Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 3 grudnia 2019 roku w sprawie z powództwa J. C. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. z udziałem interwenienta ubocznego D. C. o ustalenie Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej:

1. oddalił powództwo,

2. nie obciążył powoda J. C. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu,

3. nie uiszczone koszty procesu przejął na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej,

4. przyznał i nakazał wypłacić adwokatowi J. R. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej kwotę 332,10 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, w tym kwotę 62.10 zł tytułem podatku Vat.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie pkt 1. Skarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

a) art. 5 k.c. poprzez jego nieuzasadnione zastosowanie i na jego podstawie oddalenie powództwa, mimo iż prawo J. C. jako najemcy lokalu mieszkalnego wynika z normy prawnej – art. 680 ¹ k.c.

W związku z powyższym wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej świadczonej powodowi z urzędu, które to koszty nie zostały opłacone ani w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelację powoda interwenient uboczny D. C. wniosła o jej oddalenie w całości jako bezzasadnej.

W odpowiedzi na apelację powoda również pełnomocnik pozwanego wniósł o jej oddalenie oraz zasadzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja powoda jest uzasadniona, gdyż zaskarżonego wyrok nie można uznać za trafny. Zarzuty podniesione w apelacji przez skarżącego, a dotyczące naruszenia prawa materialnego odniosły skutek.

Sąd Okręgowy w zasadniczej części podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne, poczynione przez Sąd pierwszej instancji, przyjmując, iż nie ma potrzeby ich ponownego, szczegółowego przytaczania. Ustalenia te bowiem znajdują oparcie, w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Jednakże wnioski jakie Sąd meriti wywiódł z prawidłowo zebranego w sprawie materiału dowodowego, w ocenie Sądu Okręgowego są wadliwe.

Na wstępie należy wskazać, iż powód J. C. w toku procesu domagał się ustalenia, że jest on najemcą lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...).

Podstawę żądania powoda stanowi zatem art. 189 k.p.c. w zw. z art. 691 kc. w zw. z art. 680 ¹ k.c.

Mając na względzie art. 189 kpc - interes prawny stanowi przesłankę merytoryczną powództwa o ustalenie, warunkującą określony skutek tego powództwa, w sposób niezależny od innych wymaganych przez prawo materialne lub procesowe okoliczności. Od istnienia interesu prawnego w wytoczeniu powództwa uzależniona jest dopuszczalność badania zasadności żądania powoda. Przy czym poprzez interes prawny rozumie się interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych. Występuje on wówczas, gdy istnieje niepewność prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Niepewność ta może być wynikiem spodziewanego kwestionowania prawa lub kwestionowania stosunku prawnego (por. Ereciński T. (red.) Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz, za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej LEX). Uwzględnienie powództwa przewidzianego w art. 189 k.p.c. wymaga ustalenia, że powód posiada interes prawny w wyjaśnieniu stanu niepewności co do istniejącego między stronami stosunku prawnego lub prawa. Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie, wynikające z błędnego przekonania co do przysługiwania powodowi określonych uprawnień, ryzyko naruszenia w przyszłości jego praw (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 919/99, LEX nr 54376).

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym ustaleń Sądu Rejonowego w sposób jednoznaczny wynika, że powód wykazał istnienie interesu prawnego w ustaleniu wstąpienia w stosunek najmu po zmarłej żonie. Bowiem pozwany poinformował go o braku podstaw do wydania pozytywnej decyzji dotyczącej ustalenia jego wstąpienia w stosunek najmu po B. C..

Roszczenie powoda opiera się na uregulowaniu z art. 7 ustawy o najmie lokali mieszkalnych z dnia 2 lipca 1994r. (t.j. Dz. U. z 1998r. nr 120 poz. 787). Przepis ten obowiązywał do dnia 9 lipca 2001r. , umowa przez żonę powoda została zawarta 1 lipca 2001r. Zauważyć należy, że przepis art. 680 ¹ k.c. dodany został ustawą z dnia 21.06.2001 r. (Dz.U. Nr 71, poz. 733), która weszła w życie 10 lipca 2001 r.

Zgodnie z treścią z art. 7 ustawy o najmie lokali mieszkalnych małżonkowie wspólnie zajmujący lokal są z mocy prawa najemcami tego lokalu, chociażby umowa najmu została zawarta tylko przez jednego z nich

O przymiocie obojga małżonków jako najemców (współnajemców) nie decydowała treść umowy najmu, lecz wyłącznie wspólne zajmowanie przez nich lokalu mieszkalnego.

W oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy należy wskazać, iż B. C. i J. C. zawarli związek małżeński w dniu 20 lutego 1982 roku. W trakcie trwania małżeństwa jak i wspólnego zamieszkiwania, tj. w dniu 1 lipca 2001 roku B. C. zawarła z pozwanym umowę najmu spornego lokalu. Oznacza to, że powód z mocy samego prawa, niejako automatycznie stał się współnajemcą, z dniem 1 lipca 2001r. Dlatego też w tym wypadku oczywiście bezzasadnym jest odwoływanie się do uregulowania z art. 691 § 1 k.c. Także stosownie do treści art. 691 § 5 k.c., przepisów o wstąpieniu w stosunek najmu nie stosuje się w razie śmierci jednego ze współnajemców.

Uprzywilejowana pozycja małżonka jest konsekwencją posiadanego przez niego wcześniej samoistnego tytułu do lokalu (prawa współnajmu), silniejszego niż pochodny tytuł dzieci. Poza tym, brak możliwości wstąpienia w najem dzieci dopóki żyje drugie z rodziców nie pogarsza ich sytuacji - nadal mogą one dysponować pochodnym tytułem do lokalu, tyle że wywodzonym już tylko z prawa tego z rodziców, które pozostało przy życiu. Nie niweczy to w żaden sposób możliwości wstąpienia przez nie w najem lokalu mieszkalnego, lecz tylko odwleka ją w czasie, zapewniając im w inny sposób dostęp do wynajmowanego mieszkania (zob. szerzej Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12.12. 2017 r., P 13/16, LEX).

Za zasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 5 k.c. Przepis ten

znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy osobie uprawnionej przysługuje określone prawo podmiotowe, lecz w świetle oceny danego stanu faktycznego i przy uwzględnieniu treści konkretnej normy prawnej korzystanie przez nią z tego prawa pozostaje w sprzeczności z zasadami wskazanymi w tym przepisie. Do powyższych zasad ustawodawca zalicza zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa. Przepis ten nie może służyć jako podstawa do zniweczenia powództwa o ustalenie istnienia prawa (art. 189 k.p.c.). Przepis ten służy ocenie wykonywania prawa. Stosowanie art. 5 k.c. nie może prowadzić do uchylenia bądź zmiany obowiązujących przepisów prawa (orz. SN z 3.5.1961 r., 3 CR 286/60, OSP 1962, Nr 3, poz. 77; wyr. SN z 5.5.1964 r., I PR 159/64, OSNCP 1965, Nr 1, poz. 19; z 8.9.1964 r., III PR 82/63, OSNCP 1965, Nr 2, poz. 36; z 22.9.1987 r., III CRN 265/87, OSNCP 1989, Nr 5, poz. 80; z 20.6.2008 r., IV CNP 12/08, L.; z 25.1.2012 r., II PK 105/11, L.). Ocena roszczenia powoda przez pryzmat art. 5 k.c. oznaczałaby bezprawną, negatywną przesłankę z art. 7 ustawy o najmie lokali mieszkalnych.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustalił, że J. C. z dniem 1 lipca 2001 roku stał się współnajemcą (z żoną B. C.) lokalu nr (...) położnego w R. przy ul. (...).

O kosztach procesu orzeczono w oparciu o regulację art. 98 k.p.c.,

i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 18).

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U.z 2020 r. poz. 755) Sąd Okręgowy nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 70 zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu. Opłata sądowa od pozwu w przedmiotowej sprawie wynosiła bowiem 70 zł (1.392 x 5%).

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego (pkt III sentencji) wydano w oparciu o regulację art. 98 k.p.c., przy uwzględnieniu wygranej powoda w postępowaniu apelacyjnym w całości. Na koszty te złożyły się koszty zastępstwa procesowego ustalone zgodnie z § 8 pkt 2 w zw. z § 4 i w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 18). Sąd przyznał je w kwocie 150% opłaty podstawowej, powiększonej o podatek VAT, mając na względzie charakter sprawy i nakład pracy pełnomocnika.

Nadto na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U.z 2020 r. poz. 755) Sąd Okręgowy nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 70 zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od apelacji. Opłata sądowa od apelacji w przedmiotowej sprawie wynosiła bowiem 70 zł (1.392 x 5%).