Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I AGa 65/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Bogdan Wysocki

Sędziowie: Bogusława Żuber

Mikołaj Tomaszewski – spr.

Protokolant: st.sekr.sąd. Katarzyna Surażyńska

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2021 r. w(...)

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. w W. ( uprzednio (...) Bank S.A.z siedzibą w W.)

przeciwko G. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 29 listopada 2019 r. sygn. akt IX GC 95/18

I. oddala apelację;

II. zasądza od pozwanej na rzecz powoda 4.050 złotych tytułem zwrotu kosztów

zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Bogusława Żuber Bogdan Wysocki Mikołaj Tomaszewski

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

starszy sekretarz sądowy
Joanna Forycka

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank S.A. z siedzibą w W. - wniósł pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym do Sądu Rejonowego (...) w (...), w którym domagał się zasądzenia od pozwanej, G. K., kwoty 83.442,01 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od kwoty 56.293,04 zł od dnia 7 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty; od kwoty 17.642,40 zł oraz kwoty 9.506,57 zł powód nie domagał się odsetek. Powód wniósł również o zasądzenie zwrotu kosztów sądowych.

Uzasadniając pozew powód wskazał, że pomiędzy nim a pozwaną, prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...) - (...) została zawarta umowa kredytu (...) (...). Środki z kredytu zostały uruchomione przez Bank w dniu 11 sierpnia 2015 r. Pozwana wpłacała raty kredytu w kwotach i terminach odbiegających od przyjętego przez strony harmonogramu spłat, co powodowało naliczanie przez powoda od należności przeterminowanych odsetek umownych za opóźnienie. Pozwana nie wywiązała się z zobowiązania wobec Banku, w związku z czym ten wystosował wezwanie do zapłaty, a następnie wypowiedział umowę kredytu. Roszczenie stało się wymagalne w dniu 28 października 2016 r. Wysokość zadłużenia została stwierdzona wystawionym przez Bank wyciągiem z ksiąg banku z dnia 7 grudnia 2017 r. na kwotę 83.442,01 zł w tym : 1) kapitał – 56.293,04 zł. 2) odsetki od należności niespłaconej w terminie naliczone do dnia 6 grudnia 2017 r. w kwocie 17.642,40 zł, 3) koszty – 9.506,57 zł.

Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2018 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym (...) w (...) przekazał sprawę do Sądu Okręgowego w (...), jako sądowi właściwości ogólnej, z uwagi na stwierdzenie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o nieobciążanie jej kosztami postępowania.

W toku procesu strony podtrzymały swoje stanowisko w sprawie.

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2019 r. Sąd Okręgowy w (...):

I. Zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 83.441,01 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie więcej jednak niż odsetki maksymalne za opóźnienie, od kwoty 56.293,04 zł od dnia 7 grudnia 2017r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnienie tego świadczenia w kwocie 56.293,04 zł przez T. G., której obowiązek wynika z wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia 28 lutego 2019r., w sprawie (...), zwalnia pozwaną G. K. od odpowiedzialności do wysokości uiszczonego przez T. G. świadczenia;

II. Kosztami postepowania w sprawie obciążył pozwaną i z tego tytułu zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 9.597,38 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że strony są przedsiębiorcami.

W dniu 6 sierpnia 2015 r. strony zawarły umowę kredytu „(...)” nr (...) (...), na mocy której powód udzielił pozwanej kredytu w kwocie 150.000 zł celem bieżącego finansowania. Jednym z zabezpieczeń kredytu była gwarancja Banku (...) w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis do kwoty 90.000 zł, tj. 60% kwoty kredytu. Oprocentowanie kredytu w dniu sporządzenia umowy wynosiło 9%, zaś zgodnie z §5 ust. 6 umowy kredytu od zadłużenia przeterminowanego bank nalicza odsetki w wysokości czterokrotności oprocentowania kredytu lombardowego (...).

Kredyt został zaciągnięty przez pozwaną na prośbę bratowej – T. G. – na ratowanie gospodarstwa (...). T. G. przy pomocy M. A. uzyskała kredyt u powoda. Z kwoty kredytu 30 tys. zł zostało wypłacone M. A., zaś pozostała kwota została przekazana rodzinie na ratowanie gospodarstwaW taki sam sposób zaciągane były kredyty w innych bankach. Pozwana prowadzi mały sklep, z którego dochody miała ok. 1.200 zł. Kredyt został uruchomiony zgodnie z dyspozycją pozwanej na rachunek pozwanej.

