Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. Mazowieckiem odmówił J. J. prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy. Odmowa przyznania prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy była uzasadniona tym przez Zakład, że wnioskodawca bezpośrednio przed przyznaniem emerytury pomostowej podjął inne zatrudnienie (nie na kolei).

/decyzja k.116 plik I akt ZUS/

W dniu 20 sierpnia 2020 r. do organu rentowego wpłynęło odwołanie pełnomocnika J. J. od ww. decyzji. W treści odwołania podkreślono, że podjęcie zatrudnienia przez ubezpieczonego bezpośrednio przed przyznaniem emerytury pomostowej nie na kolei, nie stanowi przeciwskazania do przyznania mu prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy. W oparciu o powyższe pełnomocnik J. J. wniósł o przyznanie mu prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy od dnia nabycia przez ubezpieczonego prawa do emerytury pomostowej tj. od dnia 10 marca 2019 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wypłacie świadczenia, a nadto o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

/odwołanie k.3 – 5/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.18 - 19/

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca J. J. urodził się (...)

/okoliczności bezsporne/

Decyzją z 3 kwietnia 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. Mazowieckiem odmówił J. J. prawa do emerytury pomostowej wskazując, że wnioskodawca nie udowodnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych.

/decyzja k.11 plik I akt ZUS/

Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie powołując się na zaświadczenie wydane przez pracodawcę

/odwołanie k 3-4 akt sprawy VIII U 1904/19/.

Z treści zaświadczenia wystawionego wnioskodawcy przez (...) wynika, że w okresie od 22 stycznia 1979 r. do 14 listopada 2002 r. J. J. był zatrudniony w (...) – Zakładzie (...) w Ł. i okres ten był zatrudnieniem na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, zaliczanym do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o których mowa w § 4 rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

/zaświadczenie k.7 – 8/

Decyzją z 24 lutego 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. Mazowieckiem zmienił swoją wcześniejszą decyzję i przyznał J. J. , od dnia 10 marca 2019 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego, zaliczkę na poczet przysługującej skarżącemu emerytury pomostowej. Na mocy wskazane decyzji organ rentowy zaliczył odwołującemu się okres od 22 stycznia 1979 r. do 14 listopada 2002 r. , zatrudnienia w (...) – Zakładzie (...) w Ł., jako okres zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, zaliczany do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach

/decyzja k.33 plik I akt ZUS/

Jednocześnie organ rentowy wniósł o umorzenie postępowania sądowego toczącego się z odwołania od decyzji odmownej z dnia 3 kwietnia 2019 r.

/pismo ZUS k 69 akt sprawy VIII U 1904/19/.

Postanowieniem z dnia 19 marca 2020 roku Sąd Okręgowy w Łodzi umorzył postępowanie w sprawie VIII U 1904/19.

/postanowienie k 70 akt sprawy VIII U 1904/19/.

Pismem z dnia 28 maja 2020 roku pełnomocnik wnioskodawcy wezwał organ rentowy do zapłaty odsetek, 13-ej emerytury za rok 2019 oraz ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy za marzec i wrzesień 2019 roku oraz marzec 2020 roku.

/pismo k 35 akt ZUS/.

Decyzją z 13 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. Mazowieckiem przyznał J. J. , od dnia 10 marca 2019 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego, emeryturę pomostową.

/decyzja k.113 – 114 plik I akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z 13 lipca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. Mazowieckiem odmówił J. J. prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy.

/decyzja k.116 plik I akt ZUS/

Podczas zatrudnienia w (...) – Zakładzie (...) w Ł. J. J. był uprawniony do pobierania ekwiwalentu za węgiel.

/zaświadczenie k.29 – 31 plik I akt ZUS/

W okresie od 15 listopada 2002 r. do 31 maja 2010 r. J. J. pobierał rentę kolejową.

/okoliczność bezsporna/

Przed zatrudnieniem na kolei wnioskodawca pracował we własnym gospodarstwie rolnym (od 10 marca 1975 r. do 12 października 1977 r.), a także Fabryce (...) , Zakładzie nr (...) w K. ( od 13 października 1977 r. do 31 grudnia 1978 r.). Poza ww. okresami oraz pracą na kolei, wnioskodawca posiada także inne okresy zatrudnienia: od 27 stycznia 2005 r. do 26 lipca 2005 r. , od 12 grudnia 2014 r. do 31 października 2017 r. , od 4 grudnia 2017 r. 28 listopada 2018 r.

/karta przebiegu zatrudnienia k.24 plik I akt ZUS , dokumentacja – plik II akt ZUS/

Powyższe okresy zostały uwzględnione wnioskodawcy przy wyliczaniu należnego mu świadczenia emerytalnego.

