Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 285/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 września 2020 r., sygn. akt III K 232/16

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obrońca oskarżonego J. P. (1) zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

„na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. rażącą niewspółmierność orzeczonych kar jednostkowych za czyny opisane w punktach I-V części wstępnej wyroku oraz tym samym rażącą niewspółmierność orzeczonej kary łącznej polegająca na przyjęciu, iż kara 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności jest adekwatna w stosunku do stopnia społecznej szkodliwości przestępstw, jakich dokonał oraz w relacji do celów, jakie ta kara powinna spełnić w zakresie prewencji szczególnej i społecznego oddziaływania, podczas gdy okoliczności popełnienia przestępstw, w tym postawa oskarżonego, jego marginalna rola w popełnianych przestępstwach wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, fakt, że przyznał się do winy, złożył wyjaśnienia już na etapie postepowania przygotowawczego wskazując na istotne okoliczności przestępstwa, jak również czas, jaki minął od momentu popełnienia tych przestępstw wskazują na konieczność orzeczenia łagodniejszej kary.”

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja wniesiona przez obrońcę oskarżonego J. P. (1) okazała się częściowo zasadna i stąd skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku w zakresie orzeczenia o karze, tudzież uchyleniem rozstrzygnięcia w zakresie orzeczonego obowiązku naprawienia szkody z art. 46 § 1 k.k. (art. 4 § 1 k.k.) – wraz z przekazaniem sprawy, w tym ostatnim zakresie, do ponownego rozpoznania.

Przed jej omówieniem, zwrócić należy jednak uwagę na istotę zakresu kontroli odwoławczej. Mianowicie zgodnie z treścią art. 433 § 1 k.p.k. sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, a jeśli w środku odwoławczym zostały wskazane zarzuty stawiane rozstrzygnięciu – również w granicach podniesionych zarzutów, uwzględniając treść art. 447 § 1-3 k.p.k., a w zakresie szerszym w wypadkach wskazanych w art. 435, art. 439 § 1, art. 440 i art. 455 k.p.k. O tym zatem, jakie są granice rozpoznania sprawy decyduje sama treść złożonego środka odwoławczego, która określa zakres zaskarżenia, czyli te składniki orzeczenia sądu I instancji, które są przez skarżącego kwestionowane.

Obrońca J. P. (1) zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego jedynie w części dotyczącej orzeczenia o karze, nie kwestionując tym samym rozstrzygnięcia o winie oskarżonego. Warto przypomnieć, że apelację od kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych (art. 447 § 2 k.p.k.). Wobec takiego zakresu zaskarżenia przekroczenie granic apelacji możliwe jest jedynie w oparciu o ww. szczególne przepisy wskazane w ustawie. W ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie nie występują żadne z tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych, enumeratywnie wymienionych w art. 439 § 1 k.p.k. ani też nie ma podstaw do uznania, że przypisanie oskarżonemu winy w takim zakresie jak uczyniono to w zaskarżonym wyroku, jest rozstrzygnięciem rażąco niesprawiedliwym w rozumieniu art. 440 k.p.k. Sąd Okręgowy w przedmiotowej sprawie zgromadził kompletny materiał dowodowy pozwalający na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy. Zaprezentowane w pisemnych motywach wyroku ocena tego materiału w zakresie winy i kwalifikacji prawnej przypisanych oskarżonemu przestępstw są w pełni przekonywające, zwłaszcza że obrońca - we wniesionej skardze odwoławczej - sam akcentował, iż J. P. (1) „(…) już na etapie postępowania przygotowawczego przyznał się do winy, złożył obszerne wyjaśnienia, które były spójne logiczne i konsekwentne, a jednocześnie przyczyniające się do ujawnienia mechanizmu przestępstw oraz osób biorących w nich udział.” (str. 2 apelacji).

Apelacja obrońcy oskarżonego J. P. (1) - co do zasady - okazała się skuteczne w takim zakresie, w jakim zwrócona ona była przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych (art. 447 § 2 k.p.k.). Rzecz także w tym, że Sąd Okręgowy orzekając tak w zakresie kary, jak i w zakresie rozstrzygnięcia z art. 46 § 1 k.k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r.), uczynił to z naruszeniem reguły reformationis in peius, co niewątpliwie miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku.

Przypomnieć należy, że w myśl art. 443 k.p.k. w razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo na korzyść oskarżonego w warunkach art. 434 § 4 k.p.k. Nie dotyczy to orzekania o środkach zabezpieczających wymienionych w art. 93a § 1 k.k. Odwołując się zatem do zaszłości procesowych i sekwencji zdarzeń przypomnieć należy, że w poprzednim wyroku pierwszoinstancyjnym – wyroku Sądu Rejonowego Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 10 lutego 2009 r., sygn. akt V K 434/09 - w punkcie XIII oskarżonego J. P. (1) uznano za winnego popełnienia wszystkich zarzucanych mu czynów, wymierzając za poszczególne z nich kary jednostkowe, przy czym za czyn XI (tj. oszustwo popełnione w okresie od 12 stycznia 2000 r. do 21 lutego r. w S. na szkodę szeregu (7) pokrzywdzonych przedsiębiorstw spółek z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 64 § 1 k.k.) – na podstawie art. 286 § 1 k.k. oraz art. 33 § 2 k.k. wymierzono wówczas ww. oskarżonemu karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 80 stawek dziennych po 100 zł, następnie zaś orzeczono wobec J. P. (1) karę łączną 4 lat pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 250 stawek dziennych po 100 zł każda (punkt XIV). Z kolei w punkcie XVI omawianego wyroku, na podstawie art. 46 § 1 k.k., zobowiązano m.in. R. D., J. M., A. N. (1) i J. P. (1) do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę solidarnie na rzecz Firmy Handlowej (...) w N. kwoty 469.944 zł (k. 4195 i n.). Wyrok ten został zaskarżony (co do oskarżonego J. P. (1)) tylko apelacją wniesioną przez jego obrońcę, a następnie uchylony wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 23 listopada 2009 r. (sygn. akt IV Ka 811/09) z przekazaniem sprawy (m.in. J. P. (1)) do ponownego rozpoznania (k. 4338 i n.).

Tymczasem rozstrzygając w postępowaniu ponownym o karze jednostkowej za ten sam czyn (tj. oszustwo popełnione w okresie od 12 stycznia 2000 r. do 21 lutego r. w S. na szkodę szeregu (7) pokrzywdzonych przedsiębiorstw spółek z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 64 § 1 k.k.) opisany w punkcie IV części wstępnej zaskarżonego wyroku, Sąd I instancji wymierzył oskarżonemu J. P. (1), na podstawie art. 286 § 1 k.k. karę 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności ( vide punkt 1 tiret 3), a zatem karę pozbawienia wolności niewątpliwie surowszą niż poprzednio orzeczona (1 rok i 6 miesięcy). W przekonaniu sądu ad quem zapadło orzeczenie surowsze niż uchylone, a poprzedni wyrok zaskarżony został tylko na korzyść ww. oskarżonego. Co do zasady przepis art. 443 k.p.k. określa tzw. pośredni zakaz reformationis in peius i wypada podkreślić, że adresowany jest on nie tylko do sądu rozpoznającego sprawę bezpośrednio po uchyleniu, ale do każdego sądu, który w toku dalszego postępowania będzie rozpoznawał sprawę, aż do prawomocnego jej rozstrzygnięcia. Zakres pośredniego zakazu jest tożsamy z zakresem zakazu bezpośredniego z art. 434 k.p.k. Orzeczenie surowsze należy rozumieć w taki sam sposób, w jaki na tle art. 434 k.p.k. ujmuje się orzeczenie na niekorzyść, a zatem jest to takie orzeczenie, które jest mniej korzystne od uchylonego zarówno w sferze rozstrzygnięć w zaskarżonym orzeczeniu, jak i w zakresie ustaleń zawartych w uzasadnieniu, powodujących lub mogących powodować negatywne skutki dla sytuacji prawnej oskarżonego. Ustalenie, czy orzeczenie jest mniej korzystne, wymaga ocen w kontekście wszystkich aspektów wydanych rozstrzygnięć (zob. J. Matras [w:] K. Dudka [red.] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. II, LEX 2020). Wprawdzie w zaskarżonym wyroku orzeczono karę łączną pozbawienia wolności w nieco niższym wymiarze (3 lat i 6 miesięcy), niż poprzednio (4 lat), jednakże nie ulega wątpliwości, że owa surowsza jednostkowa kara pozbawienia wolności (1 roku i 10 miesięcy) miała niewątpliwie wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia - wymiar orzeczonej kary łącznej, skoro była jej komponentem (art. 91 § 2 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k.). Niezależnie od powyższego Sąd I instancji w postępowaniu ponownym w ogóle nie wskazał jakie przesłanki przemawiały za wymierzeniem oskarżonemu J. P. (1) ww. kary jednostkowej 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności. Z kolei w odniesieniu do kary łącznej w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku wskazano: „(…) uznając, że z jednej strony, jednorodzajowość czynów i zbliżony okres przestępczy, a z drugiej strony, wielość zachowań i pokrzywdzenie różnych przedmiotów na znaczne kwoty przemawiają za zastosowaniem zasady absorpcji jako reguły łączenia. Ostateczny wymiar kary łącznej uniemożliwiał z przyczyn formalnych rozważenie warunkowego zawieszenia jej wykonania, jednakże Sąd zauważył, że okoliczności obciążające sytuację procesową oskarżonego wymienione wyżej, w tym przede wszystkim jego odpowiadanie w warunkach recydywy, a więc uzewnętrznienie jego niepoprawności i powrotu do popełniania przestępstw merytorycznie uniemożliwiały zastosowanie probacji, nawet jeśli wymiar kary łącznej (po zastosowaniu absorpcji jako metody łączenia) byłby nie wyższy niż 2 lata pozbawienia wolności (s. 7 uzasadnienia SO). Pomijając już zatem okoliczność, iż Sąd I instancji sam wskazał w uzasadnieniu na zastosowanie zasady absorpcji (a zatem pochłaniania, według której najsurowsza z kar jednostkowych staje się karą łączną), zaś w wyroku de facto wymierzył oskarżonemu karę łączną przy zastosowaniu zasady mieszanej, w przekonaniu sądu ad quem obrońca J. P. (1) trafnie zarzucił w swej apelacji rażącą surowość ww. wymierzonej kary jednostkowej, jak i w konsekwencji – orzeczonej kary łącznej. W szczególności obrońca zasadnie akcentował w wywiedzionej skardze odwoławczej, że oskarżony J. P. (1) już na etapie postępowania przygotowawczego przyznał się do winy, złożył obszerne wyjaśnienia, które były spójne i konsekwentne, a jednocześnie przyczyniły się do ujawnienia mechanizmu przestępstw praz osób biorących w nich udział. Nadto okoliczności popełnienia przestępstw, w tym i rola w nich oskarżonego, jak wskazywał autor omawianej apelacji przemawiały za orzeczeniem łagodniejszych kar jednostkowych, a tym samym łagodniejszej kary łącznej. Trzeba w tym miejscu zauważyć, że pozostałe dwie kary jednostkowe ukształtowane zostały przez Sąd I instancji na adekwatnym poziomie (niższym niż w poprzednio uchylonym orzeczeniu), zaś w przekonaniu sadu odwoławczego nie zachodziła potrzeba dokonywania korekty tych rozstrzygnięć w świetle unormowania art. 438 pkt 4 k.p.k. Obrońca nie bez racji jednak zauważył, że od momentu popełnienia przypisanych oskarżonemu czynów upłynął już bardzo długi okres czasu.