Deklaracją zgody pozwana przystąpiła do ubezpieczenia w ramach (...) (...) od U. Zysku z dnia 23 maja 2014 r.” pomiędzy Towarzystwem (...) SA a powodem.

Prawa z umowy ubezpieczenia pozwana przeniosła w ramach cesji wierzytelności na powoda.

(...) S.A. we W. nie wpłynął żaden wniosek o wypłatę świadczenia z ww. umowy ubezpieczenia.

Pismem z dnia 1 lipca 2016 r. powód wezwał pozwaną do uregulowania zaległego zadłużenia. Pismem z dnia 13 września 2016 r. powód wypowiedział łączącą strony umowę kredytu z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia. Pismo doręczono pozwanej w dniu 16 września 2016 r. Pismem z dnia 7 czerwca 2017 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty nieuregulowanych należności z tytułu umowy kredytu.

Pozwana zaprzestała spłaty kredytu, ponieważ rodzina przestała ją wspomagać finansowo.

Na dzień 7 grudnia 2017 r. zaległość pozwanej z tytułu umowy kredytu wynosiła : 1) 56.293,04 zł tytułem niespłaconego kapitału, 2) 17.642,40 zł tytułem niespłaconych odsetek do dnia 6 grudnia 2017 r. oraz 3) 9.506,57 zł tytułem nieuiszczonych kosztów. Dalsze odsetki obciążają pozwaną od kwoty niespłaconego kapitału od dnia 7 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty w wysokości czterokrotności oprocentowania kredytu lombardowego (...)

Bank (...) uiścił na rzecz powoda kwotę 84.439,56 zł tytułem gwarancji umowy kredytu.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 28 lutego 2019 r. sygn. akt (...) Sąd Okręgowy w (...) uznał T. G. – szwagierkę pozwanej – za winną zarzucanych jej przestępstw z art. 286 §1 k.k. i z art. 297 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k. i w zw. z art. 12 §1 k.k.; Sąd ten zobowiązał T. G. do naprawienia szkody wyrządzonej przypisanymi jej przestępstwami poprzez zapłatę m.in. na rzecz powoda kwoty 56.296,04 zł wynikającej z wyłudzenia kredytu z dnia 6 sierpnia 2015 r. nr (...) (...).

Tym samym wyrokiem Sąd Okręgowy w (...) uznał pozwaną za winną popełnienia czynu zarzucanego jej w akcie oskarżenia, polegającego na tym, że w dniu 6 sierpnia 2015 r. w nieustalonym miejscu w woj. (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz wspólnie i w porozumieniu z T. G. i M. A. wprowadziła w błąd przedstawiciela powoda co do wysokości przychodów osiąganych przez pozwaną z prowadzenia działalności gospodarczej pod firmą (...) - (...) w N., poprzez przedłożenie stwierdzającego nieprawdę dokumentu „Podsumowanie książki przychodów i rozchodów (...) czym doprowadziła od niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez udzielenie na podstawie umowy nr (...) kredytu w kwocie 150.000 zł, działając na szkodę powoda oraz uzyskanie gwarancji Banku (...) w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis do kwoty 90.000 zł, tj. o przestępstwo z art. 286 §1 k.k. i art. 297 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.; Sąd Okręgowy dodał ustalenie, że przedłożone stwierdzające nieprawdę dokumenty dotyczyły okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego i oskarżona działała także w celu uzyskania wymienionej pożyczki i kredytu, a także ustalając, że czyny te zostały popełnione w podobny sposób w krótkich odstępach czasu i stanowią ciąg dwóch przestępstw z art. 286 §1 k.k. i z art. 297 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, iż żądanie pozwu zasługuje na uwzględnienie.

