Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2021r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Renata Lech

Protokolant: sekretarz sądowy Daria Bernacka

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2021r. w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa A. H. i J. H.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów A. H. i J. H. kwotę 43.138,27 zł (czterdzieści trzy tysiące sto trzydzieści osiem złotych 27/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 lutego 2020r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów A. H. i J. H. kwotę 4.634,00 zł (cztery tysiące sześćset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 594/21

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 19 marca 2020r. skierowanym przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. powodowie A. H. i J. H., reprezentowany przez pełnomocnika radcę prawnego W. B., wnosili w ramach roszczenia głównego o:

- zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwoty 43.138,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2020r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 2 kwietnia 2010r. do 2 grudnia 2019r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu konsolidacyjnego nr KK/ (...) z dnia 26 maja 2008r. niedozwolonych postanowień umownych oraz zasądzenie kosztów postępowania (w tym kosztów zastępstwa procesowego wysokości dwukrotności stawki minimalnej) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W piśmie procesowym z dnia 23 marca 2021r. pełnomocnik powodów podtrzymał powyższe żądanie jako żądanie główne pozwu i jedocześnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższych żądań w wyniku przyjęcia przez Sąd, że strony nie pozostają związane stosunkiem prawnym kredytu i istnieją przesłanki do stwierdzenia nieważności umowy kredytu, wstąpił z żądaniem ewentualnym, wnosząc w ramach roszczenia ewentualnego o:

- zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów 87.421,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 lutego 2020r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 2 kwietnia 2011r. do 2 grudnia 2019r. w związku z wykonaniem umowy kredytu konsolidacyjnego nr KK/ (...) z dnia 26 maja 2008r. oraz o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu w związku z nieważnością umowy kredytu konsolidacyjnego nr KK/ (...) z dnia 26 maja 2008r. oraz zasądzenie kosztów postępowania (w tym kosztów zastępstwa procesowego wysokości dwukrotności stawki minimalnej) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powyższego żądania powodowie wskazali, iż umowa zawarta pomiędzy nimi a pozwanym miała za przedmiot kredyt udzielony w złotych polskich, co wynika wprost z § 2 ust. 1 umowy określającej kwotę kredytu wyrażoną w tej walucie (kwota 99.990,00 zł). Zgodnie z § 7 ust. 1 umowy, powodowie jako kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kwoty kredytu w (...) ustaloną w złotych polskich - z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) S.A. Natomiast zgodnie z § 9 ust. 1 umowy, prawnym zabezpieczeniem kredytu jest hipoteka kaucyjna do kwoty 169.983,00 zł.

O złotówkowym charakterze umowy kredytowej świadczy także okoliczność, że zgodnie z ówcześnie obowiązującym art. 358 § 1 k.c. z zastrzeżeniem, wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim. Ten stan prawny uległ zmianie dopiero z dniem 24 stycznia 2009 r. poprzez wprowadzenie „ustawą z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny uraz ustawy - Prawo dewizowe" ( Dz.U. 228, poz. 1506) następującego brzmienia: J 1 Jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. 52. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana. W dniu zawarcia umowy o kredyt wskazany zapis nie obowiązywał. Nawet gdyby obowiązywał, nie mógłby on znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie, z uwagi na fakt, że dotyczy on zobowiązań wyrażonych w walucie obcej, a z taką nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. F. szwajcarski stanowi bowiem jedynie miernik wartości, a nie walutę zobowiązania.

Z treści umowy kredytowej zawartej przez powodów wynika, że frank szwajcarski stanowił miernik wartości, a przez pozwanego określony został jako waluta indeksacji (§ 2 ust. 2), a nie waluta waloryzacji. Podkreślenia wymaga fakt, że istotą samej waloryzacji jest zapobieganie utracie wartości pieniądza (zapobieganie inflacji), zaś zastosowanie w przedmiotowej umowie przeliczenia do franka szwajcarskiego wypłaty kwoty kredytu, jak i spłaty, nie tylko nie zapobiega inflacji, ale stanowi nielegalny - bo niezgodny z naturą stosunku zobowiązaniowego (kredytu) mechanizm, stanowiący faktycznie dodatkowy zysk banku (poza prowizją i odsetkami)(por. wyrok SO w Łodzi z dnia 24.12.2018 r. sygn. akt III Ca 1969/17).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2187) kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu. Z literalnego brzmienia tego przepisu wynika już, że bank nie może żądać od kredytobiorcy zwrotu większej kwoty środków pieniężnych aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji liczby środków pieniężnych (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 styczna 2016 r„ sygn. akt I CSK 1049/14).

Z kolei w świetle art. 69 ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego, w kwestionowanym wzorcu winna zostać wskazana całkowita kwota udzielonego kredytu wyrażona w złotych polskich w dacie zawarcia umowy. Alternatywnie w umowie mógł zostać wskazany pośredni, ale jednoznaczny w dacie zawarcia umowy i zrozumiały dla powodów mechanizm, umożliwiający określenie dokładnej wysokości kredytu w złotych na dzień podpisania umowy, co jednak nie miało miejsca. Pozwany posłużył się bowiem ogólnym odwołaniem do indeksacji nominalnej kwoty kredytu przy użyciu kursu (...). Pozwany oddał do dyspozycji powodów łączną kwotę 99.989,98 zł ze wskazaniem, że wypłacona kwota jest przeliczana zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Powodowie od dnia zawarcia umowy kredytowej nie wpłacali na rzecz pozwanego żadnej kwoty w walucie obcej - (...), ani też nie otrzymali od pozwanego żadnej kwoty kredytu w walucie indeksacji, tj. (...).

W ocenie powodów w treści umowy oraz regulaminu znajdują się postanowienia umowne zawarte w § 2 ust. 2, § 7 ust. 1 oraz § 8 ust. 3, § 9 ust. 4, § 10 ust. 4, § 10 ust. 5, § 11 ust. 4, § 12 ust. 3 oraz § 13 ust. 4 regulaminu – w zakresie klauzuli waloryzacyjnej, które są postanowieniami abuzywnymi.

Powodowie prezentują stanowisko, że eliminacja klauzuli umownej uznanej za bezskuteczną nie może prowadzić do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony.

