Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2014 r. w Szczecinie

sprawy F. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 czerwca 2013 r. sygn. akt IV U 1303/13

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 790/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 1 marca 2013 r., dokonał waloryzacji przysługującej ubezpieczonemu F. L. emerytury od dnia 1 marca 2013 r., na podstawie art. 88 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

28 marca 2013 r. ubezpieczony zaskarżył decyzję i wniósł o ustalenie dla niego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury na poziomie 461,75%, a także
o zasądzenie kwoty wyrównania częściowo utraconej emerytury przy waloryzacjach w latach 1999-2013, obliczanej według wskaźnika podstawy wymiaru 250%. Ubezpieczony wskazał, że jako sumienny obywatel płacił wszelkie zobowiązania finansowe wynikające z pracy i stwierdził, że nie może być pozbawiony pełnej kwoty emerytury, którą wypracował. Zdaniem ubezpieczonego nabyte prawa obywatela nie mogą być odbierane przez państwo nawet w drodze ustawy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie wskazując, że zgodnie z art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury nie może być wyższy niż 250%. Organ rentowy wskazał nadto, że wymieniona w decyzji z 1 marca 2013 r. kwota 5677,89 zł, stanowi zwaloryzowaną podstawę wymiaru świadczenia, a nie – jak twierdzi ubezpieczony – kwotę emerytury wyliczoną według wskaźnika 461,75%.

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 5 czerwca 2013 r. oddalił odwołanie. Sąd ustalił, na podstawie dowodów z akt ZUS, że ubezpieczony urodzony (...), decyzją ZUS z 26 marca 1999 r. przyznane miał świadczenie emerytalne od 1 marca 1999 r. W decyzji tej wskazano, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury wynosi 461,75% i został ograniczony do 250%, ponieważ – zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy emerytalnej – nie może przekraczać tej wysokości. Sąd I instancji ustalił ponadto, że decyzją z 1 marca 2013 r., ZUS dokonał waloryzacji emerytury ubezpieczonego oraz wskazał, że podstawa wymiaru emerytury po podwyższeniu wskaźnikiem waloryzacji 104%, od 1 marca 2013r. wynosi 5677,89 zł.

Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonego było niezasadne. Zgodnie z art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia nie może być wyższy niż 250%. W związku z tym, w przypadku obliczenia wyższego wskaźnika niż 250%, następuje jego obniżenie. Sąd I instancji podkreślił, że art. 15 ust. 5, zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2005 r. (sygn. akt P 13/04), jest zgodny z Konstytucją RP. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego także nie wynika pogląd przeciwny. W wyroku z 15 października 2007 r. (sygn. akt II UK 9/07), Sąd Najwyższy stwierdził, że ograniczenie wysokości wskaźnika podstawy wymiaru świadczenia na podstawie art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej, w odniesieniu do osób, które nabyły prawo do emerytury na mocy przepisów obowiązujących po dniu
1 stycznia 1999 r., od których pobierano składki na ubezpieczenie społeczne na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów, a więc bez ograniczenia wprowadzonego w art. 19 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie jest niezgodne z art. 2 i 32 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd Okręgowy podkreślił, że – zgodnie z powołanym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt P 13/04) – rozważana regulacja spełnia konstytucyjne wymagania niezbędności i zapewnienia bezpieczeństwa prawnego bezpośrednio zainteresowanym oraz znajduje oparcie
w art. 2 Konstytucji RP. Realizując ideę solidarności zbiorowej, dotyczącą ogółu objętych ubezpieczeniem oraz wszystkich korzystających z systemu finansowanego przez Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, ustawodawca miał prawo kierować się w uchwalaniu art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej, także przesłankami wpływającymi na wydolność systemu finansowanego ze składek na ubezpieczenie społeczne oraz dotacji państwa. Obecna konstrukcja ubezpieczenia społecznego powoduje przekazywanie pobieranych z tytułu ubezpieczenia składek zarówno na rzecz funduszy przyszłych emerytur osób objętych bieżącym obowiązkiem ubezpieczeniowym, jak i aktualnych beneficjentów systemu. Sąd I instancji podkreślił, że celem uchwalenia ustawy emerytalnej było utworzenie stabilnego systemu emerytalno-rentowego w warunkach niekorzystnych trendów demograficznych – wzrostu liczby świadczeniobiorców i spadku liczby płatników składek. Reforma ta znajduje uzasadnienie w normach i wartościach konstytucyjnych. Wyraża się to w jej celu, jakim jest urzeczywistnienie prawa do zabezpieczenia społecznego w obecnych warunkach gospodarczych i demograficznych. Dlatego też realizacja prawa do zabezpieczenia społecznego, jak wskazał Sąd Okręgowy, może usprawiedliwiać częściowe ograniczenie zasady ochrony praw nabytych. Uzasadnieniem tego jest fakt, że niemożliwym byłoby utworzenie stabilnego systemu emerytalno-rentowego bez ograniczenia niektórych uprawnień gwarantowanych w poprzednio obowiązującym systemie emerytalno-rentowym. Sąd Okręgowy wskazał ponadto, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, zasada równości wyraża się w równym traktowaniu wszystkich podmiotów odznaczających się daną cechą relewantną (istotną) i stąd ustawodawca, przyznając jednostkom określone uprawnienia, przyznaje je wszystkim podmiotom posiadającym tę cechę. Sąd I instancji podkreślił, że ustawą z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw wprowadzono jednolite zasady ustalania i waloryzacji emerytur i rent dla wszystkich uprawnionych do tych świadczeń, bez względu na datę ich przyznania, podwyższając ogólny poziom świadczeń emerytalno-rentowych i wielkość nakładów publicznych na ten cel, z równoczesnym ograniczeniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury do 250%. Ustawa emerytalna z 1998 r. utrzymała w mocy i powtórzyła ograniczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury do 250% w art. 15 ust. 5. Sąd I instancji, cytując powoływany wcześniej wyrok Trybunału Konstytucyjnego podkreślił, że powyższe jednolite regulacje prawne w stosunku do wszystkich świadczeniobiorców pod rządami nowej ustawy, bez względu na czas powstania ich prawa do świadczeń, są zgodne z zasadą równego traktowania wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Każdy podmiot, a więc
i ubezpieczony, musi liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać zmiany obowiązującego prawa i obejmuje to również ryzyko zmian niekorzystnych w przyszłości. Uzasadnione jest to obiektywną koniecznością dania pierwszeństwa jednym wartościom chronionym w Konstytucji RP przed innymi.

Ubezpieczony zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego, wnosząc o ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury na poziomie 461,75% oraz o zasądzenie kwoty wyrównania emerytury za lata 1999-2013, obliczanej według wskaźnika podstawy wymiaru 250%. Ubezpieczony w uzasadnieniu apelacji powielił argumentację wyrażoną w odwołaniu, w szczególności dotyczącą niemożności odebrania przez państwo praw nabytych. Podniósł ponadto, że jego zdaniem, zobowiązania państwa wobec obywatela nie ulegają przedawnieniu i tak też zobowiązania ZUS z tytułu niewypłaconej ubezpieczonemu emerytury, nie uległy przedawnieniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny i prawny w sprawie. Sąd Apelacyjny ustalenia sądu I instancji uznał i przyjął za własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego I PKN 339/98, I UK 233/09).

Zgodnie z art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury nie może być wyższy niż 250%. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, wprowadzający dla wszystkich, którzy nabyli prawo do emerytury po
1 stycznia 1999 r. (a więc także dla ubezpieczonego, który nabył to prawo od 1 marca 1999r.), jednakowe zasady dotyczące obliczania wysokości świadczenia emerytalnego. Jedną z tych bezwzględnie obowiązujących zasad jest nieprzekraczanie maksymalnego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury przy jej obliczaniu, który wynosi 250%. W związku z powyższym, nie jest możliwa zmiana tego wskaźnika na 461,75%, o co wniósł ubezpieczony.

Jak słusznie wskazał Sąd I instancji, regulacja art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej, została uznana przez Trybunał Konstytucyjny za zgodną z wyrażoną w Konstytucji (art. 32 ust. 1) zasadą równości wobec prawa i równego traktowania przez władze publiczne, a także z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). Aby zasada ta mogła być należycie realizowana w aspekcie funkcjonowania ubezpieczeń społecznych, konieczne jest istnienie stabilnego systemu emerytalno-rentowego. Z kolei, aby to mogło nastąpić, nieodzowne było wprowadzenie pewnych uregulowań prawnych (takich jak art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej), które zapewniłyby wydolność jego funkcjonowania. Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w powoływanym wyroku, to do ustawodawcy należy wybór rozwiązań, które uważa za najbardziej optymalne z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju, pod warunkiem, że nie dojdzie przy tym do naruszenia istoty prawa do zabezpieczenia społecznego. Zasada zachowania praw słusznie nabytych nie ma charakteru absolutnego. Odstępstwa od niej mogą być uzasadnione szczególnymi okolicznościami, sytuacjami wyjątkowymi, gdy ze względów obiektywnych istnieje potrzeba dania pierwszeństwa innej wartości chronionej bądź znajdującej swe oparcie w Konstytucji. Regulacja art. 15 ust 5 ustawy emerytalnej, jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny, spełniła wymagania co do swej niezbędności i zapewnienia bezpieczeństwa prawnego, wpłynęła bowiem na stabilność systemu ubezpieczeń społecznych.

Skoro zatem ubezpieczony objęty jest zakresem podmiotowym ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
a art. 15 ust. 5 jest przepisem bezwzględnie obowiązującym i zgodnym z Konstytucją RP, nie było podstaw do ustalenia ubezpieczonemu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury na poziomie 461,75%, ani też wypłaty różnicy w wysokości świadczenia obliczanego według ustawowego wskaźnika 250% za lata 1999-2013.

W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka