Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 grudnia 2021 r. w Warszawie

sprawy E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

z udziałem Fundacji (...) w W.

na skutek odwołania E. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 25 sierpnia 2020 r. numer (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że E. S. jako pracownik u płatnika składek Fundacja (...) w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 1 maja 2018 r. do 31 października 2019 r. oraz od 7 listopada 2019 r.,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz E. S. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 25 sierpnia 2020r. decyzję nr (...), w której stwierdził, że E. S. u płatnika składek Fundacja (...) w W. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik w okresie od 1 maja 2018r. do 31 lipca 2018r. oraz nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik od 1 sierpnia 2018r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w związku z niezdolnością do pracy E. S. od 1 marca 2020r. oraz wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie podlegania przez ww. ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę zawartej z Fundacją (...) w W.. W toku postępowania płatnik przyznał, że stracił płynność finansową i od 1 lipca 2018r. zaprzestał wypłaty wynagrodzeń. Pomimo tego zdecydowano o zatrudnieniu E. S. na podstawie kolejnych umów o pracę od 1 sierpnia 2018r., a w zastępstwie ubezpieczonej prace wykonywały wolontariuszki (decyzja ZUS z 25 sierpnia 2020r., k. 1-4 akt ZUS).

W dniu 30 września 2020r. E. S. złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o ponowne rozpoznanie sprawy i w konsekwencji przyznanie jej prawa do zasiłku chorobowego od 1 marca 2019r. do 29 sierpnia 2019r. Uzasadniając swe stanowisko wskazała, że decyzja jest krzywdząca, gdyż była zatrudniona na etacie i podlegała ubezpieczeniu, co wynikało z umów o pracę (odwołanie z dnia 28 września 2020r., k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie z 27 października 2020r. organ rentowy powołał się na ustalenia stanowiące podstawę zaskarżonej decyzji, podkreślając że o nawiązaniu stosunku pracy, stanowiącego tytuł ubezpieczenia, decyduje faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. W ocenie organu rentowego okoliczności sprawy nie potwierdzają faktu świadczenia pracy przez E. S.. Ubezpieczona nie przedstawiła dowodów potwierdzających wykonywanie obowiązków pracowniczych, a samo zawarcie umowy nie przesądza o rzeczywistym ich wykonywaniu. Nie wykazano również, aby zatrudnienie ubezpieczonej na podstawie umowy o pracę było konieczne i gospodarczo uzasadnione, zwłaszcza jeżeli Fundacja traci płynność finansową i zaprzestaje wypłaty wynagrodzeń oraz składania dokumentów rozliczeniowych (odpowiedź na odwołanie z dnia 27 października 2020r., k. 5-6 a.s.).

Na rozprawie w dniu 26 sierpnia 2021r. pełnomocnik E. S. sprecyzował stanowisko odwołującej, wskazując że wnosi o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że E. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik od 1 sierpnia 2018r. do 31 października 2019r. oraz od 7 listopada 2019r. do nadal. Ponadto na rozprawie we wskazanej dacie H. G., działająca w imieniu Fundacji (...) w W., oświadczyła że stanowisko Fundacji jest zbieżne ze stanowiskiem pełnomocnika odwołującej (protokół rozprawy z 26 sierpnia 2021r., k. 193 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Fundacja (...) w W. funkcjonuje od 1993 roku. Siedziba Fundacji znajduje się przy ul. (...) w W.. Prezesem zarządu Fundacji jest S. D., a wiceprezesami H. G. i O. K.. Fundacja od kilkunastu lat prowadzi działalność w zakresie aktywizacji seniorów, w tym m.in. poprzez organizację turnusów rehabilitacyjnych oraz wycieczek krajowych i zagranicznych. Korzysta przy tym z pracy wolontariuszy. Jednym z nich była w przeszłości E. S., współpracująca z Fundacją okazyjnie i nieodpłatnie od 2017 roku (odpis z KRS, k. 82-84 a.s.; zeznania świadków: K. M., k. 193 a.s., M. K., k. 193-194 a.s., J. M., k. 272-273 a.s., R. F., k. 273 a.s., A. K., k. 273 a.s.; zeznania E. S., k. 273-274 a.s.; zeznania H. G., k. 274-275 a.s.).