Umowa kredytu bez mechanizmu indeksacji nie jest zatem kontraktem z luką, lecz jest jedynie umową bez klauzuli umożliwiającej indeksację wysokości świadczeń stron, zaś w świetle treści pozostałych postanowień umownych i przy pominięciu klauzul przeliczeniowych możliwe jest ustalenie wysokości zobowiązania zarówno banku jak i kredytobiorcy. Skoro zatem luka w sensie prawnym w ogóle nie występuje, to nie tylko nie ma potrzeby jej uzupełniania, ale również nie ma potrzeby określania innych skutków przedmiotowej czynności prawnej niż te, które bezpośrednio wynikają z treści tej czynności, w brzmieniu obowiązującym po usunięciu nieuczciwych klauzul.

W ocenie powodów, przyjęcie koncepcji, że postanowienia uznane za abuzywne nie są zastępowane żadnymi innymi normami jest prawidłowym rozwiązaniem problemu, znajdującym oparcie w bezwzględnie obowiązujących przepisach prawa (art. 385 ¹ S 2 k. c„ art. 6 ust. 1 Dyrektywy nr 93/13) i potwierdzonym w poglądach judykatury oraz doktryny. W rezultacie uzasadnione jest również twierdzenie, że łączący strony stosunek zobowiązaniowy nie przewiduje mechanizmu indeksacji i jest umową kredytu, którego wysokość została ostatecznie i jednoznacznie określona w złotych polskich, a jego spłata powinna następować w określonych w umowie terminach i ze wskazanym tam oprocentowaniem. Dodatkowo, dalsze wykonywanie umowy w oparciu o zmienione kryteria, będzie również urzeczywistnieniem celu przewidzianego w art. 7 Dyrektywy nr 93/13 w zakresie utrzymania długofalowego efektu zniechęcającego przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych warunków kontraktowania.

Podsumowując, powodowie wskazali, iż podstawa prawna dochodzonego roszczenia materializuje się w treści art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z brzmieniem § 2 art. 410 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Stwierdzenie abuzywności dotyczące kwestionowanych postanowień jest w skutkach równoważne ze stwierdzeniem ich bezskuteczności od chwili zawarcia umowy. Wskazać należy, że pozwany w zawartej umowie, posłużył się postanowieniami umownymi, które określane są, jako klauzule niedozwolone i jako takie nie wiążą powodów. Ryzyko sporządzenia i wykorzystywania takiego wzorca obciąża autora treści umowy - czyli pozwanego, albowiem mógł on nie korzystać z wzorca zawierającego zapis abuzywny. Po wtóre, pozwany jest przedsiębiorcą, którego należytą staranność bada się według miernika określonego w art. 355 § 2 k.c., a nie może ulegać wątpliwości, że staranności przy formułowaniu kwestionowanych zapisów zabrakło, gdyż są niejednoznaczne i godzą w sposób rażący w interesy powodów i naruszają dobre obyczaje. W świetle uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r„ sygn. akt III CZP 29/17, Sąd Najwyższy rozstrzygając zagadnienie prawne przedstawione przez Rzecznika (...), orzekł, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ S1 k. c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy.

Powodowie podkreślili, iż jednym pozwem poszukują ochrony prawnej umożliwiającej im uwolnienie się od postanowienia nieuczciwego i doprowadzenia do stanu sprawiedliwości i równości kontraktowej. Mając na uwadze treść art. 321 § 1 k. p. c., powodowie uważają za stosowne przedstawić Sądowi do rozstrzygnięcia dwa żądania - główne i ewentualne, które w ocenie powodów prowadzą do realizacji celu określonego w art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Powodowie zachowali przy tym stosowną gradację żądań, wskazując w ramach żądania głównego roszczenie zmierzające do zasądzenia roszczenia z tytułu nadpłaconych rat kredytu, które są wynikiem zastosowania w umowie nieuczciwych postanowień dotyczących indeksacji. W przypadku nieuwzględnienia tego żądania i uznania, że umowa nie powinna pozostać w obrocie prawny powodowie domagają się ustalenia nieważności umowy w całości i zasądzenia świadczenia z tym związanego. Wskazują jednocześnie, iż zgodnie z przyjętą wykładnią art. 6 ust 1 Dyrektywy 93/13 oraz w ślad za aktualnym orzecznictwem (...), to do konsumenta należy decyzja, czy będzie on dążyć do tzw. „odfrankowienia” umowy kredytowej, czy do jej nieważności. Sąd Najwyższy wziął bowiem pod uwagę odpowiedź na zadane pytanie prejudycjalne w kwestii uwzględnienia woli konsumenta co do skutków powalania się na niedozwoloną klauzulę umowną, w której (...) uznał, że wola konsumenta, który uważa, iż stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego postanowienia i utrzymanie umowy w mocy. Tym samym Dyrektywa sprzeciwia się, w przypadku braku wyraźnej woli samego konsumenta utrzymaniu w mocy nieuczciwych warunków umowy, które w chwili rozstrzygnięcia sporu ocenia się jako obiektywnie korzystne dla niego. Do sądu krajowego zatem należy, na podstawie prawa krajowego i zgodnie z prawem Unii Europejskiej, dokonanie oceny w zakresie kwalifikacji nieuczciwego charakteru.(...) W świetle powyższego, to przede wszystkim od świadomego wyboru konsumenta zależy kierunek rozstrzygnięcia sądu. Kredytobiorca może więc domagać się utrzymania umowy kredytowej bez niewiążących go postanowień umownych albo żądać jej unieważnienia w całości. To konsument decyduje zatem w istocie, które rozwiązanie jest dla niego najkorzystniejsze. Zwraca się uwagę na to, że dalsze obowiązywanie umowy, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych, jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, wobec czego, jeżeli on nie uznaje takiego rozwiązania za korzystne dla niego, to może domagać się unieważnienia umowy kredytowej w całości (Sąd Apelacyjny w Szczecinie., sygn. akt I ACa 257/19).

Powodowie podkreślili, że ich pierwotnym żądaniem jest żądanie określone w treści pozwu (zapłata z tytułu nadpłaconych rat kredytu). W sytuacji natomiast, gdyby Sąd uznał, że umowa kredytu łącząca strony pozostawała nieważną z uwagi na wskazane powyżej fakty, powodowie wnoszą o zasądzenie kwoty określonej w ramach roszczenia ewentualnego przy uwzględnieniu argumentacji wskazanej w toku procesu oraz o ustalenie nieważności umowy. W takim przypadku bowiem pozwana w dalszym ciągu pozostawałaby bezpodstawnie wzbogaconą kosztem powodów o kwotę dochodzonego żądania (k. 3-33, 308-312).

Pozwany (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. , reprezentowany przez pełnomocnika adwokata P. W., nie uznał żądania pozwu i wniósł o oddalanie powództwa zarówno w wersji pierwotnej, jak i rozszerzonej oraz o zasądzenie kosztów procesu. Pozwany zakwestionował roszczenie tak co do zasady, jak i wysokości. Pozwany podnosił, że kwestionowane przez stronę powodową klauzule Umowy kredytowej, w szczególności postanowienia odnoszące się do indeksacji udzielonego kredytu oraz zasad rozliczania spłat dokonywanych przez stronę powodową, jak również pozostałe postanowienia Umowy kredytowej i Regulaminu, nie stanowią niedozwolonych klauzul umownych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 Kodeksu cywilnego, a ty m samym klauzule te, podobnie jak cała Umowa kredytowa, wiążą stronę powodową. Umowa nie jest bezwzględnie ani względnie nieważna. Z uwagi na powyższe, wszelkie roszczenia strony powodowej są bezzasadne. Przed zawarciem Umowy kredytowej strona powodowa była stroną umowy kredy tu konsolidacyjnego w walucie (...) analogicznej do Umowy kredytowej z pozwaną.

Zatem doskonale zdawała sobie sprawę z ryzyka kursowego i mechanizmów wykonywania takich umów oraz posiadała doświadczenie w analizowaniu treści umów kredytowych w walucie obcej ( (...)).

W ocenie pozwanej stwierdzenie bezskuteczności całej indeksacji, w sytuacji której zarzut strony powodowej pod adresem Banku dotyczy w praktyce spreadu (nie zostało zakwestionowane, że kurs z tabeli Banku nie odbiegał od kursów rynkowych ani to, że był zbliżony do średniego kursu NBP), jest nieproporcjonalne, a nadto sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz uczciwego obrotu. Za pozbawione podstaw należy uznać oczekiwanie strony powodowej, wyrażone w treści pozwu, że w przypadku, gdyby Sąd uznał, że wskazane przez stronę powodową postanowienia umowne mają charakter abuzywny, to Sąd umożliwi jej zachowanie wszystkich korzyści płynących z faktu zaciągnięcia kredytu indeksowanego do (...). tj. utrzymanie oprocentowania kredytu znacząco korzystniejszego niż w przypadku kredytów w walucie polskiej, przy jednoczesnej spłacie kredytu jak gdyby był do kredyt zaciągnięty w walucie polskiej. Rozwiązanie według modelu antycypowanego przez stronę powodową uznać należałoby za głęboko niekonsekwentne a przy tym systemowo niesprawiedliwe z punktu widzenia uczestników obrotu, którzy mając świadomość ryzyka kursowego na poziomie porównywalnym z poziomem świadomości strony powodowej, zdecydowali się na zaciągnięcie znacznie mniej korzystnie oprocentowanego kredytu w walucie polskiej, chcąc wyeliminować owo ryzyko kursowe, które mogło - lecz nie musiało - zaktualizować się w sposób niekorzystny dla kredytobiorców. W razie uznania przez Sąd za abuzywne postanowień Umowy i Regulaminu, przewidujących zastosowanie kursu kupna (...) z (...) Banku (...) S.A., przy zachowaniu w mocy pozostałych postanowień umownych, umowa zachowałaby charakter umowy o kredyt indeksowany do (...) i nadawałaby się do wykonania mając na uwadze art. 69 Prawa bankowego i art. 65 k.c., ewentualnie przy czym w miejsce kursów określonych w (...) Banku (...) S.A. należałoby raczej zastosować średni kurs NBP (ewentualnie pozostawić kursy Banku jako kursy rynkowe). Strona powodowa wywodzi zatem błędne skutki z postulowanej przez siebie okoliczności abuzywności tych postanowień umownych.

Pozwany podkreślił, iż kwestionowane przez stronę powodową klauzule umowne są sformułowane w sposób precyzyjny i jednoznaczny - przez co nie stanowią niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 111 ust. 1 Prawa bankowego Bank publikuje tabele kursowe, zatem kurs poddaje się weryfikacji. Dopuszczalność indeksacji kredytu hipotecznego została potwierdzona wprost w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, jak również przez ekspertów z dziedziny bankowości, finansów i rynku walutowego.

Pozwany wskazał, iż kwestionowane przez stronę powodową klauzule umowne zostały indywidualnie uzgodnione. W szczególności klauzule dotyczące indeksacji udzielonego kredytu i ustalania kursu kupna i sprzedaży (...) nie zostały stronie powodowej narzucone przez Bank, lecz ich zastosowanie w Umowie łączącej pozwany Bank ze stroną powodową jest wynikiem consensusu osiągniętego przez strony Umowy, na co decydujący wpływ miał interes strony powodowej w tym, by zaciągnąć kredyt na możliwie najkorzystniejszych warunkach. Podkreślenia przy tym wymaga, że oprocentowanie kredytów indeksowanych do (...) było w czasie, gdy strony zawarły Umowę kredytową, zdecydowanie niższe niż oprocentowanie kredytów w walucie polskiej, co czyniło kredyty indeksowane do (...) atrakcyjną alternatywą dla kredytobiorców przy czyni pozwany Bank dochowywał należytej staranności w tym, by jego klienci, w tym także strona powodowa, została należycie poinformowana o ryzyku zmian kursów walut (ryzyko kursowe) mogącym mieć znaczący wpływ na wysokość obciążeń kredytobiorców w toku spłaty kredytu. Stronie powodowej przedstawiony został dokument informujący o ryzyku kursowym oraz oferta kredytu w PLN, z której to oferty jednak nie zdecydowała się skorzystać (k. 77-128)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 26.05.2008 r. powodowie A. H. oraz J. H. zawarli z pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę kredytu konsolidacyjnego nr KK/ (...), indeksowaną kursem franka szwajcarskiego na łączną kwotę 99.990 zł na okres 360 miesięcy, w tym 1 miesiąc karencji. Przyznana kwota kredytu została przeznaczona na spłatę kredytu konsumpcyjnego, innego potrzeby konsumpcyjne oraz koszty wliczone w kredyt. Podstawowe prawne zabezpieczenie wykonania zobowiązania powodów stanowiła hipoteka kaucyjna do kwoty 169.983,00 zł, cesja na bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości oraz cesja na bank praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorcy A. H..

Integralną część umowy stanowił regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.

(dowód: kopia umowy kredytowej nr (...) z dnia 26.05.2008 r., k. 23-25, Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej Banku (...) S.A, k. 26-44)

Zgodnie z zapisem § 2 ust. 2 umowy kredyt jest indeksowany do (...) po

przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do kredytobiorcy pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w (...) oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna (...) wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej.

W świetle natomiast zapisu § 7 ust.1 umowy kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w (...) ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...).

§ 8 ust. 3 Regulamin Kredytowania Osób Fizycznych w (...) Banku (...) S.A. stanowił, iż w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej rata spłaty obliczana jest wg kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty.

W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych (§ 9 ust. 4 Regulaminu).

W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota wcześniejszej spłaty jest obliczana wg kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia realizacji, wskazanego przez kredytobiorcę w dyspozycji o dokonanie wcześniejszej spłaty. Prowizja za wcześniejszą spłatę ustalana jest od kwoty wcześniejszej spłaty, przeliczonej wg kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia realizacji wcześniejszej spłaty (§ 10 ust. 4 i 5 Regulaminu).

Przewalutowanie kredytu następuje wg kursów kupna dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą oraz wg kursu sprzedaży na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN (§ 11 ust. 4 Regulaminu).

W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej prowizja za podwyższenie kwoty kredytu ustalana jest od kwoty podwyższenia, przeliczonej wg kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) (§12 ust. 3 Regulaminu).

W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej dla odnowienia zabezpieczeń kredytu stosuje się kurs sprzedaży dewiz obowiązujący w dniu odnowienia zabezpieczenia na podstawie obowiązującej w Banku (...) (§13 ust. 4 Regulaminu).

(dowód: umowa o kredyt konsolidacyjny Nr KK/ (...), k. 23-25, Regulamin Kredytowania Osób Fizycznych w (...) Banku (...) S.A., k. 26-44)

Powodowie zawarli umowę jako konsumenci w rozumieniu, gdyż nie miała ona związku z jakąkolwiek działalnością gospodarczą lub zawodową powodów, a jej celem było zaspokojenie ich potrzeb mieszkaniowych. Zawarcie umowy zostało poprzedzone spotkaniami powodów z przedstawicielem pozwanego, podczas których została przeanalizowana zdolność kredytowa powodów oraz ogólnie określono warunki kredytowania. Powodowie otrzymali rekomendację do zawarcia umowy kredytu indeksowanego do (...).

Powodowie złożyli wniosek kredytowy w oddziale pozwanego, a następnie zostali telefonicznie poinformowani o podjęciu przez pozwanego pozytywnej decyzji kredytowej. Do zawarcia umowy doszło w oddziale pozwanego. Osoby działające na rzecz pozwanego, w sposób bardzo ogólny omówiły zapisy umowy. Powodom nie została przedstawiona rzetelna informacja dotycząca ich praw i obowiązków wynikających z umowy, w szczególności nie poinformowano ich o rzeczywistym zakresie ryzyka związanego z indeksacją kredytu kursem (...), nie zostało zaprezentowane, w jaki sposób kształtował się kurs (...) w stosunku do PLN w okresie poprzedzającym zawarcie umowy, nie przedstawiono wykresów obrazujących zmiany kursu (...) w przeszłości. Powodowie nie uzyskali informacji o wcześniej zanotowanym maksimum kursowym (...) w stosunku do PLN, pomimo że umowa została zawarta w okresie wyjątkowego osłabienia się (...) względem PLN. Nie zostały również wyjaśnione kluczowe kwestie związane z mechanizmami ustalania kursu waluty przez bank.

(dowód: zeznania powoda A. H., k. 351-352, zeznania powódki J. H., k. 352)

W okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia 02.12.2019 r„ tj. przed upływem 1/2 okresu kredytowania, powodowie tytułem spłaty kredytu uiścili na rzecz pozwanego świadczenia o łącznej kwocie 110.838,43 zł, co stanowi ok. 108 % wysokości udostępnionego im kapitału.

Łączna kwota rat kredytu należna od powodów, wyliczona z pominięciem bezskutecznych klauzul indeksacyjnych w okresie od dnia 02.04.2010 r. do dnia 02.12.2019 r. wyniosła 52.919,34 zł. Tymczasem, w tym samym okresie powodowie zapłacili kwotę 96.057,61 zł. Powodowie zapłacił więc o 43.138,27 zł więcej niż kwota należna.

(dowód: zaświadczenie o wysokości odsetek, k. 58-81, wyliczenie wysokości rat kredytu z pominięciem klauzul przeliczeniowych, k. 87-91)

Dążąc do polubownego rozstrzygnięcia sporu, powodowie w dniu 17.01.2020 r. skierowali do pozwanego reklamację, w której zażądali m. in. wypłaty na ich rzecz kwoty 43.493,80 zł tytułem nienależnie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości, niż rzeczywiście powinni oni spłacić. Wskazali jednocześnie, które postanowienia zgodnie z orzecznictwem, uznać należy za abuzywne. Wskazana w treści reklamacji kwota obejmowała roszczenie za okres od dnia 02.02.2010r. do dnia 02.12.2019r. W odpowiedzi na zgłoszoną reklamację, pismem z dnia 18.02.2020r strona pozwana nie uwzględniła roszczeń powodów wskazując, że zakwestionowane postanowienia umowne są w jej ocenie zgodne z prawem.

(dowód: reklamacja powodów z dnia 17.01.2020r., k. 50-53, odpowiedź pozwanego banku z dnia 18.02.2020r., k. 54-57)

Przy zawieraniu umów kredytowych pracownicy pozwanego banku posługiwali się przygotowywanymi przez centralę standardowymi formularzami.

Klient otrzymywał w pierwszej kolejności informację o kredycie złotówkowym, a następnie o kredycie w innej walucie. Koszty kredytu były przedstawiane dla każdej z walut zawartej w ofercie. Udostępniano informacje zawarte w regulaminie kredytowania osób fizycznych i cenniku.

Kredytobiorca nie miał możliwości negocjowania kursu franka szwajcarskiego.

Przed podpisaniem umowy klient miał możliwość zapoznania się z projektem umowy. Jeżeli klient miał wątpliwości co do treści zapisów umowy mógł liczyć na wyjaśnienia ze strony pracowników banku.

Klient mógł negocjować marżę i prowizję od kredytu.

(dowód: zeznania świadków: R. Ś., k. 374-374, A. R., k. 375-376, M. S., k. 376-377 )

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na przedłożonych przez stronę powodową dokumentach, tj. umowy kredowej oraz stanowiących jej integralną część załącznikach oraz zeznaniach powodów, które Sąd uznał za w pełni wiarygodne.

Sąd pominął natomiast zeznania świadków J. C. i K. M., którzy nie uczestniczyli w czynnościach związanych z zawieraniem przedmiotowej umowy kredytowej, którzy mogliby przedstawić tylko teoretyczną wiedzę odnośnie tego, jak powinna wyglądać procedura zawierania kredytów denominowanych.

Sąd pominął wnioski dowodowe stron postępowania w pozostałym zakresie w tym wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, uznając iż dowód ten jest nieistotny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

W ramach roszczenia głównego powodowie dochodzili zasądzenia kwoty 43.138,27 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od 2 kwietnia 2010r. do dnia 2 grudnia 2019r. w wyższej wysokości, niż powodowie winni spłacić w objętym sporem okresie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Jako podstawę faktyczną powództwa powodowie wskazali pobranie przez pozwaną zawyżonej wysokości rat kredytu w związku z abuzywnością kwestionowanych postanowień umownych wprowadzających mechanizm podwójnej indeksacji kredytu do waluty obcej (...).

W ramach żądania głównego pozwu, powodowie dochodzą roszczenia o zapłatę z tytułu nadpłaconych rat kredytu. Ponadto, powodowie zdecydowali się dochodzić swoich roszczeń w ramach powództwa obejmującego żądanie ewentualne. W okolicznościach niniejszej sprawy żądanie główne i ewentualne, stanowią roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia . Nie są to jednak roszczenia tożsame, co więcej wykluczają się one wzajemnie.

Dokonując oceny zasadności tak sprecyzowanego powództwa należy odnieść się do istoty łączącego strony stosunku prawnego wynikającego z umowy o kredyt indeksowany. W ocenie Sądu należy uznać, iż kredyt indeksowany jest sprzeczny z właściwością (naturą) stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego. W przedmiotowej umowie połączono stosunek prawny wynikający z art. 69 Prawa bankowego – regulacja umowy kredytu z klauzulą waloryzacyjną określoną w art. 358 ¹ § 2 k.c. Sprzeczne z właściwością- naturą stosunku zobowiązaniowego są zasady ustalania zobowiązania kredytobiorcy oraz zasady ustalania jego świadczenia. Wprowadzenie indeksacji do umowy kredytowej doprowadziło do umieszczenia w umowie elementów niedoregulowanych, nieweryfikowanych. W przedmiotowej umowie kredytowej kwota kredytu dla pozwanego stanowi inną wartość i jest określona inną walutą niż kwota kredytu dla konsumenta. Kwota kredytu dla pozwanego jest określona nominalnie i znana w momencie podpisywania umowy. Kwota kredytu - zobowiązanie konsumenta została jedynie pośrednio uregulowana w umowie (poprzez odwołanie do kursu kupna (...) z tabeli kursowej banku), nie jest znana w momencie podpisania umowy oraz nie wyznacza realnego maksymalnego pułapu wysokości zobowiązania kredytobiorcy w zakresie kwoty kapitału. Ostateczna wartość majątkowa zobowiązania kredytobiorcy jest określona dopiero w chwili spłaty kredytu. W rzeczywistości zatem konsument nie zna wysokości swojego zobowiązania nie tylko w momencie podpisania umowy, ale także w momencie wypłaty transz kredytu i określenia kwoty zadłużenia w (...). Podanie kwoty zadłużenia w (...) nie oznacza bowiem, że konsument wiedział do czego jest zobowiązany. Mógł bowiem wykonywać to zobowiązanie jedynie przez zapłatę w PLN, która jest zmienna w czasie w zależności od kursu (...), ale też zależna od wyznaczonego przez bank kursu w Tabeli kursowej. Wobec powyższego zasadne jest twierdzenie powoda, iż przedmiotowa umowa nie określa zobowiązania kredytobiorcy, rzeczywistej kwoty kredytu, waluty kredytu i zasad spłaty kredytu. Powoduje to, iż umowa o kredyt indeksowany prowadzi do obejścia przepisów prawa bakowego, w szczególności art. 69 Prawa bankowego.

Kolejnym argumentem przemawiającym za uznawaniem powództwa za uzasadnione jest zamieszczanie w umowie klauzul przeliczeniowych, które mają charakter postanowień niedozwolonych.

Kluczowe, kwestionowane przez powodów jako niedozwolone klauzule umowne, zapisy powyższej umowy zostały zawarte w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy oraz § 8 ust. 3, § 9 ust. 4, § 10 ust. 4, § 10 ust. 5, § 11 ust. 4, § 12 ust. 3 oraz 13 ust. 4 regulaminu.

