Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan-Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 1 grudnia 2021 r. w Warszawie

sprawy H. M.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek odwołania H. M.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

z dnia 26 czerwca 2017 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. z dnia 26 czerwca 2017 r. nr (...) ( (...)) w ten sposób, że zobowiązuje Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia emerytury H. M. poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt. 1 Ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708) w brzmieniu nadanym w ustawie z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2016 roku).

SSO Monika Rosłan-Karasińska

UZASADNIENIE

W dniu 1 sierpnia 2017 r. H. M. , złożył w Sądzie Okręgowym w Warszawie odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 26 czerwca 2017 r. nr ewid. (...) w przedmiocie ponownego ustalenia emerytury policyjnej w oparciu o znowelizowane przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji i innych służb. Ubezpieczona zarzuciła skarżonej decyzji naruszenie przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz Konstytucji RP w związku z przepisami Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegającej m. in. na wydaniu przez organ administracji decyzji na podstawie ustawy sprzecznej z zasadą praworządności, zasadą demokratycznego państwa prawa, ochrony praw nabyty oraz równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji, dyskryminującym zróżnicowaniu sytuacji skarżącego w zakresie jego praw, naruszenie czci odwołującego oraz arbitralne, nieproporcjonalne i nieuzasadnione ograniczenie przysługującego mu prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego. Wskazała, że w Wyższej Szkole (...) była zatrudniona na stanowisku bibliotekarza. W trakcie rozmów kadrowych wielokrotnie podkreślano, że do milicji nie pasuje ideologicznie, a ponadto nigdy nie zapisała się do (...) i nie miała legitymacji SB. Podniosła również, że działała na rzecz niepodległości Państwa Polskiego przed rokiem 1990 pomagając przy rozprowadzaniu materiału tzw. drugiego obiegu, przeszła weryfikację lustracyjna i w wolnej Polsce wypracowała ponadto 75% pełnej emerytury policyjnej (odwołanie k. 3-40 a.s.).

W odpowiedzi na powyższe odwołanie z 19 lipca 2018 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jego oddalenie. W ocenie organu rentowego skarżona decyzja została wydana zgodnie z zasadami obliczania wysokości emerytury określonymi w art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonego sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej, z której wynika,
że odwołujący w okresie od 1 marca 1979 r. do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ww. ustawy. W związku z powyższym zaskarżoną decyzją organ emerytalno-rentowy dokonał ponownego przeliczenia przysługującego odwołującemu świadczenia. Organ emerytalny podniósł przy tym,
że informacja z IPN o przebiegu służby odwołującego była dla niego wiążąca przy wydaniu decyzji. Wskazał również, że zważywszy powyższe uregulowania prawne nie ma podstaw do uwzględnienia roszczeń odwołującego (odpowiedź na odwołanie k. 41-44 a.s.).

Na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, postanowieniem z dnia 4 czerwca 2019 r. sygn. akt III AUo 5895/19 Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga
w Warszawie na podstawie art. 44 k.p.c. (k. 67 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca się H. M., urodziła się (...) Ukończyła policealne studium bibliotekarskie. Przed rozpoczęciem służby w Milicji Obywatelskiej w latach 1971-1979 odwołująca pracowała w Zarządzie Głównym (...) w Komitecie ds. (...) na stanowisku inspektora ds. biblioteki, zajmowała się prowadzeniem biblioteki w wydziale wydawnictw i propagandy (podanie k. 4; ankieta osobowa k. 6-8; wniosek personalny k. 47-48 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 55 a.s.; świadectwo pracy k. 10 a.r.).

Z dniem 1 marca 1979 r. H. M. została przyjęta do służby w Milicji Obywatelskiej Po przyjęciu została mianowana funkcjonariuszem służby przygotowawczej na stanowisku bibliotekarza w bibliotece Wyższej Szkole (...) w L. (podanie k. 4; wniosek personalny k. 47-48; karta przebiegu służby k. 44-46 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 55 a.s.; zeznania odwołującej k. 184-185 a.s.).

W dniu 21 września 1979 r. zdała egzamin na podoficera MO, w konsekwencji czego uzyskała awans do stopnia kaprala (świadectwo złożenia egzaminu k. 50; wniosek o nadanie stopnia MO k. 51 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 55 a.s.).

W trakcie służby w latach 1979-1987 odwołująca pracowała w bibliotece ogólnej (...) w L.. Do podstawowych obowiązków odwołującej należało prowadzenie katalogu przedmiotowego, opracowywanie i klasyfikacja przedmiotowa książek, wykonywanie okolicznościowych i tematycznych wystawek, przyjmowanie i rozdzielanie codziennej prasy, a także pełnienie dyżurów w czytelni i wypożyczalni. Praca odwołującej była oceniana pozytywnie. W opiniach wskazywano, że odwołująca szybko opanowała powierzone jej zadania i dobrze wywiązuje się ze swoich obowiązków, jak również, że zajmuje się jednym z najtrudniejszych działów, jest koleżeńska, chętnie służy radą i pomocą każdemu czytelnikowi oraz bierze udział we wszystkich akcjach społecznych prowadzonych na terenie szkoły (opinia służbowa k. 59; wnioski o nadanie stopnia MO k. 51-2, k. 55-56, k. 60-61; wniosek personalny k. 56-57 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 55 a.s.; zeznania odwołującej k. 184-185 a.s.).

W okresie od 1 października 1983 r. do 31 października 1983 r. odwołująca przebywała na urlopie wychowawczym w związku z opieką nad dzieckiem urodzonym (...) (karta przebiegu służby k. 44-46; wniosek o urlop wychowawczy k. 62; zgłoszenie powrotu do służby k. 63 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 55 a.s.).

Z dniem 1 listopada 1987 r. H. M. powierzono pracę na stanowisku starszego referenta zespołu ds. Wydawnictw Oddziału (...). Pracując na tym stanowisku odwołująca zajmowała się korektą i techniką wydawania tekstów, pracowała ze skryptami, nabrana doświadczenia językoznawczego. Następnie z dniem 1 maja 1989 r. powierzono jej stanowisko redaktora (...), na którym zajmowała się pracą redakcyjną, a także organizacją pracy sekretariatu (karta przebiegu służby k. 44-46; opinia służbowa k. 74-77; wniosek o nadanie stopnia MO k. 78-79 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 55 a.s.; zeznania odwołującej k. 184-185 a.s.).

W trakcie służby, w 1986 roku odwołująca ukończyła studia na Uniwersytecie (...) na kierunku bibliotekoznawstwo i informacja naukowa. Jednocześnie w 1987 roku odwołująca wstąpiła do (...) i rozpoczęła studia wieczorowe Uniwersytecie (...). W dalszym okresie służby odwołująca złożyła egzaminy kolejno na chorążego oraz oficera MO (świadectwa złożenia egzaminu k. 67, k. 80; wniosek personalna k. 72-73; opinia służbowa k. 74-77; wniosek o nadanie stopnia MO k. 78-79 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 55 a.s.).

Zdarzyło się, że w trakcie służby odwołująca współpracowała przy rozpowszechnianiu książek z tzw. „drugiego obiegu”. Mąż odwołującej, W. M., współpracował w tym zakresie ze S. S.. Małżonek odwołującej drukował materiały, a odwołująca przechowywała druki w bibliotece MSW w L. w postaci paczek. Druki były następnie wywożone z uczelni i rozdysponowane przez S. S. (zeznania odwołującej k. 184-185 a.s.; pisemne zeznania świadka S. S. k. 199-201 a.s.).

W 1990 roku H. M. zwróciła się z wnioskiem o przyjęcie do służby w Policji. Po rozpatrzeniu wniosku komisja opiniodawczo-kwalifikacyjna wydała opinię, zgodnie z którą odwołująca odpowiada wymogom do podjęcia pracy w Policji przewidzianym dla funkcjonariusza lub pracownika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zgodnie z § 7 i 8 uchwały nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do Urzędu Ochrony Państwa i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (wniosek o przyjęcie do służby w Policji k. 81, stanowisko komisji opiniodawczo-kwalifikacyjnej k. 82-83, opinia k. 84 – akta służby odwołującej, płyta CD k. 55 a.s.).

Po pozytywnej weryfikacji, od 1 września 1990 roku odwołująca pełniła służbę w Policji pracując w nowoutworzonym Centrum (...) w L. na stanowisku specjalisty Wydziału (...). Odwołująca kontynuowała służbę w Policji do 15 stycznia 2004 r., kiedy to została zwolniona ze służby w związku z nabyciem praw emerytalnych. Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 lutego 2004 r. nr ewid. (...) odwołującej przyznano emeryturę policyjną od 16 kwietnia 2004 r. (zaświadczenie z przebiegu służby k. 11 a.r.; decyzja Dyrektora ZER MSWiA z 23.04.2004 r. k. 1 a.r.).

Pismem z dnia 24 maja 2017 r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że na podstawie posiadanych akt osobowych H. M. w okresie od 1 marca 1979 r. do 31 lipca 1990 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Służby Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (informacja o przebiegu służby z 24.05.2017 r. k. 3 a.r.).

W związku z powyższym Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał w dniu 29 czerwca 2017 r. decyzję nr ewid.
(...), na mocy której, w oparciu o art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, ustalił wysokość emerytury H. M. na kwotę 2.069,02 zł (decyzja Dyrektor ZER MSWiA z 29.06.2017 r. k. 6 a.r.).

Przed wydaniem zaskarżonej decyzji wysokość emerytury ubezpieczonej określono decyzją waloryzacyjną z 27 lutego 2017 r. na 4.513,86 zł brutto, począwszy od 1 marca
2017 r. (decyzja Dyrektor ZER MSWiA 27.02.2017 r. k. 2 a.r.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz akt służbowych odwołującej z okresu służby w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych z lat 1979-1990. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności nie kwestionowała zarówno odwołująca, jak i organ rentowy w toku postępowania sądowego. Dodatkowo ustalając stan faktyczny uwzględnił jako wiarygodne zeznania odwołującej się, która w sposób szczegółowy opisał przebieg służby oraz zadania, jakie wykonywała. Relacje odwołującej w tym zakresie były przy tym zbieżne z przebiegiem służby wynikającym z dokumentacji osobowej. Ponadto Sąd oparł się na pisemnych zeznaniach świadka S. S. na okoliczność współpracy odwołującej przy rozpowszechnianiu materiałów z tzw. „drugiego obiegu”.

Wobec powyższego Sąd uznał ustalone fakty za wystarczające do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Istniejący stan faktyczny pomiędzy stronami procesu nie był kwestionowany w toku postępowania sądowego. Przedmiot sporu dotyczył rozważenia, czy organ rentowy zasadnie na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 708 z późn. zm.) zwanej dalej ,,ustawą zaopatrzeniową'” dokonał obniżenia emerytury policyjnej. Odwołująca zarzuciła decyzji oparcie rozstrzygnięcia merytorycznego dotyczącego jego emerytury o przepisy będące niezgodne z Konstytucją RP oraz Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję w oparciu o przepisy wprowadzone na mocy art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 2270) zwanej dalej ,,ustawą zmieniającą”. Należy zwrócić uwagę, że tym samym drugi raz zdecydowano się obniżyć emerytury osobom, które pełniły służbę na rzecz państwa totalitarnego, bowiem w ustawie
z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. z 2009, Nr 24, poz. 145) obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990 r. z 2,6% do 0,7%. W aktualnie zaś zmienionych regulacjach przepis
art. 15c ustawy zaopatrzeniowej stanowi, że emerytura osoby pozostającej w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r. wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok tej służby a przy tym, a jej wysokości nie podwyższa się zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Wysokość zaś emerytury ustalonej zgodnie
z art. 15c ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. Zatem ustawodawca zdecydował się na ponowne obniżenie wysokości emerytur policyjnej pracownikom, którzy wówczas pełnili służbę. W uzasadnieniu projektu dotyczącego wprowadzenia ustawy zmieniającej wskazano na konieczność kolejnego ograniczenia przywilejów emerytalnych i rentowych związanych
z pracą w aparacie bezpieczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Stwierdzono również, że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających te świadczenia na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W kontekście zasadności pierwszego obniżenia emerytur osób pełniących służbę
w okresie PRL wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2010 r.
(K 6/09) oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji z dnia 14 maja 2013 r. (15189/10), które stwierdziły, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie dawało możliwości postawienia zarzutu niekonstytucyjności wprowadzonych wówczas przepisów przez ustawodawcę. Wymaga podkreślenia, że Sąd Okręgowy w Warszawie wystosował pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego w celu wypowiedzenia się co do zgodności z Konstytucją RP przepisów art. 15c, art. 22a oraz
art. 13 ust. 1 lit. 1c w związku z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 2270). Pomimo zawiśnięcia sprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym w dniu 27 lutego 2018 r. pod sygnaturą P 4/18, do dnia dzisiejszego nie zostało wydane orzeczenie w tej sprawie. Utrzymujący się stan prawny dał podstawę Sądowi Okręgowemu do rozpoznania zasadności wystosowanych zarzutów przez stronę odwołującą. W tej kwestii należało również kierować się wytycznymi Sądu Apelacyjnego, który nakazał prowadzić niniejsze postępowanie, a następnie wydać wyrok. Natomiast Trybunał Praw Człowieka potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być jednak nieproporcjonalne.

Zdaniem Sądu Okręgowego ustawa zaopatrzeniowa, jak też wydana na jej podstawie decyzja, uzasadnia wątpliwości, co do jej zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, zasadą proporcjonalności z uwagi na jej wydanie po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej oraz z zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości. Ustawa zaopatrzeniowa w art. 13b oraz art. 15c i art. 22a ponownie wprowadza odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności,
czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne
i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające na arbitralnym obniżeniu wysokość emerytury ubezpieczonej trudno uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury miało zastosowanie automatycznie, bez uwzględnienia charakteru faktycznie wykonywanych obowiązków oraz pełnionej funkcji przez odwołującą.
Sąd Okręgowy zważył, że ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy działała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy jedynie należeli do personelu technicznego.

Ponadto nie należy pominąć faktu, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej prawo do emerytury policyjnej nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane
z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych
i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone
w art. 258 Kodeksu karnego lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby. Jednakże w takim przypadku prawomocnie skazanemu przestępcy przysługuje świadczenie na zasadach obowiązujących w powszechnym systemie emerytalnym. Przytoczony powyżej przepis wskazuje, że ustawa zaopatrzeniowej wprowadziła pozasądową zbiorową odpowiedzialność za nieokreślony czyn z naruszeniem prawa jednostki do sądu i sprawiedliwego procesu. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa.
Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących służbom mundurowym przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego.

W ustalonym stanie faktycznym Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżoną decyzję jedynie na podstawie informacji o przebiegu służby ubezpieczonej sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej z 20 kwietnia 2017 r. Ten dokument stanowił podstawę obniżenia emerytury policyjnej. Wymaga przy tym podkreślenia, że powyższy dokument treściowo ogranicza się jedynie do stwierdzenia, że ubezpieczony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej od 21 września 1979 r. do 31 lipca 1990 r. Treść dokumentu nie precyzuje natomiast na jakiej dokładnie podstawie służba ubezpieczonej została zakwalifikowana jako służba na rzecz państwa totalitarnego.

W tym kontekście Sąd Okręgowy zwraca uwagę pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II UZP 10/11 – który też w całości podziela – zgodnie z którym Sąd Najwyższy nie jest związany treścią informacji IPN zarówno co do faktów, w tym zaświadczeniu o przebiegu służby, jak i co do oceny, czy służba była realizowana na rzecz organów bezpieczeństwa państwa. Z tego wynika, że ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę. W obowiązującym stanie prawnym należało powołać się również na aktualne orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. akt III UZP 1/20.
W sprawie tej Sąd Najwyższy podjął uchwałę w składzie 7-osobowym, w której stwierdził,
że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. W ślad za uzasadnieniem powyższego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r.). W tym też kontekście warto zwrócić uwagę na podsumowanie powyższego wątku dokonane w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 września 2020 r., sygn. akt III UZP 1/20, gdzie Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby, to w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w szczególności na podstawie długości okresu pełnienia służby,
jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsca pełnienia służby, czy też zajmowanego stanowiska (§ 59 uchwały SN). W tym zakresie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na potrzebę sięgania do opinii służbowych funkcjonariuszy, uwzględniania ogólnych reguł dowodzenia: rozkładu ciężaru dowodu, dowodu prima facie, domniemań faktycznych, wynikających z informacji o przebiegu służby (§ 60 uchwały SN). Wskazano, że przy ocenie zasadności objęcia konkretnej osoby zakresem ustawy okolicznością, której nie można pominąć jest sam fakt weryfikacji w 1990 r. (§ 92 uchwały SN).

Podzielając powyższe stanowisko w całości Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe w wyniku którego ustalił, iż w przypadku ubezpieczonej H. M. nie zachodziły okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie jej służby za służbę na rzecz państwa totalitarnego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy zdaniem Sądu nie daje jakichkolwiek podstaw do stanowczego i jednoznacznego ustalenia, że ubezpieczona swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszyła prawa człowieka podczas służby na rzecz państwa totalitarnego, bądź też popełniła jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego czy prywatnego.

Sąd zwrócił przy tym uwagę, że zgodnie z art. 13b ust. 1 pkt 5 lit e) tiret 7 ustawy zaopatrzeniowej – co prawdopodobnie stanowiło podstawę negatywnej kwalifikacji spornego okresu służby ubezpieczonej przez IPN, czego jednak, jak wskazano wyżej, nie sprecyzowano – za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. m. in. w służbach i jednostkach organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczek, odpowiedzialnych za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w Służbie Bezpieczeństwa – w tym w Wyższej Szkole (...) w L., a w jej ramach: kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci. Wprawdzie Sąd zważył, że z załączonych do akt sprawy dowodów w postaci dokumentacji z przebiegu służby ubezpieczonej bezspornie wynika, że w spornym okresie, przypadającym na lata 1979-1990, pracowała w Wyższej Szkole (...) w L., jednakże na tle cytowanego wyżej orzecznictwa zdaniem Sądu okoliczność ta nie jest jednak wystarczająca do zakwalifikowania spornego okresu służby jako służby na rzecz państwa totalitarnego skutkującego obniżeniem przysługującej jej emerytury. Z akt służby wynika, że odwołująca w latach 1979-1987 pracowała na stanowisku bibliotekarki i zajmowała się prowadzeniem katalogów i kwalifikacji przedmiotowej czy też pełnieniem dyżurów w czytelni. Odwołująca zeznała przy tym, co koreluje z aktami służby, że biblioteka (...) w L. w której pracowała miała charakter ogólny, a nie tajny. Sąd miał przy tym na względzie, że w okresie od 1 października 1983 r. do 31 października 1985 r. odwołująca przebywała na urlopie wychowawczym w związku z narodzinami dziecka, tym samym nie można przyjąć, by aktywnie pełniła służbę w okresie sprawowania opieki nad dzieckiem. W dalszym okresie zatrudnienia, obejmujący przełom lat 1987-1990 odwołująca pracowała jako starszy referent, a następnie redaktor w zespole ds. Wydawnictw Oddziału (...) i zajmował się głównie prowadzeniem sekretariatu oraz korektą tekstu. Z opinii służbowych oraz wniosków personalnych i o nadanie stopnia MO, a także zeznań samej odwołującej, wynika, że jej praca w tym okresie miała charakter redakcyjny i polegała głównie na prowadzeniu sekretariatu czy też korektach językowych tekstu. W pozostałym zakresie brak szczegółowych informacji pozwalających na sformułowanie jednoznacznych, zbieżnych z kryteriami wprowadzonymi komentowaną wyżej nowelizacją ustawy zaopatrzeniowej, ocen co do charakteru pełnionej przez odwołującej wówczas służby.

Oceniając zasadność skarżonej decyzji zdaniem Sądu Okręgowego nie należy również pomijać faktu pozytywnej weryfikacji H. M. jako byłego funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej. W 1990 roku odwołująca została poddana weryfikacji zgodnie z § 7 i 8 uchwały nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do Urzędu Ochrony Państwa i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i uznana jako osoba spełniająca wymogi podjęcia do pracy w Policji. Bezspornie również odwołująca kontynuowała służbę po 1990 roku w nowoutworzonym Centrum (...) w L. (powstałym z przekształcenia (...) w L.) aż do przejścia na emeryturę w 2004 roku. Pozwala to na stwierdzenie, że dotychczasowa służba odwołującej w strukturach MO nie stanowiły przeszkody jej dalszego zatrudnienia w tworzonych po zmianie ustroju jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych aż do momentu nabycia uprawnień do emerytury. Okoliczność ta nie pozostaje bez znaczenia z perspektywy powszechnie znanej okoliczności związanej z weryfikacją funkcjonariuszy służb mundurowych na przełomie lat 1990. Również i ta okoliczność zdaniem Sądu przemawia za brakiem podstaw do przypisania odwołującemu się działań polegających na naruszaniu podstawowych praw i wolności człowieka, służących reżimowi komunistycznemu w okresie przed 1990 r.

Przy tym w ocenie Sądu Okręgowego nie można pominąć stanowiska odwołującej co do jej udziału przy rozpowszechnianiu materiałów tzw. „drugiego obiegu”, która to okoliczność znajduje odzwierciedlenie w zeznaniach świadka S. S.. Świadek potwierdził, że odwołująca przechowywała w bibliotece (...) w L. materiały z drugiego obiegu, które były następnie wywożone, oprawiane i rozpowszechniane. Takie działania zdaniem Sądu mogą stanowić podstawę do uznania, że odwołująca jako funkcjonariusz MO, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego, co może mieć znaczenie z perspektywy art. 15c ust. 1 pkt 5 ustawy zaopatrzeniowej. Jednocześnie Sąd zważył, że świadek nie potwierdził zeznań samej odwołującej co do wymiaru jej udziału w powyższych zadaniach czy też choćby tego jaki okres czasu jej współpraca w tym zakresie miała trwać (odwołując wskazała na okres 5 lat, podczas gdy świadek wskazał, że działalność w ww. zakresie zakończył w 1980 roku). W tym kontekście brak również informacji, czy rozpowszechnianie wspomnianych wyżej materiałów odbywało się w ramach organizacji działających na rzecz niepodległość Państwa Polskiego. Ostatecznie jednak kwestia ta miała znaczenie drugorzędne dla oceny zasadności jej roszczenia – po uwzględnieniu treści wspomnianej wyżej uchwały Sądu Najwyższego, stwierdzić należy, że w niniejszym przypadku nie ziściły się przesłanki do redukcji wysokości świadczenia odwołującej z uwagi na brak okoliczności faktycznych uzasadniających zakwalifikowanie spornego okresu służby jako służby na rzecz państwa totalitarnego.

Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu emerytalnego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Natomiast
w sytuacji, gdy zmiana decyzji organu rentowego następuje niejako z inicjatywy organu,
to na organie spoczywa powinność udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne
w postaci zmiany decyzji. Tymczasem w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie wykazał się inicjatywą dowodową i nie zakwestionował argumentów przedstawionych przez stronę odwołującą, a dotyczących charakteru jej służby w latach 1989-1990. Swoje stanowisko w zakresie oceny przebiegu służby odwołującej oparł wyłącznie na informacji Instytutu Pamięci Narodowej, nie czyniąc zadość obowiązkowi dowodzenia, o którym była mowa. Jednocześnie w ocenie Sądu w świetle wspomnianych wyżej rozważań prawnych i poglądów orzecznictwa nie sposób przyjąć, że do zastosowania ustawy wystarczający jest sam fakt pozostawania przez odwołującego na etacie danej jednostki, jak również potwierdzenie prawidłowości informacji o przebiegu służby w świetle ww. ustawy przez Instytut Pamięci Narodowej.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zważył, iż w przypadku odwołującej się H. M. przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 roku nie miały zastosowania. W ocenie Sądu biorąc pod uwagę, iż w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej działalności odwołującej, zarzut bycia współuczestnikiem bezprawia pełniącego służbę na rzecz totalitarnego państwa, bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, uzasadnia naruszenie wobec niej zasady godności.

Stwierdzając zatem brak podstaw do zastosowania art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał Dyrektora ZER MSWiA do przeliczenia emerytury H. M. od 1 października 2017 r. z pominięciem wspomnianych wyżej przepisów, o czym orzeczono jak w sentencji wyroku.