Mając zatem na uwadze powyższe racje Sąd Apelacyjny uznał, że za ww. przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. (przypisane w ciągu przestępstw – vide pkt 1 zaskarżonego wyroku) sprawiedliwą karą, uwzgledniającą wszystkie okoliczności tak obciążające, jak i łagodzące, adekwatną do stopnia zawinienia oraz stopnia szkodliwości społecznej ww. czynu, spełniającą przy tym wszystkie dyrektywy wymiaru kary z art. 53 k.k., będzie kara 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

W ocenie sądu ad quem na nowo ukształtowana wobec oskarżonego, na zasadzie art. 91 § 2 k.k. (art. 4 § 1 k.k.), kara łączna w wymiarze 3 lat pozbawienia wolości stanowi trafną i sprawiedliwą represję, respektuje wszystkie istotne dla jej wymiaru okoliczności przedstawione tak w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, jak i w wywiedzionej apelacji obrońcy. W szczególności winna ona osiągnąć zakładane cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do oskarżonego J. P. (1), wyrobić w nim poczucie odpowiedzialności i poszanowania prawa oraz uświadomić niewłaściwość i nieopłacalność naruszania obowiązującego porządku prawnego. Taki wymiar sankcji uwzględnia także odpowiednie potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, stwarzając realne możliwości osiągnięcia korzystnych efektów poprawczych, zniechęcając go do popełniania tego rodzaju przestępstw, słowem czyni zadość wszystkim dyrektywom wymiaru kary. Tym niemniej, jakiekolwiek dalsze łagodzenie wymierzonej oskarżonemu kary, byłoby jednak - w niepowtarzalnych realiach przedmiotowej sprawy - ze społecznego punktu widzenia, zupełnie niezrozumiałe. Konieczna jest przecież potrzeba wymierzania takich kar, które odpowiadają także i społecznemu poczuciu sprawiedliwości, dając gwarancję skutecznego zwalczania przestępczości, tworzą atmosferę zaufania do obowiązującego systemu prawnego i potępienia, a nie współczucia dla ludzi, którzy to prawo łamią.

W przekonaniu sądu odwoławczego złamanie pośredniego zakazu reformationis in peius w postępowaniu ponownym (art. 443 k.p.k.), nastąpiło z pewnością w odniesieniu do rozstrzygnięcia o środku karnym z art. 46 § 1 k.k. (art. 4 § 1 k.k. – przepisy obowiązujące przed 1 lipca 2015 r.), skoro w tym przedmiocie zapadło orzeczenie surowsze niż te, które zostało uchylone, a poprzedni wyrok był zaskarżony tylko na korzyść ww. oskarżonego. Mianowicie w pierwotnym (uchylonym) orzeczeniu ( vide punkt XVI tiret 7 wyroku SR Szczecin Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 10 lutego 2009 r. sygn. akt V K 434/09), na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązano oskarżonych do naprawienia szkód wyrządzonych przestępstwami i tak: „R. D., J. M., A. N. (1) i J. P. (1) poprzez zapłatę solidarnie na rzecz Firmy Handlowej (...) w N. kwoty 469.944 zł” (k. 4200). Tymczasem w zaskarżonym wyroku w punkcie 4 tiret 1 – na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązano onego J. P. (1) do naprawienia szkody na rzecz Firmy Handlowej (...) J. K. z N. kwoty 469.944 zł, z zastrzeżeniem, że zobowiązanie to ma charakter solidarny co do kwoty 117.361 zł (orzeczonej jako obowiązek naprawienia szkody wobec A. N. (1) prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 16 kwietnia 2013 r. w sprawie III K 39/12). Sąd I instancji nie dostrzegł zatem, że rozstrzygniecie to jest dla oskarżonego J. P. (1) jednak niekorzystne z porównaniu z poprzednim wyrokiem (zaskarżonym wówczas tylko na korzyść oskarżonego J. P. (1) przez jego obrońcę). W pierwszym wyroku orzeczono bowiem o solidarnym obowiązku naprawienia szkody wobec 4 osób oskarżonych w „pełnej” kwocie 433.710 zł. Należy zatem mieć na uwadze, że do orzeczonego wyrokiem karnym obowiązku naprawienia szkody należy odpowiednio stosować przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zobowiązań solidarnych, stanowiące, iż spełnienie świadczenia w całości przez jednego z dłużników powoduje wygaśnięcie zobowiązania także względem pozostałych dłużników (art. 366 k.c.).