Ocena zasadności powództwa w niniejszej sprawie wymaga oceny powyższych zapisów umowy i regulaminu zawierających klauzule przeliczeniowe w kontekście normy z art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zgodnie z powyższym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenie stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z zapisem § 2 powyższego przepisu jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Powyższa regulacja prawna winna być przy tym interpretowana w sposób zgodny z prawem wspólnotowym, tj. przede wszystkim z Dyrektywą Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE L 1993/95/29). Z art. 3 i 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a także z pkt 1 lit j i l oraz pkt 2 lit. b i d załącznika do tej dyrektywy wynika, że „do celów przestrzegania wymogu przejrzystości zasadnicze znaczenie ma kwestia, czy umowa wskazuje w sposób przejrzysty powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty obcej, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak aby konsument mógł przewidzieć, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne”. Zwrot „w innych warunkach” oznacza, że w momencie zawarcia umowy, konsument powinien móc przewidzieć to, co będzie w momencie spłaty poszczególnych rat miesięcznych. Ocena świadomości konsumenta przy zawieraniu umowy jest możliwa jedynie w ramach kontroli incydentalnej, a wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

W świetle powyższych regulacji, aby określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za „niedozwolone postanowienie umowne" (abuzywne, czy też nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 93/13), spełnione muszą zostać następujące warunki: 1) zawarcie umowy z konsumentem, 2) brak indywidualnego uzgodnienia postanowienia umownego, 3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, 4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

Dokonując analizy łączącej strony umowy kredytowej w ocenie Sądu należy przyjąć, że z uwagi na to, iż w wykonaniu opisanej wyżej umowy nie doszło do transferu wartości dewizowych, umowy łączącej strony nie można określić, jako umowy o kredyt walutowy. Kredyt udzielony powodom był kredytem indeksowanym, przy czym cała kwota została wypłacona w walucie polskiej, tj. 99.990,00 PLN. Pozwany przekazał powodom wskazaną kwotę PLN, stanowiącą równowartość określonej ilości franków szwajcarskich. Wartość ta była ustalona w odniesieniu do ceny franka szwajcarskiego obowiązującej w banku w dniu wypłaty kredytu. Powodowie mieli natomiast spłacać kredyt w złotówkach, według ceny sprzedaży franka szwajcarskiego, obowiązującej w banku w dniu wpłacenia konkretnej raty. Włączenie do postanowień umowy kredytu klauzul waloryzacyjnych skutkowało tym, że wysokość zobowiązania powodów (wyrażonego w walucie polskiej) została zmodyfikowana innym miernikiem wartości, przełamując zasady takie, jak nominalizm i określoność świadczenia. Uruchomienie kredytu nastąpiło w złotych polskich według kursu kupna, natomiast spłata kredytu ustalana była w oparciu o kurs sprzedaży. Zdaniem Sądu, takie zastrzeżenie zawarte w umowie stanowi nadto rodzaj ukrytej prowizji banku. Kredytobiorca zaciągając i spłacając kredyt, nawet tego samego dnia i przy niezmienionym kursie waluty, zobowiązany byłby bowiem do spłaty wyższej kwoty, aniżeli pożyczyłby. Przyjęte w umowie stron klauzule przeliczeniowe nie wskazywały przy tym obiektywnych czynników ustalania kursu walutowego.

Bezspornym jest przy tym okoliczność, że powodowie zawierając umowę kredytową byli konsumentami według art. 22 ¹ k.c. Z okoliczności zawarcia umowy wynika, iż postanowienia umowy zawierające mechanizm przeliczeniowy nie zostały indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcą. Umowę zawarto jako ramową, z wykorzystaniem wzorca banku. Sporne klauzule nie były przedmiotem negocjacji. Tymczasem kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, rozumiane, jako nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków. Zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy, powinny zaś uwzględniać takie wartości, jak: uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność. Im powinny odpowiadać postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta. Cytowane wyżej klauzule nie pozwalają na realizację takich wartości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 lipca 2017r., I ACa 143/17).

Sąd podziela przy tym w pełni argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019r. w sprawie II CSK 19/18, gdzie Sąd Najwyższy wskazał, iż: „przyjmuje się, że postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20czerwca 2018 r., III CZP29/17, OSNC 2019, nr 1, poz. 2). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC -ZD 2017 , nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ., z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.). Sporna umowa kredytu została zawarta przed zmianą ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2187 ) dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz.984), którą wprowadzono uregulowania, iż umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo -odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a pr. bank.) oraz, że w przypadku takich umów kredytu, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie (art. 69 ust. 3 pr. bank.). W kredycie denominowanym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej, a zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś w przypadku kredytu indeksowanego, kwota kredytu jest podana w walucie krajowej, ale zostaje przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu. W obu rodzajach kredytu kredytobiorca jest zobowiązany spłacać raty w walucie krajowej na podstawie klauzuli przeliczeniowej zgodnie z bieżącym kursem sprzedaży waluty obcej określonym przez bank-kredytodawcę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do kredytów zawieranych przed tą nowelizacją prawa bankowego zostało już wyjaśnione, że dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (por. wyrok zdnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, nie publ. oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., VCSK 445/14, nie publ.). Jednak mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (por. wyrok z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, nie publ.). Do celów przestrzegania przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta wymagania przejrzystości zasadnicze znaczenie ma to, czy umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C -26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy indeksacja prowadząca do zmiany wysokości świadczenia zobowiązanego stanowi w istocie wariant waloryzacji sądowej, mają zatem zastosowania do niej przesłanki określone w art. 358 ¹§ 3 k.c. nakazujące rozważenie interesów stron i zasad współżycia społecznego w określaniu zmiany wysokości umownego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku z dnia 1 marca 2017r., IV CSK 285/16, nie publ.).”

W ocenie Sądu nie można uznać za zgodnego z wymogami dobrej wiary postanowienia umowy stanowiącego podstawę do obciążenia ryzykiem kursowym kredytobiorcę, jeżeli taki kredytobiorca poprzez treść projektu umowy: nie został uświadomiony, że ze skorzystaniem z kredytu wiąże się nieograniczone i nieprzewidywalne ryzyko kursowe, które może doprowadzić do sytuacji, gdy spłata kredytu będzie przerastać możliwości ekonomiczne kredytobiorcy; nie zapoznał się z symulacją obrazującą wzrost kosztów obsługi spłaty kredytu i samego zadłużenia kredytowego w sytuacji silnej deprecjacji złotówki i wzrostu oprocentowania, aby mógł sobie uświadomić – w oparciu o konkretne liczby i kwoty – jakie grozić mu będzie zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku „zmaterializowania się” ryzyka kursowego.

Treść łączącej strony umowy nie spełnia powyższych wymogów.

Przedstawione powodom informacje i pouczenia zostały zaprezentowane w zniekształcony sposób, ponieważ wyeksponowane zostały wyłącznie rzekome korzyści (niższa wysokość raty i oprocentowanie) związane z zawarciem umowy indeksowanej kursem (...). Z przekazanych przez pozwanego informacji wynikało, że kredyt indeksowany kursem (...) był bardziej atrakcyjny od kredytu niepowiązanego z walutą obcą. Ponadto pozwany nie przedstawił żadnych symulacji obrazujących co się może stać z kapitałem kredytu, jeżeli kurs franka szwajcarskiego wzrośnie lub spadnie. Powodowie nie otrzymali również symulacji obrazującej zmienność wysokości raty kredytowej oraz salda zadłużenia, w sytuacji gdy kurs (...) będzie ulegał zmianom.

Powodowie nie mieli możliwości negocjowania z pozwanym warunków umowy, w szczególności w zakresie wyboru sposobu uruchomienia kredytu, jak również sposobu spłaty rat kapitałowo-odsetkowych. Mogli jedynie zaakceptować zapisy o treści zaproponowanej przez stronę pozwaną. Ponadto byli zobowiązani do spłaty rat kredytu wedle wyliczeń pozwanego (harmonogramu), we wskazanym przez pozwany bank terminie.

Podsumowując, pozwany na etapie przedkontraktowym nie wyjaśnił powodom w sposób zrozumiały i klarowny mechanizmu klauzuli indeksacyjnej oraz zmienności kursów walut. Powodowie nie zostali poinformowani o ryzykach związanych z zastosowaniem przez pozwanego w/w instrumentów. Powodowie nie zostali także poinformowani o stosowaniu dwóch różnych kursów walut (...) do ustalenia kapitału kredytu i spłaty rat kredytu, których różnica stanowiła de facto

dodatkowy zysk pozwanego. Faktyczna wysokość zobowiązania powodów pozostała nieznana, a kwota kredytu oraz wysokość rat spłaty kredytu uzależniona została od mierników wartości im nieznanych, w tym w postaci kursu kupna i kursu sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązującego i ustalanego przez pozwanego w sposób arbitralny, niejednoznaczny i nie weryfikowalny.

Rażące naruszenie interesów konsumenta wynika natomiast przede wszystkim z nierównomiernego rozłożenia ryzyka kursowego, przejawiającego się w przerzuceniu praktycznie całego ryzyka na powodów jako kredytobiorców, co było generowane przez klauzule wyliczające należności. Na skutek tych postanowień wymagalne należności powodów zostały uzależnione od bieżącego kursu (...). Powodowie zostali wystawieni na nieograniczone ryzyko kursowe, podczas, gdy ryzyko kursowe Banku, gdyby nawet nie zabezpieczył się przed nim, co najwyżej teoretycznie ograniczało się do spadku kursu (...)/PLN do poziomu zerowego.

W świetle przedstawionej powyżej argumentacji należy wskazać, iż o niedozwolonym charakterze Klauzul Przeliczeniowych świadczy nie tylko arbitralne prawo Banku do ustalania przez siebie kursów (...)/PLN, ale przede wszystkim przerzucenie na powodów ryzyka kursowego, o którego potencjalnych negatywnych skutkach i ich skali oraz prawdopodobieństwie wystąpienia, powodowie nie zostali uświadomieni przez Bank.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż opisane powyżej zapis umowy i Regulaminu określające klauzule przeliczeniowe są niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Wobec powyższego należy rozważyć, jaki skutek dla ważności umowy ma wyeliminowanie powyższych klauzul przeliczeniowych, czy łącząca strony umowa kredytowa pozbawiona klauzul waloryzacyjnych może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie.

Sąd podziela stanowisko powodów, że eliminacja klauzuli umownej uznanej za bezskuteczną nie może prowadzić do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony.

Umowa kredytu bez mechanizmu indeksacji nie jest zatem kontraktem z luką, lecz jest jedynie umową bez klauzuli umożliwiającej indeksację wysokości świadczeń stron, zaś w świetle treści pozostałych postanowień umownych i przy pominięciu klauzul przeliczeniowych możliwe jest ustalenie wysokości zobowiązania zarówno banku jak i kredytobiorcy. Skoro zatem luka w sensie prawnym w ogóle nie występuje, to nie tylko nie ma potrzeby jej uzupełniania, ale również nie ma potrzeby określania innych skutków przedmiotowej czynności prawnej niż te, które bezpośrednio wynikają z treści tej czynności, w brzmieniu obowiązującym po usunięciu nieuczciwych klauzul.

Podzielając stanowisko strony powodowej należy uznać, iż to do konsumenta należy decyzja, czy będzie on dążyć do tzw. „odfrankowienia” umowy kredytowej, czy też do stwierdzenia jej nieważności. Do sądu krajowego należy, na podstawie prawa krajowego i zgodnie z prawem Unii Europejskiej, dokonanie oceny w zakresie kwalifikacji nieuczciwego charakteru postanowień umownych. W świetle powyższego, to przede wszystkim od świadomego wyboru konsumenta zależy kierunek rozstrzygnięcia sądu. Kredytobiorca może więc domagać się utrzymania umowy kredytowej bez niewiążących go postanowień umownych albo żądać jej unieważnienia w całości. To konsument decyduje zatem w istocie, które rozwiązanie jest dla niego najkorzystniejsze. Zwraca się uwagę na to, że dalsze obowiązywanie umowy, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych, jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, wobec czego, jeżeli on nie uznaje takiego rozwiązania za korzystne dla niego, to może domagać się unieważnienia umowy kredytowej w całości (Sąd Apelacyjny w Szczecinie., sygn. akt I ACa 257/19).

