Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V U 1317/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Romuald Kompanowski

Protokolant: st.sekr.sądowy Barbara Wypych

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2021 r. w Kaliszu

odwołania A. C.

od decyzji Nr (...) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 4 września 2020 r. znak (...) - (...)

w sprawie A. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podstawy wymiaru składek

Zmienia zaskarżoną decyzję Nr (...) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 4 września 2020 r. znak (...) - (...) w ten sposób, że ustala dla odwołującej A. C. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jako osoby wykonującej pracę na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. Sp.k. w K. za okres od listopada 2019 r. dodatkowo w wysokości miesięcznej premii uznaniowej w kwocie co najmniej 2834,80 zł.

Sygn. akt VU 1317/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 4 września 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w O.:

- odmówił przyjęcia od listopada 2019 r. do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne A. C. zgłoszonej do ubezpieczeń jako pracownik firmy (...) Sp. z o.o. Sp.K. w K. składnika wynagrodzenia w postaci premii uznaniowej w kwocie co najmniej 2 834,80 zł;

- przyjął do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne A. C. z tytułu zatrudnienia w firmie (...) Sp. z o.o. Sp.K. w K. wynagrodzenie zasadnicze wynikające z aneksu do umowy o pracę, datowanego na dzień 17.09.2019 r.

Odwołanie od powyższej decyzji w części odmawiającej przyjęcia do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne złożyła A. C. wnosząc o zmianę tej części decyzji i przyjęcie podstawy wymiaru składki dalszej kwoty 2 834,80 zł.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Wezwana do sprawy w charakterze strony firma (...) Sp. z o.o. Sp.K. w K. przychyliła się do odwołania.

Sąd ustalił, co następuje:

Poza sporem pozostaje zawarcie 1 września 2017 r. przez I. J. – reprezentującą firmę pod nazwą (...) Sp. z o.o. Sp.K. w K. oraz odwołującą A. C. – noszącą wtedy nazwisko Z. - umowy o pracę na czas nieokreślony. Odwołująca jako pracownik, poczynając od 1 września 2017 r. miała wykonywać w ramach pełnego etatu obowiązki menedżera restauracji za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 2000 zł. W jednym z postanowień powyższej umowy zawarte zostało uprawnienie odwołującej do uzyskania premii uznaniowej. Powyższa umowa była następnie kilkakrotnie aneksowana. Jednym z aneksów – z 27.09.2018 r. – odwołującej powierzone zostało stanowisko szefa kuchni w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 2 774,96 zł. Aneksem z 17 września 2019 r. odwołującej powierzone zostało stanowisko menedżera restauracji. Na powierzonym stanowisku odwołująca miała wykonywać pracę w wymiarze ¾ etatu za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 2 774,96 zł. Powyższy aneks został zastąpiony nowym z tej samej daty, w którym zawarte zostało postanowienie o przysługującej odwołującej premii uznaniowej w kwocie co najmniej 2 834,80 zł miesięcznie.

dowód: umowa o pracę, aneksy do umowy o pracę w aktach ZUS.

Zmiana warunków pracy odwołującej z szefa kuchni na menedżera restauracji zbiegła się poszukiwaniem przez właściciela firmy sposobu poprawy rentowności restauracji z zaproponowanym przez odwołującą nowym źródłem pozyskiwania przychodu jakim miało być oferowanie obiadów abonamentowych. Restauracja przynosiła bowiem straty. Odwołująca na powierzonym jej we wrześniu 2019 r. stanowisku miała prowadzić aktywną promocję nowego produktu a w przypadku wymiernych efektów finansowych takiej promocji, ekwiwalentem stanowiącym dodatkowy składnik wynagrodzenia za pracę miała się stać premia uznaniowa. Odwołująca ten składnik wynagrodzenia miała otrzymywać do 10-go dnia następującego miesiąca po miesiącu uzyskania prawa do premii.

dowód: zeznania odwołującej, zeznania płatnika składek w aktach sprawy, zeznania

płatnika składek w aktach ZUS k. 27 – 31.

Pierwszą należność z tytułu premii odwołująca uzyskała przelewem wykonanym 11 grudnia 2019 r.

dowód: wydruk z konta bankowego k. 89 akt ZUS.

Ustalając powyższy stan faktyczny sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej, zeznaniom płatnika składek. Sąd dał wiarę dokumentom: umowom o pracę, przelewom.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art.6 ust.1 pkt oraz art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych /Dz.U. nr 137, poz.887/ obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy. W myśl przepisu art. 13 pkt 1 cytowanej ustawy osoby te podlegają ubezpieczeniu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Przepisy regulujące zatrudnienie zawarte są w kodeksie pracy.

