Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

10 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 10 listopada 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania T. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 15 lipca 2021 r., znak (...), (...), (...) i (...)

o zwrot nienależnego świadczenia

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 1164/21

UZASADNIENIE

T. D. 25 sierpnia 2021 r. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 15 lipca 2021 r. znak: (...), (...), (...), (...). Odwołujący zarzucił decyzji naruszenie art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, tj. wyrażoną w przepisie zasadę równości i niedyskryminacji, poprzez różnicowanie prawa do świadczenia postojowego z uwagi na formę wykonywanej działalności gospodarczej i nakazanie odwołującemu zwrot pobranego świadczenia wraz z odsetkami
z uwagi na to, że prowadzi działalność będąc wspólnikiem spółki jawnej. Ubezpieczony wskazał, że spełnia wszystkie przesłanki do przyznania prawa do świadczenia postojowego, tj. prowadzi działalność gospodarczą i nie posiada innego tytułu ubezpieczenia społecznego,
o oznaczeniu PKB 56.10.A – restauracja, odnotował spadek przychodów o ponad 40%,
co znalazło wyraz w przyznanym mu świadczeniu postojowym oraz ponownych świadczeniach postojowych. Przytoczył przy tym, że początkowo prowadził działalność
w formie spółki cywilnej, jednak z uwagi na zmianę wspólnika konieczne było jej przekształcenie w spółkę jawną, aby uniknąć konieczności ponownego ubiegania się
o „koncesję”. T. D. wskazał, że nie powinien ponosić konsekwencji finansowych luki w prawie oraz pomyłki ZUS, polegającej na wypłaceniu mu nienależnego świadczenia, tym bardziej w sytuacji, gdy lukę w przepisach dostrzegli senatorowie i złożyli w tym zakresie projekt ustawodawczy ( k.3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazano, że świadczenie zostało ubezpieczonemu przyznane wskutek podania przez wnioskodawcę kodu tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym niezgodnego z rzeczywistym tytułem ubezpieczenia. Podczas składania wniosku RSP-D
za pośrednictwem PUE ZUS system automatycznie pobierał NIP zgodny z danymi zebranymi na koncie płatnika. T. D. dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych
z tytułu pozarolniczej działalności (kod 0510) wskazując NIP (...). Po zmianie formy działalności gospodarczej na spółkę jawną odwołujący nie dokonał aktualizacji zgłoszenia
do ubezpieczeń z właściwym kodem (tj. 0543). Zatem w oparciu o dane zgromadzone na koncie płatnika, dokonano automatycznej weryfikacji uprawnień do świadczenia postojowego, przyjmując, że tytułem ubezpieczenia jest prowadzenie pozarolniczej działalności, a nie uczestnictwo w spółce jawnej, co spowodowało wypłatę świadczenia.
W przypadku gdyby płatnik dokonał aktualizacji kodu tytułu podlegania ubezpieczeniom, kod właściwy dla wspólników spółek jawnych spowodowałby blokadę wypłaty świadczenia ( k.10-11 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

T. D. od 1 kwietnia 2004 r. prowadzi restaurację „(...)”, w tym
od 1 stycznia 2009 r. w formie spółki jawnej, której jest wspólnikiem. NIP działalności
od czasu jej przekształcenia w spółkę jawną to (...) ( umowa spółki k.19-21 a.s.).

26 maja 2020 r. ubezpieczony złożył wniosek RSP-D do organu rentowego o wypłatę świadczenia postojowego, podając NIP: (...), wskazując, że nie zawiesił prowadzenia działalności gospodarczej, a jego przychody w marcu 2020 r. wyniosły 4398,93 zł,
zaś w kwietniu 2020 r. – 595,77 zł. Następnie 4 czerwca i 8 grudnia 2020 r. T. D. wniósł o przyznanie świadczenia postojowego na kolejne okresy. Ponadto, 3 stycznia 2021 r. odwołujący złożył wniosek RSP-DD6 o jednorazowe dodatkowe świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym Covid-19 dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, wskazując, że prowadzi działalność gospodarczą o przeważającym przedmiocie wg PKD 56.10.A ( wnioski z 26.05.2020 r., 4.06.2020 r., 8.12.2020 r. – nienumerowane a.r.).

Powyższe świadczenia zostały wypłacone, każdorazowo po 2080 zł ( bezsporne).

Decyzją z 15 lipca 2021r. Zakład Ubezpieczeń Społęcznych (...) Oddział
w W.:

1)  odmówił T. D. prawa do świadczenia postojowego
oraz do jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego;

2)  zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego wypłaconego na podstawie:

-

wniosku RSP-D z 26.05.2020r. w kwocie 2080 zł, wypłata 29.05.2020 r. (sygn. sprawy: (...));

-

wniosku RSP-DK z 4.06.2020r. w kwocie 2080 zł, wypłata 8.06.2020 r. (sygn. sprawy: (...));

-

wniosku RSP-DK z 8.12.2020r. w kwocie 2080 zł, wypłata 10.12.2020 r. (sygn. sprawy: (...));

-

wniosku RSP-DD6 z 3.01.2021r. w kwocie 2080 zł, wypłata 27.01.2021 r. (sygn. sprawy: (...))

w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, naliczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu;

3)  obliczył odsetki za zwłokę do dnia wydania decyzji:

-

od 1.06.2020 r. – 130,84 zł;

-

od 1.07.2020 r. – 121, 27 zł;

-

od 1.01.2021 r. – 62,55 zł;

-

od 1.02.2021 r. – 52,66 zł

wskazując, że dalsze odsetki należy liczyć od 16.07.2021 r. do dokonania wpłaty włącznie.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy przywołał przepisy art. 15zq ust. 1 pkt 1 i ust. 3 i art. 15zs ^{( 2)} ustawy covid, wskazując, że zgodnie w ich rozumieniu, wspólnik spółki jawnej nie jest przedsiębiorcą, brak jest podstaw prawnych do przyznania mu świadczenia postojowego oraz jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego. Z tego względu T. D. nie przysługiwało prawo do świadczenia postojowego
na podstawie wniosku RSP-D z 26.05.2020r., RSP- DK 4.06.2020r., RSP-DK z 8.12.2020r., RSP-DD6 z 3.01.2021 r., w związku z czym świadczenia postojowe wypłacone 29.05.2020, 8.06.2020 r., 10.12.2020 r. i 27.01.2021 r. każdorazowo po 2080 zł jest świadczenie nienależnie pobranym. Wskazano, że ubezpieczony jest zobowiązany do zwrotu ww. świadczeń wraz z odsetkami na podstawie art. 15zx ust. 1 i 2 pkt. 1 ustawy covid.

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 11) sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych
i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty
albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony i zgromadzonych
w aktach rentowych dokumentów, Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów lecz prawa, wobec czego Sąd na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Odwołanie było niezasadne.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył kwestii ustalenia, czy odwołującemu T. D. przysługiwało prawo do świadczenia postojowego, a w konsekwencji czy jest zobowiązany do jego zwrotu jako świadczenia nienależnego.

Prawo do świadczenia postojowego zostało przewidziane w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych ( dalej ustawa covid). Zgodnie z treścią art. 15zq ust. 1 ww. ustawy świadczenie postojowe przysługuje osobie: prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą
na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, zwanej dalej „osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą”, wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej „umową cywilnoprawną”, jeżeli nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

W myśl art. 15zq ust. 2 ww. ustawy świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są: obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej,
lub są cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie zaś z art. 15zq ust. 3 ustawy świadczenie postojowe przysługuje,
gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.

W myśl art. 15zq ust. 4 ustawy, osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed dniem 1 kwietnia 2020 r. i nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc; bądź zawiesiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po 31 stycznia 2020r. i nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, chyba że podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Wymogów, o których mowa w ust. 4, nie stosuje się do osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, do której mają zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej
i która korzystała ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług
na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
(Dz. U. z 2020 r. poz. 106; art. 15zq ust. 6 ustawy).

Świadczenie postojowe przysługuje zatem między innymi osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, o ile osoba taka łącznie spełnia pozostałe przesłanki określone w art. 15zq ust. 2-4 ustawy covid, z zastrzeżeniem art. 15zq ust. 6 ustawy covid.

Z cytowanych przepisów wynika jednoznacznie, że określenie „osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą” stanowi nawiązanie przez ustawodawcę do przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r, poz. 266 ze zm.), w której wskazane określenie występuje. Natomiast ustawa z dnia 6 marca 2018r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019, poz. 1292 ze zm.) posługuje się określeniem „przedsiębiorca”. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa przedsiębiorców przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (art. 4 ust. 2 Prawa przedsiębiorców). Przy czym nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny
z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 560 , i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej (zob. art. 5 ust. 1–6 Prawa przedsiębiorców).

Natomiast ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadzając w art. 6 ust. 1 pkt 5 obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu i rentowym)
dla osób prowadzących pozarolniczą działalność precyzuje w art. 8 ust. 6 pkt 1 i 4, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m. in.: osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy), wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej (art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy).

W niniejszej sprawie jest bezspornym, że odwołujący podlega ubezpieczeniu społecznemu jako wspólnik spółki jawnej. Powyższa okoliczność nie była kwestionowana przez organ rentowy. Wymaga jednak zaznaczenia, że na tle cytowanych wyżej przepisów należy stwierdzić, że wspólnicy spółek jawnych (jak również i innych spółek osobowych) nie są osobami prowadzącymi działalność gospodarczą na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców. Przedsiębiorcami są spółki, w których są wspólnikami, albowiem z wyżej wymienionego przepisu wynika, że o ile wspólnik spółki jawnej jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych to nie jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 tej ustawy, gdyż został wymieniony w oddzielnym punkcie art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej nie jest „innym przepisem szczególnym” w rozumieniu art. 15zq ustawy covid. Przepis ten definiuje jedynie kogo, na potrzeby (tylko) tej ustawy, uznaje się za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność. Wskazane w nim osoby jedynie w zakresie ubezpieczenia społecznego należy traktować tak, jak osobę prowadzącą pozarolniczą działalność. Inaczej mówiąc, reguluje jedynie „rodzaje osób ubezpieczonych”, ograniczając swój zakres do kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym. Wskazane osoby, w tym wymienione w pkt 4, dla celów ubezpieczeń społecznych traktowane są jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Przepis ten nie ustanawia natomiast, kto jest prowadzącym działalność gospodarczą, albowiem o tym przesądza Prawo przedsiębiorców lub inne przepisy szczególne ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29.04.2021r., III AUa 260/21). Pojęcie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność jest pojęciem sformułowanym dla potrzeb ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i dotyczy osób, które wykonują różnego rodzaju działalność
na własny rachunek (zob. P. Kostrzewa, Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, LEX/el. 2014). Tej interpretacji nie można w sposób dowolny przekładać na regulacje ustawy covid.

Wspólnicy spółki jawnej, jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność
w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podobnie jak wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki komandytowej lub partnerskiej, nie mogą być traktowani jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, ponieważ zostali wyłączeni z tego kręgu w wyniku wyraźnego uznania ich za osoby prowadzące pozarolniczą działalność (na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s.) niebędące osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą (stosowanie do art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s.), natomiast o podleganiu przez nich ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej decyduje samo posiadanie statusu wspólnika spółki jawnej (zob. M. Barański [w:] Komentarz do niektórych przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych [w:] Tarcza antykryzysowa 1.0 - 4.0, ustawa o dodatku solidarnościowym i inne regulacje, jako szczególne rozwiązania w prawie pracy, prawie urzędniczym i prawie ubezpieczeń społecznych związane z COVID-19. Komentarz, red. K. W. Baran, Warszawa 2020, art. 15zq).

Sąd podziela również stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego
w Katowicach z 12 marca 2019 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 2348/18, w którym wskazano wprost, iż wspólnik spółki jawnej jest uznawany za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność na mocy art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s., jednak nie jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, gdyż taką osobą (prawną) jest spółka jawna, a nie jej wspólnik (osoba fizyczna). W cytowanym orzeczeniu Sąd Apelacyjny wskazywał, że konstrukcja prawna spółki jawnej wyklucza
z kręgu osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów
o działalności gospodarczej wspólnika spółki jawnej, ponieważ to nie on, lecz spółka jawna, której jest wspólnikiem, prowadzi zawodowo we własnym imieniu działalność gospodarczą. W konsekwencji, wspólnicy spółki jawnej, jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s., podobnie jak wspólnik jednoosobowej spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki komandytowej lub partnerskiej nie mogą być traktowani jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą
w rozumieniu pkt 1 cytowanego przepisu, ponieważ zostali wyłączeni z tego kręgu w wyniku wyraźnego uznania ich za osoby prowadzące pozarolniczą działalność – art. 8 ust. 6 pkt 4, niebędące osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą – art. 8 ust. 6 pkt 1 (ujęcie węższe), natomiast o podleganiu przez nich ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej decyduje samo posiadanie statusu wspólnika spółki jawnej. Ze statusem tym nie musi być powiązane faktyczne prowadzenie tej działalności. Jest to istotna różnica w zasadach podlegania ubezpieczeniom społecznym, z jednej strony, osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność, a z drugiej – wspólników spółek prawa handlowego.

Stosownie do art. 15zx ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy covid, osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego,
zaś za świadczenie nienależne uważa się m.in. świadczenie wypłacone w kwocie wyższej
niż należna.

Mając na uwadze powyższe rozważania oraz okoliczność, że ubezpieczony podlega ubezpieczeniom społecznym jako wspólnik w spółce jawnej, a nadto we wniosku o przyznanie świadczenia postojowego wskazał swoje nieaktualne dane w postaci NIP, Sąd okręgowy zważył, że świadczenie postojowe mu nie przysługuje. Skarżona decyzja była zasadna.

W związku z powyższym sąd oddalił odwołanie od decyzji na podstawie
art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c.