Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 5 lutego 2013r. Sąd Rejonowy w Inowrocławiu zasądził od pozwanego Miasta I. na rzecz powódki L. P. kwotę 3 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku (w punkcie 1) i zasądził na jego rzecz kwotę 767 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania ( w punkcie 2 wyroku).

Sąd ustalił, że w dniu 01.02.1988r. powódka L. P. wpłaciła Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) kaucję mieszkaniową w kwocie 77 715 zł (starych) w związku z przydziałem mieszkania położonego w I. przy ul. (...) (obecnie K. 12). Mieszkanie zostało przekazane do zasobów mieszkaniowych pozwanego, który nie zwrócił kaucji powódce, mimo jej żądania.

W ramach oceny prawnej tych ustaleń Sąd Rejonowy stwierdził, że kaucja podlega zwrotowi po uprzedniej waloryzacji, co dopuszcza art.358 ¹ 3 kpc. Przesłanką tej waloryzacji jest istotny spadek siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania (wpłaceniu kaucji). Ustawodawca nie wskazał miernika, według którego należałoby dokonać waloryzacji. Zdaniem Sądu najwłaściwszym miernikiem jest wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, które w chwili uiszczenia kaucji wynosiło 53 090 zł (zgodnie z obwieszczeniem Prezesa GUS w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników w gospodarce uspołecznionej w latach 1950-1989 oraz w kolejnych kwartałach 1989 i 1990r. – MP 21 z 1990r. poz.171). Zatem kaucja wpłacona przez powódkę w kwocie 77 715 zł stanowiła równowartość 1,46 obowiązującego wówczas wynagrodzenia (tu Sąd omyłkowo wskazał, że była to równowartość 1,87 wynagrodzenia). Natomiast w IV kwartale 2012r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie wyniosło 3 690,30 zł (brutto), a po odliczeniu składki na ubezpieczenie społeczne oraz podatek dochodowy (18%) wyniosło 2 460 zł (netto). Jak z dalszego wyliczenia Sądu Rejonowego wynika, ta kwota pomnożona przez współczynnik 1,46 dała Sądowi równowartość 3115 zł. Tak wyliczona kwota kaucji nie uwzględniałaby jednak – zdaniem Sądu - wszystkich kryteriów przewidzianych w art. 358 ¹ 3 kc. Dlatego też uwzględniając, że spadek wartości pieniądza nie może obciążać jedynie strony pozwanej oraz kierując się zasadami współżycia społecznego i usprawiedliwionym interesem obu stron Sąd uznał, iż pozwany powinien być obciążony skutkami inflacji w 85%, zaś powódka w 15%. Stąd też należną powódce kaucję, po jej zwaloryzowaniu, ustalił na kwotę 3 052 zł (tj. 85% z kwoty 3 115 zł). Będąc związany granicami powództwa zasądził ostatecznie od pozwanego na rzecz powódki kwotę dochodzoną pozwem wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku (na podstawie art. 358 ¹ 3 kc. O kosztach postępowania w sprawie orzekł po myśli art.98 kpc (wyrok wraz z uzasadnieniem – 49 i k.51-52).

W apelacji od wyroku pozwany Miasto B. domagał się jego zmiany w całości poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Skarżący podniósł kilka zarzutów:

a/ w ramach naruszenia prawa materialnego:

- art.7 ust.2 i 3 ustawy z dnia 12.10.1994r. o zasadach przekazywania zakładowych budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe (Dz.U. 119 poz. 567 ze zm.) w związku z art.36 ust.1 ustawy z dnia 21.06.2001r. o ochronie lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. 31 z 2005r. poz. 266 ze zm.) poprzez przyjęcie, że pozwany otrzymał kaucję mieszkaniową od zbywcy lokalu mieszkalnego powódki Przedsiębiorstwa Państwowego (...) w I., a tym samym jest dłużnikiem powódki (zarzut 1);

- art.6 kc oraz art.471 kc poprzez przyjęcie, że powódka wykazała przesłanki odpowiedzialności kontraktowej pozwanego, a więc nie udowodniła istnienia między stronami zobowiązania, faktu wystąpienia szkody po stronie powódki oraz jej wysokości, a także związku przyczynowego między szkodą a zachowaniem pozwanego Miasta, w wyniku braku wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji niezasadnego przyjęcia legitymacji biernej pozwanego (zarzut 2);

b/ w ramach naruszenia przepisów postępowania:

- art.2331 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegającej na dowolnym i fragmentarycznym rozważeniu materiału dowodowego, co miało istotny wpływ na wynika sprawy (zarzut 3);

- błędnego wyliczenia wysokości waloryzowanego świadczenia z tytułu zwrotu kaucji mieszkaniowej (zarzut 4).

W dalszej czyści apelacji pozwany poczynił szersze uzasadnienie przywołanych wyżej zarzutów (k. 54-58).

W odpowiedzi na apelację powódka L. P. wniosła o jej oddalenie i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (k.63-64).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego podlegała uwzględnieniu, ale jedynie częściowo. Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w zakresie istotnym w sprawie, niezbędnym do jej rozstrzygnięcia. W szczególności co do faktu uiszczenia przez powódkę kaucji mieszkaniowej przy uzyskaniu przydziału lokalu mieszkalnego położonego w I. przy ul. (...) (uprzednio ul. (...)), następnie przejętego do swoich zasobów (z całą nieruchomością budynkową) przez pozwanego Miasto I.. Zatem te ustalenia, w istocie niesporne, Sąd odwoławczy przyjął za podstawę także swego orzeczenia.

Podzielił też wyrażoną przez Sąd Rejonowy ocenę prawną tych ustaleń z wnioskiem końcowym, że kaucja mieszkaniowa podlega zwrotowi w zwaloryzowanej wysokości, o ile zaistnieją okoliczności przewidziane w art. 358 ¹ 3 kc. W tym zakresie stanowisko wyrażone przez Sąd I instancji jest powszechnie akceptowane, zasadniczo za sprawą orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, przez co nie jest już celowe czynienie szerszego wywodu. Wystarczy zatem wskazać na teść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 26.09.2005r. w sprawie III CZP 58/02, w której stwierdził, że art.36 ust.1 ustawy z dnia 21.06.2001r. o ochronie praw lokatorów (…) nie wyłącza możliwości stosowania art.358 ¹  3 kc w zakresie waloryzacji wierzytelności o zwrot kaucji wpłaconej przez najemcę przed dniem 12 listopada 1994r. (uchwała opublikowana w systemie informacji prawnej LEX). Z treści apelacji pozwanego wnosić należy, że on także nie kwestionuje ani obowiązku zwrotu kaucji osobie uprawnionej, ani możliwości jej waloryzowania. Twierdzi jedynie, że roszczenia o zwrot zwaloryzowanej kaucji powódka L. P. nie może skutecznie kierować wobec niego, bo nie otrzymał on tej kaucji od Przedsiębiorstwa Państwowego (...) w I., od którego przejął budynek mieszkalny z lokalem uprzednio przydzielonym powódce, któremu powódka tę kaucję wpłaciła. Nadto kwestionował jej wysokość po zwaloryzowaniu (przeliczeniu) przez Sąd Rejonowy.

Bez znaczenia pozostaje okoliczność, że wraz z nieodpłatnym przejęciem przez pozwanego Miasto I. budynku, w którym znajdował się lokal mieszkalny uprzednio przydzielony powódce, przekazujące Przedsiębiorstwo Państwowe (...) w I. rzekomo nie wypłaciło pozwanemu kaucji wniesionej przez powódkę. Przepis art.7 ust.3 ustawy z dnia 12.10.1994r. o zasadach przekazywania zakładowych budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe (Dz.U. 119 poz. 567 ze zm.) jednoznacznie stanowił, że przekazujący ma obowiązek wypłacenia takiej kaucji gminie w dniu zawarcia umowy i w takiej wysokości, w jakiej należałoby ją zwrócić najemcy w tym dniu. Zatem pozwany - przejmując nieodpłatnie budynek mieszkalny - powinien był zadbać o to, by przekazujący wywiązał się z tego ustawowego obowiązku i wypłacił mu kaucje mieszkaniowe wniesione przez najemców, w tym przez powódkę. Skoro tego nie uczynił, to teraz nie może skutecznie bronić się zarzutem, że przedsiębiorstwo państwowe przekazujące mu wiele lat temu budynek mieszkalny, w którym znajduje się lokal powódki, nie wypłaciło należnej mu kaucji mieszkaniowej, a tym samym kierować powódkę z roszczeniami o zwrot kaucji do poprzednika. To oznacza, że nie znajduje uzasadnienia ani zarzut pierwszy apelacji powoda, ani zarzut drugi, przy czym ten w zakresie, w jakim skarżący wywodził brak legitymacji biernej pozwanego do występowania w sprawie.

Za chybiony należało uznać także zarzut 3 (trzeci) apelacji, naruszenia przez Sąd Rejonowy art.2331 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, skoro skarżący nie wskazał wprost, jakie to dowody zebrane w sprawie zostały przez Sąd wadliwie ocenione lub pominięte w ocenie (przemilczane) i jakie to mogło mieć znaczenie dla wyniku postępowania.

Natomiast za częściowo uzasadniony należało uznać zarzut ostatni apelacji, że waloryzacja wierzytelności o zwrot kaucji mieszkaniowej nastąpiła z naruszeniem art.358 ¹  3 kc, bowiem narusza interesy pozwanego. Skoro spadek wartości pieniądza był przyczyną obiektywną, niezależną od woli stron i przez nich niezawinioną, to skutki tego faktu powinny obciążać obie strony umowy w równym stopniu (tj. po połowie). Akceptując przyjęty przez Sąd Rejonowy miernik waloryzacji w postaci przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z chwili uiszczenia kaucji przez powódkę i z chwili domagania się jej zwrotu od pozwanego oraz akceptując ustalony wstępnie wskaźnik waloryzacji w wysokości 1,46 przeciętnego wynagrodzenia Sąd odwoławczy dokonał następującego przeliczenia. Przy wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z chwili dokonania waloryzacji, które Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił na 2 460 zł (netto), pełna wysokość kaucji wyniosłaby 3 592 zł, a nie jak Sąd omyłkowo wyliczył 3 115zł (1,46 X 2 460 zł). Przyjmując z przyczyn wyżej wskazanych, że skutki spadku wartości pieniądza powinny obciążać strony zobowiązania w równym stopniu, Sąd Okręgowy uznał, że pozwany winien zwrócić powódce L. P. zwaloryzowaną kaucję mieszkaniową w wysokości 1 800 zł. (z kwoty 3 592 zł, po jej zaokrągleniu do 3 600 zł). Takie przeliczenie kaucji mieszkaniowej uwzględnia – zdaniem Sądu odwoławczego – interes obu stron zobowiązania i jest zgodne z zasadami współżycia społecznego (jak wymaga art.358 ¹ 3 kc).

Z tych zasadniczych przyczyn Sąd odwoławczy uwzględnił apelację pozwanego, jako częściowo uzasadnioną, przez co zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 (pierwszym) poprzez obniżenie zasądzonej kwoty 3000 zł do kwoty 1800 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 września 2013r., a więc od chwili uprawomocnienia się wyroku, jak powódka żądała w pozwie. Oddalił powództwo w pozostałej części, jako nieuzasadnione. Zmiany zaskarżonego orzeczenia dokonał na podstawie art.3861 kpc. Sąd odwoławczy oddalił apelację pozwanego w pozostałym zakresie, jako nieuzasadnioną (na podstawie art.385 kpc). Kierując się ostatecznym wynikiem procesu zniósł wzajemnie koszty postępowania apelacyjnego przy uwzględnieniu, że zostały poniesione przez strony w podobnej wysokości (po myśli art.100 kpc).