/okoliczność bezsporna/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności i wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł powodów by czynić to z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 74 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz. U. z 2020 r., poz. 292 ze zm.) byłemu pracownikowi kolejowemu, pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także członkom rodziny tego pracownika, pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Stosownie zaś do treści art.74 ust.4 prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty. Zgodnie zaś z art. 74 ust. 10 i 11 ustawy z 8 września 2000 r. emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty. Prawo do pobierania ekwiwalentu pieniężnego ustaje lub ulega zawieszeniu wraz z ustaniem prawa do emerytury lub renty.

W świetle przywołanych regulacji prawo do deputatu węglowego przysługuje pracownikom pracującym na kolei. Przysługuje ono również byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Tym samym przyznanie prawa do deputatu węglowego wyklucza – nie ostatnie przed przyznaniem prawa do świadczenia emerytalnego zatrudnienie poza koleją, jak chce organ rentowy – a jedynie nabycie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia wykonywanego poza koleją. Zatem okoliczność, że ostatnim zatrudnieniem wnioskodawcy przed przyznaniem mu prawa do emerytury nie było zatrudnienie na kolei nie wyklucza przyznania mu prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy. Dla nabycia prawa do deputatu węglowego decydujące znaczenie ma ustalenie, czy wnioskodawcy przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło w oparciu o zatrudnienie wykonywane na kolei.

Sąd Okręgowy zważył także, że już ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz.U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), regulowała w art. 18 ust. 2, że emerytowi lub renciście, pobierającemu kolejową emeryturę lub rentę, przysługuje prawo do kolejowej opieki lekarskiej i deputatu węglowego oraz do bezpłatnego i ulgowego przejazdu kolejami, na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego dla pracowników kolejowych pobierających emeryturę lub rentę przewidywał także art. 46a ustawy z dnia 6 lipca 1995 r. o przedsiębiorstwie (...) (Dz.U. Nr 95, poz. 474 ze zm.), dodany do tej właśnie ustawy przez art. 164 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; przepis ten obowiązywał od 1 stycznia 1999r., ale wraz całą ustawą z dnia 6 lipca 1995 r. uchylony został z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę z dnia 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (art. 82 ust. 1). Tej ostatniej ustawy przepis art. 74 stanowi aktualnie obowiązującą regulację w przedmiocie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy dla osób uprawnionych do emerytur i rent.

Prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy jest uprawnieniem o charakterze wyjątkowym o ustawowej podstawie, świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. Początkowo było to prawo pracownika kolejowego do bezpłatnego przydziału węgla, co skutkowało zrównoważeniem jego utraty kwotą pieniężną (parytet towaru i pieniądza). Przydzielanie węgla pracownikom i rencistom lub emerytom (...) stanowiło przywilej, mający łagodzić trudności w nabywaniu węgla na wolnym rynku, należny oprócz i niezależnie od wynagrodzenia za pracę oraz od emerytury i renty. Stanowiło także swego rodzaju tradycję wywodzącą się z tego, że węgiel składowany był na terenach kolejowych. Z tych przyczyn deputat węglowy ustanowiony został jako bezpłatny przydział węgla, co realizowało cel wyposażenia pracowników w dobro reglamentowane, także po ich przejściu na emeryturę lub rentę, spełniane w pieniądzu tylko wówczas, gdy przydział węgla był zbędny (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2000 r., III ZP 9/00, OSNAP 2000 nr 24, poz. 902).

Zgodnie z treścią przytoczonego wyżej art. 74 ustawy z 8 września 2000 r., ustawodawca określił krąg podmiotów, którym przysługuje prawo do deputatu węglowego, tj. byłym pracownikom kolejowym pobierającym rentę lub emeryturę (lub członkom ich rodzin, którzy prawo do renty lub emerytury uzyskali na podstawie jednego z wyżej wymienionych aktów prawnych), a ponadto mającym w okresie zatrudnienia na kolei prawo do deputatu węglowego.

Wnioskodawca wskazane przesłanki spełnił. Przez okres zatrudnienia na kolei był uprawniony do deputatu węglowego wypłacanego w formie ekwiwalentu.

Nietrafne jest jednak zatem stanowisko ZUS, że skoro ostatnim zatrudnieniem ubezpieczonego przed świadczeniem emerytalnym nie była praca na kolei, to nie nabył on prawa do deputatu węglowego. Stanowisko to nie jest zasadne, gdyż wymóg taki nie wynika z przepisu art. 74 ust. 1 w/w ustawy.

Gdyby bowiem wolą ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego prawa jedynie do kategorii osób zatrudnionych na kolei bezpośrednio przed przejściem na świadczenie emerytalne, to dałby temu wyraz umieszczając stosowny zapis w art. 74 ustawy. Redakcja przepisu skłania do wniosku, że ustawodawca położył nacisk na silny związek tego świadczenia ze stosunkiem pracy, gdyż nie użył określenia „emerytowi" lub „renciście", tylko „byłemu pracownikowi kolejowemu”. Ekwiwalent za deputat węglowy jest, niewątpliwie, świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei i ten aspekt oraz literalne brzmienie przepisu należy mieć na względzie w procesie wykładni i subsumcji. Zdaniem Sądu ust. 1 i ust. 4 art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia, uzyskali emeryturę lub rentę, co w przypadku emerytury oznacza, że nabycie prawa do emerytury, w oparciu o zatrudnienie poza koleją, wyklucza nabycie prawa do deputatu. Istotne jest zatem ustalenie, czy emerytura, przyznawana na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustalona została na podstawie zatrudnienia kolejowego i wówczas prawo do deputatu przysługuje, czy też na podstawie zatrudnienia poza koleją, co wyklucza przyznanie prawa do deputatu (tak samo Wyrok SA w Szczecinie z 16.05.2019 r., III AUa 96/19, LEX nr 2685056, a także Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku w sprawie III AUa 1845/19, niepubl., a nadto podobnie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., III AUa 1699/11, Legalis nr 733836). Innymi słowy, przepis art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści, uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, a nie o inne zatrudnienie.

Ponadto Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1699/11 (publ. LEX nr 1238743), prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Jak wskazał Sąd Apelacyjny powyższy przepis nie wymaga, aby przyznana emerytura była pochodną „wyłącznie” zatrudnienia na kolei oraz aby praca na kolei była wykonywana bezpośrednio przed przyznaniem prawa do świadczenia.

Jak wynika z niespornego stanu faktycznego wnioskodawca w okresie od 22 stycznia 1979 r. do 14 listopada 2002 r. J. J. był zatrudniony w (...) – Zakładzie (...) w Ł. okres ten został uwzględniony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy przyznaniu emerytury należnej wnioskodawcy , a co równie istotne, wnioskodawca w całym tym okresie był uprawniony do pobierania ekwiwalentu za węgiel.

W tych okolicznościach zdaniem Sądu Okręgowego w pełni uprawnione jest stanowisko strony odwołującej, że ubezpieczony nabył prawo do świadczenia na podstawie zatrudnienia kolejowego i był w okresie zatrudnienia kolejowego uprawniony do pobierania ekwiwalentu za węgiel.

Reasumując, jeśli „były pracownik kolejowy” nabył prawo do emerytury, a podstawa wymiaru świadczenia emerytalnego ustalona została z okresów zatrudnienia na kolei, w czasie których ubezpieczony pobierał deputat węglowy, to jest on byłym pracownikiem kolejowym, uprawnionym do ekwiwalentu pieniężnego za ten deputat w rozumieniu art. 74 ust l ustawy z dnia 8 września 2000 r. niezależnie od tego, że przed emeryturą pracował także poza koleją, gdyż ustawa nie wymaga, aby praca na kolei była ostatnim zatrudnieniem przed nabyciem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Konstatacja ta świadczy o zasadności odwołania i przywołanych na jego uzasadnienie argumentów.

Jedynie na marginesie należy zauważyć, że zgodnie z art. 74 ust. 10 i 11 ustawy z 8 września 2000 r. emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty. W spornej decyzji organ rentowy wskazał, iż jest ona wydana po rozpatrzeniu wniosku z dnia 28 maja 2020 r. Trzeba podkreślić, iż w tym dniu wnioskodawca ani jego pełnomocnik nie składali żadnego wniosku, a jedynie pismem z dnia 28 maja 2020 roku pełnomocnik wnioskodawcy wezwał organ rentowy do zapłaty odsetek, 13-ej emerytury za rok 2019 oraz ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy za marzec i wrzesień 2019 roku oraz marzec 2020 roku. Tym samym skoro decyzjami z tego samego dnia tj. 13 lipca 2020 roku ZUS przyznał odwołującemu się prawo do emerytury od dnia 10 marca 2019 roku (w związku z toczącym się postępowaniem sądowym), to również prawo do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy należało przyznać od daty przyznania prawa do emerytury.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku uznając odwołanie wnioskodawcy za zasadne.

Z uwagi na wynik postępowania Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 256 ze zm.) zasądzając od pozwanego organu emerytalnego na rzecz wnioskodawcy jako strony wygrywającej niniejsze postępowanie w całości 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego wraz z aktami rentowymi (za pośrednictwem poczty) oraz pouczeniem, iż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wyroku z uzasadnieniem przysługuje mu prawo złożenia apelacji do tutejszego Sądu Okręgowego w Łodzi, które rozpoznaje Sąd Apelacyjny w Łodzi

S.B.