W tym miejscu przypomnieć również należy, że – co do zasady - nie można wykluczyć i takiej sytuacji, że w realiach procesowych danej sprawy najbardziej celowe będzie orzeczenie zobowiązania do naprawienia szkody w częściach równych lub w częściach odpowiadających udziałowi w spowodowaniu szkody ( pro rata parte). Wybór sposobu obowiązku naprawienia szkody w konkretnym wypadku, z uwzględnieniem także zasady odpowiedzialności indywidualnej każdego ze współsprawców, należy zawsze do sądu orzekającego (por. uchwała SN z 13.12.2000 r., I KZP 40/00, OSNKW 2001, z. 1-2, poz. 2; postanowienie SN z 26.07.2016 r., II KK 196/16, OSNKW 2016/11/72). Gdy ustawa pozwala na orzekanie obowiązku naprawienia szkody „w całości albo w części", ma ona w istocie charakter uznaniowy w zakresie sposobu naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Rozstrzygnięcie w tym przedmiocie będzie więc zależne od oceny okoliczności konkretnej sprawy. Wybór sposobu obowiązku naprawienia szkody w wypadku współsprawstwa należy więc do sądu, który winien mieć na względzie, aby ten środek karny w pełni zabezpieczał w postępowaniu karnym interesy pokrzywdzonego, a zarazem uwzględniał zasadę odpowiedzialności indywidualnej każdego ze współsprawców (zob. wyrok SA w Białymstoku z 29.11.2012 r., II AKa 131/12, LEX nr 1239835; uzasadnienie wyroku SA w Poznaniu z 28.10.2014 r., II AKA 185/14, LEX nr 1602958; wyrok SA w Łodzi z 15.01.2013 r., II AKa 272/12, LEX nr 1271892); M.. Królikowski [red.], R. Zawłocki [red.]: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Tom II, wyd. 3). Nie ulega również wątpliwości, że obowiązek naprawienia szkody (art. 46 § 1 k.k.) został wprowadzony jako środek karny w art. 39 pkt 5 k.k. w celu zwiększenia ochrony interesów pokrzywdzonego, przy jednoczesnym ograniczeniu, w niezbędnym stopniu, uprawnień oskarżonego. Rzecz jednak w tym, że po pierwsze - Sąd Okręgowy orzekał, jak sam to wskazał expressis verbis w zaskarżonym wyroku - „uwzględniając przepisy Kodeksu karnego z 6 czerwca 1997 r. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r. i na podstawie tych przepisów w zw. z art. 4 § 1 k.k.” i stąd orzeczono o środku karnym, nie zaś środku kompensacyjnym, zaś po drugie - w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ani jednym zdaniem nie wyjaśnił swego postąpienia i nie wskazał jakimi kryteriami kierował się, decydując o zakresie rozstrzygnięć zapadłych w punkcie 4, poza lakonicznym komunikatem powtarzającym de facto treść sentencji wyroku w tymże punkcie. Wprawdzie przepis art. 424 k.p.k. wymaga by uzasadnienie było „zwięzłe", jednak nie oznacza to, że ten wymóg wyłączać ma pozostałe ustanowione w treści powyższego przepisu rygory (oraz standardy rzetelnego procesu sądowego) i usprawiedliwiać brak istotnych elementów w zakresie należytego uzasadnienia zapadłego orzeczenia (obowiązku z art. 46 § 1 k.k.), zaś sama treść uzasadnienia nie może ograniczać się do lakonicznego, suchego ponownego przedstawienia rozstrzygnięcia wyroku (zob. postanowienie SN z 29.10.2020 r., IV KS 27/20, LEX nr 3073121). Jak wskazują akta sprawy Sąd Okręgowy nie podjął także odpowiednich , koniecznych czynności w przedmiocie poczynienia prawdziwych ustaleń faktycznych w zakresie obowiązku z art. 46 § 1 k.k. poprzez choćby zwrócenie się do pokrzywdzonych przedsiębiorstw i spółek z odpowiednimi wnioskami o informacje odnośnie naprawienia szkody (nawet w części), a w szczególności, czy na poczet zawartych umów dokonane zostały jakiekolwiek wpłaty, bądź też w inny sposób zobowiązania zostały te zostały pomniejszone (np. tak, jak to zostało uczynione w innym postępowaniu w sprawie III K 22/10 – informacja k. 5868), a zauważyć należy, że od poprzedniego (uchylonego) wyroku skazującego upłynął już okres 11 lat.

Przedstawione wyżej nieprawidłowości zaistniałe przy ponownym rozpoznaniu sprawy, nakazywały zatem uchylić zaskarżony apelacją wyrok w zakresie punktu 4, dotyczącego zobowiązania oskarżonego, na podstawie art. 46 § 1 k.k., do naprawienia szkody i w tym zakresie przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania. Rażącym naruszeniem prawa byłoby bowiem – w przekonaniu sądu ad quem – utrzymanie w tym zakresie zaskarżonego wyroku w mocy, skoro w ogóle nie zostały wyjaśnione (przed Sądem I instancji) okoliczności związane z treścią orzeczonego w zaskarżonym wyroku środka karnego z art. 46 § 1 k.k. (art. 4 § 1 k.k.). Uchylenie się przez Sąd I instancji od tej powinności, skutkowało uznaniem konieczności ponownego rozpoznania wobec przyjęcia, że instytucja określona w art. 449a k.p.k. będzie w tym wypadku niewystarczająca do konwalidowania stwierdzonych uchybień i prawidłowego wyrokowania w ww. przedmiocie co do osoby oskarżonego J. P. (1) (zob. postanowienie SN z 29.10.2020 r., IV KS 27/20, LEX nr 3073121).

Wniosek

Obrońca oskarżonego J. P. (1) wniósł o:

„1) zmianę orzeczenia w punkcie I poprzez orzeczenie łagodniejszych kar jednostkowych oraz ponowne orzeczenie o karze łącznej,

2) przyznanie na rzecz obrońcy wynagrodzenia z tytułu pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.”

☐zasadny

☒częściowo zasadny

☐niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Stanowisko obrońcy domagającego się zmiany zaskarżonego wyroku, wobec oskarżonego J. P. (1), w zakresie rozstrzygnięcia o karze było generalnie zasadne. Skarga odwoławcza obrońcy okazała także skuteczna w takim zakresie w jakim implikowała rozstrzygnięcie kasatoryjne w przedmiocie środka karnego (przepisy sprzed 1 lipca 2015 r. art. 4 § 1 k.k., art. 437 § 2 k.p.k. w zw. z art. 452 k.p.k.) z przekazaniem sprawy (w tym wąskim zakresie) do ponownego rozpoznania.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  uchylił rozstrzygnięcie o karze łącznej pozbawienia wolności zawarte w punkcie 2;

2)  orzeczoną wobec oskarżonego J. P. (1) w punkcie 1 tiret trzecie, za czyn IV, na podstawie art. 286 § 1 k.k., karę obniżył do 1 roku i 6 miesięcy;

3)  na podstawie art. 91 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego J. P. (1) karę łączną 3 lat pozbawienia wolności.

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w

całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 4, dotyczącym zobowiązania oskarżonego, na podstawie art. 46 § 1 k.k., do naprawienia szkody i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania, albowiem Sąd I instancji w ogóle nie wyjaśnił istoty sprawy w zakresie orzeczonego środka karnego (art. 4 § 1 k.k.), zaś zapadłe w tej mierze rozstrzygnięcie nie tylko, że nie poddaje się kontroli instancyjnej, ale przed wszystkim uchybia zasadom rzetelnego procesu sądowego. W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z treścią przepisu art. 437 § 2 zdanie drugie k.p.k. (w obecnym brzmieniu), uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 k.p.k., art. 454 § 1 k.p.k. lub jeżeli konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Rzecz jednak w tym, że akt oskarżenia w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sądu Apelacyjnego wpłynął daleko wcześniej - przed dniem 1 lipca 2015 r. Zgodnie zaś z treścią art. 36 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247 z późn. zm.), w toku postępowania obowiązywały przepisy m.in. 437 § 2 k.p.k. i art. 452 k.p.k. w brzmieniu sprzed wskazanej powyżej daty. Na marginesie jedynie należy nadmienić, że także i obecne przepisy Rozdziału 55a Kodeksu postepowania karnego, stosuje się wyłącznie do spraw, w których postępowanie sądowe zostało wszczęte po dniu 30 czerwca 2015 r. (zob. postanowienie SN z 30 lipca 2019 r., V KS 23/19, LEX nr 2744136).

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

Reguła ne peius

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Zdecydowana większość poprzednio przeprowadzonych dowodów nie miała wpływu na uchylenie tej części wyroku, zatem przy ponownym rozpoznaniu sprawy w odpowiednim zakresie Sąd Okręgowy będzie mógł postąpić w sposób przewidziany w art. 442 § 2 k.p.k. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien jednak przeprowadzić gruntowne postępowanie dowodowe w zakresie dotyczącym uchylonego rozstrzygnięcia o środku karnym z art. 46 § 1 k.k. (art. 4 § 1 k.k.), poczynić prawdziwe ustalenia faktyczne (np. czy i w jakim zakresie [części] szkoda została naprawiona), a następnie w prawidłowy sposób orzec w zakresie powyższego obowiązku, a nadto - w razie takiej potrzeby - sporządzić zwięzłe ale rzeczowe i przekonujące uzasadnienie swego stanowiska. By temu zadaniu sprostać należy dążyć do wyjaśnienia wszelkich niejasności (w tym względzie) występujących w materiale dowodowym, tudzież wykorzystać przedstawione wcześniej uwagi.

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

Reasumując, wszystkie zaprezentowane powyżej względy spowodowały, że Sąd Apelacyjny na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. dokonał w zaskarżonym wyroku określonej zmiany, wydał częściowe rozstrzygniecie kasatoryjne, zaś wobec braku innych przyczyn z art. 435, 440, 439 § 1 i 455 k.p.k., w pozostałej części - tenże wyrok jako trafny, słuszny i sprawiedliwy - utrzymał w mocy.

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

IV

V

Rozstrzygnięcie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu, znajduje swoje uzasadnienie w treści przepisów: art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo
o adwokaturze (Dz.U.2020.1651 j.t.) w zw. z § 4 ust. 1 i 3 oraz § 17 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października
2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2019.18 j.t.).

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze orzeczono, na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 634 k.p.k. (w zw. z art. 17 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych - Dz. U.1983.49. 223 j.t. ze zm.), zwalniając od nich oskarżonego J. P. (1) (w tym od opłaty za obie instancje) wobec uznania, że należy respektować zasadę słuszności, wynikającą z generalnej trafności argumentacji apelacji obrońcy.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

7.  PODPIS

SSA Maciej Żelazowski SSA Stanisław Stankiewicz SSA Andrzej Wiśniewski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca oskarżonego J. P. (1)

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

rozstrzygnięcie o karze

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana