Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 867/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Alicja Podlewska

Sędziowie:

SSA Lucyna Ramlo

SSO del. Tomasz Koronowski (spr.)

Protokolant:

sekr. sądowy Agnieszka Makowska

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2018 r. w Gdańsku

sprawy S. T.

z udziałem A. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o ustalenie ustawodawstwa

na skutek apelacji S. T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt VII U 3171/17

1. uchyla zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu;

2. nie obciąża Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kosztami procesu za drugą instancję.

SSA Lucyna Ramlo SSA Alicja Podlewska SSO del. Tomasz Koronowski

Sygn. akt III AUa 867/18

UZASADNIENIE

Odwołanie od powyższej decyzji do Sądu Okręgowego w Gdańsku złożył S. T.. W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Zarządzeniem z dnia 9 listopada 2017r. Sąd I instancji zobowiązał pozwany organ rentowy do wyjaśnienia, jakiemu systemowi ubezpieczeń społecznych powinien podlegać A. D., czy organ rentowy skontaktował się z belgijską instytucją ubezpieczeniową w celu poinformowania o odmowie wydania zaświadczenia o ustawodawstwie polskim jako ustawodawstwie właściwym dla A. D. – jeżeli nie, z jakich przyczyn, zaś w przypadku braku skontaktowania się z belgijską instytucją ubezpieczeniową – jak organ rentowy zamierza uniknąć wyłączenia A. D. z jakiegokolwiek systemu ubezpieczeń społecznych (biorąc pod uwagę, że belgijska instytucja ubezpieczeniowa nie ma wiedzy o decyzji organu rentowego).

Pismami z dnia 11 grudnia 2017r. i 21 marca 2018r. pozwany organ rentowy wyjaśnił, iż podjął procedurę o której mowa w art. 16 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dot. wykonania rozporządzenia (WE nr 883/2004) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U L 284 z 30.10.2009) i w związku z tym została wysłana informacja do belgijskiej instytucji ubezpieczeniowej o ustaleniu belgijskiego ustawodawstwa wobec A. D.. Pozwany organ rentowy podtrzymał stanowisko w sprawie.

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2018r., sygn. akt VII U 3171/17, Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił odwołanie (pkt I.) oraz zasądził od skarżącego na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd ten oparł się na następujących ustaleniach i wnioskach:

S. T. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) w K.. Przedmiotem tej działalności jest świadczenie usług w zakresie wykończeniowych robót budowlanych. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej S. T. zatrudnia pracowników, zawierając z nimi umowy o pracę.

Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej płatnik składek S. T. osiągnął następujące przychody:

-: w styczniu 2012r. 763 715 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 255 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w lutym 2012r. 794 022 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 12 805 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w marca 2012r. 1 074 824 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 255 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w kwietniu 2012r. 1 411 381 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 26 171 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w maju 2012r. 1 573 079 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 16 005 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w czerwcu 2012r. 1 495 271 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 255 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w lipcu 2012r. 1 268 573 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 29 137 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w sierpniu 2012r. 1 037 168 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 255 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: we wrześniu 2012r. 1 510 150 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 63 889 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w październiku 2012r. 1 263 080 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 136 775 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w listopadzie 2012r. 723 181 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 67 405 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w grudniu 2012r. 2 408 326 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 61 440 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w styczniu 2013r. 507 534 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 660 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w lutym 2013r. 1 120 191 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 35 358 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w marca 2013r. 1 103 138 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 45 049 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w kwietniu 2013r. 1 131 248 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w maju 2013r. 2 022 741 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 46 850 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w czerwcu 2013r. 1 002 627 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 50 280 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w lipcu 2013r. 1 749 259 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 45 775 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w sierpniu 2013r. 884 639 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 61 050 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: we wrześniu 2013r. 2 124 969 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 48 500 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w październiku 2013r. 2 252 242 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 59 499 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w listopadzie 2013r. 1 628 910 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 81 522 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w grudniu 2013r. 1 683 215 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 36 850 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w styczniu 2014r. 953 480 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 46 000 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w lutym 2014r. 1 134 077 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 60 323 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w marca 2014r. 1 588 973 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 300 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w kwietniu 2014r. 1 751 306 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 69 200 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w maju 2014r. 1 922 966 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 300 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w czerwcu 2014r. 1 496 721 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 4 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w lipcu 2014r. 1 580 343 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w sierpniu 2014r. 617 420 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: we wrześniu 2014r. 1 211 489 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 25 100 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w październiku 2014r. 906 521 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 28 433 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w listopadzie 2014r. 1 466 789 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 25 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w grudniu 2014r. 1 607 751 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 4 144 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w styczniu 2015r. 610 983 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju;
-: w lutym 2015r. 1 212 631 złotych z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju oraz 1 150 złotych z tytułu świadczenia usług na terytorium kraju.

Roczny obrót osiągany w Polsce wynosił od 1,78% do 3,45% całości obrotów firmy (...) w danym roku.

W dniu 25 listopada 2014r. (...) (instytucja belgijska) zwróciła się do organu rentowego o wycofanie zaświadczeń A1 o ustaleniu ustawodawstwa właściwego (ustawodawstwa polskiego) m.in. w odniesieniu do pracowników (...).

W związku z powyższym pismem pozwany w okresie od dnia 15 kwietnia 2015r. do dnia 22 maja 2015r. przeprowadził u płatnika składek (...) w K. kontrolę, dotyczącą prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek i wpłat, do których pobierania obowiązany jest pozwany organ ubezpieczeniowy oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, jak również wystawiania zaświadczeń lub zgłaszania danych dla celów ubezpieczeń społecznych. Kontrolą objęto okres od stycznia 2012r. do lutego 2015r.

W dniu 11 maja 2016r. S. T. zawarł z A. D. umowę o pracę na czas określony od dnia 11 maja 2016r. do 15 lipca 2016r. A. D. zatrudniony został w pełnym wymiarze czasu pracy jako tynkarz maszynowy – prace montażowe i wykończeniowe. W treści umowy o pracę jako miejsce jej wykonywania strony wskazały teren Unii Europejskiej. Strony umowy w pkt 5 „inne warunki zatrudnienia” ustaliły, iż umowa może zostać rozwiązana w trakcie jej trwania. Ubezpieczony był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika składek od 11 maja 2016r. do 15 lipca 2016r.

W dniu 8 czerwca 2016r. (data wpływu do ZUS) S. T. wystąpił do pozwanego o wydanie zaświadczenia dotyczącego ustawodawstwa właściwego dla pracownika A. D.. Wskazał, że A. D. wykonywać będzie pracę w mieście H. w Belgii na rzecz firmy (...). Czas pracy pracownika w Polsce określony został na 69%, zaś czas pracy w pozostałych krajach UE na 31 %, przy czym jego wynagrodzenie ustalone zostało na 100 % w Polsce. Zaświadczenie miało zostać wydane na okres od dnia 13 maja 2016r. do 10 maja 2017r. Do „Informacji w celu wydania zaświadczenia o ustawodawstwie właściwym” S. T. załączył „Oświadczenie o miejscu zamieszania”, w którym A. D. oświadczył, iż jego miejscem zamieszkania jest Polska.

Pismem z dnia 16 stycznia 2017r. pozwany poinformował A. D., iż w celu ustalenia ustawodawstwa właściwego niezbędne jest wskazanie dokładnych dat wykonywania przez niego pracy na rzecz płatnika w Polsce i Belgii oraz przedłożenie wszelkiej dokumentacji potwierdzającej wykonywanie pracy w Polsce.

Zaświadczenie A1 dotyczące ustawodawstwa właściwego dla pracownika A. D. nie zostało wydane. Zaskarżoną decyzją nr (...) z dnia 28 lutego 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że A. D., zgłoszony do ubezpieczeń jako pracownik płatnika składek (...), nie podlega polskiemu ustawodawstwu w okresie od dnia 13 maja 2016r. do 15 lipca 2016r.

Pismem z dnia 08 grudnia 2017r. pozwany organ rentowy poinformował (...) w Belgii oraz ubezpieczonego, iż w okresie od dnia 13 maja 2016r. do 15 lipca 2016r. A. D. podlega ustawodawstwu belgijskiemu w zakresie zabezpieczenia społecznego na podstawie art. 11 ust. 3 a rozporządzenia (WE) nr 883/2004 – rozporządzenia podstawowego. Wskazano, iż ustalenie to ma charakter tymczasowy i opiera się na złożonych w ZUS dokumentach i stanie się ono ostateczne w ciągu 2 miesięcy od poinformowania o tym fakcie przez oddział ZUS instytucji zainteresowanych państw członkowskich jeśli nie złożą one zastrzeżeń.

Instytucja belgijska nie wniosła zastrzeżeń.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie podlegało oddaleniu.

W pierwszej kolejności Sąd zauważył, że w przedmiotowej sprawie istniały podstawy do jej rozstrzygnięcia bez przeprowadzenia rozprawy, końcowo bowiem uznać należało, iż pozwany organ rentowy dopełnił procedury skutkującej niemożnością zmiany decyzji, co zostanie szerzej omówione poniżej. Sąd w postępowaniu odwoławczym od decyzji jak w sprawie niniejszej skupia uwagę na zachowaniu właściwej procedury wydania decyzji, gdyż jego kompetencje do oceny stanu prawnego w innym państwie unijnym podlegają ograniczeniom, wynikającym również z konieczności sprawnego i szybkiego załatwiania takich spraw (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 listopada 2016r., I UK 370/15).

Należy mieć również na względzie, że – zgodnie z art. 227 kpc – przedmiotem dowodu są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Ocena, które fakty mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, jest uzależniona od tego, jakie to są fakty, a także od tego, jak sformułowana i rozumiana jest norma prawna, którą zastosowano przy rozstrzygnięciu sprawy. Stan faktyczny w każdym postępowaniu jest oceniany w aspekcie przepisów prawa materialnego. Przepisy te wyznaczają zakres koniecznych ustaleń faktycznych, które powinny być w sprawie dokonane. Przepisy prawa materialnego mają też decydujące znaczenie dla oceny, czy określone fakty, jako ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść orzeczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 8 marca 2016r., I ACa 1343/15). Podkreślenia wymaga, że przepis art. 227 k.p.c. uprawnia Sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, jako skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Nieistnienie związku pomiędzy zawnioskowanym dowodem, czy dowodami a istotą zawisłego sporu skutkuje przyjęciem zbędności przeprowadzenia postępowania dowodowego w sprawie w określonym zakresie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 29 stycznia 2016r., V ACa 452/15). Zdaniem Sądu okręgowego, wobec poinformowania przez pozwanego instytucji belgijskiej o ustaleniu jako właściwego prawodawstwa belgijskiego i wobec braku informacji zwrotnej od ww. instytucji w tym zakresie (co stanowi o braku zastrzeżeń i zgodności instytucji w tej kwestii), uznać należało, iż przeprowadzenie wnioskowanych dowodów poza dowodami z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych i aktach sprawy jawiło się jako zbędne, bowiem zmierzało do wyjaśnienia okoliczności, które nie mogły wpłynąć na treść rozstrzygnięcia w sprawie niniejszej. Istotnym jest bowiem, że w toku niniejszego postępowania doszło do ostatecznego dopełnienia procedury o której mowa w art. 16 ust 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dot. wykonania rozporządzenia (WE nr 883/2004) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U L 284 z 30 października 2009r.), co skutkowało koniecznością oddalenia odwołania.

Sąd I instancji wyjaśnił, iż wniosek dowodowy dotyczący przeprowadzenia dowodu z opinii prawnej Biura Analiz Sejmowych ocenić należy jako zmierzający do wykazania okoliczności, które nie dotyczą sfery faktów, lecz sfery prawa, wykładni przepisów prawa. Oceny prawnej okoliczności faktycznych dokonuje sąd, zatem oceny prawne, czy opinie prawne wyrażone przez inne osoby nie determinują treści ustaleń prawnych w sprawie. Dokument ten został uznany za wiarygodny, jednakże nie odnosi się on do sfery faktów, lecz do kwestii oceny prawnej, stąd pozostawał on bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy niniejszej.

Okoliczności faktyczne w sprawie Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w toku postępowania zarówno w aktach sprawy, jak i aktach ubezpieczeniowych a także w niewielkim zakresie w aktach kontroli pozwanego organu, mając na uwadze, iż kontrola dotyczyła okresu przed zatrudnieniem A. D.. Dokumentom tym Sąd przyznał walor wiarygodności w rozumieniu art. 245 kp. w odniesieniu do dokumentów prywatnych. Treść i autentyczność dokumentów nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane w toku postępowania. Dokumentom urzędowym zaś Sąd przyznał moc dowodową zgodnie z art. 244 kpc.

Zasadniczą kwestią dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej jest ustalenie właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego – w oparciu o przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE serii L nr 166 poz. 1 z dnia 30 kwietnia 2004r.), dalej: rozporządzenie nr 883/2004, oraz przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE serii L nr 284 poz. 1 z dnia 30 października 2009r.), dalej: rozporządzenie nr 987/2009.

W sprawie niniejszej wnioskodawca wywodził, że wobec jego pracownika winien mieć zastosowanie przepis art. 13 rozporządzenia nr 883/2004 i winno zostać wydane zaświadczenie A1 potwierdzające podleganie A. D. ustawodawstwu polskiemu.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż na terenie Unii Europejskiej nie funkcjonuje jednolity zunifikowany system zabezpieczenia społecznego, a każde z Państw Członkowskich posiada samodzielny system ubezpieczeń społecznych oraz posiada autonomię w zakresie kreowania własnej polityki emerytalno–rentowej. W sferze dominium Państw Członkowskich należy określenie sfery podmiotowej oraz przedmiotowej systemów ubezpieczeń społecznych. Systemy ubezpieczeń społecznych poszczególnych Państw Członkowskich mają jednakże obowiązek wzajemnej współpracy z instytucjami innych Państw Członkowskich oraz wspólnej koordynacji swych działań m.in. w odniesieniu do pracowników migrujących. Koordynację na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L 166 z 30 kwietnia 2004r. s.1-123 ze zm) należy identyfikować jako podejmowanie przez wiele podmiotów wspólnych działań w zakresie ubezpieczeń społecznych w związku ze swobodnym przepływem osób.

Jednym z fundamentów koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych jest wyrażona w preambule oraz w art. 11 rozporządzenia nr 883/2004 zasada jedności, która stanowi, iż pracownik migrujący może podlegać ubezpieczeniom społecznym tylko w jednym Państwie Członkowskim oraz że należy przeciwdziałać sytuacji, w której pracownik migrujący nie jest objęty żadnym systemem ubezpieczenia. Odmienny skutek byłby niezgodny z celem art. 48-51 TWE (art. 39 i 42 w tekście skonsolidowanym), którym jest zapewnienie, by korzystający z uprawnienia do swobodnego przepływu pomiędzy krajami Unii obywatele Państw Członkowskich nie tracili korzyści z tytułu ubezpieczenia społecznego na podstawie ustawodawstwa danego Państwa Członkowskiego (por. wyroki ETS z dnia 20 września 1994r., C-12/93; z dnia 26 maja 2005r., C-249/04; z dnia 10 czerwca 1986r., 60/85; z dnia 3 maja 1990r., C-2/89; z dnia 16 lutego 1995r., C-425/93).

Zgodnie z pkt. 17 preambuły i art. 11 ust. 3a rozporządzenia 883/04 podstawowym łącznikiem na gruncie przepisów koordynacji jest miejsce wykonywania pracy (lex loci laboris), co oznacza, że co do zasady zastosowanie znajduje ustawodawstwo kraju, w którym dana osoba wykonuje pracę najemną. Zasada ta jednak na gruncie przepisów rozporządzenia 883/04 doznaje wyjątków.

W tytule II rozporządzenia 883/2004 zawarto kompletny i uniwersalny katalog norm kolizyjnych służący wyłonieniu właściwego (jednego) ustawodawstwa w zakresie ubezpieczenia społecznego w sytuacji podjęcia przez osobę migrującą pracy zarobkowej (działalności
zarobkowej) w innym państwie członkowskim niż kraj zamieszkania lub też w przypadku
podjęcia pracy zarobkowej równolegle (naprzemiennie) w dwóch lub więcej państwach członkowskich.

Wspomnieć w tym miejscu należy, że zgodnie z treścią art. 1a rozporządzenia 883/2004 do celów stosowania tego rozporządzenia określenie „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce. Nie wdając się w tym miejscu w szczegółowe rozważania co do zawiłości związanych z rozumieniem w orzecznictwie TSUE określenia „praca najemna” (por. K. Ślebzak, Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 58) należy stwierdzić, że na gruncie rozporządzenia 883/2004 za wykonującego pracę najemną należy uznać każdego, kto z racji podejmowania aktywności zarobkowej podlega systemowi zabezpieczenia społecznego danego państwa i nie może być uznany za osobę wykonującą pracę na własny rachunek. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zarówno w treści art. 11, jak i treści art. 13, wyraźnie wskazuje na wykonywanie pracy najemnej, a nie jedynie pozostawanie w gotowości do jej świadczenia. Prowadzi to do wniosku, że istotnym dla ustalenia właściwego ustawodawstwa w oparciu o cytowanej powyżej rozporządzenie jest rzeczywiste wykonywanie pracy i, wbrew stanowisku odwołującego się, jedynie takie czynności należy brać pod uwagę rozstrzygając przedmiotową sprawę. Podobnie zostało to określone w art. 14 ust. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zgodnie z treścią którego do celów stosowania art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego osoba, która „normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich” oznacza osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jedną lub kilka odrębnych prac w dwóch lub więcej państwach członkowskich w tym samym lub kilku przedsiębiorstwach dla jednego lub kilku pracodawców. Zaakcentować należy, że przepisy rozporządzeń nie posługują się pojęciem czasu pracy, lecz odnoszą się do wykonywania pracy. Czas pracy zaś i wykonywanie pracy są pojęciami różnymi i nie można ich utożsamiać.

Normy kolizyjne nie mają charakteru materialnoprawnego, nie formułują praw podmiotowych dla osób przemieszczających się w UE. Nie wskazują także przesłanek podlegania danemu ustawodawstwu. Określenie warunków, jakie muszą być spełnione, aby osoba została objęta danym systemem zabezpieczenia społecznego, leżą w kompetencji państw członkowskich stanowiących w tym zakresie stosowne regulacje (vide: Gertruda Uścińska, Zabezpieczenie społeczne osób korzystających z prawa do przemieszczania w Unii Europejskiej, Warszawa 2013, s.173).

W art. 17a preambuły rozporządzenia 883/2004 podkreślono, że w przypadku, gdy dana osoba zostaje objęta zakresem zastosowania ustawodawstwa państwa członkowskiego zgodnie z tytułem II rozporządzenia, w ustawodawstwie właściwego państwa członkowskiego należy określić warunki przystąpienia do systemu oraz nabywania prawa do świadczeń. Trzeba zatem odróżnić zasady obejmowania systemem zabezpieczenia społecznego zgodnie z przepisami prawa krajowego od zasad ustalania ustawodawstwa właściwego mającego na celu ustalenie, kiedy dana osoba podlega danemu ustawodawstwu (vide Krzysztof Ślebzak, Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego. Komentarz Warszawa 2012r. str. 201).

W art. 12 rozporządzenia nr 883/2004 przewidziano wyjątek od ogólnej zasady terytorialności podlegania systemowi ubezpieczeń społecznych państwa, w którym jest wykonywana praca (lex loci laboris). Art. 13 ust. 1 stanowi zaś normę kolizyjną, której zadaniem jest usuwanie utrudnień administracyjno-technicznych, jakie wynikałyby z zastosowania zasady lex loci laboris w sytuacji równoległego lub naprzemiennego (w krótkich okresach rozliczeniowych) wykonywania pracy najemnej lub prowadzenia działalności na terytorium dwóch państw członkowskich.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy we wskazanym w decyzji okresie w stosunku do ubezpieczonego A. D. w zakresie ubezpieczeń społecznych winno znaleźć zastosowanie ustawodawstwo polskie w związku z jego zatrudnieniem przez płatnika składek.

Zważyć bowiem na leży, iż co do zasady zawarta przez płatnika i ubezpieczonego umowa o pracę jest w Polsce zgodnie z treścią art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tytułem ubezpieczenia społecznego. Zgodnie z art. 13 pkt. 1 podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę trwa - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Sąd I instancji zaznaczył, iż na żadnym etapie postępowania administracyjnego i sądowego organ rentowy nie kwestionował ważności tytułu ubezpieczenia ubezpieczonego, jednak zdaniem organu rentowego płatnik nie spełnia warunków do otrzymania zaświadczenia A1 w trybie art. 13 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 gdyż wykonywał pracę tylko w jednym kraju członkowskim UE tj. Belgii. W trakcie kontroli przeprowadzonej przez organ rentowy u płatnika składek organ ten zważył, iż nie jest możliwe ustalenie czy (...) realizuje kontrakty/ umowy na terenie Polski oraz czy osoby zatrudnione i wysłane do pracy w Belgii rzeczywiście wykonują pracę na terenie Polski czy tylko przebywają w pewnych okresach w Polsce. Skutkowało to wydaniem przez ZUS decyzji o ustaleniu, że do okresów ubezpieczenia ubezpieczonego nie znajduje zastosowania polskie ustawodawstwo.

Punktem wyjścia do rozważań winien być w ocenie Sądu Okręgowego art. 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z tym przepisem osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, podlega:

a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim; lub

b) jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania:

(i) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub

(ii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw lub pracodawców, jeżeli jest zatrudniona przez co najmniej dwa przedsiębiorstwa lub co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko w jednym państwie członkowskim; lub

(iii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, innego niż państwo członkowskie jej zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub

(iv) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, a co najmniej dwa z tych przedsiębiorstw lub dwóch z tych pracodawców mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie miejsca zamieszkania.

Obowiązujące od dnia 1 maja 2010r. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. (Dz. Urz. UE serii L poz. 284 poz. 1 z dnia 30 października 2009r.) dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/204, dalej: rozporządzenie nr 987/2009 lub rozporządzenie wykonawcze, wskazuje w art. 14 ust. 5, że do celów stosowania art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 (rozporządzenia podstawowego) osoba, która „normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich", oznacza osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jedną lub kilka odrębnych prac w dwóch lub więcej państwach członkowskich w tym samym lub kilku przedsiębiorstwach lub dla jednego lub kilku pracodawców.

Procedura ustalania ustawodawstwa właściwego w sytuacjach objętych zakresem art. 13 rozporządzenia podstawowego została uregulowana w przepisie art. 16 rozporządzenia wykonawczego. Stosownie do tej procedury osoba zainteresowana objęciem art. 13 rozporządzenia (osobą tą może być pracodawca art.18) informuje o tym fakcie instytucję właściwą wg miejsca zamieszkania ubezpieczonego – art. 16 ust 1 rozporządzenia wykonawczego. Informację taką stanowi w szczególności wniosek o wydanie zaświadczenia na formularzu A1. Instytucja ta po przeprowadzeniu stosownego postępowania wyjaśniającego ustala ustawodawstwo właściwe, a takie wstępne ustalenie ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje także instytucje wszystkich Państw Członkowskich, w których praca jest wykonywana o swoim tymczasowym określeniu ustawodawstwa – art. 16 ust. 2 rozp. wykonawczego. Tymczasowe ustalenie ustawodawstwa staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji państw członkowskich, o ile ustawodawstwo nie zostało określone na podstawie art. 16 ust 4 rozporządzenia wykonawczego albo gdy przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji państw członkowskich poinformuje instytucję właściwą wg miejsca zamieszkania przed upływem tego terminu o niemożności zaakceptowania ustalonego ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii – art. 16 ust 3 rozp. wykonawczego. Następnie ostateczną decyzję wydaje instytucja ubezpieczenia społecznego kraju, w którym złożono wniosek o ustalenie właściwego ustawodawstwa.

Powinno więc najpierw dojść do ustalenia właściwego ustawodawstwa w drodze decyzji tymczasowej, doręczonej właściwemu organowi zagranicznemu na podstawie art. 16 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16.09.2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Dopiero po zaakceptowaniu (również milczącym) przez zagraniczną instytucję ubezpieczeniową takiej decyzji lub przeprowadzeniu wzajemnych uzgodnień w drodze procedury koncyliacji, możliwe jest wydanie decyzji ostatecznej.

Wobec powyższego, wynikiem zobowiązań nałożonych przez sąd w sprawie niniejszej na organ rentowy, pozwany przedłożył do akt pismo z dnia 8 grudnia 2017r., którym poinformował (...) w Belgii oraz ubezpieczonego iż w okresie od dnia 13 maja 2016r. do 15 lipca 2016r. A. D. podlega ustawodawstwu belgijskiemu w zakresie zabezpieczenia społecznego na podstawie art. 11 ust. 3 a rozporządzenia (WE) nr 883/2004 – rozporządzenia podstawowego. Wskazano, iż ustalenie to ma charakter tymczasowy i opiera się na złożonych w ZUS dokumentach i stanie się ono ostateczne w ciągu 2 miesięcy od poinformowania o tym fakcie przez oddział ZUS instytucji zainteresowanych państw członkowskich jeśli nie złożą one zastrzeżeń. Instytucja belgijska nie przedstawiła odpowiedzi na ww. pismo, przez co milcząco zaakceptowała takie stanowisko instytucji polskiej. Pozwany wobec powyższego podtrzymał swoje stanowisko w sprawie i wnosił jak w odpowiedzi na odwołanie.

Zdaniem Sądu I instancji doszło więc ostatecznie w sprawie niniejszej do zakończenia procedury niezbędnej do zapewnienia prawidłowego toku postępowania - w analizowanym stanie faktycznym tymczasowe określenie wyłączało stosowanie ustawodawstwa miejsca zamieszkania ubezpieczonego a właściwa instytucja miejsca wykonywania pracy po jej poinformowaniu nie podjęła kontaktu z instytucją miejsca zamieszkania zaś takie milczenie należy traktować jako milczące wyrażenie zgody. W realiach sprawy niniejszej nie może więc budzić wątpliwości, że nie ma rozbieżności pomiędzy organami ubezpieczeniowymi Polski i Belgii co do ustawodawstwa właściwego (belgijskie), pracownik nie zostanie więc wyłączony z systemu ubezpieczeń społecznych.

Decyzją nr (...) z dnia 28 lutego 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że A. D., zgłoszony do ubezpieczeń jako pracownik płatnika składek (...), nie podlega polskiemu ustawodawstwu w okresie od dnia 13 maja 2016r. do 15 lipca 2016r. Sąd w postępowaniu odwoławczym od takiej decyzji skupia uwagę na zachowaniu właściwej procedury wydania decyzji, gdyż jego kompetencje do oceny stanu prawnego w innym państwie unijnym podlegają ograniczeniom, wynikającym również z konieczności sprawnego i szybkiego załatwiania takich spraw (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 listopada 2016r., I UK 370/15) Celem przepisów koordynacyjnych było wprowadzenie mechanizmu efektywnego, transparentnego i szybkiego rozstrzygania sporów o ustalenie właściwego ustawodawstwa. Ze względu na różnice między ustawodawstwami krajowymi co do określenia przedmiotu ubezpieczenia społecznego wprowadzono zasadę, że uwzględnianie okoliczności lub wydarzeń mających miejsce w jednym państwie członkowskim nie może w żaden sposób sprawiać, iż właściwym dla nich stanie się inne państwo ani że będzie się do nich stosować jego ustawodawstwo (pkt 11 preambuły rozporządzenia nr 883/2004). Stwierdzenia spełnienia warunków ubezpieczenia społecznego oraz marginalnego charakteru pracy najemnej w systemie prawnym państwa wykonywania pracy, podlegającym koordynacji na podstawie rozporządzenia nr 883/04, dokonują organy właściwe do stosowania tego prawa. Nie może budzić wątpliwości, że instytucja miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o ustalenie ubezpieczenia społecznego w innym państwie może powziąć wątpliwości co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa z uwagi na marginalny charakter takiej pracy w jednym z państw unijnych, lecz trzeba podkreślić, iż może chodzić jednie o wątpliwości co do określenia ustawodawstwa mającego zastosowanie do wnioskodawcy, z uwzględnieniem art. 13 rozporządzenia nr 883/04 i odpowiednich przepisów art. 14 rozporządzenia nr 987/2009. Wątpliwości tych instytucja miejsca zamieszkania wnioskodawcy nie może sama rozstrzygać, lecz musi dostosować się do trybu rozwiązywania sporów co do ustalenia ustawodawstwa właściwego, wskazanego w szczególności w art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia nr 987/2009, które nakazują zwrócenie się - w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności - do instytucji innego państwa członkowskiego. Instytucje niezwłocznie dostarczają lub wymieniają między sobą wszystkie dane niezbędne dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków osób, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe. Przekazywanie tych danych odbywa się bezpośrednio pomiędzy samymi instytucjami lub za pośrednictwem instytucji łącznikowych. Zastosowanie znajduje również decyzja Nr (...) Komisji Administracyjnej w sprawie ustanowienia procedury dialogu i koncyliacji w zakresie ważności dokumentów, określenia ustawodawstwa właściwego oraz udzielania świadczeń na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 (Dz.U. UE. C 106 z 24.04.2010r.). Poinformowanie więc przez osobę wykonującą pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich instytucji wyznaczonej przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, wymaga - ze względu na zaistnienie czynnika ponadkrajowego w ubezpieczeniu społecznym - zastosowania procedury przestrzegającej właściwości i kompetencji instytucji ubezpieczeń społecznych, przewidzianej w przepisach art. 16 rozporządzenia nr 987/2009. Informacja, o której mowa, jest podstawą do niezwłocznego, lecz tylko wstępnego i tymczasowego ustalenia dla niej ustawodawstwa właściwego, stosownie do zasad kolizyjnych ustalonych w art. 13 rozporządzenia podstawowego. O tymczasowym określeniu prawa, według którego obejmuje się tę osobę ubezpieczeniem społecznym, instytucja miejsca zamieszkania wnioskodawcy informuje wyznaczone instytucje państwa, w którym wykonywana jest praca. Od tej chwili biegnie termin dwu miesięcy, w czasie których przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji może poinformować instytucję miejsca zamieszkania o niemożności zaakceptowania ustalonego ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii. Gdy to nie nastąpi, tymczasowe określenie ustawodawstwa staje się ostateczne.

Sąd Okręgowy podkreślił, że sąd nie może spowodować sytuacji, w której osoba wykonująca pracę najemną (żądająca ustalenia ustawodawstwa właściwego) nie będzie podlegała żadnemu ustawodawstwu (lub będzie podlegała ustawodawstwu więcej niż jednego państwa) – por. uzasadnienie wyrok Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2012r. (II UK 333/12, OSNP 2014/3/47). Taki skutek jest niezgodny z celem art.48-51 TWE (art.39 i 42 w tekście skonsolidowanym), którym jest zapewnienie, aby pracownicy, w rezultacie wykonywania prawa do swobodnego przepływu nie tracili korzyści należnych im z zabezpieczenia społecznego na podstawie ustawodawstwa danego państwa członkowskiego (por. wyroki ETS z 10 września 1994r., C-12/93, A.Drake, z 26 maja 2005r., C-249/04, J.Allard, z 10 czerwca 1986r., 60/85. M.E.S.Luijten). Wykładni przepisów rozporządzenia podstawowego należy dokonywać w świetle art.42 TWE, który ma na celu ułatwienie swobodnego przepływu pracowników, co oznacza, że pracownicy migrujący nie powinni tracić uprawnień do świadczeń z zabezpieczenia społecznego ani otrzymywać świadczeń w niższej wysokości, tylko dlatego, że korzystają z prawa do swobodnego przepływu, które przyznaje im traktat (por. wyrok ETS z 20 maja 2008r., C-352/06 Bosmann).

W niniejszej sprawie organ rentowy zastosował procedurę współdziałania z belgijską instytucją ubezpieczeniową, o jakiej mowa w art. 16 rozporządzenia wykonawczego. W sytuacji, więc gdy obie instytucje właściwe doszły do wspólnego porozumienia, to ono ma decydujące znaczenie dla ustalenia ustawodawstwa właściwego, gdyż przepisy art. 13 ust. 2 i 3 rozporządzenia podstawowego mają na celu wyeliminowanie podwójnego (lub wielokrotnego) ubezpieczenia w różnych państwach członkowskich albo zapobieżenie sytuacji, w której dana osoba nie będzie podlegała żadnemu ustawodawstwu, a nie ustalenie ubezpieczenia korzystnego dla zainteresowanego (ze względu na wysokość składek). Zatem z punktu widzenia ustalenia ustawodawstwa w trybie art. 16 rozporządzenia wykonawczego istotne jest, aby w jego wyniku zainteresowany został objęty ubezpieczeniem tylko w jednym państwie członkowskim. Wprawdzie odbywa się to z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia podstawowego zawierającego normy kolizyjne, ale nie oznacza to, że można w oparciu o nie kwestionować przed organem jednego państwa członkowskiego (miejsca zamieszkania) wspólne porozumienie, a właściwie weryfikować stanowisko zajęte przez drugie państwo członkowskie (miejsca wykonywania pracy najemnej) o nieistnieniu w tym państwie ważnego tytułu ubezpieczenia, żądając ustalenia wybranego przez siebie ustawodawstwa. Temu bowiem służy inna instytucja koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a mianowicie ustanowione w art. 19 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego uprawnienie zainteresowanego do wystąpienia do instytucji danego państwa członkowskiego z wnioskiem o wydanie poświadczenia na formularzu A1, a wówczas ocena takiego żądania należy do organów i instytucji właściwych tego państwa członkowskiego.

Dla pracownika zostało więc ustalone ustawodawstwo jednego państwa członkowskiego. Nie został on więc wyłączony z ubezpieczenia jakiegokolwiek państwa członkowskiego, jak również nie zachodzi sytuacja podlegania ustawodawstwu dwóch państw członkowskich. Sąd miał na względzie, że w preambule rozporządzenia nr 883/2004 wskazano, m.in., że niezbędne jest poddanie osób przemieszczających się we Wspólnocie systemem zabezpieczenia społecznego tylko jednego Państwa Członkowskiego w celu uniknięcia zbiegu mających tu zastosowanie przepisów ustawodawstw krajowych oraz komplikacji, które mogłyby z tego wynikać oraz, że zasada stosowania jednego ustawodawstwa ma wielkie znaczenie i powinna zostać wzmocniona. Nie powinno to jednak oznaczać, że samo przyznanie świadczenia, zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, obejmującego płatność składek ubezpieczeniowych lub objęcie ubezpieczeniem beneficjenta powoduje, że ustawodawstwo państwa członkowskiego, którego instytucja przyznała to świadczenie, staje się ustawodawstwem mającym zastosowanie do tej osoby.

Na marginesie Sąd I instancji wskazał, iż przyjęcie, że pomimo niewykonywania pracy w Polsce, wykonywania pracy wyłącznie w Belgii, właściwe jest ustawodawstwo polskie, doprowadziłoby w sprawie niniejszej do sytuacji, w której stwierdzone byłyby dwa ustawodawstwa właściwe. Zatem i z tego względu, oddalenie odwołania nie sprzeciwia się art. 48-51 TWE (art. 39 i 42 w tekście skonsolidowanym).

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, Sąd Okręgowy wyjaśnił, że sąd nie jest władny do rozstrzygania o ewentualnych wadach proceduralnych decyzji wynikających z naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego i nie może na tej podstawie wzruszyć decyzji organu rentowego. Postępowanie sądowe z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania. Sąd ten – jako sąd powszechny – może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego, jako przedmiotu odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje jednak tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego tylko postępowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 9 lutego 2010r., I UK 151/09 i z 27 kwietnia 2010r., II UK 336/09). W rozpoznawanej sprawie Sąd nie dostrzegł powołanych wyżej wad zaskarżonej decyzji, które dyskwalifikowałyby ją jako akt administracyjny.

W tych warunkach, na podstawie przywołanych przepisów oraz art. 477¹⁴ § 1 kpc, Sąd I instancji oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy orzekł również o kosztach zastępstwa procesowego – na podstawie art. 108 § 1 kpc w związku z art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 99 kpc. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, to wnioskodawca winien w sprawie niniejszej zwrócić organowi rentowemu koszty zastępstwa procesowego. Wysokość tych kosztów Sąd ustalił w oparciu o § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018r. poz. 265 t.j.). Wynosi ona 180 zł.

Płatnik składek złożył apelację od opisanego wyroku, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego, co miało wpływ na treść wyroku, a mianowicie:

a) art. 207 § 6 kpc w zw. z art. 227 kpc przez niezasadne pominięcie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków - współpracowników powoda, którzy wespół z nim świadczyli pracę, pomimo iż dowód ten był niezbędny dla prawidłowego ustalenia okoliczności sprawy (m.in. wykonywania przez zainteresowanego pracy w Polsce), nie spowodowałby też zwłoki w postępowaniu;

b) art. 217 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 227 kpc przez niezasadne oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka -inspektora Państwowej Inspekcji Pracy L. Ż., skoro była to osoba, która w sposób kompleksowy zapoznała się z charakterem działania przedsiębiorstwa powoda i w tej sprawie udzielała mu wiążących interpretacji, działając przy tym z ramienia PIP, do których powód się stosował;

c) art. 217 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 227 kpc przez niezasadne oddalenie wniosków dowodowych, o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków -kontrahentów powoda, którzy wskazać mieli czas pracy na terenie Belgii, charakter i sposób prowadzenia przedsiębiorstwa powoda, w szczególności okresów pracy w Polsce i w Belgii, właśnie w ten sposób powód określił tezę dowodową, która odpowiadała przedmiotowi postępowania przed Sądem,

d) art. 217 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 227 kpc przez niezasadne oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z dokumentów podatkowych i księgowych powoda - w całości za sporny okres - , który to dowód niewątpliwie pozwoliłby w całości uwidocznić ilość pracy wykonanej przez zainteresowanego w Polsce i Belgii;

e) art. 148¹ § 1 kpc poprzez rozpoznanie sprawy bez przeprowadzenia rozprawy, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia w jakim zakresie pracownik podejmował pracę w Polsce i zagranicą,

2) błąd w ustaleniach faktycznych mogący mieć wpływ na treść orzeczenia co do uznania, że pracownik powoda nie świadczył pracy na terenie Polski w zakresie przekraczającym czas marginalny, podczas gdy pracownik wykonywał pracę na terenie kraju, pozostawiając zaś w gotowości do pracy za wynagrodzeniem również świadczył pracę na rzecz powoda w Polsce;

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a) art. 11 ust. 3a rozporządzenia podstawowego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie,

b) art. 13 ust. 1 pkt a i b (i) rozporządzenia podstawowego w zw. z art. 11 ust. 2 tego rozporządzenia oraz art. 14 ust. 5, 5b i 8 a i art. 19 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że „wykonywanie pracy najemnej" nie obejmuje „pozostawanie gotowości do pracy" i w konsekwencji niezastosowanie w/w przepisów,

c) art. 16 i 6 rozporządzenia wykonawczego poprzez jego niezastosowanie i nieustalenie tymczasowego ustawodawstwa dla zainteresowanego, oraz nieprzeprowadzenie procedury uzgodnieniowej co do ustawodawstwa, w sytuacji gdy taka procedura była obligatoryjna, nie jest tym samo wysłanie takiego pisma do instytucji belgijskiej, tym bardziej że nie uzyskano odpowiedzi na pismo.

Ponadto płatnik na podstawie art. 380 kpc wniósł o rozpoznanie przez Sąd drugiej instancji postanowień Sądu I instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, tj. oddalenia wniosków dowodowych powoda i pominięcia wniosków dowodowych powoda.

Powołując się na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez ustalenie, że zainteresowany podlega ustawodawstwu polskiemu w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji ZUS, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za instancję odwoławczą, względnie w trybie art. 477 ^14a § 1 kpc wniósł o uchylenie wyroku Sądu I instancji oraz poprzedzającej go decyzji ZUS i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez ZUS.

W uzasadnieniu apelacji wywodzono, że Sąd Okręgowy bezpodstawnie ustalił, iż pracownik powoda nie świadczył na terenie Polski pracy - w zakresie wyższym niż marginalny, przebywając w Polsce jako pozostający „w stanie gotowości do pracy", w sytuacji gdy w odwołaniu powód podnosił, że pracownik wykonywał na terenie Polski pracę w większości, uwzględniając aspekt czasowy i ilościowy. Sąd stwierdził wręcz, że zainteresowany nie pracował w Polsce wcale. Skutkiem tego błędu w ustaleniach faktycznych było wadliwe ustalenie, że pracownik powoda wykonywał pracę na terenie wyłącznie jednego Państwa członkowskiego (Belgii) i zastosowanie w tej sytuacji znajduje art. 11 ust. 3a rozporządzenia podstawowego.

Niezależnie od powyższego skarżący podniósł, że Sąd in meriti dokonał błędnej wykładni art. 13 ust. 1 pkt a i b (i) rozporządzenia podstawowego w zw. z art. 14 ust. 5, 5b i 8 a oraz art. 19 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego, gdyż rozporządzenie wykonawcze 987/2009 wskazuje wprost, iż w celu określenia, czy „znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić kryteria orientacyjne, którymi w przypadku pracy najemnej są: czas pracy lub wynagrodzenie". Powyższe w sposób wyraźny wskazuje, że „wykonywanie pracy" w rozumieniu rozporządzeń jest zbieżne z „czasem pracy" czy też „wynagrodzeniem". Tym samym zasadna jest teza powoda, że „normalne wykonywanie pracy najemnej" o której mowa w art. 13 rozporządzenia podstawowego obejmuje również stan „pozostawania w gotowości do pracy" (choć w tym miejscu zaznaczam, że powód podtrzymuje twierdzenie, że jego pracownik świadczył pracę również na terenie Polski). Powyższe wynika z faktu, iż okres „pozostawania w gotowości do pracy" jest zaliczany do czasu pracy, za który należy się pracownikowi wynagrodzenie, co zresztą nie było przez Sąd in meriti kwestionowane.

Płatnik szczególnie podkreślił, że brak jest podstaw do rozróżnienia, jakiego dokonuje Sąd I instancji. Wszak stan pozostawania w gotowości do pracy jest kwalifikowany, jako czas pracy, a zatem w ujęciu ogólnym jest pracą. Jak inaczej to tłumaczyć, skoro pracownik nie jest władny o podjęcia innego zatrudnienia, założenia działalności gospodarczej itd. Pracownik związany stosunkiem pracy i dyspozycją pracodawcy pozostaje w gotowości do pracy, będąc w pracy. Ustawodawca polski dokonał wręcz scalenia tych dwóch pojęć, prawodawstwo europejskie, poza różnicami czysto słownymi również takiego rozróżnienia nie dokonuje. Sąd Okręgowydokonał literalnej wykładni przepisów, pomijając przede wszystkim wykładnię funkcjonalną. A przecież wykładania ta prowadzi wprost do konstatacji, że skoro pracownik, za wynagrodzeniem oczekuje na dyspozycje pracodawcy jest w pracy - pracuje, bowiem poświęca swój czas i energie, by wykonywać odpłatnie polecenia pracodawcy w określonym czasie. Stanowisko takie jest tym bardziej zasadne, że w tym czasie pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, które jest w sposób zasadniczy „oskładkowane" i potrącane są zaliczki na poczet podatku. W tej mierze nie ma żadnych preferencji np. obniżenia wysokości składek. Jest to zwykły czas pracy - praca.

Argumentację zasadności stanowiska strony powodowej w zakresie uznania, że stan faktyczny „pozostawania w gotowości do pracy" uzasadnia zastosowanie przepisu art. 13 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, potwierdza również treść przepisu art. 11 ust. 2 rozporządzenia 883/2004, który stanowi: „do celów stosowania przepisów tego tytułu (Tytułu II „Określanie mającego zastosowanie ustawodawstwa" - art. 11 - 16 - dop. aut.) osoby otrzymujące świadczenia pieniężne z powodu lub w konsekwencji swej na własny rachunek uważane są za wykonujące wspomnianą pracę. Nie dotyczy to świadczeń z tytułu inwalidztwa, emerytur ani rent rodzinnych, ani też rent z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych lub świadczeń pieniężnych z tytułu choroby obejmujących leczenie przez czas nieokreślony". Uzasadnione jest twierdzenie, że powyżej wskazany przepis (powołując się na jego zastosowanie do przepisów zawartych w całym tytule II, w tym i do art. 13) nakazuje uznać za osoby „wykonujące pracę" te osoby, które z tego tytułu otrzymują świadczenia pieniężne. Powyższe znajduje potwierdzenie również w stanowisku doktryny w tym względzie: „Osoby otrzymujące świadczenia pieniężne w wyniku lub w konsekwencji pracy najemnej lub działalności prowadzenia na własny rachunek są uważane za wykonujące pracę" (vide: Gertruda Uścińska [w] „Zabezpieczenie społeczne osób korzystających z prawa do przemieszczania się w Unii Europejskiej" Lex 2013).

Płatnik zwrócił też uwagę na okoliczność podnoszoną przez komentatorów przepisów unijnych w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia, iż tłumaczenie polskiej wersji językowej rozporządzenia 883/2004 nie jest zbyt fortunne albowiem, w sytuacji gdy w tekście polskiego tłumaczenia używane jest sformułowanie „osoba wykonująca pracę najemną" oznaczać winno „osobę zatrudnioną". Pojęcie zatrudnienia jest znacznie szersze i taki też termin pojawia się w innych wersjach językowych. Na szczególną uwagę zasługują rozważania Krzysztofa Ślebzak [w] Koordynacja systemów zabezpieczenia. Komentarz do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, WKP 2012, który wskazuje: Artykuł 1 (rozporządzenia 883/2004 - dop. aut.) ma fundamentalne znaczenie dla rozumienia pojęć używanych przez prawodawcę unijnego w komentowanych aktach prawnych (...). Należy zwrócić uwagę na różnice wynikające z porównania art. 1 lit. a i b rozporządzenia nr 883/2004 z treścią jego wcześniejszego odpowiednika w rozporządzeniu nr 1408/71. W polskiej wersji językowej zamiast „pracownika najemnego" i „osoby prowadzącej działalność na własny rachunek" pojawia się pojęcie „pracy najemnej" i „działalności na własny rachunek". (...) Tymczasem obcojęzyczne wersje językowe wskazywałyby, że dokonana zmiana miała znacznie większy wymiar, gdyż pojęcie pracownika odpowiada terminowi: Beschdftigung, activity as an employed person, werkzaamheden in loondienst, zamestnanim, activite salariee czy Ifnnet beskśftigelse. Innymi słowy, należało się raczej skłonić do tej wersji tłumaczenia, w której zostałby użyty termin „zatrudnienie" (...). Przymiotu osoby zatrudnionej (pracownika najemnego w rozumieniu rozporządzenia) nie traci się również z powodu przejściowego niewykonywania pracy, np. w wyniku choroby, urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego, o ile w tym czasie przysługuje prawo do wynagrodzenia bądź nie dochodzi do ustania stosunku pracy, szerzej - stosunku zatrudnienia. W orzeczeniu z dnia 7 czerwca 2005r. (C-543/03, Dodl/Oberholenzer) Trybunał stwierdził, że dana osoba posiada przymiot pracownika od chwili, gdy jest ona ubezpieczona, choćby na wypadek tylko jednego ryzyka, z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego lub fakultatywnego w ramach powszechnego lub szczególnego systemu zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 1 lit. a tego samego rozporządzenia, bez względu na istnienie stosunku pracy (podobnie w wyroku z dnia 10 marca 2011r., C-516/09, Borger)".

Z kolei w treści przepisu art. 11 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 wskazywany jest przez komentatorów błąd w tłumaczeniu (czy też pominięcie jego fragmentu), albowiem w wersji anglojęzycznej rozporządzenia mowa jest - w wolnym tłumaczeniu - o finansowych korzyściach z powodu lub w konsekwencji swojej aktywności (działalności) jako pracownik najemny. Niestety, w wersji polskojęzycznej nacisk położony jest nieprawidłowo także na to, że otrzymywane wynagrodzenie jest skutkiem działalności (aktywności) pracownika.

Biorąc powyższe pod uwagę apelujący podniósł, że stanowisko Sądu I instancji, opierające się na stwierdzeniu, że stan faktyczny pozostawania w gotowości do pracy nie uzasadnia zastosowania przepisu art. 13 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, jest nieprawidłowy.

Pozostawanie w gotowości do pracy to „rzeczywista" aktywność pracownika (praca) właśnie z tego powodu, że należy mu się za ten okres wynagrodzenie. W tożsamy sposób -co przyznał Sąd Okręgowy - traktuje tą aktywność/takie te działania ustawodawca polski i unijny, zaliczając okres pozostawania w gotowości do pracy do stażu pracy, tj. regularnego czasu pracy pracownika. Zgodnie z Praktycznym poradnikiem dotyczącym ustawodawstwa mającego zastosowanie w Unii Europejskiej (UE), EOG i Szwajcarii przy ocenie, czy praca ma marginalny charakter (co wyłącza możliwość uznania, że dla tego samego pracodawcy dana osoba normalnie wykonuje pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich) należy oceniać jej czas pracy oraz zysk ekonomiczny, który przynosi. „Zaleca się, aby przyjąć wskaźnik, zgodnie z którym za pracę o marginalnym charakterze uznawać będzie się pracę zajmującą mniej niż 5 % regularnego czasu pracy pracownika i/lub przynoszącą mniej niż 5 % jego całkowitego wynagrodzenia." W kwestii zasadności jego zastosowania poradnika jako źródła prawa można powołać wypowiedź Sądu Najwyższego z wyroku z dnia 5 października 2011r. (II UK 35/11, LEX 1108824) „Wprawdzie zarówno Decyzja, jak i Przewodnik praktyczny nie są aktami normatywnymi, ale są traktowane jako źródło wykładni autentycznej przepisów rozporządzenia 1408/71 i chociaż z jednej strony stwierdza się, że zaprezentowana w nich wykładnia nie jest wiążąca (wyroki TS z 5.12.1967r. Nr 19/67 w sprawie Bestuur der sociale Yerzekeringsbank c. Von der Yecht i z 14.5.1981r. Nr 98/80 w sprawie Giuseppe Romano c. Institut national d'assurance maladie-imaitdite), to z drugiej interpretacja rozporządzenia przez Komisję jest akceptowana w praktyce, czego przykładem jest orzecznictwo ETS (wyrok z 26.1.2006r., C-2/05 w sprawie Rijksdienst voor Sociale Zekerheid c. Herbosch Kiere i z 10.2.2000r., C-202/97 w sprawie Fitzwilliam; także T. Bińczycka-Majewska, Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w linii Europejskiej, Kraków 1999r., s. 487 i nas t.) ".

Tym samym nie znajdują uzasadnienia konkluzje Sądu Okręgowego wskazujące na to, że gotowość do pracy ma charakter pracy „nierzeczywistej", zwłaszcza przy uznaniu, że sam Sąd in meriti wlicza gotowość do pracy do czasu pracy i okres ten jest zaliczany do stażu pracy. Pozostawanie w gotowości jest więc świadczeniem realizowanym rzeczywiście przez pracownika, a otrzymywanie w zamian za to świadczenie świadczenia pieniężnego (wynagrodzenia) nakazuje uznać, iż mamy do czynienia z wykonywaniem pracy w rozumieniu Tytułu II rozporządzenia 883/2004.

Ponadto należy też wskazać, iż zarówno w decyzji ZUS, jak i w apelowanym wyroku - wobec zastosowania wyłącznie art. 11 ust. 3 lit. a i niestosowaniu art. 12 i art. 13 - niezrozumiałe są wywody w zakresie obrotów (przychodów) firmy (...) osiąganych w Polsce i w Belgii. Przychody te nie powinny być, bowiem wyznacznikiem w zakresie miejsca pracy i uzyskiwania z jej tytułu dochodu przez poszczególnych pracowników.

Jednocześnie, skoro praca była świadczona przez zainteresowanego także w Polsce, to za błędne - bowiem oparte na fałszywych przesłankach - należy uznać przyjęcie przez Sąd I instancji, że brak było podstaw do zastosowania procedury opisanej w art. 16 rozporządzenia 987/2009. Trzeba wskazać, że w aktach kontrolnych ZUS brak jest śladowej informacji o tym czy była przeprowadzona procedura uzgodnieniowa w trybie art. 6 lub 16 rozporządzenia wykonawczego. Zgodnie z art. 6 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego „W przypadku rozbieżności opinii pomiędzy instytucjami lub władzami dwóch lub więcej państw członkowskich w odniesieniu do instytucji, która powinna wypłacać świadczenia pieniężne lub udzielać świadczeń rzeczowych, zainteresowany, który mógłby ubiegać się o świadczenia, gdyby nie zaistniał spór, jest tymczasowo uprawniony do świadczeń przewidzianych w ustawodawstwie stosowanym przez instytucję jego miejsca zamieszkania lub -jeżeli osoba ta nie ma miejsca zamieszkania na terytorium jednego z zainteresowanych państw członkowskich — do świadczeń przewidzianych w ustawodawstwie stosowanym przez instytucie, do której wniosek został złożony w pierwszej kolejności". W sprawie niniejszej nie prowadzono procedury uzgodnieniowej, nie została wdrożona - przeprowadzona. Zważyć trzeba, że samo wysłanie pisma do odpowiednika ZUS w Belgii i brak odpowiedzi ze strony tej instytucji jest przeprowadzeniem procedury uzgodnieniowej i ustalenie ustawodawstwa tymczasowego. Nie sposób zatem zgodzić się z faktem, że de facto jednostronne określenie prze ZUS kwestii podlegania prawu państwa innego aniżeli państwo miejsca zamieszkania może być uznane za zgodne z literą prawa.

Następnie skarżący wywodził, że przepis art. 233 kpc przy uwzględnieniu treści art. 328 kpc nakłada na sąd orzekający obowiązek wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, uwzględnienia wszystkich zgromadzonych w postępowaniu dowodów, skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów, mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej sądowi wyższej instancji i skarżącemu na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź jego zdyskwalifikowanie, przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają czynniki:

1. logiczny - wywiedzenie z materiału dowodowego wniosków prawidłowych pod względem logicznym,

2. ustawowy - ujęcie swobodnej oceny dowodów w ramy proceduralne,

3. ideologiczny - w tym znaczeniu, że granice swobodnej oceny dowodów warunkują poziom świadomości prawnej sędziego i dominujące poglądy na sądowe stosowanie prawa.

Lektura uzasadnienia przedstawia niekompletny obraz materiału dowodowego. Wszak Sąd I instancji całkowicie pominął fakt, że w aktach kontrolnych ZUS znajdują się wydruki, bo w zasadzie nie sposób nazwać ich dokumentami, które są niekompletne. Przy czym są to dokumenty obrazujące żądania ZUS wobec powoda oraz pismo (...) w B.. Mając na uwadze, że to strona belgijska w zasadzie zainicjowała postępowanie, to Belgowie przedstawiają określone hipotezy i formułują argumenty mające rzekomo przemawiać za ich stanowiskiem, zasadnym było zapoznanie się z pełną treścią pisma czego Sąd nie uczynił.

Zdaniem apelanta, szczególnego zaznaczenia wymaga, to że Sąd Okręgowy jedynie z własnej intuicji wywodzi fakty istotne dla sprawy. Wszak opisując tok rozumowania, który doprowadził do wniosku, iż zeznania powoda i karty ewidencji czasu pracy zainteresowanego nie zasługują na danie im wiary, Sąd I instancji kieruje się jedynie swoimi przypuszczeniami i analogią. Oczywistym jest, że w dokumentacji mogą zdarzać się błędy, nieścisłości. Niemniej nie jest to powód aby odmówić wiarygodności całości kart ewidencyjnych zainteresowanego. Brak jest w tym zakresie dowodu unicestwiającego twierdzenia powoda. Wobec tego stanowisko te uznać trzeba za zupełnie dowolne.

Wobec powyższego odwołujący się podniósł, że Sąd I instancji niezasadnie oddalił wnioski dowodowe skarżącego. Zmierzały one jednoznacznie do wykazania pracy zainteresowanego tak w Polsce, jak również w Belgii. Przy czym praca w Polsce nie była jedynie marginalna. Sąd Okręgowy taki wniosek wyciągnął, mimo nieprzeprowadzenia w tej mierze dowodów - stwierdzając, że pracownik pracował jedynie w Belgii.

Jeżeli sąd zdecyduje się na orzekanie na posiedzeniu niejawnym, to oceniając zachowanie prawa do wysłuchania należy mieć na uwadze, czy strona musiała się wypowiedzieć w przedmiocie wszystkich twierdzeń i dowodów w powołanych przez przeciwnika procesowego. Może się bowiem zdarzyć, że konieczne będzie ustosunkowanie się do ich części, np. tylko zarzutu przedawnienia (por. art. 220 kpc). Poza tym wysłuchanie powinno być, co do zasady, ograniczone do kwestii istotnych dla rozstrzygnięcia (podobnie jak przeprowadza się dowody w sprawie - art. 227 kpc) - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 19 grudnia 2017r. sygn. akt III AUa 844/17. Warto zauważyć, co kompletnie umknęło Sądowi I instancji, że w sprawie uniemożliwiono zajęcie stanowiska przez zainteresowanego, które niewątpliwie winien zostać przesłuchany przed Sądem - a przynajmniej powinien mieć taką możliwość. Tymczasem bezrefleksyjnie Sąd podszedł do niewątpliwie ważnej roli, jaką odegrać mogły zeznania pracownika w sprawie. Wobec tego rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym nie było dopuszczalne.

Nadto przedstawione dowody z zeznań świadków - współpracowników zainteresowanego, którzy wykonywali wespół z nim pracę i kontrahentów powoda, inspektora PIP, nie były spóźnione, albowiem przedstawione na wstępnym etapie postępowania i niewątpliwie nie spowodowałyby zwłoki w rozpoznaniu sprawy. To samo dotyczy dokumentów księgowych powoda - innych aniżeli zgromadzone w aktach sprawy. Tylko zbadanie kompletnej dokumentacji księgowej powoda pozwoli na ustalenie rzeczywistego wymiaru pracy zainteresowanego pracownika - w Polsce i Belgii.

Organ rentowy i ubezpieczony nie ustosunkowali się do apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że zaskarżoną decyzją pozwany stwierdził, że A. D., zgłoszony do ubezpieczeń, jako pracownik (...), nie podlega ustawodawstwu polskiemu w okresie od dnia 13 maja 2016r. do dnia 15 lipca 2017r. W uzasadnieniu powyższej decyzji wskazano, że w trakcie kontroli w 2015r. płatnik nie przedstawił dokumentacji źródłowej, która pozwoliłaby na ustalenie czasu pracy wykonywanej przez poszczególnych pracowników na terenie Polski i za granicą, wobec czego, w ocenie pozwanego, osoby świadczące w badanym okresie pracę na rzecz płatnika składek za granicą nie mogą być uznane za normalnie wykonujące pracę w dwóch lub kilku Państwach Członkowskich, w związku z czym nie mają wobec nich zastosowania przepisy art. 13 ust. 1 rozporządzenia 987/2009. Wskazano na niemożność ustalenia, czy w Polsce świadczono pracę, czy też tylko pracownicy przebywają w pewnych okresach w Polsce. Płatnik składek odmówił także przedłożenia stosownej dokumentacji na wezwanie z dnia 30 maja 2016r., jak również z dni 16 i 27 stycznia 2017r. Stało się to podstawą przyjęcia przez pozwanego, że schemat zatrudnienia pracowników skarżącego nie uległ zmianie, wobec czego A. D. nie podlega polskiemu, natomiast zgodnie z generalną zasadą ujętą w art. 11 ust. 3a rozporządzenia nr 883/2004 właściwe jest dla niego ustawodawstwo miejsca wykonywania pracy, tj. ustawodawstwo belgijskie.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w zaskarżonej decyzji nie wskazuje się, aby pozwany przeprowadził z udziałem instytucji belgijskiej procedurę uzgodnienia właściwego ustawodawstwa. Należy wobec tego wskazać na kwestię zasadnie podniesioną przez apelanta, tj. że pozwany nie może samodzielnie wydać decyzji wyłączającej zainteresowanego z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych bez wszczęcia procedury koordynacji.

Przedmiotowy wniosek płatnika o wydanie zaświadczenia A1 wskazywał na wykonywanie pracy w dwóch państwach członkowskich, a więc opierał się na art. 13 rozporządzenia 883/2004, co – zdaniem Sądu Apelacyjnego – wobec wątpliwości zgłoszonych organ rentowy czyniło obowiązkowym zastosowanie procedury określonej w art. 16 rozporządzenia 987/2009. Dodatkowo należy zaznaczyć, że w każdej innej sytuacji, aniżeli ze spektrum przypadków, do których może znaleźć zastosowanie przywołany art. 13 rozporządzenia 883/2004, stosuje się procedurę przewidzianą w art. 6 rozporządzenia nr 987/2009 (por. K. Ślebzak „Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego na podstawie rozporządzeń 883/2004 oraz 987/2009” PiZS 7/2014 s. 4-5). Przepis art. 6 rozporządzenia nr 987/2009 reguluje procedurę uzgodnieniową we wszystkich tych sytuacjach, z których nie stosuje się przepisu art. 13 rozporządzenia 883/2004.

Stosownie do art. 6 rozporządzenia nr 987/2009 w przypadku rozbieżności opinii pomiędzy instytucjami lub władzami dwóch lub więcej państw członkowskich w odniesieniu do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa, zainteresowany tymczasowo podlega ustawodawstwu jednego z tych państw członkowskich, według kolejności przewidzianej w tym artykule. Procedura zgłaszania uwag i wyjaśniania wątpliwości pomiędzy instytucjami państw członkowskich została uregulowana w Decyzji nr (...) z dnia 12 czerwca 2009r. w sprawie ustanowienia procedury dialogu i koncyliacji w zakresie ważności dokumentów, określenia ustawodawstwa właściwego oraz udzielania świadczeń na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004. Zgodnie z pkt. 6 decyzji, w przypadku wystąpienia jednej z sytuacji, o której mowa w pkt. 1 (gdy istnieje wątpliwość co do ważności dokumentu lub prawidłowości dowodów potwierdzających stanowiących poświadczenie sytuacji osoby dla celów stosowania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 lub rozporządzenia (WE) nr 987/2009; albo gdy istnieje rozbieżność opinii między państwami członkowskimi w zakresie ustalenia ustawodawstwa właściwego), instytucja występująca zwraca się do instytucji wezwanej o niezbędne wyjaśnienia dotyczące jej decyzji oraz, w stosownych przypadkach, o wycofanie lub orzeczenie nieważności danego dokumentu lub o dokonanie przeglądu lub unieważnienie jej decyzji. Natomiast zgodnie z pkt. 7 decyzji, instytucja występująca uzasadnia swój wniosek, wskazując na zastosowanie niniejszej decyzji, oraz dostarcza
dowodów potwierdzających, stanowiących podstawę jej wniosku. Instytucja ta wskazuje osobę do kontaktu na okres pierwszego etapu procedury dialogu.

Podkreślić zatem należy, że instytucja miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o ustalenie ubezpieczenia społecznego w innym państwie nie może sama rozstrzygać wątpliwości co do stwierdzenia właściwego ustawodawstwa, lecz musi dostosować się do trybu rozwiązywania sporów co do ustalenia ustawodawstwa właściwego, wskazanego w szczególności w art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia nr 987/2009, które nakazują zwrócenie się – w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności – do instytucji innego państwa członkowskiego. Instytucje niezwłocznie dostarczają lub wymieniają między sobą wszystkie dane niezbędne dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków osób, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe. Przekazywanie tych danych odbywa się bezpośrednio pomiędzy samymi instytucjami lub za pośrednictwem instytucji łącznikowych.

Mając powyższe na uwadze, należy wskazać, że w stosunku do pracowników
skarżącego, zatrudnionych w Belgii, przywołane wyżej pismo instytucji belgijskiej z dnia 25 listopada 2014r. mogło być rozumiane wyłącznie jako podstawa faktyczna wszczęcia
przez pozwanego z urzędu postępowania kontrolnego w stosunku do płatnika, którego wynik mógł przełożyć się na sposób rozpoznania wniosku o wydanie zaświadczenia A1 w stosunku do A. D., tj. mogło zrodzić uzasadnione wątpliwości organu rentowego, które powinny skutkować zastosowaniem procedury koordynacji przed wydaniem zaskarżonej decyzji. W szczególności pozwany powinien był wydać decyzję tymczasową na podstawie art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego, którą należało doręczyć instytucji belgijskiej, otwierając w ten sposób dwumiesięczny termin na zajęcie stanowiska w sprawie przez tę instytucję (art. 16 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, należy zauważyć, że bezspornie decyzja o tymczasowym określeniu mającego zastosowanie ustawodawstwa nie została wydana przed wydaniem zaskarżonej decyzji, gdyż informacja, która – zdaniem pozwanego – pełni rolę takie decyzji pochodzi z dnia 8 grudnia 2017r. Pomijając nawet wątpliwość co do tego, czy możliwa jest konwalidacja zaniechania wdrożenia procedury koordynacji przez następcze wydanie decyzji tymczasowej, należy zwrócić uwagę na dwie oczywiste wady informacji z dnia 8 grudnia 2017r.

Po pierwsze organ rentowy ustalił, że ustawodawstwem właściwym dla A. D. jest ustawodawstwo belgijskie, zamiast ograniczyć się do ustalenia, że nie jest dla ubezpieczonego właściwe ustawodawstwo polskie. Tymczasem ugruntowane jest już stanowisko, że organ rentowy winien poinformować instytucje wszystkich Państw Członkowskich,
w których praca jest wykonywana o swoim tymczasowym określeniu ustawodawstwa (art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009), przy czym ustalenie to, o ile nie ma formy poświadczenia stosowania ustawodawstwa państwa zamieszkania osoby zainteresowanej, powinno polegać na wydaniu decyzji tymczasowo stwierdzającej brak podstaw do stosowania tego ustawodawstwa, gdyż z uwagi na zasadę terytorialności instytucja miejsca zamieszkania ubezpieczonego nie jest uprawniona do określenia jako właściwego ustawodawstwa innego państwa członkowskiego (por. K. Ślebzak, Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego na podstawie rozporządzeń nr 883/2004 oraz 987/2009, PiZS 7/2014 str. 4). Oznacza, że wbrew stanowisku organu rentowego, informacja z dnia 8 grudnia 2017r. nie może zostać uznana za prawidłowo wydaną decyzję tymczasową.

trzeba przypomnieć, że tymczasowe ustalenie ustawodawstwa miejsca zamieszkania osoby zainteresowanej staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji państw członkowskich, o ile ustawodawstwo nie zostało określone na podstawie art. 16 ust. 4 rozporządzenia nr 987/2009 albo gdy przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji państw członkowskich poinformuje instytucję właściwą według miejsca zamieszkania przed upływem tego terminu o niemożności zaakceptowania ustalonego ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii (art. 16 ust. 3 rozporządzenia nr 987/2009). Powyższą regułę należy rozumieć w ten sposób, iż w przypadku bezskutecznego upływu terminu dwóch miesięcy, gdy tymczasowo określone zostało jako właściwe ustawodawstwo miejsca zamieszkania zainteresowanego, instytucja miejsca zamieszkania winna wydać decyzję ostateczną stwierdzającą podleganie ustawodawstwu państwa zamieszkania. W sytuacji zaś, gdy określenie tymczasowe wyłączało stosowanie ustawodawstwa miejsca zamieszkania zainteresowanego, a właściwe instytucje po ich poinformowaniu wydały decyzję o ustaleniu jako właściwego ustawodawstwa miejsca wykonywania pracy przez zainteresowanego, to instytucja państwa zamieszkania winna wydać decyzję ostateczną, stwierdzającą brak podstaw do stosowania ustawodawstwa państwa zamieszkania zainteresowanego. Inaczej przebiega to postępowanie w sytuacji, gdy jedna z zainteresowanych instytucji zgłosiła zastrzeżenie do tymczasowego określenia jako właściwego ustawodawstwa państwa zamieszkania zainteresowanego oraz wówczas, gdy tymczasowe określenie wyłączało stosowanie ustawodawstwa miejsca zamieszkania zainteresowanego,
a właściwe instytucje miejsca wykonywania pracy po ich poinformowaniu nie podjęły kontaktu z instytucją miejsca zamieszkania (takie milczenie należy traktować jako spór między instytucjami). W takim przypadku zastosowanie winna znaleźć regulacja przewidziana w art. 16 ust. 4 rozporządzenia nr 987/2009. Konieczne jest wówczas nawiązanie kontaktu przez instytucje lub władze dwóch lub więcej zainteresowanych Państw Członkowskich, a ustawodawstwo właściwe ustala się na podstawie wspólnego porozumienia z uwzględnieniem przepisów art. 13 i 14 rozporządzenia nr 883/2004. Zastosowanie winna mieć w tej sytuacji również decyzja nr (...) Komisji Administracyjnej w sprawie ustanowienia procedury dialogu i koncyliacji w zakresie ważności dokumentów, określenia ustawodawstwa właściwego oraz udzielania świadczeń na mocy rozporządzenia nr 883/2004. W przypadku wszczęcia opisanej powyżej procedury uzgodnieniowej, aby zapobiec niedopuszczalnemu z punktu widzenia zasad koordynacji skutkowi w postaci wyłączenia zainteresowanego zarówno z systemu ubezpieczenia miejsca zamieszkania, jak i z systemu ubezpieczenia miejsca wykonywania pracy - w trybie art. 6 rozporządzenia wykonawczego i decyzji nr (...) jest wydawana decyzja o tymczasowym stosowaniu ustawodawstwa. Ostateczny etap sporu między instytucjami może zostać rozstrzygnięty przez Komisję Administracyjną.

Po drugie organ rentowy nie przedłożył jakiegokolwiek dowodu doręczenia instytucji belgijskiej informacji z dnia 8 grudnia 2017r., co powoduje, że nawet gdyby informacja ta mogła zostać uznana za decyzję tymczasową wydaną na podstawie art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego, to nie zostało wykazane, aby procedura ta została zakończona, skoro nie ma pewności, czy upłynął bezskutecznie przywoływany wyżej dwumiesięczny termin z art. 16 ust. 3 tego rozporządzenia na zajęcie stanowiska przez instytucję belgijską.

Rację ma zatem skarżący, że wbrew stanowisku prezentowanemu przez pozwanego i Sąd i instancji, nie nastąpiło wyczerpanie obligatoryjnej dla organu rentowego procedury przewidzianej przez cyt. wyżej art. 16 przed wydaniem zaskarżonej decyzji. Nie ulega więc wątpliwości, że poprzez wydanie zaskarżonej decyzji pozwany naruszył podstawowe zasady koordynacji ubezpieczeń społecznych.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny stosownie do art. 477 ^14a kpc uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu. Obowiązkiem organu rentowego będzie przeprowadzenie postępowania w sposób odpowiadający przedstawionym wyżej wymogom.

Wprawdzie apelacja okazała się uzasadniona, jednak zdaniem Sądu Apelacyjnego nie powinno to skutkować obciążeniem pozwanego koszami procesu za druga instancję. Według art. 102 kpc, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. W ocenie Sądu Apelacyjnego okoliczności rozpoznawanej sprawy przemawiają za odstąpieniem od obciążania pozwanego kosztami procesu. Sąd miał na uwadze okoliczność, że sprawa niniejsza jest jedną z bardzo wielu, które zawisły między tożsamymi stronami (płatnikiem i organem rentowym). Sporządzane apelacje w licznych sprawach mają niemalże tożsamą treść, więc nakład pracy pełnomocnika pozwanego nie był znaczący.

SSA Lucyna Ramlo SSA Alicja Podlewska SSO del. Tomasz Koronowski

III AUa 867/18

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE