Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 2166/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 września 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił K. J. prawa do wypłaty rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że zgodnie z art.21 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po 31 grudnia 1948 r., który przed dniem 1 stycznia 2009 roku wykonywał przez co najmniej 15 lat pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni od dnia 1 października 2010 roku miała prawo do emerytury przyznanej na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i urodziła się przed 1 stycznia 1949 roku (decyzja k.2 akt ZUS).

W dniu 16 września 2020 r. do organu rentowego wnioskodawczyni odwołała się od tej decyzji wskazując, iż decyzja jest dla niej krzywdząca i nie uwzględnia okresu pracy w warunkach szczególnych chociaż ta praca doprowadziła ją do rozstroju zdrowia (odwołanie k.3).

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji. Dodatkowo wskazano, iż rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Wnioskodawczyni nie tylko pobiera emeryturę wcześniejszą ale zgodnie z przepisami nie ustalono dla niej kapitału początkowego (odpowiedź na odwołanie k. 9).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni K. J. urodziła się (...) (okoliczność bezsporna).

Na mocy decyzji ZUS z dnia 24 lipca 2003 roku ubezpieczona miała przyznaną emeryturę, od osiągnięcia wieku emerytalnego czyli od 27 lipca 2003 roku. Wysokość emerytury ustalona została przy przyjęciu przeciętnej podstawy wymiaru składek ustalonego z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wysokość wskaźnika podstawy wymiaru składek wyniósł 83,43%. Do obliczenia świadczenia przyjęto 33 lata i 1 miesiąc okresów składkowych (397 miesięcy) oraz 7 lat okresów nieskładkowych (ograniczonych do 1/3 okresów składkowych – 84 miesiące) (decyzja k.26 akt ZUS plik II).

W dniu 12 października 2010 roku odwołująca złożyła wniosek o przeliczenie emerytury w związku z ukończeniem 60 roku życia (wniosek k.47 akt ZUS plik II).

Decyzją z dnia 21 października 2010 roku wstrzymano wypłatę emerytury wcześniejszej (decyzja k.50 akt ZUS plik II).

Na mocy decyzji z dnia 21 października 2010 roku organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury na podstawie art. 29 i 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, od 1 października 2010 roku. Wysokość emerytury ustalona została przy przyjęciu przeciętnej podstawy wymiaru składek ustalonej na potrzeby wcześniejszej emerytury. Wysokość wskaźnika podstawy wymiaru składek wyniósł 83,95%. Do obliczenia świadczenia przyjęto 33 lata i 1 miesiąc okresów składkowych (397 miesięcy) oraz 7 lat i 1 miesiąc okresów nieskładkowych (ograniczonych do 1/3 okresów składkowych – 85 miesięcy) (decyzja k.51 akt ZUS plik II).

Wnioskodawczyni nie ma ustalonego kapitału początkowego (okoliczność bezsporna).

W dniu 18 sierpnia 2020 roku złożyła wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia poprzez doliczenie kapitału początkowego (wniosek k.1 akt ZUS).

Przy ustalaniu stanu faktycznego, sąd pominął, na podstawie art. 2352 § 1 pkt 2 kpc, wnioski dowodowe zgłoszone przez pełnomocnika wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bhp na potwierdzenie faktu, iż czynności wykonywane przez ubezpieczoną były pracą w warunkach szczególnych oraz z przesłuchania odwołującej w charakterze strony na fakt świadczenia przez nią pracy w szczególnych warunkach i prawa do świadczeń z tego tytułu a w szczególności rekompensaty. Wnioski te zmierzały bowiem do wykazania faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tych samych przyczyn pominięte zostały także złożone dokumenty w postaci świadectw pracy w szczególnych warunkach oraz decyzji o ustaleniu stopnia niepełnosprawności. Z uwagi na wiek wnioskodawczyni i braku ustalenia kapitału początkowego odwołującej nie może być przyznane prawo do rekompensaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do art. 2 pkt. 5 i art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Zgodnie z art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie , która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego , o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 291 z późn. zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r ., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy .

Artykuł 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy zauważyć, że powyższe przesłanki mają charakter kumulatywny, tj., aby móc ubiegać się o świadczenie w postaci rekompensaty przewidzianej w ustawie o emeryturach pomostowych konieczne jest jednoczesne zaistnienie przesłanek określonych w ust. 1 i 2, oraz nieistnienie przesłanki o charakterze negatywnym, określonej w ust. 3.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszego sporu Sąd wskazuje na brzmienie art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych zgodnie z którym, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53). Okoliczność wskazana w tym przepisie stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty, to znaczy, że zaistnienie wyrażonej w niej sytuacji uniemożliwia realizację przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia. Skoro więc wnioskodawczyni posiada prawo do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie emerytalnej, to prawa do rekompensaty nabyć nie może. Sąd podziela istniejący w doktrynie pogląd (M. Zieleniecki, komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX 2014), zgodnie z którym stosowanie jedynie wykładni literalnej omawianego przepisu jest niewystarczające, gdyż prowadziło by do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z funduszu ubezpieczeń społecznych. Do prawidłowej interpretacji tego przepisu konieczne jest zastosowanie wykładni systemowej, która prowadzi do przepisu art. 23 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Z kolei z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczanie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r. W tych okolicznościach warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia.

W świetle przytoczonych okoliczności, twierdzenia odwołującej w przedmiocie przysługującego jej uprawnienia do ww. rekompensaty, w związku ze spełnieniem warunków do przyznania emerytury z tytułu pracy w szczególnym charakterze, o których mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Sąd uznał za bezzasadne.

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., lex nr 1979477).

Jak zasadnie podnosi organ rentowy odwołująca od dnia 27 lipca 2003 roku czyli od ukończenia 55 roku życia, miała ustalone prawo do emerytury wcześniejszej decyzją z dnia 24 lipca 2003 roku na podstawie ustawy emerytalnej.

Na marginesie Sąd zważył, że decyzją z dnia 21 października 2010 roku, organ rentowy przyznał wnioskodawczyni emeryturę, od dnia 1 października 2010 roku na podstawie ustawy emerytalnej. Nie ulega wątpliwości, że oba powyżej wymienione świadczenia emerytalne przyznane zostały odwołującej na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i oba stanowiły świadczenia obliczone w oparciu o system zdefiniowanego świadczenia a nie zdefiniowanej składki.

Dodatkowo podkreślić należy, iż wnioskodawczyni należy do grona ubezpieczonych (z uwagi na datę urodzenia), dla których przepisy w ogóle nie przewidują możliwości ustalenia kapitału początkowego, a sporna rekompensata stanowi dodatek doliczany do kapitału początkowego.

W jej przypadku nie istnieje zatem możliwości przyznania jej prawa do rekompensaty.

W świetle przytoczonych okoliczności, twierdzenia odwołującej w przedmiocie przysługującego jej uprawnienia do rekompensaty Sąd uznał za bezzasadne.

Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego w Łodzi, decyzja organu rentowego jest prawidłowa.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy przez pełnomocnika z urzędu. Sąd uwzględniając nakład pracy pełnomocnika z urzędu orzekł na podstawie § 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 68) podwyższając należne koszty o podatek VAT.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni PI.

26 X 2021 roku.