpływu środków do Banku..”

(dowód : Umowa kredytu hipotecznego nr (...) zawarta w dniu 30 maja 2005 r. k.44-48, Aneks do Umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawartej w dniu 30 maja 2005 r. k.49, Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) Bank S.A. k.50-56)

Powód spłaca kredyt od 11 lipca 2005 r. (termin płatności pierwszej raty) do chwili obecnej. W okresie od dnia zawarcia umowy do 28 stycznia 2020r. powód uiścił na rzecz pozwanego z tytułu realizacji przedmiotowej umowy łącznie kwotę 131.796,43 zł.

W okresie od dnia 8 czerwca 2008r. do dnia 28 stycznia 2020r. powód uiścił na rzecz pozwanego tytułem rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 115.586,93 zł.

(dowód: zaświadczenie z 28 stycznia 2020 r. określającego termin wypłaty kredytu, zawierającego wykaz zmian oprocentowania w okresie od 30 maja 2005 r., do 28 stycznia 2020 r. oraz historię spłat rat kapitałowo- odsetkowych w okresie od 30 maja 2005 r. do 28 stycznia 2020 r., k. 57-67)

Powód pismem z dnia 1 czerwca 2018 r. skierował wniosek do Rzecznika (...) o wszczęcie i przeprowadzenie pozasądowego postępowania z udziałem (...) Bank S.A. Rzecznik zakończył postępowania z uwagi na brak osiągnięcia porozumienia w sprawie.

W dniu 14 maja 2020 r. powód skierował do pozwanego reklamację, w której wskazał na abuzywny charakter klauzul waloryzujących kwotę udzielonego kredytu do waluty obcej. Powód określił postanowienia, co do których zgłasza swoje zastrzeżenia, wnosił o uznanie ich za postanowienia niewiążące. Powód zgłosił także żądanie rozliczenia kredytu z uwzględnieniem treści umowy po uznaniu za bezskuteczne kwestionowanych klauzul, co w ocenie powoda powinno skutkować powstaniem bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego ze względu na znaczne zawyżenie wartości zobowiązania powoda na podstawie pierwotnej treści Umowy.

W piśmie z dnia 10 czerwca 2020 r. stanowiącym odpowiedź na reklamację, pozwany stwierdził, że w jego ocenie brak jest podstaw do uznania roszczeń powoda.

(dowód: protokół postępowania przed Rzecznikiem Finansowym k.82-90, Reklamacja Powoda z dnia 14 maja 2020 r., skierowana na adres Pozwanej wraz z dowodem nadania k.91-93 v., odpowiedź pozwanego na reklamację z dnia 10 czerwca 2020 r., k.95-97)

Powód potrzebował środków finansowych na budowę domu mieszkalnego. Był zainteresowany kredytem w PLN. Przed podpisaniem umowy miały miejsce 3-4 spotkania w siedzibie banku. W rozmowie z przedstawicielem pozwanego banku powód uzyskał zapewnienie, że frank szwajcarski jest na tyle mocną walutą, że nie powinno być większych wahań kursu.

Powód otrzymał kwotę 116.000 zł, spłacił już kwotę przeszło 131.000 zł, a pozostało mu do spłaty jeszcze 130.000 zł.

Powodowi nie przedstawiono dla porównania oferty kredytu złotówkowego, nie badano jego zdolności kredytowej dla takiego kredytu. Nikt z przedstawicieli banku nie tłumaczył powodowi co to jest indeksacja, na czym polega ten mechanizm i jaki jest jego wpływ na umowę, wysokość zobowiązania kredytowego oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Powód podpisując umowę nie miał wiedzy, że do rozliczania będą stosowanie dwa różne kursy (...), tj. kurs kupna i kurs sprzedaży. Powód otrzymał przygotowany przez pozwany bank dokument umowy do podpisania, nie negocjował indywidualnie żadnych postanowień umowy.

Powód ma świadomość i liczy się z ewentualnymi skutkami stwierdzenia nieważności umowy.

(dowód: zeznania powoda, k. 271-273, min. 00:01:58-00:54:09)

W początkowym okresie, gdy pojawiły się w ofercie banku kredyty w (...), łatwiej było uzyskać taki kredyt niż kredyt złotówkowy. Przy tych samych dochodach wychodziła bowiem większa zdolność kredytowa dla uzyskania kredytu walutowego niż kredytu w PLN. Dopiero po kolejnej rekomendacji (...) reguły te zostały zmienione. Zdolność kredytowa zaczęła był liczona ostrzej dla kredytów walutowych.

Przed podpisaniem umowy klient mógł zapoznać się z projektem umowy, z Regulaminem. Miał prawo zadawania pytań, wszelkie wątpliwości były wyjaśniane przez pracowników banku.

Nie było żadnych nacisków na pracowników banku, aby oferować przede wszystkim kredyty w (...).

(dowód: zeznania świadka Z. G., k. 267-268, min. 00:05:02-00:37:00)

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na przedłożonych przez stronę powodową dokumentach, tj. umowy kredytowej oraz stanowiących jej integralną część załącznikach oraz zeznaniach powoda, które Sąd uznał za w pełni wiarygodne.

Sąd oparł się także na zeznaniach świadka Z. G., który co prawda nie pamiętał okoliczności zawarcia umowy z powodem, przedstawił jednakże wiedzę odnośnie tego, jak powinna wyglądać procedura zawierania kredytów denominowanych.

Sąd pominął wnioski dowodowe stron postępowania o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, uznając iż dowód ten jest nieistotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w zakresie żądania ewentualnego, tj. żądania ustalenia nieważności umowy kredytu hipotecznego z dnia 30 maja 2005 r. nr (...).

Umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy stronami była umową kredytu tzw. indeksowanego. Umowa kredytu indeksowanego stanowi szczególny rodzaj umowy kredytu bankowego, w której kredyt zostaje udzielony i wypłacony w walucie polskiej, a rozliczany w walucie obcej. Strony umawiają się bowiem, że kwota kapitału kredytu wyrażono początkowo w walucie polskiej zostanie – w drodze indeksacji – przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. W związku
z tym w miejsce pierwotnego zobowiązania do zwrotu wskazanej w umowie kwoty wyrażonej w złotych powstaje zobowiązanie do zwrotu równowartości tej kwoty w walucie indeksacji. Zobowiązanie kredytobiorcy stanowi kwota wyrażona w walucie obcej i od tej kwoty naliczane są należne bankowi odsetki.

Powód zarzucał, że wprowadzony do umowy mechanizm indeksacji stanowi niedozwoloną klauzulę umowną. W ramach roszczenia głównego powód żądał uznania, iż zawarte w umowie klauzule waloryzacyjne stanowią niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą powoda, jednakże umowa bez tych klauzul pozostaje nadal ważna i może funkcjonować w obrocie. Na wypadek nie podzielnia powyższego stanowiska powód sformułował roszczenie ewentualne, tj. żądanie ustalenia nieważności umowy kredytowej wobec uznania, iż po wyeliminowaniu klauzul przeliczeniowych umowa nie może być wykonywana i jest w związku z tym nieważna.

Pozwany Bank nie kwestionował faktu zawarcia z powodem umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do (...) oraz posiadania przez powoda statusu konsumentów. Negował jednak niedozwolony charakter mechanizmu indeksacji przewidzianego w umowie.

W ocenie Sądu należy uznać, iż konstrukcja kredytu indeksowanego jest sprzeczna z właściwością (naturą) stosunku prawnego. W przedmiotowej umowie połączono stosunek prawny wynikający z art. 69 Prawa bankowego – regulacja umowy kredytu z klauzulą waloryzacyjną określoną w art. 358 ¹ § 2 k.c. Sprzeczne z właściwością - naturą stosunku zobowiązaniowego są zasady ustalania zobowiązania kredytobiorcy oraz zasady ustalania jego świadczenia. Zasadnie wskazuje powód, iż wprowadzenie indeksacji do umowy kredytowej doprowadziło do umieszczenia w umowie elementów niedoregulowanych, nieweryfikowanych, co musi prowadzić do uznania tak skonstruowanej umowy za nieważną. W przedmiotowej umowie kredytowej kwota kredytu dla pozwanego stanowi inną wartość i jest określona inną walutą niż kwota kredytu dla konsumenta. Kwota kredytu dla pozwanego jest określona nominalnie i znana w momencie podpisywania umowy. Kwota kredytu - zobowiązanie konsumenta została jedynie pośrednio uregulowana w umowie (poprzez odwołanie do kursu kupna (...) z tabeli kursowej banku), nie jest znana w momencie podpisania umowy oraz nie wyznacza realnego maksymalnego pułapu wysokości zobowiązania kredytobiorcy w zakresie kwoty kapitału. Ostateczna wartość majątkowa zobowiązania kredytobiorcy jest określona dopiero w chwili spłaty kredytu. W rzeczywistości zatem konsument nie zna wysokości swojego zobowiązania nie tylko w momencie podpisania umowy, ale także w momencie wypłaty transz kredytu i określenia kwoty zadłużenia w (...). Podanie kwoty zadłużenia w (...) nie oznacza bowiem, że konsument wiedział do czego jest zobowiązany. Mógł bowiem wykonywać to zobowiązanie jedynie przez zapłatę w PLN, która jest zmienna w czasie w zależności od kursu (...), ale też zależna od wyznaczonego przez bank kursu w Tabeli kursowej. Wobec powyższego zasadne jest twierdzenie powoda, iż przedmiotowa umowa nie określa zobowiązania kredytobiorcy, rzeczywistej kwoty kredytu, waluty kredytu i zasad spłaty kredytu. Powoduje to, iż umowa o kredyt indeksowany prowadzi do obejścia przepisów prawa bakowego, w szczególności art. 69 Prawa bankowego. Sankcja za zawarcie umowy nieokreślającej wymaganego przez ustawodawcę minimum jest nieważność umowy. Indeksacja stanowiąca bowiem główny przedmiot umowy, jest sprzecza, jak zasadnie wskazuje strona powodowa, z zasadą nominalizmu świadczeń pieniężnych oraz art. 69 prawa bankowego. Wprowadza nieograniczone, jednostronne ryzyko walutowe po stronie konsumenta bez mechanizmów zabezpieczających w umowie, stosuje dwa różne kursy w obrębie jednej umowy.

Kolejnym argumentem uzasadniającym uznanie przedmiotowej umowy za nieważną jest zamieszczenie w jej treści postanowień zawierających niedozwolone klauzule umowne.

Ocena zasadności powództwa w niniejszej sprawie wymaga oceny zapisów umowy zawierających klauzule przeliczeniowe w kontekście normy z art. 385 ¹ § 1 k.c. Zgodnie z powyższym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenie stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z zapisem § 2 powyższego przepisu jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Powyższa regulacja prawna winna być przy tym interpretowana w sposób zgodny z prawem wspólnotowym, tj. przede wszystkim z Dyrektywą Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE L 1993/95/29). Z art. 3 i 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a także z pkt 1 lit j i l oraz pkt 2 lit. b i d załącznika do tej dyrektywy wynika, że „do celów przestrzegania wymogu przejrzystości zasadnicze znaczenie ma kwestia, czy umowa wskazuje w sposób przejrzysty powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty obcej, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak aby konsument mógł przewidzieć, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne”. Zwrot „w innych warunkach” oznacza, że w momencie zawarcia umowy, konsument powinien móc przewidzieć to, co będzie w momencie spłaty poszczególnych rat miesięcznych. Ocena świadomości konsumenta przy zawieraniu umowy jest możliwa jedynie w ramach kontroli incydentalnej, a wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

W świetle powyższych regulacji, aby określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za „niedozwolone postanowienie umowne" (abuzywne, czy też nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 93/13), spełnione muszą zostać następujące warunki: 1) zawarcie umowy z konsumentem, 2) brak indywidualnego uzgodnienia postanowienia umownego, 3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, 4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

Dokonując analizy łączącej strony umowy kredytowej w ocenie Sądu należy przyjąć że z uwagi na to, iż w wykonaniu opisanej wyżej umowy nie doszło do transferu wartości dewizowych, umowy łączącej strony nie można określić, jako umowy o kredyt walutowy. Kredyt udzielony powodowi był tylko waloryzowany do kursu franka szwajcarskiego ( (...)). Kwota kredytu obejmowała 113.751,78 PLN, które faktycznie jednorazowo wypłacono powodowi. Pozwany przekazał powodowi wskazaną kwotę PLN, stanowiącą równowartość określonej ilości franków szwajcarskich. Wartość ta była ustalona w odniesieniu do ceny franka szwajcarskiego obowiązującej w banku w dniu wypłaty kredytu. Powód miał natomiast spłacać kredyt w złotówkach, według ceny sprzedaży franka szwajcarskiego, obowiązującej w banku w dniu wpłacenia konkretnej raty. Wartość kredytu wyrażona została w złotówkach. Podobnie wypłata kwoty kredytu. Włączenie do postanowień umowy kredytu klauzul waloryzacyjnych skutkowało tym, że wysokość zobowiązania powoda (wyrażonego w walucie polskiej) została zmodyfikowana innym miernikiem wartości, przełamując zasady takie, jak nominalizm i określoność świadczenia. Uruchomienie kredytu nastąpiło w złotych polskich według kursu kupna, natomiast spłata kredytu ustalana była w oparciu o kurs sprzedaży. Zdaniem Sądu, takie zastrzeżenie zawarte w umowie stanowi nadto rodzaj ukrytej prowizji banku. Kredytobiorca zaciągając i spłacając kredyt, nawet tego samego dnia i przy niezmienionym kursie waluty, zobowiązany byłby bowiem do spłaty wyższej kwoty, aniżeli pożyczyłby. Przyjęte w umowie stron klauzule przeliczeniowe nie wskazywały przy tym obiektywnych czynników ustalania kursu walutowego.

Mając powyższe na uwadze Sad uznał, iż zawarte w zapisach § 2 ust. 1, § 3 ust. 2 § 5 ust. 3-5 umowy, § 9 Regulaminu postanowienia określające klauzule przeliczeniowe są niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. i jako takie nie wiążą stron i w istotny sposób wpływają na ważność umowy kredytowej.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W ocenie Sądu, należy przyjąć, że opisane wyżej klauzule waloryzacyjne (odniesienie do innej waluty) i tzw. spready (różne kursy tej waluty) „określają główne świadczenia stron” umowy kredytu bankowego (indeksowanego) w rozumieniu art. 385 ¹§ 1 k.c. Odnoszą się one bowiem bezpośrednio do samych elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego, tj. do oddania i zwrotu podstawowej sumy kredytowej (wyrażonej w złotych).

Bezspornym w ocenie Sądu, że powód zawierając umowę kredytową był konsumentem w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Z okoliczności zawarcia umowy wynika, że sporne, kwestionowane przez powoda, postanowienia nie zostały indywidualnie z nim uzgodnione. Umowę zawarto jako ramową, z wykorzystaniem wzorca banku. Sporne klauzule nie były przedmiotem negocjacji, tymczasem kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, rozumiane, jako nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków. Zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy, powinny zaś uwzględniać takie wartości, jak: uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność. Im powinny odpowiadać postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta. Cytowane wyżej klauzule nie pozwalają na realizację takich wartości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 lipca 2017r., I ACa 143/17).

Sąd podziela przy tym w pełni argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019r. w sprawie II CSK 19/18, gdzie Sąd Najwyższy wskazał, iż: „przyjmuje się, że postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20czerwca 2018 r., III CZP29/17, OSNC 2019, nr 1, poz. 2). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC -ZD 2017 , nr 1, poz. 9; z dnia 27listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ., z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.). Sporna umowa kredytu została zawarta przed zmianą ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2187 ) dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz.984), którą wprowadzono uregulowania, iż umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo -odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a pr. bank.) oraz, że w przypadku takich umów kredytu, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie (art. 69 ust. 3 pr. bank.).W kredycie denominowanym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej, a zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś w przypadku kredytu indeksowanego, kwota kredytu jest podana w walucie krajowej, ale zostaje przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu. W obu rodzajach kredytu kredytobiorca jest zobowiązany spłacać raty w walucie krajowej na podstawie klauzuli przeliczeniowej zgodnie z bieżącym kursem sprzedaży waluty obcej określonym przez bank-kredytodawcę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do kredytów zawieranych przed tą nowelizacją prawa bankowego zostało już wyjaśnione, że dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (por. wyrok z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, nie publ. oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., VCSK 445/14, nie publ.). Jednak mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (por. wyrok z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, nie publ.). Do celów przestrzegania przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta wymagania przejrzystości zasadnicze znaczenie ma to, czy umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C -26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy indeksacja prowadząca do zmiany wysokości świadczenia zobowiązanego stanowi w istocie wariant waloryzacji sądowej, mają zatem zastosowania do niej przesłanki określone w art. 358 ¹§ 3 k.c. nakazujące rozważenie interesów stron i zasad współżycia społecznego w określaniu zmiany wysokości umownego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku z dnia 1 marca 2017r., IV CSK 285/16, nie publ.).”

W ocenie Sądu nie można uznać za zgodnego z wymogami dobrej wiary postanowienia umowy stanowiącego podstawę do obciążenia ryzykiem kursowym kredytobiorcę, jeżeli taki kredytobiorca poprzez treść projektu umowy: nie został uświadomiony, że ze skorzystaniem z kredytu wiąże się nieograniczone i nieprzewidywalne ryzyko kursowe, które może doprowadzić do sytuacji, gdy spłata kredytu będzie przerastać możliwości ekonomiczne kredytobiorcy; nie zapoznał się z symulacją obrazującą wzrost kosztów obsługi spłaty kredytu i samego zadłużenia kredytowego w sytuacji silnej deprecjacji złotówki i wzrostu oprocentowania, aby mógł sobie uświadomić – w oparciu o konkretne liczby i kwoty – jakie grozić mu będzie zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku „zmaterializowania się” ryzyka kursowego.

Treść łączącej strony umowy nie spełnia powyższych wymogów. W treści umowy brak jest informacji, które rzeczywiście uświadamiałyby powodowi jako kredytobiorcy skalę ryzyka kursowego i wpływ znaczącego wzmocnienia się waluty (...) i wzrostu oprocentowania na wysokość zadłużenia, rat kredytowych i obsługi spłaty kredytu. Z zeznań powoda wynika, iż podpisał umowę nie mając żadnej wiedzy odnośnie istoty zaciąganego zobowiązania, treści umowy nikt mu bowiem nie objaśniał. Podpisanie przez powoda oświadczenia, iż jest świadomy ryzyka kursowego nie oznacza, iż został on należycie uświadomiony o ryzyku kursowym. Powyższa informacja jest na tyle ogólna, że nie prowadzi do wyjaśnienia kredytobiorcom rzeczywistej skali zagrożenia w przypadku znaczącego wzrostu kursu waluty.

Rażące naruszenie interesów konsumenta wynika natomiast przede wszystkim z nierównomiernego rozłożenia ryzyka kursowego, przejawiającego się w przerzuceniu praktycznie całego ryzyka na kredytobiorców, co było generowane przez klauzule wyliczające należności. Na skutek tych postanowień wymagalne należności powoda zostało uzależnione od bieżącego kursu (...). Powód został wystawiony na nieograniczone ryzyko kursowe, podczas, gdy ryzyko kursowe Banku, gdyby nawet nie zabezpieczył się przed nim, co najwyżej teoretycznie ograniczało się do spadku kursu (...)/PLN do poziomu zerowego.

W świetle przedstawionej powyżej argumentacji należy wskazać, iż o niedozwolonym charakterze Klauzul Przeliczeniowych świadczy nie tylko arbitralne prawo Banku do ustalania przez siebie kursów (...)/PLN, ale przede wszystkim przerzucenie na powodów ryzyka kursowego, o którego potencjalnych negatywnych skutkach i ich skali oraz prawdopodobieństwie wystąpienia, pozwani nie zostali uświadomieni przez Bank.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż zawarte w zapisach § 2 ust. 1, § 3 ust. 2 § 5 ust. 3-5 umowy, § 9 Regulaminu postanowienia określające klauzule przeliczeniowe są niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Wobec powyższego należy rozważyć, jaki skutek dla ważności umowy ma wyeliminowanie powyższych klauzul przeliczeniowych, czy łącząca strony umowa kredytowa pozbawiona klauzul waloryzacyjnych może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Rozstrzygnięcie powyższej kwestii warunkuje uznanie zasadności bądź powództwa głównego, bądź powództwa w zakresie roszczenie ewentualnego o stwierdzenie nieważności umowy.

Sąd nie podziela argumentacji przedstawionej przez pełnomocnika powoda, iż po wyeliminowaniu klauzul waloryzacyjnych możliwe jest dalsze obowiązywanie umowy kredytowej. W ocenie powoda usunięcie klauzuli waloryzacyjnej nie tworzy żadnej luki, nie ma bowiem konieczności przeliczania świadczenia wyrażonego w złotych na walutę obcą, jako że przedmiotowy kredyt jest kredytem złotowym i miał taki charakter od samego początku. Umowa kredytu bez mechanizmu waloryzacji, zdaniem powoda, nie jest zatem kontraktem z luką, jest jedynie umową bez mechanizmu waloryzacji i bez tej klauzuli jest możliwe ustalenie wysokości zobowiązania w świetle treści pozostałych postanowień umownych. Umowa pozbawiona klauzul indeksujących przestaje być powiązana z w sposób niedozwolony z kursem waluty obcej, natomiast zachowuje swoją moc w pozostałym zakresie, tj. co do wysokości oprocentowania i zasad spłaty kredytu. W ocenie Sądu wyeliminowanie klauzul indeksacyjnych wyłącza możliwość dalszego trwania umowy i rodzi konieczność stwierdzenia nieważności umowy kredytowej.

Odwołując się do orzecznictwa (...), w tym wyroku z dnia 3 października 2019r. w sprawie C-260/18 (K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank, pkt 59-61) należy wskazać, iż zgodnie z dotychczasową linią orzecznictwa, uzupełnienie umowy o postanowienia wywodzone z ogólnych reguł prawa cywilnego jest niedopuszczalne. Wypełnienie luki powstałej po eliminacji nieuczciwych postanowień umownych jest możliwe tylko i wyłącznie, gdy zostaną spełnione kumulatywnie następujące warunki : brak uzupełnienia umowy prowadzi do upadku całej umowy, upadek umowy byłby niekorzystny dla konsumenta, istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego stosunku prawnego, a uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości. W ocenie Sądu przedmiotowa umowa kredytowa pozbawiona mechanizmu indeksacji jest umową, która nie może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Podzielając argumentację zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r. (V CSK 382/18), należy wskazać, iż zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule kształtujące mechanizm indeksacji, określają główne świadczenie kredytobiorcy. Indeksacja jest elementem przedmiotowo istotnym dla tego rodzaju umów. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W ocenie Sądu zasadnym jest przyjęcia, że opisane wyżej klauzule waloryzacyjne (odniesienie do innej waluty) i tzw. spready (różne kursy tej waluty) „określają główne świadczenia stron” umowy kredytu bankowego (indeksowanego) w rozumieniu art. 385 ¹§ 1 k.c. Odnoszą się one bowiem bezpośrednio elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego. Odwołując się do argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu przywołanego powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego o zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić, gdy na skutek eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji, dojdzie do przekształcenia kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany wg stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Jednakże taka daleko idące przekształcenie umowy prowadzi do powstania umowy o odmiennej istocie i charakterze. Oznacza to, że po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych, utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością.

Stwierdzenie abuzywności postanowień umownych powoduje zatem, w ocenie Sądu, że przedmiotowa umowa jest nieważna ex tunc i ex lege . Eliminacja ze stosunku prawnego postanowień uznanych za abuzywne prowadzi bowiem do zniweczenia całego stosunku prawnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał żądanie sformułowane jako roszczenie główne za niezasadne i oddalił powództwo w tym zakresie jako nie znajdujące prawnego ani faktycznego uzasadnienia. W tej sytuacji możliwym i koniecznym było rozważnie przez Sąd argumentacji stanowiącej uzasadnienie roszczenia ewentualnego o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej i zasądzenie kwoty 115.586,93 zł z tytułu nienależnego świadczenia spełnionego na podstawie dotkniętej nieważnością umowy.

Przedstawiona powyżej argumentacja uzasadnia w ocenie Sądu w pełni stwierdzenie nieważności umowy kredytowej. Po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym.

Powód, wbrew twierdzeniom pozwanego, ma interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności łączącej go z pozwanym umowy kredytowej, niezależnie od zasadności zgłoszonego żądania zasądzenia zwrotu nienależnego świadczenia. Strony łączy bowiem stosunek prawny o charakterze długoterminowym, który nie został jeszcze, zgodnie z jego treścią wykonany. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania świadczeń na rzecz banku w przyszłości, daje zatem podstawę do zaprzestania spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie Sądu usuwa więc wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia Banku wynikające z umowy.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. orzekł jak w punkcie drugim wyroku.

Uznanie klauzul przeliczeniowych za postanowienia niedozwolone skutkuje uznaniem łączącej strony umowy za nieważną i koniecznością rozliczenia świadczeń wzajemnie spełnionych przez strony. Skutkiem uznania spornej umowy za nieważną jest obowiązek zwrotu przez obie strony tego, co sobie nawzajem świadczyły wobec odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia – art. 410 k.c.

W okresie od dnia zawarcia umowy do 28 stycznia 2020r. powód uiścił na rzecz pozwanego z tytułu realizacji przedmiotowej umowy łącznie kwotę 131.796,43 zł.

W okresie od dnia 8 czerwca 2008r. do dnia 28 stycznia 2020r. powód uiścił na rzecz pozwanego tytułem rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 115.586,93 zł i takiej też kwoty żądał z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia w związku z unieważnieniem umowy.

Sąd uznał za niezasadny podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia powoda. Skoro bowiem do zwrotu świadczeń spełnionych przez strony na podstawie umowy ma zastosowanie reżim zwrotu nienależnego świadczenia, dotyczy to także reguł przedawnienia roszczenia. W ocenie Sądu należy uznać, iż co do zasady termin przedawnienia roszczeń konsumentów może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji o powołaniu się na całkowitą nieważność umowy. Powodowie podjęli taką decyzję ostatecznie w dniu wniesienia pozwu, wobec tego brak jest podstaw do uznania roszczenia za przedawnione.

W zasadzie zatem usprawiedliwione jest roszczenie powoda o zapłatę kwoty odpowiadającej sumie uiszczonych rat (powód żądał zapłaty kwoty 115.586,93 zł).

Jednocześnie jednak pozwany Bank podniósł zarzut potrącenia z przysługującej mu wierzytelności w wysokości udzielonego kredytu, tj. kwoty 354.388,16 zł przy czym pozwany ograniczył żądanie potrącenia do wysokości wierzytelności niższej.

Tak jak w przypadku świadczenia powoda, świadczenie Banku, wobec uznania umowy za nieważną, jest nienależne, a konsekwencji powód jest obowiązany do zwrotu otrzymanego kapitału.

Wierzytelności stron nadają się do potrącenia stosownie do warunków z art. 498 § 1 k.c., stanowiącego: gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie przedmiotem obu wierzytelności jest kwota pieniężna, obie wierzytelności są wymagalne i – jak wyjaśniono wyżej – nie uległy przedawnieniu, w związku z czym mogą być dochodzone przed sądem.

Zgodnie z art. 499 k.c., potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności w odpowiedzi na pozew. Stosownie do art. 61 § 1 k.c., oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią.

W przedmiotowej sprawie oświadczenie o potrąceniu zostało złożone nie bezpośrednio powodowi, ale w piśmie doręczonym pełnomocnikowi powoda. Powód oświadczył jednakże, iż zapoznał się z treścią odpowiedzi na pozew, a zatem także w zawartym w jej treści zgłoszonym przez pozwanego zarzutem potrącenia. Wobec powyższego należało uznać, iż oświadczenie o potrąceniu zostało skutecznie złożone wobec powoda.

Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.). Wierzytelność powoda była niższa od wierzytelności pozwanego w związku z czym uległa w całości umorzeniu, dlatego powództwo o zapłatę podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie 1 k.p.c. Sąd orzekł
o wzajemnym zniesieniu kosztów, ponieważ uwzględnione zostało jedno z dwóch żądań zawartych w pozwie, a zatem stopień przegrania sprawy przez każdą ze stron jest porównywalny.