W myśl przepisu art. 22 ust.1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. W takim ujęciu stosunek pracy to określona relacja między pracownikiem a pracodawcą, której główną treść stanowi zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem w warunkach organizacyjnego podporządkowania, a pracodawcy – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Ponadto stosownie do art. 13 k.p. pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy (art. 78 § 1 k.p.).

Zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadnia istnienie skutecznie zmodyfikowanego w zakresie warunków pracy i płacy stosunku pracy odpowiadającego wskazanym wyżej regulacjom. Brak było w analizowanym zatrudnieniu elementów wskazujących na pozorność badanego aneksu do umowy o pracę w odniesieniu do ustalania wynagrodzenia za pracę, jeżeli – co wynika tak z zeznań pracodawcy, zeznań pracownicy – odwołująca wykonywała pracę z szerokim zakresem obowiązków tożsamych z tym zakresem co wykonywane przez pracodawcę.

Brak było również elementów wskazujących na działanie stron umowy o pracę w celu obejścia prawa, co prowadziłoby do uznania omawianej czynności za nieważną.

Zgodnie bowiem z przepisem art.58 § 1 k.c. czynność prawna jest nieważna gdy pozostaje w sprzeczności z ustawą albo ma na celu jej obejście. W piśmiennictwie prawniczym przyjmuje się, że przez czynność prawną podjętą w celu obejścia ustawy należy rozumieć czynność prawną, co prawda dozwoloną, podjętą jednak z intencją osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo bądź też realizującą cel sprzeczny z prawem. Ważność umowy opartej na takiej czynności ocenia się wedle przesłanek z chwili zawierania umowy. Wykonanie zaś takiej umowy nie ma w tym zakresie znaczenia.

Brak jest podstaw aby stronom umowy o pracę przypisać zmowę w celu uzyskania przez odwołującą świadczeń wynikających z ciąży i macierzyństwa. Trudno przyjąć aby stronom umowy przypisać działanie w warunkach zawartych w art.58 k.c. a w szczególności, iż zawierane porozumienie płacowe ma służyć wyłącznie uzyskaniu przez pracownika świadczeń chorobowych. Takim wnioskom przeczą realizowane przez strony umowy o pracę czynności faktyczne zawierające się w zakresie obowiązków pracowniczych odwołującej. Nowy zakres tych obowiązków, tożsamy z tymi realizowanymi przez pracodawcę, kompetencje odwołującej, nabyte umiejętności oraz uzależnienie dodatkowego składnika wynagrodzenia jakim w realiach sprawy była premia uznaniowa od realizowanego przez odwołującą projektu uzdrowienia finansowego restauracji w postaci nowych produktów skierowanych do konsumentów, pozwalają na przyjęcie ustalonego między stronami wynagrodzenia za pracę z uwzględnieniem premii regulaminowej za odpowiadającego rzeczywistemu nakładowi pracy oraz odpowiadającemu warunkom godziwości.

Nie mogło być więc kwestionowanie zwiększenie wynagrodzenia zasadniczego, ustalonego w kwotach niewiele przekraczających kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, o dodatkowy składnik uzależniony od efektywnego wkładu pracownika w pozyskiwanie nowych źródeł przychodu. Nawet jeżeli dynamika wzrostu przychodów w początkowym okresie jest mała czy nawet minimalna to istotnym przy ocenie przesłanek jakimi kierował się płatnik składek przyznając ubezpieczonemu dodatkowy składnik wynagrodzenia jest perspektywa wzrostu przychodu z racji większej aktywności zatrudnionego pracownika. Z tych racji przyznanie pracownikowi premii uznaniowej stanowi nie tylko wyraz rekompensaty za efektywny z punktu widzenia rentowności firmy wkład pracownika ale jednocześnie jest formą zachęty dla tego pracownika w dalszym poszukiwanie nowych rozwiązań. Ustalona w aneksie premia regulaminowa nie została wypłacona automatycznie, w następującym miesiącu po podpisaniu aneksu. Jak wynika z przedstawionych wydruków z rachunku bankowego, przyznanie premii zostało poprzedzone okresem październik – listopad, w którym zapewne płatnik analizował przydatność nowych projektów zaproponowanych a następnie realizowanych przez odwołującą dla poprawy rentowności restauracji. Nie miały miejsca więc w realiach niniejszej sprawy elementy pozorności, które wprowadzony dodatkowy składnik wynagrodzenia za pracę wyłączałyby z systemu ubezpieczeń społecznych.

W warunkach realizowania zadań gospodarczych gdy rentowność finansowa pokazuje wynik ujemny, przedsiębiorca podejmuje kroki w celu uzyskania przychodu i w dalszej perspektywie jego zwiększanie. Temu celowi służy wyzwalanie aktywności zatrudnionych pracowników nie tylko w większym zaangażowaniu w wykonywanie przedstawionych zadań ale uruchomianie inicjatyw w zakresie poprawy dotychczas funkcjonujących programów.

Z ujawnionych w postępowaniu odwoławczym dowodów wynika uzależnienie kwestionowanej przez ZUS premii uznaniowej od efektów pracy odwołującej na nowym stanowisku pracy. Efekty takiej aktywności mogły zostać ocenione w kolejnych miesiącach po wprowadzeniu nowych uregulowań pracowniczych. Nie może więc zatem wywoływać jakichkolwiek wątpliwości wypłacenie odwołującej premii uznaniowej w grudniu 2019 r. za miesiąc listopad 2019 r.

Wynagrodzenie zasadnicze odwołującej proporcjonalnie do wysokości ustalonego we wrześniu 2019 r. wymiaru czasu pracy przekracza stawkę minimalnego wynagrodzenia za pracę pracownika zatrudnionego tak jak odwołująca w wymiarze 3/4/pełnego etatu. Dla takiego etatu minimalne wynagrodzenie w 2019 r. to kwota niecałe 1 700 zł. Wynagrodzenie zasadnicze odwołującej ustalone na kwotę 2 774,96 zł przekracza więc przyjętą wyżej kwotę 1 700 zł o około 60%. Zauważyć należało, że minimalne wynagrodzenie odpowiada pracy pracownika na stanowisku, na którym nie wymagane są specjalne kwalifikacje. Kwalifikacje odwołującej są zdecydowanie większe. Większa jest także odpowiedzialność odwołującej za powierzone jej zadania. Zatem zawarcie aneksu zmieniającego wcześniejsze warunki świadczenia pracy i ustalenie kwestionowanego przez organ rentowy dodatkowego składnika wynagrodzenia w postaci premii uznaniowej nie było podyktowane jedynie zamiarem uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego skoro strony realizowały cel gospodarczy a nowo powierzone odwołującej zadania wykraczały swym zakresem dotychczasowe obowiązki. Tak więc zmiana wynagrodzenia nie przekraczająca stawki średniego wynagrodzenia pracowniczego nie mogła być oceniona jako nadużycie prawa pracodawcy do kształtowania odpowiednich zasad płacowych.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko, iż w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, OSNP 2005/21/338; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04 sierpnia 2005 r., II UK 16/05, OSNP 2006/11-12/191 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 r., III UK 7/09).

Wprawdzie w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, ale bezspornym pozostaje, iż wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 k.p., umówienie się o wyższe – od dotychczasowego – wynagrodzenie jest dopuszczalne, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Powyższe wynika przede wszystkim z treści art. 353 1 k.c., który ma odpowiednie zastosowanie w stosunku pracy. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie. Sąd I instancji podzielił stanowisko Sądu Najwyższego, zawarte w wyroku z dnia 9 sierpnia 2005 r. (III UK 89/05), iż ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

Posiadane przez odwołującą umiejętności i doświadczenie zawodowe, dają podstawy do twierdzenia, iż była ona dla pracodawcy pracownikiem o szczególnym znaczeniu i przydatności, celowo przez pracodawcę pozyskanym z uwagi na wysokie kompetencje i dużą wiedzę merytoryczną.

Do takiej oceny należy zastosować należało wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzeń za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i realia życia gospodarczego, średni poziom wynagrodzeń za taki sam lub podobny charakter świadczonej pracy w danej branży; wykształcenie; zakres obowiązków; odpowiedzialność materialna oraz dyspozycyjność.

Podkreślenia wymaga, że ukształtowanie wynagrodzenia z umowy o pracę na wysokim poziomie w okresie ciąży, nawet jeżeli celem ubezpieczonej jest osiąganie wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, nie jest samo w sobie sprzeczne z prawem, ani zasadami współżycia społecznego, o ile wynagrodzenie jest adekwatne do świadczonej pracy.

W tych warunkach adekwatną do zajmowanego przez odwołującą stanowiska i zgodną z wzorcem godziwego wynagrodzenia jest kwota wskazana w badanym aneksie.

Reasumując podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne odwołującej poczynając od listopada 2019 roku w kwocie obejmującej także wskazaną w badanym aneksie premię uznaniową nie jest nadmiernie wygórowana, uwzględnia wielkość i charakter działalności płatnika składek, jak też nie jest oderwana od realiów ekonomicznych i możliwości finansowych pracodawców.

W tych warunkach odwołanie jako uzasadnione prowadziło do zmiany decyzji jak w sentencji wyroku.

Romuald Kompanowski