Sąd podziela także argumentację strony powodowej przedstawioną w pozwie, iż skutkiem uznania za abuzywne postanowień umownych dotyczących indeksacji jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta. Stwierdzenie abuzywności konkretnych postanowień umownych rodzi taki skutek, że postanowienia te nie wiążą konsumenta ex tunc i ex lage, a strony są związane umową w pozostałym zakresie (tak art. 385' § 2 k.c.). Zasadne jest zatem twierdzenie, że łączący strony stosunek umowny nie przewiduje mechanizmu indeksacji, stanowiąc jedynie umowę kredytu, w których wysokość kredytu została ostatecznie i jednoznacznie określona PLN. Uznanie, że klauzule waloryzacyjne stanowią nieuczciwe postanowienia umowne oznacza, że są one bezskuteczne - czyli nie wiążą konsumenta, bezskuteczność następuje z mocy prawa i ex tunc, warunek umowny uznany za nieuczciwy należy uznać co do zasady za nigdy nieistniejący, tak by nie wywoływał od skutków wobec konsumenta. Sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć co do zasady skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się w braku rzeczonego warunku. Z kolei obowiązek wyłączenia przez sąd krajowy nieuczciwego warunku umownego nakazującego zapłatę kwot, które okazują się nienależne, wiąże się co do zasady z odpowiednim skutkiem restytucyjnym dotyczącym tych kwot. Umowa zawarta między Bankiem a konsumentem w pozostałym zakresie będzie zatem nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to obiektywnie możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Powodowie dochodzili w niniejszym procesie zapłaty kwoty 43.138,27 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od 2 kwietnia 2010r. do 2 grudnia 2019r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu konsolidacyjnego nr KK/ (...) z dnia 26 maja 2008r. niedozwolonych postanowień umownych. W świetle przedstawionej powyżej argumentacji należało uznać powyższe powództwo za zasadne. Skoro wolą powodów jako konsumentów było dalsze obowiązywanie łączącej ich z pozwanym bankiem umowy kredytowej z wyłączeniem niedozwolonych klauzul umownych, to Sąd jest takim stanowiskiem związany. Powodowie uznają bowiem, iż takie rozstrzygnięcie jest dla nich korzystniejsze niż stwierdzenie nieważności umowy.

Zasadne są zatem twierdzenia strony powodowej, że jeżeli niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą powodów, to nie ma podstawy do uiszczania rat kredytu według mechanizmu indeksacji wynikającego z umowy kredytu. Świadczenie spełnione ponad wartość rat kredytu spłaconych zgodnie z postanowieniami, które nie obowiązują powodów jako konsumentów, jest świadczeniem spełnionym bez podstawy prawnej. Niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, a więc w grę wchodzi zwrot nienależnego świadczenia (art. 405 k.c. w związku z art. 410 § 1 k.c. w związku z art. 385 ¹ § 1 zd. I k.c.). Natomiast, strony związane są pozostałymi zapisami umowy.

Sąd podzielił twierdzenia i wyliczenia powodów odnośnie wysokości nadpłaconych rat kredytowych. W okresie od dnia uruchomienia drugiej transzy kredytu, tj. od dnia 18.06.2008 r. (powodowie wskazują, że między uruchomieniem pierwszej a drugiej transzy nie dokonywali spłat rat kapitałowo-odsetkowych) powodowie wskazują, że w ich ocenie każda rata kredytu określona w harmonogramie w walucie (...), winna być rozliczona według przelicznika stanowiącego średnią ważoną wynikającą z kursów uruchomienia dwóch transz kredytu, tj. 2,03 73 za 1 CHF. Niniejszy kurs został wyliczony w następujący sposób:

Łączna kwota wypłaconych powodom środków na dzień 18.06.2008 r. wyniosła 99.989,98 zł (równowartość 49.079,70 CHF), przy czym:

1.  udział pierwszej transzy w wypłaconych środkach wyniósł 27,87 % (13.678,87 CHF dzielone przez 49.079,70 CHF),

2.  natomiast udział drugiej transzy wyniósł 72,13 % (35.400,83 CHF dzielone przez 49.079,70 CHF).

Stąd udział przelicznika każdej z transz w ogólnej wysokości zastosowanego przelicznika do przeliczenia spłaconych rat wyniósł odpowiednio:

1.  27,87 % z 2, (...) (czyli 0, (...))

2.  72,13 % z 2, (...) (czyli 1, (...)).

Przelicznik w tym okresie wynosi zatem 2, (...) za 1 CHF (0, (...) + 1, (...))

Powodowie w analogiczny sposób dokonali wyliczenia świadczeń nienależnych zawartych w każdej uiszczonej racie. Żądanie niniejszego pozwu obejmuje sumę wszystkich nadpłat dokonanych przez powodów w okresie od dnia 02.04.2010 r. do dnia 02.12.2019 r. (pominięto raty zapłacone w okresie od dnia 02.07.2008 r. do dnia 02.03.2010 r.).

Łączna kwota rat kredytu należna od powodów, wyliczona z pominięciem bezskutecznych klauzul indeksacyjnych w wyżej wymienionym okresie od dnia 02.04.2010 r. do dnia 02.12.2019 r. wyniosła 52.919,34 zł. (jak wynika z załączonego do pozwu wyliczenia). Tymczasem, w tym samym okresie powodowie zapłacili kwotę 96.057,61 zł. Powodowie zapłacili więc o 43.138,27 zł więcej niż kwota należna, co stanowi kwotę nienależnego świadczenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd zasądzi na rzecz powodów żądaną kwotę 43.138,27 zł.

O odsetkach od zasądzonego świadczenia Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zasądzając odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 19 lutego 2020r., tj. od dnia następnego od dnia, kiedy pozwany ustosunkował się do reklamacji zgłoszonej przez powodów.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powodów kwotę poniesionych przez nich kosztów procesu w łącznej wysokości 4.634,00 zł, w tym: 1.000 zł z tytułu opłaty sądowej od pozwu oraz 3.634,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

SSO Renata Lech

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować zwrot akt w kontrolce terminowości sporządzania uzasadnień;

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

Dnia 15 listopada 2021r.

SSO Renata Lech