W dniu 23 kwietnia 2018r. E. S. zawarła z Fundacją (...) umowę o pracę, na podstawie której została zatrudniona na okres próbny od 1 maja 2018r. do 31 lipca 2018r. na stanowisku głównego specjalisty ds. organizacyjno-handlowych, w pełnym wymiarze czasu pracy i za wynagrodzeniem w wysokości 2.100 zł. Następnie w dniu 31 lipca 2018r. strony podpisały umowę o pracę na czas określony od 1 sierpnia 2018r. do 31 października 2018r. W dniu 31 października 2018r. strony zawarły umowę o pracę na czas niekreślony. Warunki umowy – wysokość wynagrodzenia, stanowisko, miejsce pracy i wymiar czasu pracy – nie ulegały zmianie (umowy o pracę: z 23 kwietnia 2018r., k. 59 a.r., z 31 lipca 2018r., k. 57 a.r., z 31 października 2018r., k. 61 a.r.; zeznania E. S., k. 273-274 a.s.; zeznania H. G., k. 274-275 a.s.).

W związku z zawarciem umowy o pracę E. S. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych (bezsporne). Jeszcze przed podjęciem zatrudnienia w Fundacji, na podstawie skierowania na badania wstępne, uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do pracy na stanowisku określonym w umowie o pracę (orzeczenie lekarskie nr (...), k. 65 akt ZUS).

Na podstawie zawartej z Fundacją umowy o pracę E. S. zajmowała się realizowaniem bieżących czynności związanych z funkcjonowaniem Fundacji. Obejmowało to przede wszystkim uczestnictwo w organizacji wyjazdów dla seniorów. Ubezpieczona weryfikowała bazę turystyczną, ustalała szczegóły planu wycieczek, negocjowała ceny, a także koordynowała wyjazdy autokarowe – pilnowała, by grupa wsiadła do autokaru i pomagała przy załadunku bagaży. Ponadto ubezpieczona pilotowała program zajęć dla seniorów realizowany przez Fundację w (...) przy ul. (...) w W.. Dodatkowo zajmowała się bieżącymi sprawami biurowymi Fundacji oraz obiegiem poczty, a także przyjmowaniem płatności za wycieczki i turnusy oraz wystawianiem uczestnikom potwierdzenia ich dokonania. E. S. dokonywała również płatności w imieniu Fundacji w banku, kupowała m.in. bilety na pociąg i ubezpieczenia dla uczestników wycieczek – była przy tym upoważniona do dokonywania operacji bankowych do kwoty 20.000 zł. Poza tym przygotowywała propozycje ulotek zawierających informacje o wyjazdach organizowanych przez Fundację, uzgadniała ich treść z H. G., a także zajmowała się ich roznoszeniem m.in. w klubach dla seniorów (zeznania świadków: K. M., k. 193 a.s., M. K., k. 193-194 a.s., J. M., k. 272-273 a.s., R. F., k. 273 a.s., A. K., k. 273 a.s.; zeznania E. S., k. 273-274 a.s.; zeznania H. G., k. 274-275 a.s.; korespondencja e-mail, k. 201-217 a.s.).

E. S. świadczyła pracę w siedzibie Fundacji, w godzinach otwarcia biura od 9:00 do 15:00, czasem do 17:00-18:00, przez pięć dni w tygodniu. Niektóre czynności realizowała poza siedzibą pracodawcy, a w przypadku gdy wyjazdy seniorów odbywały się w weekendy, również w soboty i niedziele. Jej praca była nadzorowana przez H. G., z którą ubezpieczona uzgadniała realizację bieżących prac oraz listę zadań (zeznania świadków: J. M., k. 272-273 a.s., R. F., k. 273 a.s., A. K., k. 273 a.s.; zeznania E. S., k. 273-274 a.s.; zeznania H. G., k. 274-275 a.s.).

W trakcie zatrudnienia ubezpieczonej Fundacja borykała się z narastającymi od wielu lat problemami finansowymi. Skutkowało to wystąpieniem opóźnień w wypłacaniu wynagrodzenia E. S.. W dniu 1 czerwca 2018r. (...) Fundacji podjęła uchwałę nr (...), dotyczącą ubezpieczonej, H. G. oraz B. W., na podstawie której z dniem 1 lipca 2018r. wstrzymano wypłatę wynagrodzenia wymienionym osobom z powodu utraty płynności finansowej. Jednocześnie w uchwale stwierdzono, że wypłata będzie realizowana w momencie uzyskania płynności finansowej (uchwała Rady Fundacji nr (...), k. 63 akt ZUS; zeznania H. G., k. 274-275 a.s.).

W związku z powyższym wynagrodzenie było wypłacane E. S. w niepełnej wysokości za dany miesiąc, a następnie częściowo uzupełniane w ramach wypłat za kolejne miesiące. W 2018 roku:

-

wynagrodzenie za lipiec 2018r. zostało wypłacone w kwocie 1.530 zł;

-

wynagrodzenie za sierpień 2018r. zostało wypłacone w dwóch ratach: 14 sierpnia 2018r. w kwocie 1.350 zł oraz 27 października 2018r. w kwocie 180 zł.;

-

wynagrodzenie za wrzesień 2018r. zostało wypłacone w trzech ratach: 27 października 2018r. w kwicie 820 zł, 6 listopada 2018r. w kwocie 580 zł oraz 20 grudnia 2018r. w kwocie 180 zł;

-

wynagrodzenie za październik 2018r. zostało wypłacone 4 grudnia 2018r. w kwocie 884 zł oraz 28 grudnia 2018r. w kwocie 646 zł;

-

wynagrodzenie za listopad 2018r. zostało wypłacone dwukrotnie: 28 grudnia 2018r. w kwotach 530 zł i 119 zł.

Opóźnienia w wypłacie wynagrodzeń na rzecz ubezpieczonej występowały również w późniejszym okresie zatrudnienia. Zaległości powstałe w tym zakresie nie zostały w pełni uregulowane przez Fundację do 2021 roku. Ubezpieczona oczekuje na rozliczenie (dowody wypłaty, listy płac i potwierdzenia przelewów, k. 245-264 a.s.; zeznania E. S., k. 273-274 a.s.; zeznania H. G., k. 274-275 a.s.).

W dniu 27 października 2019r. E. S. wystąpiła do Fundacji z wnioskiem o rozwiązanie umowy o pracę z dniem 31 października 2019r. za porozumieniem stron w związku z zamiarem przejścia na emeryturę. Następnie w dniu 4 listopada 2019r. zwróciła się o ponowne zatrudnienie jej w charakterze specjalisty ds. marketingu na warunkach dotychczasowych, na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy od 7 listopada 2019r. Od wskazanej daty pozostaje więc zatrudniona w Fundacji (...) w W. i wykonuje pracę jak dotychczas (podania E. S., k. 15-16 a.s., zeznania E. S., k. 273-274 a.s.; zeznania H. G., k. 274-275 a.s.).

Oprócz zaległości w wypłacie wynagrodzeń w Fundacji występowały opóźnienia ze składaniem deklaracji rozliczeniowych oraz zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Uzupełnienie deklaracji nastąpiło w 2020 roku przez M. K., której Fundacja zleciła prowadzenie księgowości. M. K. współpracowała z E. S., która przekazywała jej druki KW i KP, i dopiero 1 lipca 2020r. sporządziła druk ZUS ZWUA o wyrejestrowaniu E. S. z ubezpieczeń społecznych jako pracownika Fundacji od 1 listopada 2019r. oraz jednocześnie druk ZUS ZUA o zgłoszeniu do ubezpieczeń od 7 listopada 2019r. (druki zgłoszeniowe ZUS ZWUA i ZUS ZUA, k. 21-22 a.s.; zeznania świadka M. K., k. 193-194 a.s.; zeznania H. G. k. 274-275 a.s.).

Od 1 marca 2020r. 2020r. do 11 sierpnia 2020r. E. S. była niezdolna do pracy (zaświadczenia (...), k. 43-47 a.s.). W związku ze zgłoszeniem roszczenia o zasiłek chorobowy za okres od 7 do 17 marca 2020r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające w przedmiocie podlegania przez E. S. ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę zawartej z Fundacją (...). Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 25 sierpnia 2020r. decyzję nr (...) (wniosek o zbadanie okoliczności związanych z ubezpieczeniem, k. 83 akt ZUS; zawiadomienia o wszczęciu postępowania, k. 75-77 akt ZUS; decyzja ZUS z 25 sierpnia 2020r., k. 1-4 akt ZUS).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, a także w oparciu o zeznania świadków i stron.

Spośród dokumentów, jako istotne, a zarazem wiarygodne, Sąd ocenił przede wszystkim umowy o pracę zawarte między ubezpieczoną i Fundacją, dowody wypłat wynagrodzenia i listy płac, korespondencję e-mail prowadzoną przez E. S., a także innych wymienione dokumenty, złożone przez strony sporu w toku postępowania sądowego oraz postępowania wyjaśniającego. Ich treść oraz forma nie budziła wątpliwości, a także nie była kwestionowana przez strony, wobec czego Sąd dał wiarę dokumentom.

Jako w pełni wiarygodne Sąd ocenił również zeznania świadków: J. M. i A. K. złożone na okoliczność świadczenia pracy przez E. S. na rzecz Fundacji oraz rodzaju wykonywanej przez nią pracy od 1 sierpnia 2018r. Wskazani świadkowie byli wolontariuszami Fundacji i współpracowali z ubezpieczoną. Poza tym relacje świadków w ww. zakresie cechowały się dużym stopniem szczegółowości – świadkowie dokładnie wskazali czynności, jakie ubezpieczona wykonywała w trakcie zatrudnienia oraz specyfikę, charakter i godziny jej pracy. W podobnym zakresie i z takich samych przyczyn Sąd dał wiarę zeznaniom świadków: R. F., K. M. i M. K., którzy również potwierdzili fakt wykonywania pracy przez E. S. na rzecz Fundacji, widywali ją w siedzibie zainteresowanej oraz utrzymywali z nią kontakt w zakresie realizacji własnych interesów. Dodatkowo wiarygodne były zeznania M. K. w zakresie, w jakim wyjaśniła okoliczności związane z opóźnieniem w złożeniu przez Fundację deklaracji zgłoszeniowych i rozliczeniowych, biorąc pod uwagę że świadek świadczy usługi księgowe na rzecz Fundacji.

Sąd dał również wiarę zeznaniom stron – E. S. oraz działającej w imieniu Fundacji wiceprezes zarządu H. G.. Zeznania wymienionych osób korespondowały ze sobą oraz były zgodne z dokumentami oraz zeznaniami świadków, dlatego należało ocenić je jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2021r. poz. 423 – dalej „u.s.u.s.”). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. 2020r. poz. 1320 – dalej „k.p.”). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ocenił, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza świadczenia pracy przez E. S.. To wskazuje, choć organ rentowy nie wskazał tego wprost, iż oświadczenia złożone przez strony spornej umowy są według Zakładu nieważne.

Wedle przepisów Kodeksu cywilnego o nieważności oświadczeń woli można mówić w trzech przypadkach. Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W analizowanej sprawie, uwzględniając poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego. W oparciu o cytowane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma bowiem nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych (jako nienaruszające art. 58 § 1 lub 2 k.c. albo 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

Zdaniem Sądu, materiał dowodowy zgromadzony w rozpatrywanej sprawie potwierdza, że strony kwestionowanej przez ZUS umowy faktycznie realizowały taki stosunek prawny, który posiada cechy typowe dla stosunku pracy. Bezsporne było, że taka sytuacja miała miejsce w okresie od 1 maja 2018r. do 31 lipca 2018r., kiedy E. S. była zatrudniona w Fundacji (...) z siedzibą w W. na podstawie umowy o pracę na okres próbny i z tego tytułu, według ZUS, powinna podlegać ubezpieczeniom społecznym. Inaczej organ rentowy ocenił okres od 1 sierpnia 2018r., kiedy ubezpieczona zawarła z Fundacją umowę o pracę na czas określony do 31 października 2018r., jak również zawartą w dniu 31 października 2018r. umowę o pracę na czas niekreślony.

Sąd nie podzielił stanowiska Zakładu, oceniając je jako nieuzasadnione i nie znajdujące oparcia w zebranym materiale dowodowym. Stanowisko to zostało oparte na jednej tylko okoliczności, którą organ rentowy wadliwie zinterpretował. Mianowicie, jak wynika z uzasadnienia zaskarżonej decyzji, podstawą wyłączenia E. S. z ubezpieczeń społecznych jako pracownika od 1 sierpnia 2018r. było ustalenie, że płatnik stracił płynność finansową i zaprzestał wypłaty wynagrodzeń od 1 lipca 2018r. Podstawą dokonanych przez ZUS ustaleń w powyższym zakresie była uchwała Rady Fundacji nr (...) z 25 czerwca 2018r., na podstawie której podjęto decyzję o wstrzymaniu wynagrodzenia m.in. E. S. W oparciu o ten dokument ZUS prawdopodobnie - gdyż uzasadnienie decyzji nie zawiera klarownego wyjaśnienia tej kwestii – przyjął, że łączący strony stosunek prawny od 1 sierpnia 2018r. miał charakter nieodpłatny i tym samym nie stanowił stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p., rodzącego obowiązek objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. Takie założenie wynika jednak z nieprawidłowej interpretacji treści wskazanej uchwały Rady Fundacji. Zawiera ona oświadczenie w zakresie wstrzymania wypłaty wynagrodzenia na rzecz ubezpieczonej od 1 lipca 2018r. z powodu utraty płynności finansowej, niemniej jednak w dalszej treści uchwały zawarto deklarację Rady Fundacji o podjęciu wypłaty wynagrodzenia E. S. w momencie odzyskania płynności finansowej. Zatem, podejmując taką uchwałę, Rada Fundacji potwierdziła, że prawo do wynagrodzenia ubezpieczonej przysługuje, lecz jego płatność ulega przesunięciu w czasie. Nie jest to tożsame z oświadczeniem o rezygnacji z odpłatności pracy zarówno w ramach stosunku pracy aktualnego na dzień wydania uchwały, jak na podstawie kolejnej umowy o pracę, w oparciu o którą E. S. miała kontynuować zatrudnienie w Fundacji od 1 sierpnia 2018r. Sama treść uchwały nie zawiera sformułowań, z których wynikałoby, że strony dotychczasowej umowy o pracę rezygnują z jej odpłatnego charakter, a więc że w efekcie rezygnują ze stosunku pracy jako formy współpracy. Gdyby w uchwale stwierdzono, że stosunek pracy ulega przekształceniu w wolontariat – który Fundacja praktykowała, także w relacji z ubezpieczoną w okresie przed zawarciem umowy o pracę na okres próbny – to mogłoby to stanowić podstawę do uznania stanowiska ZUS za zasadne. Taka okoliczność nie miała jednak miejsca.

Wymaga przy tym podkreślenia, że sygnalizowane w treści uchwały uzależnienie wypłaty wynagrodzenia od odzyskania płynności finansowej winno skłonić ZUS do wezwania stron do udzielenia dodatkowych wyjaśnień co do tego, czy wynagrodzenie było ubezpieczonej wypłacane po dniu 1 sierpnia 2018r. wskutek poprawy płynności finansowej Fundacji, czy też nie. Powyższe było tym bardziej uzasadnione, że postępowanie wyjaśniające zostało przeprowadzone przez organ rentowy 2 lata po podjęciu uchwały przez Radę Fundacji, sama zaś Fundacja prowadziła w tym czasie działalność, co mogło uzasadnić wniosek o przynajmniej częściowym zachowaniu płynności finansowej.

Niezależnie od powyższego, ostatecznie w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że Fundacja - pomimo podjęcia analizowanej uchwały - faktycznie wypłacała wynagrodzenie E. S., choć nieregularnie i nie w pełnej wysokości. W toku postępowania strony przedstawiły potwierdzające to dowody w postaci dowodów wpłat oraz potwierdzeń przelewów na rachunek bankowy. Wynika z nich, że ubezpieczona za lipiec 2018 roku otrzymała wynagrodzenie w pełnej wysokości (1.530 zł netto). Począwszy od sierpnia 2018 roku wynagrodzenie było jej wypłacane w formie gotówkowej, co potwierdzała składając podpis na dowodzie wypłaty. Wypłaty były niesystematyczne i nie odpowiadały pełnej kwocie wynagrodzenia, jakie winno zostać wypłacone za dany miesiąc, przy czym były częściowo uzupełniane przy wypłatach wynagrodzenia za kolejne miesiące.

Ustalone przez Sąd okoliczności świadczą zatem o tym, że stosunek pracy łączący strony cechowała odpłatność, choć nie realizowana wobec ubezpieczonej z poszanowaniem zasad wynikających z Kodeksu pracy. Niewątpliwie wypłacanie wynagrodzenia pracownikowi należy do podstawowych obowiązków pracodawcy (art. 94 pkt 5 k.p.), którego zaniechanie może uzasadniać rozwiązanie z pracodawcą przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 55 § 1 ¹ k.p.). Samo jednak uchybienie przez pracodawcę obowiązkowi wypłaty wynagrodzenia – czy to poprzez opóźnienie w jego wypłacie, czy też zaniechanie wypłacenia go w całości – nie przekreśla ważności stosunku pracy jako tytułu objęcia ubezpieczeniem społecznym wskutek stwierdzenia braku cechy odpłatności w ramach tego stosunku, lecz może być co najwyżej przedmiotem roszczeń kierowanych przez pracownika wobec pracodawcy.

Jednocześnie, zdaniem Sądu, przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie pozostawiało wątpliwości co do tego, że stosunek pracy był przez strony faktycznie realizowany. Strona odwołująca zaoferowała zeznania wielu świadków – osób pracujących w Fundacji jako wolontariusze oraz mających kontakt z ubezpieczoną – a także dokumentów w postaci m.in. korespondencji e-mail, które jednoznacznie potwierdzają fakt świadczenia pracy na rzecz Fundacji. Świadkowie potwierdzili m.in., że widywali E. S. wykonującą obowiązki w siedzibie pracodawcy w latach 2017 - 2020, a ponadto przedstawili szczegółowe informacje dotyczące specyfiki jej pracy oraz czynności jakie wykonywała. W tym kontekście Sąd miał w szczególności na względzie relacje wolontariuszy J. M. i A. K., z których wynika, że ubezpieczona codziennie przez kilka godzin przebywała w siedzibie Fundacji, uczestniczyła w organizacji wycieczek dla seniorów oraz zajmowała się sprawami biurowymi Fundacji, w tym m.in. przyjmowaniem wpłat od uczestników wycieczek oraz przekazywaniem ich do banku. Powyższe koreluje z treścią wiadomości e-mail, z których wynika, że E. S. kontaktowała się z organizatorami wycieczek i ustalała szczegóły prezentowanych przez nich ofert, na co w swoich zeznaniach wskazywała również sama ubezpieczona oraz wiceprezes zarządu Fundacji (...). Z kolei świadek K. M. potwierdziła, że E. S. wydawała jej potwierdzenie uiszczenia opłaty za wycieczkę do Chorwacji, a świadek R. F. zeznała, że ubezpieczona kontaktowała się z nią w sprawie organizacji wycieczki do Gruzji. Natomiast M. K. potwierdziła, że sporządzała korekty deklaracji rozliczeniowych do ZUS w oparciu o dowody wpłaty przekazane jej przez ubezpieczoną. Realizacja wymienionych czynności odbywała się przy tym w ramach podporządkowania pracowniczego, ponieważ ubezpieczona miała wyznaczone miejsce i godziny pracy, a realizacja powierzonych jej zadań odbywała się w uzgodnieniu z H. G. albo na jej polecenie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych dla uzasadnienia swego stanowiska powołał się na argument, że E. S. w czasie absencji w pracy wywołanej niezdolnością do pracy od marca 2020 roku była zastępowana przez wolontariuszy. Sąd nie stwierdził podstaw, by w oparciu o tego rodzaju argument, aczkolwiek zgodny ze stanem rzeczywistym, wykluczyć E. S. z ubezpieczeń społecznych, gdyż to w gestii pracodawcy – w tym przypadku Fundacji – pozostaje organizacja pracy i dobór osób, którym powierza obowiązki nieobecnego pracownika. Pracownik za tego rodzaju stan nie może odpowiadać ani z tego tytułu ponosić negatywnych konsekwencji, jeśli faktycznie świadczył pracę. Jeśli chodzi zaś o podniesioną w odpowiedzi na odwołanie kwestię braku gospodarczego uzasadnienia do zatrudnienia ubezpieczonej, to Sąd w tym względzie zajął inne stanowisko niż ZUS. Wskazać należy, że Fundacja, nawet mimo problemów finansowych, wciąż prowadziła swoją dotychczasową działalność i wymagała obsługi biurowej oraz związanej z organizacją wyjazdów. Do wykonywania tego rodzaju prac wpadkowo, na kilka godzin w tygodniu przyjmowano do pracy wolontariuszy. Poza tym w czasie, który jest sporny w sprawie, tego rodzaju zadaniami – poza wiceprezes zarządu, która ma także inny zakres obowiązków – nikt się na stałe nie zajmował. Wydaje się oczywiste, że z tej perspektywy zatrudnienie pracownika, świadczącego pracę w pełnym wymiarze czasu pracy i mającego pieczę nad sprawami administracyjno – biurowymi oraz nad wolontariuszami należy ocenić nie tylko jako uzasadnione, lecz również jako celowe do prawidłowego zagwarantowania działalności Fundacji. Niemniej ważne jest i to, że w odniesieniu do okresu pracy ubezpieczonej do 31 lipca 2018r. organ rentowy nie wskazywał na brak potrzeby gospodarczej związanej z zatrudnieniem E. S.. Zdaniem Sądu ta sama potrzeba była podstawą dalszego zatrudniania ubezpieczonej po ww. dacie, z tą tylko różnicą, że Fundacja miała problemy finansowe i podjęła analizowaną już wcześniej uchwałę. To nie oznacza jednak, że działalność nie była przez Fundację prowadzona, że nie były organizowane wyjazdy i inne imprezy oraz że w Fundacji nie było pracy. Zapotrzebowanie na pracę nadal występowało, czemu nie przeczyli świadkowie, a poza tym należy pamiętać, że podmiot, który boryka się z trudnościami finansowymi czy nawet przejściową utratą płynności nie kończy automatycznie swej działalności. Jak wskazuje obserwacja rynku gospodarczego, nawet podmioty znajdujące się w trudnym położeniu, podejmują różne działania naprawcze, a w związku z tym nie zwalniają pracowników, szczególnie jeśli ci pracownicy są niezbędni do zapewnienia ciągłości działalności. Tak właśnie było również w Fundacji (...), która mimo problemów finansowych, wciąż działała, a w celu prowadzenia działań musiała mieć zapewnioną obsługę m.in. przez E. S., której zatrudnienie było gospodarczo uzasadnione.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne, co skutkowało uwzględnieniem wniosku o zmianę zaskarżonej decyzji i ustaleniem, że E. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik Fundacji (...) od 1 maja 2018r. do 31 października 2019r. oraz od 7 listopada 2019r. Strony potwierdziły, że realizowały stosunek pracy zgodnie z zawartymi umowami o pracę w okresie od 1 sierpnia 2018r. do 31 października 2019r., a po rozwiązaniu umowy na mocy porozumienia stron, spowodowanym zamiarem uzyskania przez odwołującą świadczeń emerytalnych i po jej ponownym zatrudnieniu, od 7 listopada 2019r. Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. W toku postępowania ubezpieczona ustanowiła pełnomocnika w osobie adwokata, który wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego (k. 228-229 a.s.). Wobec powyższego Sąd Okręgowy zasądził od ZUS (...) Oddział w W. na rzecz E. S. kwotę 180 zł, której wysokość została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800).