Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2021 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o.
w G.

przeciwko Gminie (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu

z dnia 15 czerwca 2020 r., sygn. akt VI GC 301/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 8 100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Rafał Terlecki

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt V AGa 97/20

UZASADNIENIE

Powód Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. domagała się zasądzenia od pozwanej Gminy (...) kwoty 494.123,15 zł z odsetkami od dnia złożenia pozwu.

Powód w uzasadnieniu pozwu wskazał, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego pn. usługa odbioru i zagospodarowania stałych odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych na terenie gminy (...)złożył ofertę, która uzyskała najwyższą punktację. Wskaźnikami do wyliczenia były wartości określone w SIWZ oraz w szczegółowym opisie przedmiotu zamówienia. Na podstawie tych wskaźników powód obliczył cenę ryczałtową w wysokości 2.422.785,60 zł i zawarł ją w ofercie. Strony w dniu 28 lutego 2017 r. zwarły umowę nr (...) o wykonanie usługi. Cena została określona w oparciu o wskazane w SIWZ wskaźniki, w szczególności rodzaj i ilość odpadów szacowanych do odbioru. Ryzyko ewentualnych zmian składników kalkulacji ceny, np. kosztów transportu, wyposażenia nieruchomości w coraz większa liczbę pojemników obciążało powoda. Wykonanie usługi obejmowała okres od 01 marca 2017 r. do końca 2019 r. Umowa obejmowała także odbiór odpadów z (...) (dalej (...)). Zgodnie z danymi zawartymi w dokumentacji projektowej szacowana do odbioru wielkość odpadów miała wynosić łącznie 4.985,40 Mg, przy czym największa ilość bo ok. 70% przypadała na odpady o kodzie 20 03 01 (zmieszane odpady komunalne), jedynie ok. 206 Mg miało pochodzić z (...). W trakcie wykonywana usługi okazało się, że wolumen odpadów kierowany do zagospodarowania znacznie przekracza wskaźniki podane przez zamawiającego. W okresie 10 miesięcy 2017 r. powód odebrał 1.533,91 Mg zamiast 1.460 Mg, przy czym poza wzrostem ilości odpadów zmieszanych, stwierdzono znaczny wzrost odpadów z (...), bo aż ponad 70 Mg. W 2018 r. zamiast szacunkowych 1.7876,41 Mg powód odebrał 2.252,79 Mg odpadów, z czego zmieszanych ponad 481 Mg więcej aniżeli szacunki zamawiającego, natomiast z (...) ilość odpadów była ponad dwukrotnie wyższa zamiast szacowanych 90,98 Mg. W 2019 r. szacowana przez pozwaną do odbioru wielkość odpadów miała wynosić łącznie 1.748,90 Mg, z czego z (...) 73,18 MG, a tymczasem do 31 października 2019 r. tych odpadów odebrano już 1.846,22 Mg (z (...) 193,50 Mg). Na koniec października nadwaga odebranych i zagospodarowanych odpadów wyniosła 388,80 Mg, a według szacunku na koniec grudnia 2019 r. ilość ta miała wynieść 466,56 Mg. Łącznie w okresie obowiązywania umowy zostanie odebranych 6.002,16 Mg odpadów, a w ocenie powoda zakontraktowanych do odbioru było 4.985,40 Mg, co oznacza przekroczenie o 1.016,76 Mg. Powód wyliczył żądaną w pozwie kwotę dzieląc ustalone w umowie wynagrodzenie przez „zakontraktowaną” wielkość odpadów, co dało 48598 zł za Mg, a następnie mnożąc ją przez nadwyżkę (1.016,76 Mg). Powód podkreślił, że identyczne wyliczenie wynika z przemożenia stawki miesięcznej odbioru netto (65.980 zł) przez wskaźnik nadwagi (20,39 %), co daje 13.456,51 zł miesięcznie netto. Powód wskazał, że pozwana szacując precyzyjnie na ok. 5.000 Mg ilość odpadów w okresie realizacji zadania, przewidziała wartość zamówienia bez VAT na 512.641,00 euro, co w przeliczeniu daje ok. 2.150.000,00 zł. Powód w kosztorysie kalkulując wynagrodzenie przedstawił ofertę wyższą o 90.000,00 zł. Powód podał też, że obecnie gmina organizując przetarg na odbiór i zagospodarowanie odpadów nie może żądać ceny ryczałtowej, a rozliczenie musi nastąpić w oparciu o faktyczną wielkość odebranych odpadów.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa kwestionując powództwo tak co do zasady, jak i wysokości. Podniosła, że strony zawarły nienazwaną umowę o wywóz odpadów w trybie przetargu nieograniczonego, w której przewidziały cenę ryczałtową. Prawo zamówień publicznych zawiera szczegółowe regulacje w stosunku do kodeksu cywilnego odnoszące się do zmiany umowy określone w art. 144 tego prawa. W sprawie nie zachodzą przesłanki wskazane w tym przepisie. Niezależnie od tego, według pozwanej, ewentualnie roszczenie powoda oparte o art. 357 ¹ k.c., z uwagi na wykonanie umowy, wygasło. W końcu pozwana podniosła, że przed wytoczeniem powództwa między stronami doszło do zawarcia porozumienia, którym został podwyższony ryczałt ze względu na podniesienie minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Powód w piśmie przygotowawczym z dnia 05 marca 2020 r., w którym ustosunkował się do odpowiedzi na pozew, wskazał, że nie domaga się zapłaty w związku z nadzwyczajną zmianą stosunków z tytułu wprowadzenia wyższego podatku pośredniego czy wyższej opłaty za korzystanie ze środowiska, lecz wynagrodzenia za dodatkowe, zwiększone w stosunku do zapisów specyfikacji, usługi w postaci odbioru odpadów nie przewidzianych w specyfikacji i w umowie. Powód potwierdził fakt zawarcia aneksu do umowy związanego ze zmianą minimalnego wynagrodzenia za pracę. Powód podtrzymał swoje stanowisko na rozprawie w dniu 01 czerwca 2020 r. podkreślając, że nie domaga się podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego, lecz należności za odebranie odpadów nie przewidzianych w umowie.

Sąd Okręgowy w Toruniu wyrokiem z dnia 15 czerwca 2020 roku w sprawie VI GC 301/19 oddalił powództwo (punkt I) i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ( punkt II).

Sąd Rejonowy uznał stan faktyczny, z wyjątkiem rzeczywistej wielkości odebranych przez powoda odpadów, za bezsporny. Dotyczy to treści SIWZ, tj. szacowanej do odbioru w czasie obowiązywania umowy ilości odpadów na ok. 5.000 Mg i szacunkowej ilości odpadów poszczególnego rodzaju (według kodu), a wiec zmieszanych i przekazywanych do (...), wysokości wynagrodzenia ryczałtowego ustalonego w umowie z dnia 28 lutego 2017 r. nr (...), jego zmiany aneksem w związku z podwyższeniem minimalnego wynagrodzenia za pracę i zapłaty w całości wynagrodzenia ustalonego umową i aneksem przez pozwaną.

Sąd a quo wskazał, że pozwana w odpowiedzi na pozew zakwestionowała powództwo nie tylko co do zasady, ale także co do wysokości, ale nie podniosła konkretnych zarzutów odnoszących się do wyliczenia rzeczywiście odebranych przez powoda odpadów i przedstawionych na tę okoliczność dokumentów w postaci sprawozdań przekazywanych wójtowi gminy za 2017 r., 2018 r. i za 2019 r. oraz zestawienia masy odebranych odpadów. Wprawdzie są to dokumenty sporządzone przez powoda, ale w ocenie Sądu Rejonowego stanowią one miarodajne dowody w sprawie. Jak wyjaśnił pełnomocnik powoda półroczne karty ewidencyjne zostały sporządzone na podstawie wyliczenia wagi odpadów dostarczanych przez powoda do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów w Z., tj. ważenia śmieciarki na wadzie z odpadami przy wjeździe i następnie po jej opróżnieniu przy wyjeździe. Pozwana nie podniosła konkretnych zarzutów dotyczących tych dokumentów, lecz ograniczyła się ich zanegowania. W ich świetle nie ma zdaniem Sądu I instancji podstaw do podważenia twierdzenia powoda na temat ilości odebranych w czasie obowiązywania umowy odpadów, tj. 6.002,16 Mg. W ocenie Sądu I instancji nie przesądza to jednak o zasadności dochodzonego roszczenia.

Powód wyjaśnił, że podstawy prawnej dochodzonego roszczenia nie stanowi art. 357 ¹ k.c. normujący klauzę rebus sic stantibus, co zwalnia w ocenie Sądu Okręgowego z obowiązku rozważań na ten temat, jak i na temat art. 632 § 2 k.c. normującego możliwość podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego ustalonego w umowie o dzieło, zakładając, że strony łączyła taka umowa. Sąd Okręgowy wskazał, że strony zawarły umowę o świadczenie usług, co wyklucza stosowanie do niej art. 632 § 2 k.c., niezależnie od tego, że podstawa żądania jest inna.

Istota sporu sprowadza się do przesądzenia, czy powodowi należy się dodatkowe wynagrodzenie za odbiór odpadów przekraczających znacznie wielkość szacunkową wynikającą ze wskaźników określonych w SIWZ. Odpowiedź na to pytanie jest przecząca.

Rację ma powód, że SIWZ w pkt 9 szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia (tabela, s. 19, k. 25) określał szacowną wielkość odpadów w okresie wykonywania zamówienia (ok. 5000 Mg) oraz szacunkową ilość odpadów według poszczególnych kodów (w tym odpadów zmieszanych i przekazanych do (...)). Ważne jest jednak to, że SIWZ w tym samym punkcie zawierały dodatkowe klauzule. Zgodnie z pierwszą z nich, podane ilości odpadów należy traktować jako orientacyjne i wykonawcy nie przysługuje prawo dodatkowego wynagrodzenia lub odszkodowania za osiągnięcie innych wielkości. Druga stanowiła, że ilość wytworzonych odpadów nie jest zależna od zamawiającego i może ulegać zmianie stosownie do rzeczywistych potrzeb zamawiającego, uwzględniając ilość odpadów wytworzonych przez właścicieli nieruchomości. Stosownie do trzeciej klauzuli, wykonawca jest zobowiązany przy sporządzeniu oferty do oszacowania ilości odbieranych odpadów komunalnych z uwzględnieniem zmian, które mogą pojawić się w trakcie obowiązywania umowy. W ich świetle, a zwłaszcza pierwszej, był jasne, że ilości wynikające z tabeli i ogólna ilość odpadów były orientacyjne, a oferent mógł przy sporządzaniu oferty uwzględnić daleko idące zmiany. Jeżeli tego nie uczynił ponosił ryzyko niedoszacowania, nawet jeśli wielkość odpadów znacznie przekraczała podaną w SIWZ na ok. 5000 Mg.

Powód, jak wynika z formularza ofertowego, wynagrodzenie w kwocie 2.422.785,60 zł wyliczył w ten sposób, że przemnożył kwotę 65.980,00 zł netto przez czas obowiązywania umowy (34 miesiące) i powiększył je o podatek VAT. Kwota netto w wysokości 65.9890,00 zł została ustalona z uwzględnieniem ilości odpadów wynikającej z SIWZ, określanej przez powoda jako zakontraktowana (4.985,40 Mg).

Zgodnie z zawartą przez strony w dniu 28 lutego 2017 r. umową, wynagrodzenie ryczałtowe obejmuje wszelkie koszty niezbędne do zrealizowania przedmiotu umowy, w tym także tzw. „koszty ryzyka ryczałtu” i nie podlega waloryzacji i zmianie, z wyjątkiem sytuacji, gdy zmieni się podatek VAT, wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę i zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniom zdrowotnym albo stawki na te ubezpieczenia, jeżeli miały wpływ na koszty wykonania zamówienia (§ 5 ust. 1, 5 i 6, k. 49, s. 2 - 50). Postanowienie tej treści zostało powtórzone w § 8 ust. 4 umowy (k. 50, s. 2- 51). Strony w związku ze zmianą wysokości minimalnego wynagrodzenia za prace w 2018 i 2019 r. podwyższyły wynagrodzenie ryczałtowe.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle łączącej strony umowy nie da się obronić stanowiska powoda, że wykonał usługi polegające na odbiorze odpadów komunalnych wykraczające poza zakres umowy, używając określenia powoda, niezakontraktowane. Przedmiotem przetargu i umowy, która odwoływała się do SIWZ (§ 1) i do warunków określonych w ofercie wykonawcy (§ 1), było wykonanie usługi odbioru i zagospodarowania stałych odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych na terenie gminy (...) od 01 marca 2017 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. Wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu umowy było ryczałtowe i obejmowało cały przedmiot umowy. Nie ma więc podstaw stanowisko powoda, że ilość orientacyjna odpadów ustalona w SIWZ, która stanowiła podstawę do ustalenia wynagrodzenia ryczałtowego (ok. 5000 Mg), była „zakontraktowana”, a więc nie objęta umową, natomiast większa ilość była odebrana poza jej zakresem i z tego tytułu należy się oddzielne wynagrodzenie. Przeczy temu treść umowy, a zwłaszcza jej § 1 i 2, które określają jej przedmiot i termin wykonania usługi. W związku z tym umowa obejmowała każdą ilość odebranych przez powoda odpadów, a nie tylko ilość orientacyjną wynikającą z SIWZ.

Poprawność takiego wniosku potwierdzają regulacje ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2019 poz. 1843, dalej jako p.z.p.), która w art. 144 ust. 1 zakazuje zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy. Nie zaistniały okoliczności określone w pkt 1 - 6 art. 144 p.z.p. W szczególności wykluczyć trzeba wystąpienie przesłanek wskazanych w dwóch pierwszych punktach: 1) zmiany zostały przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia w postaci jednoznacznych postanowień umownych, które określają ich zakres, w szczególności możliwość zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy, i charakter oraz warunki wprowadzenia zmian, 2) zmiany dotyczą realizacji dodatkowych dostaw, usług lub robót budowlanych od dotychczasowego wykonawcy, nieobjętych zamówieniem podstawowym, o ile stały się niezbędne i zostały spełnione łącznie dalsze warunki.

W konsekwencji skoro usługi wykonane przez powoda w okresie od 01 marca 2017 r. do końca 2019 r. były objęte umową z dnia 28 lutego 2017 r., za które strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe, powodowi nie przysługuje roszczenia o zapłatę wynagrodzenia przekraczającego jego wysokość, nawet jeśli rzeczywiście zakres usług znaczenie przekraczał ten orientacyjnie określony w SIWZ, w oparciu o który powód sformułował ofertę przetargową, w tym w części dotyczącej wynagrodzenia.

Powód nie wskazywał na to, że oświadczenie woli (ofertę) złożył pod wpływem błędu wywołanego przez pozwaną i nie złożył oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia, co zwalnia od konieczność rozważenia tej kwestii.

Z przedstawionych względów Sąd I instancji powództwo oddalił jako bezzasadne i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 10.800,00 zł, stanowiącej koszty zastępstwa procesowego w wysokości określonej w taryfie adwokackiej, tytułem kosztów procesu (art. 99 § 1 i 3 k.p.c.).

Apelację od orzeczenia Sądu Okręgowego wywiodła powódka, zaskarżając je w całości. W oparciu o treść art. 368 § 1 k.p.c. zarzuciła:

-

przecenienie wartości i charakteru definicji cena ryczałtowa w kontekście zawartej z gminą (...)umowy na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych,

-

niedowartościowanie wskaźników ilościowych wyliczonych i podanych w siwz przez pozwaną, z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku na każdy rok obowiązywania umowy, a koniecznych do wyliczenia ceny ryczałtowej,

-

niedostateczne uwzględnienie charakteru umowy dwustronnej; przyjęcie - w kontekście ustaleń Sądu I Instancji, że jest ona wyłącznie jednostronnie zobowiązująca, a przez to braku jakiejkolwiek współpracy w rozwiązaniu problemu przez Gminę i zapłaty za wykonanie zamówienia ponad zakontraktowane ilości odebranych odpadów komunalnych, a pośrednio naruszenie art. 67 ust. 1 upzp o zamówieniu uzupełniającym,

- wykorzystanie dobrej wiary Powódki co do zaprezentowania przez nią kompletnych i miarodajnych danych, a których w efekcie nie doszacowała o 20% oraz zlecanie bezkrytycznie wysokich odbiorów odpadów z (...), przez co naraziła ją na rażącą stratę,

- cena ryczałtowa wykraczająca poza ramy udzielonego zamówienia i podanych przez pozwaną wskaźników, a w kontekście jej niezmienności co do możliwości zapłaty za nad wykonanie, sprzeciwia się zasadom prawidłowej gospodarki oraz współżycia społecznego; powódka bowiem nie zna w opisywanej sytuacji żadnej gminy, która przy cenie ryczałtowej płaciłaby za niezrealizowany zakresu usług ; owszem zawsze w tej sytuacji znajduje się przedsiębiorca realizujący na rzecz danej gminy usługę,

- bezpodstawne wzbogacenie gminy, polegające na zachowaniu środków finansowych należnych wyłącznie na finasowanie systemu, w takiej sytuacji zachowanie ich w budżecie gminy,

-

rażące naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez nieuwzględnienie w rozpoznawaniu zagadnienia prawnego o słuszności domagania się przez powódkę zapłaty za nadwykonanie, pomimo kontraktowej ceny ryczałtowej; należą do nich w szczególności art. 29 ust. 1 upzp, art. 7 ust 1 upzp, art. 31 ust 1 upzp przy których cena ryczałtowa i inne nieuprawnione klauzule doznają ograniczeń,

oraz z ostrożności procesowej

- naruszenie art. 632 § 1 i 2 kc poprzez brak akceptacji związku przyczynowego pomiędzy zwiększonym odbiorem odpadów a grożącą powódce rażącą stratą; tym bardziej że pozwana niejako wprowadziła w błąd powódkę, podając konkretne wskaźniki do obliczenia ceny ryczałtowej

Mając na uwadze powyższe zarzuty powódka wniosła o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powódki kwoty objętej pozwem wraz z kosztami jak w pozwie, względnie o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Toruniu do ponownego rozpoznania,

- zasądzenie kosztów procesu.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki okazała się niezasadna i podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i czyni je podstawą swego rozstrzygnięcia. Sąd Odwoławczy podziela również dokonaną przez Sąd I instancji ocenę materiału dowodowego, która nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c., a także poczynione przez ten Sąd rozważania prawne.

Powód zarzuca w apelacji szereg naruszeń, których nie odniósł do konkretnych przepisów prawa. Zasadniczo skarżący nie kwestionuje ustaleń faktycznych, a jedynie wnioski Sądu I instancji, wyciągnięte na podstawie postanowień zawartej przez strony umowy oraz będącym jej integralną częścią - szczegółowym opisie przedmiotu zamówienia usługi odbioru i zagospodarowania stałych odpadów komunalnych.

Na wstępie podkreślić należy, iż przedmiotem zamówienia na które powódka złożyła ofertę, w myśl pkt I ust 1 i 2 szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia ( Załącznik nr 1 do SIWZ) było odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych na terenie Gminy (...) i ich zagospodarowanie, w okresie od 1 marca 2017 r. do 31 grudnia 2019 r. Nie ma sporu co do tego, iż załącznik nr 1 do SiWZ, zawierał w pkt 9 szacowaną do odbioru i zagospodarowania z terenów nieruchomości zamieszkałych oraz (...) ilość odpadów w okresie realizacji zamówienia na ok 5000 Mg z wyszczególnieniem ilości odpadów w poszczególnych kategoriach. Wskazane dane opatrzone były jednak zastrzeżeniem (klauzulą) iż należy je traktować jako orientacyjne i Wykonawcy nie przysługuje prawo dodatkowego wynagrodzenia lub odszkodowania za osiągnięcie innych wielkości. W kolejnym zastrzeżeniu pkt 9 podano, że ilość wytworzonych na terenie gminy (...)odpadów nie jest zależna od Zamawiającego, a ilości mogą ulegać zmianie stosownie do rzeczywistych potrzeb Zamawiającego, uwzględniając ilość odpadów wytworzonych przez właścicieli nieruchomości. W pkt 10 szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia zobowiązano Wykonawcę - przy sporządzaniu oferty - do oszacowania ilości odbieranych odpadów komunalnych z uwzględnieniem zmian, które mogą się pojawić w trakcie obowiązywania umowy. Niezależnie szczegółowy opis przedmiotu zamówienia w pkt 6 zawierał dodatkowe dane, tj. szacowaną liczbę mieszkańców gminy z podziałem na zabudowę jednorodzinną, wielorodzinną do 7 lokali włącznie oraz wielorodzinną powyżej 7 lokali, szacowaną liczbę nieruchomości zamieszkałych w budynkach jednorodzinnych, wielolokalowych do 7 lokali oraz wielolokalowych powyżej 7 lokali, a także ilość zebranych odpadów w całej gminie (...)w latach 2014, 2015 oraz I półroczu roku 2016 wg. kodu odpadów.

Kolejno strony w dniu 28 lutego 2017 r. na podstawie przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zawarły umowę (...) - w myśl której powódka w § 1 ust. 1 przyjęła do wykonania usługę odbioru i zagospodarowania stałych odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych, położonych na terenie Gminy (...), polegającą na odbiorze z lokalizacji wskazanych przez Zamawiającego zmieszanych oraz selektywnie zebranych odpadów komunalnych podchodzących z nieruchomości zamieszkałych na terenie gminy, wymienionych w załączniku do umowy oraz transporcie tych odpadów do miejsca ich zagospodarowania. Szczegółowy odpis przedmiotu zamówienia (załącznik nr 1 do SIWZ) stanowił integralną cześć postanowień umowy.

Strony w § 5 ust 1 umowy ustaliły łączne ryczałtowe wynagrodzenie brutto za wykonanie przedmiotu umowy - zgodnie z oferta wykonawcy złożoną w postępowaniu przetargowym - na kwotę 2 422 758,60 zł. W myśl § 5 ust. 5 wynagrodzenie obejmowało wszystkie koszty niezbędne dla zrealizowania przedmiotu umowy, w tym także tzw. „koszty ryzyka ryczałtu”. Jednocześnie strony uzgodniły w § 5 ust 6 umowy, iż w trakcie obowiązywania umowy ustalone w niej wynagrodzenie ryczałtowe nie podlega waloryzacji i nie ulegnie zmianie, chyba ze zmianie ulegną:

a)  stawka podatku od towarów i usług,

b)  wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę,

c)  zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu lub wysokość stawki składki na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne

jeżeli zmiany tę będą miały wpływ na koszty wykonania zamówienia przez wykonawcę.

W powyższym kontekście niezrozumiałe jest twierdzenie apelującego, iż zakontraktowano odebranie przez powódkę w okresie od 1 marca 2017 roku do 31 grudnia 2019 roku za kwotę 2 422 785,60 zł jedynie 5000 Mg ton odpadów, skoro Zamawiający zobowiązał się odebrać wszystkie odpady z nieruchomości zamieszkałych w Gminie, a podana w SWIZ ilość odpadów była jedynie orientacyjna (szacunkowa z odniesieniu do ilości odpadów z lat ubiegłych oraz liczby mieszkańców gminy i liczby nieruchomości zamieszkałych). Wykonawcy zgodnie z treścią SIWZ nie przysługiwało prawo dodatkowego wynagrodzenia za osiągnięcie innych wielkości. Zmiana ilości wywożonych odpadów oraz ich wolumenu nie była także podstawą do zmiany umowy w trakcie jej obowiązywania. Powódka składając ofertę w przetargu nieograniczonym była zobowiązana do własnego szacunku ilości odebranych opadów z uwzględnieniem zmian, które mogą się pojawić w trakcie obowiązywania umowy (pkt 10 załącznika nr 1 do siwz), a następnie zawierając umowę zgodziła się na to, że w razie zmiany ilości odpadów otrzyma wynagrodzenie ustalone w umowie oraz nie będzie miała prawa domagać się jego zmiany.

Niezmienność wynagrodzenia powódki w odniesieniu do ilości odpadów nie wynika - jak twierdzi apelujący - jedynie z faktu jego określenia w § 5 ust. 1 umowy jako ryczałtowe. Na powyższe wskazuje szereg przytoczonych powyżej postanowień umownych z których jednoznacznie wynika, że wynagrodzenie Wykonawcy obejmowało usługę odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych zmieszanych oraz zebranych selektywnie z terenu Gminy(...), niezależnie od ich ilości.

Apelujący nie wykazał natomiast, że ustalając treść złożonych przez strony oświadczeń Sąd I instancji rażąco naruszył zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego i że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (wyrok SN z dnia 18 czerwca 2004 r., II CK 369/03).

Wbrew twierdzeniom skarżącego umowa zawarta przez strony ma charakter dwustronnie zobowiązujący. Zobowiązaniem powódki było odebranie i zagospodarowanie odpadów z Gminy(...). Pozwany był zobowiązany za usługi powódki zapłacić wynagrodzenie. Natomiast ryzykiem odpowiedniego oszacowania ilości odpadów, zgodnie z umową sygnowaną przez apelującą, była obciążona powódka. Wykonawcy nie przysługiwało prawo dodatkowego wynagrodzenia lub odszkodowania za odebranie większej ilości odpadów. Stosownie do powyższego ryzyka powódka winna skalkulować cenę świadczonej usługi.

Niezasadny okazał się zarzut bezpodstawnego wzbogacenia Gminy, który należałoby zakwalifikować jako zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 405 k.c. Konstrukcja wynagrodzenia ryczałtowego nie wyklucza żądania wynagrodzenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu ale jedynie w sytuacji, w której dochodzi do wykonania dodatkowych usług (prac) bez jakichkolwiek postanowień umownych, bądź opartych na odrębnym konsensusie stron dotyczącym ich wykonania i ewentualnego wpływu ich wartości na wielkość ryczałtu (wyrok SN z 2.2.2011 r., II CSK 414/10, wyrok SN z 7.1.2007 r., II CSK 344/07, wyrok SN z 9.10.2014 r., I CSK 568/13). W niniejszej sprawie powódka zobowiązała się za cenę ryczałtową do odbioru i zagospodarowania odpadów z wszystkich zamieszkałych nieruchomości z terenu gminy, bez względu na ich ilość oraz wolumen. Nadto w wyraźny sposób zrzekła się w stosunku do Zamawiającego wszelkich roszczeń z tytułu odebrania odpadów ponad wartości szacunkowe wskazane w SWIZ. W tym wypadku nawet ewentualne wzbogacenie pozwanej nie jest bezpodstawne (wyrok SA w Warszawie z 5.2.2015 r., VI ACa 530/14). Podstawę prawną ewentualnych przesunięć majątkowych w tym zakresie stanowiły postanowienia umowy (...) zawartej przez strony w dniu 28 lutego 2017 r., która w sposób precyzyjny uregulowała całość zagadnień dotyczących wykonywania odbioru odpadów ponad orientacyjne wielkości wskazane w SWIZ.

Przechodząc do zarzutu naruszenia art. 632 § 1 i 2 k.c. należy wskazać, iż przepis ten nie ma zastosowania w sprawie, gdyż strony nie łączyła umowa o dzieło, a regulacja dotyczy tylko tego typu stosunku zobowiązaniowego. Jednocześnie powódka wskazała, iż podstawą jej roszczenia jest wykonanie dodatkowych usług, a nie klauzula rebus sic stantibus przewidziana w art. 357 ¹ k.c., stąd nie wykazywała w procesie zaistnienia przesłanek do jej zastosowania, a wiec: nadzwyczajnej zmiany stosunków, nadmiernej trudności w spełnieniu świadczenia lub groźby rażącej straty, związku przyczynowego pomiędzy zmianą stosunków a utrudnieniami w wykonaniu zobowiązania czy groźbą straty, nieprzewidzenia przez strony przy zawieraniu umowy wpływu zmiany stosunków na wykonanie zobowiązania. W związku z tym, że apelująca odnosi się do kwestii zmiany stosunków oraz do poniesionej straty należy zauważyć, iż analiza treści umowy wskazuje, ze strony przewidziały ryzyko wzrostu ilości koniecznych do odbioru odpadów i obciążyły nią powódkę, stad już z tej przyczyny nie mogłaby się ona domagać zastosowania art. 357 ¹ k.c., niezależnie od zaistnienia pozostałych przesłanek.

Niezrozumiałe jest przywoływanie przez apelującego zarzutu naruszenia art. 67 ust. 1, art. 7 ust. 1 oraz art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U.2015.2164 ze zm.)- dalej jako p.z.p. obowiązującej na dzień zawierania umowy stron.

Przede wszystkim art. 31 ust 1 p.z.p. dotyczy opisywania przedmiotu zamówienia na roboty budowlane i nie ma związku z niniejsza sprawą, natomiast art. 67 ust 1 p.z.p. określa przesłanki udzielenia zamówienia z wolnej ręki, a nie zamówienia uzupełniającego stąd nie ma powiązania z niniejszym postępowaniem.

Przepis art. 7 ust 1 p.z.p. określa fundamentalne zasady przygotowania i przeprowadzania postępowania o udzielenie zamówienia, tj. uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców, przejrzystości i proporcjonalności. Zasady te mają charakter klauzul generalnych. Apelujący nie wskazuje, która z zasad jego zdaniem została naruszona i w jaki sposób, żeby mogła mieć wpływ na rozstrzygnięcie w sprawie o zapłatę przeciwko Zamawiającemu, stąd powyższy zarzut nie poddaje się kontroli instancyjnej, natomiast z urzędu Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się takiego naruszenia. Jednocześnie zwiększenie wynagrodzenia wykonawcy bez podstaw wynikających z umowy byłoby naruszeniem zasady równego traktowania wykonawców, którzy złożyli swoje oferty w przetargu.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 29 ust. 1 p.z.p. zgodnie z którym, przedmiot zamówienia opisuje się w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostateczne dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty przypomnieć należy, iż w postępowaniu o udzielenie zamówienia powódka nie składała zapytań do SIWZ.

Trudno również uznać, iż powódka mogła uważać - w sytuacji gdy Zamawiający wskazał w SIWZ, że prognozowana ilość odpadów nie jest od niego zależna, podane dane są jedynie szacunkowe, a Wykonawca jest obowiązany przy sporządzania oferty do oszacowania ilości odbieranych odpadów komunalnych z uwzględnieniem zmian, które mogą się pojawić w trakcie obowiązywania umowy - by nie określono w sposób jasny przedmiotu zamówienia, a powódka została wprowadzona w błąd, że będzie zobowiązana do odbioru jedynie 5000 Mg odpadów. Jednoznacznie określono, że Wykonawcy nie przysługuje prawo dodatkowego wynagrodzenia za osiągniecie innych wielkości, a ryzyko niedoszacowania na podstawie przedstawionych danych obciąża wykonawcę.

Podsumowując, powódka nie odebrała z zamieszkałych nieruchomości znajdujących się na terenie gminy (...) odpadów w ilościach wykraczających poza zakres przewidziany umową. Wynagrodzenie ryczałtowe obejmowało bowiem wywóz wszystkich odpadów niezależnie od ich ilości. Umowa szczegółowo precyzowała konkretne ryzyko - wzrostu wielkości odpadów przeznaczonych do odbioru, a powódka składając ofertę w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, a następnie podpisując umowę zgodziła się je przyjąć.

Niezasadny okazał się również zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego. Sąd Apelacyjny niezależnie od tego, że nie dopatrzył się ich naruszenia przez pozwaną wskazuje, że przepis art. 5 k.c. nie może być podstawą nabycia prawa podmiotowego i nie może stanowić samodzielnej podstawy zasądzenia roszczeń (wyrok SN z 19.03.2002 r., IV CKN 892/00, wyrok SN z 14.11.2013 r., II CSK 78/13).

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w punkcie I wyroku oddalił apelację w całości.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w pkt II wyroku na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.). Sąd Apelacyjny zasądził od powódki - przegrywającej to postępowanie w całości - na rzecz pozwanej kwotę 5 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, prostując w tym zakresie na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. postanowieniem z dnia 14 września 2021r. oczywistą omyłkę dotyczącą stron postępowania.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygnatura akt V Aga 97/20

ZARZĄDZENIE

1.  /…/

2.  (...)

3.  /…/

Na oryginale właściwy podpis.