Powód pozwem dochodzi od pozwanej zapłaty kwoty łącznie 83.442,01 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego (...) od kwoty 56.293,04 zł od dnia 7 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty tytułem niespłaconej kwoty kredytu wraz z odsetkami, opłatami i prowizjami. W toku trwającego toczącego się postępowania cywilnego został wydany wyrok w sprawie karnej, mocą którego pozwana została, wraz z innymi osobami, skazana za przestępstwo pomocnictwa przy oszustwie kredytowym (art. 297 §1 k.k.) oraz oszustwie (art. 286 §1 k.k.) w warunkach ciągu przestępstw (art. 91 §1 k.k.) na szkodę powodowego banku; przestępstwo polegało na doprowadzeniu powoda do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez udzielenie na podstawie umowy kredytowej, będącej podstawą powództwa, kredytu w kwocie 150.000 zł wraz z gwarancją Banku (...) do kwoty 90.000 zł w wyniku wprowadzenia w błąd przedstawiciela powoda co do wysokości przychodów osiąganych przez pozwaną z prowadzenia działalności gospodarczej poprzez przedłożenie stwierdzającego nieprawdę dokumentu „Podsumowanie książki przychodów i rozchodów (...). Zaznaczyć przy tym należy, że za to przestępstwo skazana została również m.in. szwagierka pozwanej, na którą Sąd karny na podstawie art. 46 §1 k.k. nałożył obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej powodowi – w związku z umową będącą podstawą powództwa - poprzez zapłatę na rzecz powoda kwoty 56.296,04 zł, tj. kwoty niespłaconego kapitału kredytu. Pozwana kwestionowała roszczenie wskazując, iż umowa kredytu jest nieważna na mocy art. 58 §1 k.c., gdyż została zawarta w przestępczym celu, w związku z czym żadne roszczenia z tego tytułu nie istniały i nie istnieją. Rozważając tak zarysowany stan faktyczny sprawy, wskazać należy w pierwszej kolejności na treść art. 11 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną. Jak wskazuje się w doktrynie sąd w postępowaniu cywilnym jest związany jedynie ustaleniami zawartymi w sentencji wyroku karnego, nie wiążą go ustalenia zawarte w uzasadnieniu.

Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny.

W tym kontekście wskazać należy, że pozwana, prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w (...) z dnia 28 lutego 2019 r. sygn. akt (...) została uznana winną popełnienia czynów zarzucanych jej w akcie oskarżenia, polegających na tym, że w dniu 6 sierpnia 2015 r. w nieustalonym miejscu, w woj. (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz wspólnie i w porozumieniu z T. G. i M. A. wprowadziła w błąd przedstawiciela (...) Bank S.A. z siedzibą w W. co do wysokości przychodów osiąganych przez pozwaną z prowadzenia działalności gospodarczej pod firmą (...) - (...) w N., poprzez przedłożenie stwierdzającego nieprawdę dokumentu „Podsumowanie książki przychodów i rozchodów (...), czym doprowadziła do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez udzielenie na podstawie umowy nr (...) kredytu w kwocie 150.000,00 zł działając na szkodę (...) Bank S.A. w W. oraz uzyskanie gwarancji Banku (...) w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis do kwoty 90.000 zł, tj. o przestępstwo z art. 286 §1 k.k. i art. 297 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.; Sąd Okręgowy zmodyfikował opis czynu w ten sposób, że przedłożone stwierdzające nieprawdę dokumenty dotyczyły okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego i oskarżona działała także w celu uzyskania wymienionej pożyczki i kredytu, a także ustalił, że czyny te zostały popełnione w podobny sposób w krótkich odstępach czasu i stanowią ciąg dwóch przestępstw z art. 286 §1 k.k. i z art. 297 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

Biorąc pod uwagę opis czynu podany wyżej wskazać należy, że wynika z niego, iż pozwana doprowadziła powoda do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez udzielenie na podstawie umowy nr (...) kredytu w kwocie 150.000,00 zł działając na szkodę (...) Bank S.A. w W. oraz uzyskanie gwarancji Banku (...) w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis do kwoty 90.000 zł. Zatem z opisu czynu wynika, że doszło do zawarcia umowy kredytu, natomiast nie wynika, czy doszło do jego spłacenia.

Jednak ta ostatnia okoliczność nie budzi wątpliwości Sądu, wskazać bowiem należy na znajdujące się w aktach sprawy dowody, z których wynika kwota pozostałego do spłaty kapitału wraz z odsetkami oraz opłatami i prowizjami. Zarazem wynika z nich, że kwoty te nie zostały przez stronę pozwaną uregulowane na rzecz powodowego banku. W tym kontekście wskazać jeszcze należy na wyciąg z ksiąg banku (k. 45), który choć nie ma mocy urzędowej w postępowaniu cywilnym (art. 95 ust. 1a ustawy Prawo Bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (tj. z dnia 25 października 2018 r., Dz.U. z 2018 r. poz.(...)ze zm.), to jednak stanowi dokument prywatny, którego moc dowodowa, w powiązaniu z pozostałym dowodami, może mieć znaczenie. Wymienione wyżej dowody w sposób wystarczający uzasadniają dochodzone roszczenie i zarazem przekonują Sąd o tym, że powodowi przysługuje wobec strony pozwanej wierzytelność o zapłatę dochodzonej pozwem kwoty. Nadmienić przy tym należy, że roszczenie powoda zostało częściowo zaspokojone w ramach gwarancji Banku (...) de minimis, który uregulował na rzecz powoda kwotę 84.439,56 zł, stanowiącą 60% pozostałej do spłaty kwoty kredytu.

W dalszej kolejności rozważyć należy zarzut strony pozwanej dotyczącej mocy wiążącej łączącej strony umowy. Pozwana twierdzi bowiem, iż umowa ta została zawarta w przestępczym celu, w związku z czym jest nieważna na mocy art. 58 §1 k.c. Jednak z tym poglądem nie można się zgodzić. Wskazać bowiem należy, że strona pozwana powołuje się w tym zakresie na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2005 r., II CK 174/05,którego teza brzmi Czynność prawna podjęta w celu przestępczym jest nieważna (art. 58 § 1 KC). Zaznaczyć jednak należy, że pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony we wskazanym wyżej orzeczeniu został poddany w doktrynie przekonującej krytyce. Wskazuje się bowiem (por. Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–352, red. Maciej Gutowski, Komentarz do art. 58 k.c., Legalis), że z komentowanego orzeczenia wynika bardzo szeroka wykładnia sprzeczności z prawem w rozumieniu art. 58 KC, obejmująca każde przestępstwo, w tym również popełnione przez jedną tylko stronę czynności prawnej przeciwko drugiej. Zarazem koncepcja w nim przedstawiona jest kontrowersyjna, ponieważ pomija istotne zagadnienia cywilistyczne, które powinny być poruszone, w tym problem celu umowy, podstępu itp. [Orzeczenie to] zostało poddane przekonującej krytyce w doktrynie (zob. P. Księżak, Czynność prawna, s. 1325 i n.; M. Gutowski, Czynność prawna, s. 1023 i n.). W dalszej kolejności cyt. wyżej komentator podkreśla, że nie każde naruszenie normy prawa karnego skutkuje cywilistyczną sankcję nieważności. Nie sposób postawić automatycznie znaku równości pomiędzy przestępstwem a czynnością prawną pozostającą w związku z jego popełnieniem, ponieważ w ramach systemu prawnego możliwe jest jednoczesne naruszenie norm różnych gałęzi prawa. Przestępstwo może, choć nie musi, obok konsekwencji karnoprawnych, wpływać na ważność czynności prawnej lub inną postać jej wadliwości. Gdy naruszenie normy sankcjonowanej powoduje konsekwencje jednocześnie w prawie cywilnym i w prawie karnym, ocena konsekwencji naruszenia w sferze ważności umowy jest domeną cywilistyki, a w płaszczyźnie odpowiedzialności za przestępstwo – domeną prawa karnego. Cywilistyczna ocena wadliwości czynności prawnej znacznie wykracza poza zakres związania sądu cywilnego prawomocnym skazującym wyrokiem karnym i nawet gdy wyrok skazujący dotyka wprost danej umowy, to problem jej nieważności lub innej wadliwości należy rozważyć na gruncie reguł prawa cywilnego (zob. bliżej M. Gutowski, Nieważność i inne przypadki wadliwości, s. 70 i n.).

Jak zatem wynika z powyższego, oceny ważności zawartej przez strony w niniejszej sprawie umowy dokonywać należy na gruncie przepisów prawa cywilnego. Te zaś nie przewidują sankcji nieważności za zawarcie umowy kredytu, choćby później okazało się, że kredyt został wyłudzony w wyniku przestępstwa. Przytoczyć należy jeszcze raz w tym zakresie pogląd komentatora, który wskazuje że jedyną koncepcją, w której można by próbować umieścić rozstrzygnięcie zawarte w wyr. SN z 28.10.2005 r. (II CK 174/05 jest odrzucone wyżej szerokie pojęcie "celu stosunku", rozciągające się na przypadek zamiaru jednej ze stron, skierowanego przeciwko drugiej stronie. Potajemny cel jednej ze stron, skierowany przeciwko drugiej stronie, nie jest jednak celem czynności prawnej. Nieujawniona intencja jednej strony, od czasu zarzucenia w XIX w. teorii woli, przestała mieć bezpośrednie znaczenie dla ważnego zawarcia czynności prawnej. Jest ona po prostu niewłaściwym zamiarem jednej strony, który może być uwzględniany w ramach innych instytucji prawa cywilnego (np. błąd, podstęp, wyzysk, czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli itp.). W przeciwnym wypadku rozumienie normy zawartej w art. 58 KC byłoby tak szerokie, że obejmując większość postaci wadliwości czynności prawnych, pozbawiałoby sensu istnienie w KC takich instytucji, jak np. bezskuteczność względna czy wzruszalność (zob. bliżej M. G., Nieważność, 2012 s. 264 i n.; tenże, Czynność prawna, s. (...) i n.). Przeciwne ujęcie, dokonywałoby niezwykle istotnej kwalifikacji prawnej na podstawie całkowicie nieostrego i dowolnego kryterium – nieujawnionego zamiaru jednej ze stron. […] Przestępny cel czynności powoduje nieważność tylko wtedy, gdy jest on znany obydwu stronom (co do uświadomienia celu przez obydwie strony jako przesłanki nieważności – zob. Radwański, Prawo cywilne, 2003, s. 274; Z. Radwański, w: System PrCyw, t. I, 1985, s. 518–520; tenże, w: System PrPryw, t. 2, 2008, s. 228; M. Safjan, w: Pietrzykowski, Komentarz KC, t. I, 2003, s. 152; tenże, Zasada swobody umów, s. 12 i n.). Skoro zaś w niniejszej sprawie przestępczy cel czynności nie był znany obu stronom, to brak podstaw do przyjęcia nieważności umowy kredytowej łączącej strony. Sam bowiem fakt, iż kredyt został wyłudzony przy udziale pozwanej, nie powoduje jego nieważności. Przestępcze działanie pozwanej miało jedynie wpływ na podstawę jego udzielenia – kredyt ten nie powinien bowiem zostać udzielony pozwanej, gdyż ta nie miała zdolności kredytowej. Podanie bankowi nieprawdziwych danych do oceny zdolności kredytowej pozwanej nie zmienia jednak faktu, iż kredyt ten został udzielony i jest w mocy, w związku z czym powinien zostać spłacony.

Przyjąć zatem należy, że umowa kredytu zawarta w niniejszej sprawie jest ważna i wywołuje skutki prawne. Jak wskazano to już wyżej, nie została ona przez stroną pozwaną wykonana. Aktualizuje się zatem obowiązek strony pozwanej zwrotu niespłaconej części kredytu. Obowiązek ten wynika z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe (tj. z dnia 25 października 2018 r., Dz.U. z 2018 r. poz.(...)). Zgodnie z tym przepisem Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Powstaje jednak pytanie, co w sytuacji, gdy obowiązek naprawienia powodowi szkody w zakresie kwoty niespłaconego kapitału, został już nałożony przez Sąd karny na szwagierkę pozwanej – T. G.. W ocenie Sądu w tej sytuacji zachodzi po stronie pozwanej i jej szwagierki odpowiedzialność in solidum. W niniejszej sprawie pozwana odpowiada na podstawie zawartej umowy kredytu; T. G. zaś na podstawie obowiązku naprawienia szkody, nałożonego na nią przez Sąd karny. Przyjmując, że obowiązek naprawienia szkody ma charakter kompensacyjny, pozwana oraz T. G. odpowiadają na dwóch różnych podstawach prawnych. Zachodzą zatem przesłanki do zastosowania odpowiedzialności in solidum. W konsekwencji Sąd w pkt. I wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powoda dochodzoną pozwem kwotę, uwzględniając fakt, iż o obowiązku zwrotu kwoty kapitału przez T. G. orzekł Sąd karny.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 §2 k.c. przyjmując jako wysokość stopy odsetek – wskazaną w umowie czterokrotność stopy kredytu lombardowego (...) (§5 ust. 6 – k. 33-35) a jako datę początkową – dzień wytoczenia powództwa.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w pkt. II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c. w związku z §2 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. (...) ze zm).

Powyższy wyrok zaskarżyła apelacją pozwana , który powołując się na:

1)  naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności art. 236 k.p.c, w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez zaniechanie wydania postanowienia dowodowego i przeprowadzenia dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w (...) pod sygn. akt: (...) - obecnie przez Sąd Okręgowy w (...), sygn. akt: (...), w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa przez osoby działające w imieniu powoda, w związku z umową kredytu „(...) (...) z dnia 06 sierpnia 2015 roku, pomimo, iż fakty ustalone na podstawie w/w dowodu mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie;

2)  naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności art. 233 k.p.c,, poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów zebranych w sprawie, poprzez ustalenie, że jedynie pozwana dokonała czynu przestępnego w związku z zawarciem umowy kredytu „(...) (...) z dnia 06 sierpnia 2015 roku, w sytuacji, gdy przestępny cel znany obu stronom umowy;

3)  naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 58 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, iż umowa o kredyt Obrotowy-operacyjny ratalny” nr (...) (...) z dnia 06 sierpnia 2015 roku, jest ważna, w sytuacji, w której czynność prawna została uznana za sprzeczną z prawem przez sąd karny;

4)  naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności art. 177 § 1 pkt 4) k.p.c. poprzez zaniechanie zawieszenia postępowania prowadzonego pod sygn. akt: (...), w sytuacji gdy z uwagi na toczące się postępowanie karne, prowadzone uprzednio przez Prokuraturę Rejonową w (...) pod sygn. akt: (...)- obecnie przez Sąd Okręgowy w (...), sygn. akt: (...) w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa przez osoby działające w imieniu pozwanego, w związku z umową kredytu „(...) nr (...) (...) z dnia 06 sierpnia 2015 roku; naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności art. 233 k.p.c., poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów zebranych w sprawie, poprzez ustalenie, że pozwana otrzymała od powoda kwotę 150.000,00 złotych, w sytuacji, gdy z żadnego przeprowadzonego dowodu w sprawie, nie wynika powyżej wskazany fakt. Z powołaniem na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda kosztami postępowania w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w wysokości podwójnej stawki minimalnej określonej w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Apelująca wniosła też o przeprowadzenie dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania prowadzonego przez Sąd Okręgowy w (...) (...)Wydział K. (sygn. akt: (...)) oraz załączonych do nich aktach Prokuratury Rejonowej w (...) (...)) i rozważenie przez Sąd II instancji, zawieszenia postępowania z urzędu na podstawie art. 177 § 1 pkt 4) k.p.c., z uwagi na toczące się postępowanie karne, prowadzone przez Sąd Okręgowy w Poznaniu (...) (sygn. akt: (...)), w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa w związku z umową kredytu „(...) (...) z dnia 6 sierpnia 2015 roku.

W toku postępowania apelacyjnego do procesu w miejsce powoda wstąpił Bank (...) SA, a to na podstawie decyzji(...)z dnia 30.12.2020r. o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji powodowego Banku(k. 508-511). W decyzji tej zastosowano środek przymusowej restrukturyzacji w formie przejęcia przedsiębiorstwa, w ten sposób, że Bank (...) SA z dniem 3.01.2021r. przejął ze skutkiem określonym w art. 176 ust. 1 ustawy o (...), systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji przedsiębiorstwo powoda obejmujące ogół praw majątkowych powoda - z wyłączeniem wskazanych w decyzji praw majątkowych nie związanych z niniejszym postępowaniem - i wstąpił w miejsce powoda w zakresie przejętych praw majątkowych i związanych z nim zobowiązań, również w postępowaniach sądowych i administracyjnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, ocenionego bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233§1 kpc dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Ustalenia te oraz ich prawną ocenę Sąd Apelacyjny podziela, przyjmując je jako własne.

Oczywiście chybiony jest zarzut naruszenia art. 233 kpc (należy założyć, że skarżącej chodzi o § 1 tego artykułu) poprzez ustalenie, że jedynie pozwana dokonała czynu przestępnego w związku z zawarciem umowy kredytu „(...) (...) z dnia 06 sierpnia 2015 roku, w sytuacji, gdy przestępny cel znany obu stronom umowy.

Przepis ten wyraża przecież jedną z podstawowych zasad procesu cywilnego tj. zasadę swobodnej oceny dowodów, stanowiąc, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Naruszenie tego przepisu może więc polegać na tym, iż sąd z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów przyjął za wiarygodny określony dowód lub też odmówił wiarygodności konkretnemu dowodowi. Strona, która podnosi taki zarzut musi przy tym wskazać, o jaki konkretnie dowód chodzi i na czym polega przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów. Takiego zarzutu pozwana nie formułuje lecz kwestionuje ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego. Z tego względu zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc nie jest uzasadniony.

Również zarzut naruszenia art. 233 kpc „poprzez ustalenie, że pozwana otrzymała od powoda kwotę 150.000,00 złotych, w sytuacji, gdy z żadnego przeprowadzonego dowodu w sprawie, nie wynika powyżej wskazany fakt” nie dotyczy oceny dowodów, lecz ustaleń faktycznych.

Zarzut błędnych ustaleń faktycznych nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu przez skarżącą stanu faktycznego, ustalonego przez nią na podstawie własnej oceny dowodów, choćby ocena ta również była logiczna i zgodna z doświadczeniem życiowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2005 r. IV CK 387/04).

Tymczasem znaczną część wywodów uzasadnienia apelacji stanowi prezentacja własnej wersji stanu faktycznego, co w myśl powyższych wskazań nie może być skuteczne.

Nie zasługują na uwzględnienie twierdzenia apelacji jakoby postępowanie karne prowadzone przez Sąd Okręgowy w (...)pod sygnaturą(...) dotyczyło także osób, które działały w imieniu pozwanego, a cel przestępczy miał być znany obu stronom umowy.

Apelująca wskazuje, że aktem oskarżenia objęta została także M. A., „która dokonywała wszelkich czynności faktycznych związanych z umową będącą przedmiotem niniejszego postępowania”.

Skarżąca cytuje w apelacji zarzut postawiony tej osobie, z którego wynika, że M. A. wprowadziła w błąd przedstawicieli powoda co do wysokości przychodów osiąganych przez pozwaną.

Zatem M. A. współdziałała przy popełnieniu przestępstwa z pozwaną a nie z przedstawicielami powodowego Banku.

Jak wynika z aktu oskarżenia, na skutek którego toczy się postępowanie karne przed Sądem Okręgowym w (...), M. A. w okresie, którego dotyczą postawione jej zarzuty, nie była nigdzie zatrudniona(k. 293)

Nie jest zatem tak, że ww. była pracownikiem Banku, który współdziałałby z pozwaną przy popełnianiu czynu, za który została skazana pozwana.

Z aktu oskarżenia nie wynika, by objęty był nim jakikolwiek pracownik powodowego Banku(k.269-300).

Pełnomocnik pozwanej podała na rozprawie apelacyjnej, że postępowanie karne nadal toczy się na podstawie tego aktu oskarżenia przeciwko osobom, które - w przeciwieństwie do pozwanej i członków jej rodziny skazanych wyrokiem z 28.02.2019r. – nie poddały się dobrowolnie karze.

Nie zachodzi przeto potrzeba zawieszenia niniejszego postępowania do czasu zakończenia postępowania karnego (...) toczącego się przed Sądem Okręgowym w (...) i podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 177 § 1 pkt 4 kpc jest chybiony.

Nie zasługuje także na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 236 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez zaniechanie wydania postanowienia dowodowego i przeprowadzenia dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w (...) pod sygn. akt: (...)- obecnie przez Sąd Okręgowy w (...), sygn. akt: (...) i nie było także podstaw do tego, by dowody te przeprowadzić w postępowaniu apelacyjnym.

Skarżąca nie wskazała z jakich konkretnie dokumentów przeprowadzony ma być ten dowód i jakie znaczenia mają te dokumenty dla niniejszej sprawy.

Jak to już wskazano nieprawdziwe są twierdzenia apelacji jakoby cel przestępny miałby być znany obu stronom umowy i żaden pracownik powodowego banku nie ma w związku z tym postawionych zarzutów. Dywagacje pełnomocnika pozwanej na rozprawie apelacyjnej jakoby pracownikom powoda decydującym o przyznaniu pozwanej kredytu winny nasunąć się wątpliwości co do wiarygodności przedłożonego przez pozwaną dokumentu obrazującego wysokość przychodów z prowadzonej przez pozwaną działalności gospodarczej nie dają podstaw do przyjęcia, by przedstawiciele powoda przy zawieraniu umowy kredytowej znali przestępczy zamiar pozwanej.

Z kolei czyny, za które skazano pozwaną zostały jednoznacznie opisane w prawomocnym wyroku z dnia 28.02.2019r., z którego wynika też, że pozwana nie została zobowiązana do naprawienia wyrządzonej powodowi szkody.

Wbrew wywodom apelacji nie budzi wątpliwości fakt, iż powodowy bank wypłacił powódce kwotę przyznanego kredytu w wysokości 150.000,00 złotych, co zdaniem skarżącej nie wynika z treści przedłożonych przez powoda dokumentów. Jednak z zeznań samej pozwanej wynika, że pieniądze z kredytu zostały przelane na jej rachunek bankowy. Nie zachodzi także naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 58 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, iż umowa o kredyt (...)” nr(...) (...) z 6 sierpnia 2015 roku, jest ważna, w sytuacji, w której czynność prawna została uznana za sprzeczną z prawem przez sąd karny. Strony zawarły umowę kredytową, która została przez powoda wykonana. Okoliczność, że pozwana przy zawieraniu tej umowy dopuściła się przestępstwa przedstawiając nieprawdziwe zaświadczenie o wysokości dochodów, czym doprowadziła pracowników powoda do niekorzystnego rozporządzenia mieniem właśnie poprzez udzielenie pozwanej kredytu, nie daje podstaw do stwierdzenia na tej podstawie nieważności zawartej przez strony umowy. Stwierdzenie nieważności umowy, którą powód zawarł w dobrej wierze i wykonał, tylko dlatego, że pozwana przy jej zawieraniu dopuściła się wskazanego wyżej przestępstwa nie może wchodzić w grę. Pozwany jest ofiarą przestępczego działania pozwanej, która z tej racji nie może wyciągać korzystnych dla siebie konsekwencji. Gdyby nie przestępcze działanie pozwanej, to powód nie zawarłby umowy kredytowej. Skoro jednak powód nie mając wiedzy o przestępczym celu pozwanej tę umowę zawarł, a następnie wykonał, to może dochodzić uzasadnionych należności wynikających z tej umowy. Wbrew zarzutowi apelacji sąd karny nie uznał umowy kredytowej za sprzeczną z prawem, a jedynie skazał pozwaną za czyn związany z okolicznościami zawarcia umowy.
Pozwany nie uchylił się przy tym od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu wywołanego podstępnie przez pozwaną i nie miał w tym żadnego interesu skoro wykonał swoje zobowiązanie. Jak wskazano w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2013 r. II CSK 557/12 czynnościami sprzecznymi z prawem( art. 58 § 1 kc) są zarówno czynności objęte zakazem prawnym, jak i nim nieobjęte, lecz dokonane w celu osiągnięcia zakazanego skutku. Ustawowy zakaz odnoszący się do treści albo celu czynności może wynikać także z innych niż prawo cywilne dziedzin prawa np. z prawa karnego, gdzie jest sankcjonowany karą. Niezgodność określonego zachowania z normami prawa karnego może wywoływać na płaszczyźnie prawa cywilnego także inne skutki niż nieważność czynności prawnej w postaci bezskuteczności względnej lub zawieszonej albo wzruszalności. Pojęcie czynności prawnej sprzecznej prawem odnosi się do jej treści, a nie do okoliczności jej zawarcia, z którymi prawo karne wiąże sankcje prawno - karną. Jak trafnie wskazuje się w doktrynie nie ma automatycznego sprzężenia nieważności umowy na podstawie art. 58 § 1 kc, z penalizacją zachowań dotyczących okoliczności zawarcia umowy. Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu w instancji odwoławczej znajdowało oparcie w art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 kpc oraz § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Mikołaj Tomaszewski Bogdan Wysocki Bogusława Żuber

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

starszy sekretarz sądowy
Joanna Forycka