Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2021 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w G. oraz P. (...). Sp. z o.o. w Ł.

przeciwko (...) S.A. w G.

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2019r., sygn. akt IX GC 291/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w G. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. w G. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

III.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w G. na rzecz powoda P. (...). Sp. z o.o. w Ł. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Ewelina Jokiel SSA Zbigniew Merchel SSA Dorota Majerska – Janowska

I AGa 48/20

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. w G. (dalej powód ad. 1) oraz P. (...). sp. z o.o. (dalej powód ad. 2) wnosili o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda (...) sp. z o.o. kwoty 633.600 zł oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda P. (...). sp. z o.o. kwoty 422.400 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 18.09.2011 r. do dnia zapłaty z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego z nieruchomości powodów zajętej po linie energetyczne za okres od dnia 29.12.2007 r. do dnia 30.12.2010 r. oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany nie uznał swojej odpowiedzialności z tytułu obowiązku zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Pismem procesowym z dnia 9.07.2014 r. powód ad. 2 sprostował żądanie pozwu w zakresie odsetek ustawowych w ten sposób, że zamiast żądania odsetek od kwoty 422.400 zł od dnia 18.09.2011 r. do dnia zapłaty wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda ad. 2 kwoty 422.400 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 290.8880 zł od dnia 30.03.2010 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 131.520 zł od dnia 18.09.2011 r. do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2019r. Sąd Okręgowy w Gdańsku :

- zasądził od pozwanego (...) S.A. w G. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. w G. kwotę 141.678 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia18 września 2011 r. do dnia zapłaty,

- zasądził od pozwanego (...) S.A. w G. na rzecz powoda P. (...). Sp. z o.o. w Ł. kwotę 97.833 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2010 r. do dnia zapłaty,

- oddalił powództwo w pozostałej części oraz

- na mocy art. 108 ¹ k.p.c. postanowił o kosztach postępowania orzec na posiedzeniu niejawnym.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Na terenie nieruchomości gruntowej oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), o pow. 6,0553 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gdyni V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą pod nr KW (...) zostały posadowione urządzenia linii energetycznej 110 kV w postaci linii napowietrznej 110 kV nr (...) oraz linii napowietrznej 110 kV nr (...) wraz z konstrukcjami wsporniczymi, służącymi do przesyłu energii elektrycznej, których właścicielem i użytkownikiem jest pozwany (...) S.A. Powyższa nieruchomość (działka nr (...)) do dnia 31.12.2009 r. stanowiła własność powoda P. (...). sp. z o.o. w G., a od tego dnia własność powoda (...) sp. z o.o. Była ona zabudowana kilkoma obiektami przemysłowo-usługowymi, stanowiącymi pozostałości po gospodarstwie rolnym adaptowanymi na magazyny i biura. W 2011 r. działka nr (...) została podzielona na trzy działki: nr (...). Działka nr (...) pozostała własnością powoda (...) sp. z o.o. Działki nr (...) przeszły na własność Gminy M. G., na podstawie decyzji o zezwoleniu na realizacje inwestycji drogowej ,,Rozbudowa ul. (...) wraz z jej przedłużeniem do ulicy (...) w G.- odcinek I ul. (...) od granicy lasu do zakrętu w rejonie ulicy (...)’’ z dnia 30.09.2010 r., sprostowanej postanowieniem z dnia 17.12.2010 r. prezydenta Miasta G., utrzymanej w mocy decyzją z dnia 27.101.2010 r. Wojewody (...). Z dniem ostateczności powyższej decyzji z dniem 27.12.2010 r., na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 10.04.2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych dwie działki, z wydzielonych z działki nr (...) o numerach 519/21 o pow. 204 m ^{( 2)}, 519/22 o pow. 606 m ^{( 2)} stały się z mocy prawa własnością Gminy M. (...).

Pismem z dnia 30.12.2009 r. powód ad 2 (ówczesny właściciel nieruchomości) wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 290.880 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez (...) S.A. z gruntu stanowiącego własność tego powoda, na którym usytuowane były dwie linie LV 110 i jedna KV za okres od dnia 01.01.2007 r. do dnia 30.12.2009 r. W odpowiedzi na powyższe pismo pozwany pismem z dnia 15.07.2010 r. poinformował powoda ad 2, że ze względu na potrzebę szczegółowego wyliczenia wysokości wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) szczegółowej odpowiedzi udzieli w terminie do dnia 16.07.2010 r. Powiadomił nadto, że linia niskiego napięcia, znajdują się na działce jest instalacją za licznikową abonencką i jest ona własnością właściciela nieruchomości nigdy nie była przekazana na majątek spółki. W załączeniu do kolejnego pisma z dnia 20.08.2010 r. pozwany przesłał powodowi ad. 2 operat szacunkowy określający wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz wartość służebności przesyłu z tytułu przebiegu dwóch linii energetycznych 110 kV oraz 15 kV, przez działkę nr (...) położonej w G. przy ul. (...). Zgodnie z wyciągiem z tego operatu szacunkowego:

-

oszacowana wartość służebności przesyłu z tytułu przebiegu linii 110 KV wynosiła 257.500 zł;

-

wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tytułu przebiegu linii energetycznej 110 KV w okresie od marca 2007 r. do 31.12.2009 r. – 21.887,50 zł;

-

wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tytułu przebiegu linii energetycznej 15 KV w okresie od marca 2007 r. do 31.12.2009 r. – 5.074,50 zł;

-

wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tytułu przebiegu linii energetycznej 110 KV w okresie od stycznia 2010 r. do 30.06.2010 r. – 3.862,50 zł;

-

wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tytułu przebiegu linii energetycznej 15 KV w okresie od stycznia 2010 r. do 30.06.2010 r. – 895,50 zł;

Powodowie w dniu 08.09.2011 r. skierowali do Sądu Rejonowego Gdańsk Północ w Gdańsku wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w sprawie o zapłatę na rzecz wnioskodawcy (...) sp. z o.o. kwoty 500.000 zł oraz na rzecz wnioskodawcy (...) sp. o.o. kwoty 650.000 zł. Do ugody ostatecznie do doszło. W dniu 12.09.2011 r. powodowie wezwali pozwanego w terminie do 17.09.2011r. do zapłaty na rzecz (...) sp. z o.o. kwoty 500.000 zł oraz na rzecz (...) sp. o.o. kwoty 650.000 zł.

(...) sp. o.o. wystąpił na drogę sądową przeciwko pozwanemu o ustanowienie na przedmiotowej nieruchomości służebności przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem w związku z istniejącymi na tej nieruchomości urządzeniami przesyłowymi pozwanego. W dniu 20.12. (...). (...) sp. o.o. zawarł z pozwanym ugodę sądową przed Sądem Rejonowym w Gdyni, sygn. akt VII Ns 1595/11, na podstawie której strony ustanowiły na przedmiotowej nieruchomości nieograniczoną w czasie służebność przesyłu na rzecz pozwanego za jednorazowym wynagrodzeniem.

Rzeczoznawca majątkowy K. S., na zlecenie powodów, opracowała w dniu 01.08.2011 r. operat szacunkowy z określenia wartości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w związku z posadowieniem napowietrznych linii energetycznych na nieruchomości gruntowej położonej w G. przy ul. (...) działka nr (...). Zawarta w niej wycena za bezumowne korzystanie z gruntu za okres 3 lat w związku z posadowieniem napowietrznej linii energetycznej wyniosła 950.400 zł.

Dalej ustalił sąd I instancji, że pas eksploatacyjny (technologiczny) stanowi pas niezbędny do obsługi sieci przesyłowych dystrybucyjnych. Szerokość pasa technicznego dla działki nr (...), stanowiła 15 metrów od skrajnych przewodów linii, licząc w poziomie. Szerokość strefy ochronnej wynosiła 36,4 m (15 m +2,8 m+ 3,6 m+15 m). Powierzchnia strefy ochronnej dla linii nr (...) m powinna wynieść 8019 m ², a dla sieci (...) – 6.962 m ².

Wartość wynagrodzenia należnego powodowi (...) sp. z o.o. za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 01.01.2010 r. do 20.12.2011 r. wynosiło 141.678 zł. Wartość wynagrodzenia należnego powodowi P. (...). sp. z o.o. za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 08.09.2008 r. do 31.12.2009 r. wynosiło 97.833 zł.

Sąd Okręgowy w oparciu o takie ustalenia zważył, co następuje:

Sąd wskazał, że stan faktyczny sprawy w głównej mierze pozostawał bezsporny między stronami, a mianowicie w zakresie tego, że na nieruchomości gruntowej stanowiącej w oznaczonych fragmentach czasu własność poszczególnych powodów, pozwany (przedsiębiorstwo przesyłowe) posadowiło urządzenia przesyłowe (napowietrzne linie przesyłowe) wobec czego Sąd dokonał ustaleń w powyższym zakresie na podstawie art. 229 i 230 k.p.c. Przedmiotem sporu wobec wyraźnego przyznania przez pozwanego nie stanowiło to, że pismem z dnia 8.09.2011 r. powód zawezwał pozwanego do próby ugodowej (jednak do ugody ostatecznie nie doszło) jak również, iż pomiędzy spółką (...) sp. z o.o. a pozwanym doszło do zawarcia ugody w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu. Przy dokonywaniu ustaleń okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy Sąd uzupełniająco posiłkował się przedkładanymi przez strony dokumentami prywatnymi zawartą w korespondencji przedprocesowej. Sąd pomocniczo oparł się na zeznaniach świadków J. W., J. S., E. G. i J. G., którzy potwierdzili okoliczności niesporne między stronami.

W ocenie sądu I instancji kwestią sporną w niniejszej sprawie pozostała przede wszystkim wysokość należnego powodom wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej przez pozwanego. O ile w ocenie Sądu nie budziło wątpliwości, iż powodom co do zasady należało się roszczenie z tego tytułu, to jednak istota sporu sprowadzała się do ustalenia wysokości należności jaka przysługiwała powodom.

W związku z powyższym w zakresie ustalenia wysokości roszczenia Sąd postanowieniem z dnia 28.08.2013 r. dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu energetyki na okoliczność ustalenia obszaru ograniczonego użytkowania działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), tj. ustalenia powierzchni nieruchomości faktycznie zajętej przez linię napowietrzną 110 kV nr (...) oraz linię napowietrzną 110 kV nr (...) wraz z konstrukcjami wsporczymi służącymi do przesyłu energii elektrycznej, jak też powierzchni strefy ochronnej dla tych linii. Następnie postanowieniem z dnia 27.01.2015 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego ds. geodezji na okoliczność ustalenia powierzchni faktycznie zajmowanej przez linię wysokiego napięcia na działce należącej do powodów, oraz w drugim wariancie przy uwzględnieniu passa remontowego rozciągającego się po obu stronach przedmiotowej linii zgodnie z treścią opinii biegłego M. J. (1) znajdującą się w aktach. Kolejno postanowieniem z dnia 5.04.2016 r. Sąd dopuścił z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność określenia wysokości należnego każdemu z powodów od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w związku z posadowieniem na tej nieruchomości napowietrznych linii energetycznych za okres :

- dla powoda ad2 od 8.09.2008 r. do 31.12.2009 r.

- dla powoda ad1 od 1.01.2010 r. do 20.12.2011 r.

przy uwzględnieniu opinii biegłego geodety sporządzonej w niniejszej sprawie w dwóch wariantach. Sąd postanowieniem z dnia 10.07.2017 r. Sąd dopuścił dowód z opinii kolejnego biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność określenia wysokości należnego każdemu z powodów od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w związku z posadowieniem na tej nieruchomości napowietrznych linii energetycznych za okres :

- dla powoda ad 2 od 8.09.2008 r. do 31.12.2009 r.

- dla powoda ad 1 od 1.01.2010 r. do 20.12.2011 r.

przy uwzględnieniu opinii biegłego geodety sporządzonej w niniejszej sprawie według wariantu drugiego tej opinii

Ocenił sąd, że przedmiotowe opinie zostały sporządzone przez specjalistów posiadających odpowiednią wiedzę i doświadczenie zawodowe niezbędne dla oceny przedstawionego zagadnienia. W przekonaniu Sądu sporządzone przez poszczególnych biegłych opinie były kompletne, sporządzone zgodnie z wymaganiami formalnymi i w zakresie określonym postanowieniem Sądu, z wyjątkiem opinii biegłej S. W. z zakresu wyceny nieruchomości, o czym szerzej w pozostałej części rozważań.

Zdaniem sądu I instancji powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

W jego ocenie niewątpliwie pozwany korzystał z cudzej nieruchomości gruntowej w zakresie jaki odpowiadał treści służebności przesyłu - w oznaczonym zakresie zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych (utrzymywania urządzeń przesyłowych na nieruchomości obciążonej i eksploatowania ich na tej nieruchomości, a także prawo dostępu do tych urządzeń w celu konserwacji i napraw). Zgodnie z art. 352 k.c., kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności, a do posiadania służebności przepisy o posiadaniu rzeczy stosuje się tylko odpowiednio. W świetle powyższego Sąd uznał, że bezsprzecznie pozwany był posiadaczem służebności przesyłu na nieruchomości obciążonej należącej do poszczególnych powodów w danych okresach. Wskazał, że istotnym było, że w dniu 20.12.2011r. (co było bezsporne między stronami) powód ad. 2 zawarł z pozwanym ugodę sądową, na mocy której ustanowiono na rzeczonej nieruchomości służebność przesyłu pozwanego za jednorazowym wynagrodzeniem. Od tej zatem daty strona pozwana legitymowała się podstawą umowną do użytkowania niniejszej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu. W konsekwencji zatem słusznie powód (...) sp. z o.o. domagał się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 1.01.2010 r. do 20.12.2011 r. , powód P. (...). sp. z o.o. od dnia 08.09.2008 r. do 31.12.2009 r.

W kontekście przesłanek z art. 224 k.c. w zw. z art. 225 k.c. Sąd również zważył, że pozwany był posiadaczem służebności w złej wierze. Do ustalenia służebności przesyłu pozwany zdawał sobie sprawę z tego, że nie posiada tytułu prawnego do nieruchomości z której faktycznie korzystał. Dalej Sąd doszedł do konstatacji, że powodom jako właścicielom spornych działek na których posadowiono urządzenia przesyłowe (należące do pozwanego i które on eksploatował) przysługuje tak zwane roszczenie uzupełniające, tj. o bezumowne korzystanie z nieruchomości na gruncie art. 224 k.c. w zw. z art. 225 k.c. odpowiednio do okresu w jakim byli oni właścicielami spornych działek. W związku z tym, że określenie tej kwestii (wysokości należności objętej pozwem) bezsprzecznie wymagało wiadomości specjalnych Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych następujących specjalności energetyki, geodezji, wyceny nieruchomości. Wobec stosownych wniosków pozwanego co do powołania biegłych z zakresu energetyki, geodezji i wyceny nieruchomości oraz oświadczenia co do kolejności dopuszczenia dowodu z opinii w.w. biegłych sądowych, Sąd w pierwszej kolejności powołał biegłego z zakresu energetyki na okoliczność ustalenia powierzchni nieruchomości zajętej przez linie napowietrzną 110 kV nr (...), nr (...) wraz z konstrukcjami wsporczymi służącymi do przesyłu energii elektrycznej i powierzchni strefy ochronnej dla tych linii. Biegły stwierdził w niej mając na względzie przywołane na wstępie opinii akty prawne oraz pisma odnoszące się do planu zagospodarowania nieruchomości, iż szerokość strefy ochronnej winna wynosić 15 metrów od skrajnych przewodów linii licząc w poziomie Powodowie w zasadzie nie kwestionowali przyjętej przez biegłego szerokości pasa technicznego (strefy ochronnej), a w konsekwencji również powierzchni strefy ochronnej – 17.654 m ². Pozwany również podniósł zarzuty do przedmiotowej opinii, które dotyczyły zasadniczo szerokości strefy ochronnej. Opiniujący wyjaśnił jednak w sposób przekonywujący dla Sądu na rozprawie w dniu 23. 09.2014 r., że określona przez niego wielkość jest prawidłowa. Chociaż przyznał, on że z nadzorem ta strefa może być mniejsza to jednak nie sposób uznać aby prace takie zawsze były wykonywane pod nadzorem. Mimo tego, że norma przytoczona przez biegłego określała powierzchnie ograniczonego użytkowania na 3 metry, to jednak w realiach przedmiotowej sprawy bardziej zasadna pozostawała instrukcja o realizacji pracy w rejonie takich sieci biorąc pod uwagę występujący poziom napięcia. Biegły zdołał wytłumaczyć skąd wywiódł wielkości szerokości strefy ochronnej szerokości słupów (2,8 m, 3,6 m) oraz długość linii energetycznych. Przy czym sygnalizował on że ta druga wartość została określona szacunkowo, zaś precyzyjne jej oznaczenie należy do kompetencji geodety. W ocenie Sądu mając na względzie materiał dowodowy zebrany w sprawie (a przede wszystkim opinie główną biegłego z zakresu energetyki i jego dalsze ustne wyjaśnienia do tej opinii), szerokość pasa technicznego w realiach przedmiotowej sprawy wyniosła 15 m. Po złożeniu przez biegłego z zakresu energetyki ustnych wyjaśnień do opinii, pozwany podtrzymał wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego geodety celem ustalenia powierzchni faktycznie zajmowanej przez linie wysokiego napięcia usytuowanej na spornych działkach w dwóch wariantach : szerokości strefy ochronnej 3 m (jak to podnosił pozwany) i 15 m (co podawał biegły), wobec czego Sąd dopuścił powyższy dowód na wskazane tezy dowodowe. Biegły sądowy z zakresu geodezji i kartografii uznał, że szerokość pasa przy przyjęciu wariantu pierwszego wynosiła 6,4 m, a wariantu drugiego-36,4 m. Podniesione przez pozwanego zastrzeżenia do opinii koncentrowały się przede wszystkim na kwestionowaniu wcześniejszej opinii - biegłego z zakresu energetyki. Z uwagi zaś na stanowisko pozwanego wyrażone w piśmie procesowym 30.09.2014r., z którego nie wynika aby żądał on przeprowadzenia dowodu z opinii uzupełniającej lub opinii kolejnego biegłego tej samej specjalności, powyższe zarzuty na tym etapie sporu były bezprzedmiotowe, bowiem w zasadzie powtarzają wcześniejszą argumentacje i odnoszą się do kwestii które nie są objęte zakresem specjalności biegłego geodety. W konsekwencji wobec zebrania w toku prowadzonego postępowania dowodowego wystarczających danych i informacji, Sąd postanowieniem z dnia 5.04.2016 r. dopuścił dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność określenia wysokości należnego każdemu z powodów od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w związku z posadowieniem na tej nieruchomości napowietrznych linii energetycznych za okres :

- dla powoda ad.2 od 8.09.2008 r. do 31.12.2009r.,

- dla powoda ad.1 od 1.01.2010 r. do 20.12.2011r.,

przy uwzględnieniu opinii biegłego geodety sporządzonej w niniejszej sprawie w dwóch wariantach. Opinia główna w tym przedmiocie z dnia 8.08.2016r. określała wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości (w odniesieniu do dwóch wersji przyjętych w opinii biegłego geodety) oraz co do każdego z powodów w następujący sposób, a mianowicie:

-

wariant I (popierany przez pozwanego) - powód P. (...). sp. z o.o. - 54.756 zł, a powód (...) sp. z o.o.-82.062 zł;

-

wariant II (przyjęty przez biegłego z zakresu energetyki) - powód P. (...). sp. z o.o. – 100.271 zł, a powód (...) sp. z o.o.-150.302 zł.

Wobec kwestionowania opinii przez obie strony Sąd na zasadzie art. 286 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym na dzień wydania w.w. postanowienia tj. 10.07.2017r.) dopuścił dowód z opinii kolejnego biegłego z tego samego zakresu – tj. rzeczoznawcy majątkowego. Jednakże dalsze wnioski dowodowe powodów o dopuszczenie opinii z kolejnego biegłego na zasadzie art. 286 k.p.c. Sąd oddalił wskazując, że potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony. W ocenie Sądu przedmiotowa opinia była jasna, niewadliwa, logiczna, przy tym składane przez pozwanego zarzuty do niej nie zdołały podważyć jej treści, biegły nadal konsekwentnie popierał wnioski zawarte w pierwotnej opinii jak i przyjętą tam wycenę. Również w samej opinii jak i wnioskach końcowych Sąd nie dopatrzył się jakichkolwiek sprzeczności czy niejasności, a wnoszone przez powodów zastrzeżenia stanowiły zasadzie polemikę z jej treścią. Sąd przyjął zatem, iż wycena wartości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości opracowana przez w.w. biegłego odpowiadała prawdzie, wskutek czego w oparciu o podane tam dane poczynił ustalenia faktyczne w sprawie. Sąd uznał, że wartość wynagrodzenia należnego powodowi (...) sp. z o.o. za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 1.01.2010r. do 20.12.2011r. wynosiło 141.678 zł, a wartość wynagrodzenia należnego powodowi P. (...). sp. z o.o. za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 8.09.2008 r. do 31.12.2009r. wynosiło 97.833 zł. Reasumując Sąd doszedł do konstatacji iż roszczenie stanowiące przedmiot pozwu zostało udowodnione co do swojej wysokości do kwoty 141.678 zł ( w odniesieniu do powoda (...) Sp. z o.o.) oraz co do kwoty 97.833 zł ( w odniesieniu do powoda P. (...). Sp. z o.o.)

Wobec powyższego, uznając powództwo za zasadne w części, w pkt I i II wyroku na mocy 224 k.c. w zw. z art. 225 k.c. zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 141.678 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 września 2011 r. do dnia zapłaty oraz od pozwanego na rzecz powoda P. (...). Sp. z o.o. w Ł. oraz kwotę 97.833 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2010 r. do dnia zapłaty, natomiast w punkcie III sentencji wyroku oddalono powództwo w pozostałym zakresie. W przedmiocie zasądzonych odsetek Sąd kierował się brzmieniem art. 481 § 1 i 2 zd. pierwsze in principio k.c. w zw. z art. 455 k.c.

Odnosząc się do roszczenia odsetkowego, Sąd orzekł je zgodnie z żądaniem pozwu i dalszego pisma procesowego z dnia 9.07.2014r. Powód, któremu prawo własności spornej nieruchomości przysługiwało wcześniej tj. P. (...). sp. z o.o. wezwał pozwanego pismem z dnia 30.12.2009r. do zapłaty kwoty 290.880 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z gruntu w terminie 21 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę sadową. Pismo zostało nadane do pozwanego w dniu 8.03.2010r. zatem, termin płatności upływał w dniu 29.03.20110r., a od dnia następnego należały się temu powodowi odsetki ustawowe. Następnie Powodowie pismem z dnia 12.09.2011r. wezwali pozwanego w terminie do 17.09.2011r. do zapłaty na rzecz (...) sp. z o.o. kwoty 500.000 zł oraz na rzecz (...) sp. o.o. kwoty 650.000 zł. Pozwany pozostawał zatem w opóźnieniu w zapłacie kwoty jakiej domagał się powód ad. 1 od dnia 18.09.2011r.

Sąd w punkcie IV sentencji wyroku, na mocy art. 108 ¹ k.p.c. postanowił orzec kosztach postępowania na posiedzeniu niejawnym.

Ostatecznie skutecznie apelację od tego orzeczenia wywiodła strona pozwana. Zaskarżała wyrok w części , tj co do punktu I- powyżej kwoty 48.388 zł i do punktu II powyżej kwoty 33. 413 zł. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucała:

-

naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodu z opinii biegłego M. J. (2) oraz sprzecznie z zasadami doświadczenia życiowego, tj. poprzez przyjęcie, że przedmiotowa opinia pozostaje rzetelna i zgodna z aktualnymi zasadami wiedzy, podczas gdy jest tych przymiotów pozbawiona, co doprowadziło do ustalenia przez Sąd pierwszej instancji niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy szerokości pasa bezumownego korzystania przez pozwaną z nieruchomości powodów, co w efekcie doprowadziło do zasądzenia na rzecz powodów niewspółmiernie wysokiego wynagrodzenia.

Wskazując na powyższe zarzuty wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku w części poprzez:

-

oddalenie powództwa co do punktu I - powyżej kwoty 48.388 zł,

-

oddalenie powództwa co do punktu II - powyżej kwoty 33.413 zł,

-

zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pozwana wnosi ponadto o przeprowadzenie dowodu z dokumentów w postaci:

1.  fragmentu opinii sporządzonej przez biegłego M. H. w postępowaniu, które toczyło się przed Sądem Rejonowym w Starogardzie Gdańskim, sygn. akt I C 1309/14 na okoliczność wykazania sprzeczności treści opinii sporządzonej w przedmiotowym postępowaniu przez M. J. (2) z aktualnymi zasadami wiedzy.

2.  Polskiej Normy PN- (...)-1 na okoliczność sposobu prawidłowego określenia szerokości pasa bezumownego korzystania przez pozwaną z nieruchomości powodów.

wskazując, że potrzeba powołania nowych dowodów powstała po zapoznaniu się z treścią uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2019 r.

Strona powodowa wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów na swoją rzecz za postępowanie apelacyjne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja pozwanej nie była zasadna.

Sąd II Instancji w całości podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd Okręgowy oraz odstąpił od dalszego ich powielania.

Uznając, że przeprowadzenie rozprawy w niniejszej sprawie nie jest konieczne, w oparciu o ujawniony materiał dokumentarny oraz przy braku sprzeciwu stron - wyrok w niniejszej sprawie wydany został na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 148 ¹§ 1 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do wniosków dowodowych strony pozwanej, złożonych wraz z apelacją strony. Należało wskazać, że fragment opinii sporządzonej przez biegłego M. H. w postępowaniu, które toczyło się przed Sądem Rejonowym w Starogardzie Gdańskim, sygn. akt I C 1309/14 nie mógł stanowić dowodu w niniejszym postępowaniu. Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że art. 278 ¹ k.p.c. dopuszcza możliwość wprowadzenia do procesu opinii sporządzonej na potrzeby innego postępowania przewidzianego przez ustawę, jednakże przepis ten nie dotyczy dopuszczenia opinii fragmentarycznej. W niniejszym postępowaniu, strona pozwana wniosła o przeprowadzenie jedynie elementów opinii, niewątpliwe korzystnych dla strony powołującej się na jej treść oraz opatrzonych dodatkowymi komentarzami strony (k. 1062-1067). Nie było zatem wiadomym, jakie tezy przedstawionej opinii nie zostały ujawnione w niniejszym postępowaniu oraz jaki wpływ mogłyby mieć na treść orzeczenia. Należało mieć także na uwadze, że opinia ta sporządzona została na potrzeby postępowania sprzed ok. 7 lat, co istotnie podważało jej aktualność dla niniejszego postępowania.

Poza tym nie może być skutecznym środkiem do podważenia wydanej opinii złożenie opinii biegłego M. H. w postępowaniu, które toczyło się przed Sądem Rejonowym w Starogardzie Gdańskim, sygn. akt I C 1309/14, a więc wydanej na potrzeby rozstrzygnięcia w innej sprawie co naruszałoby to zasadę bezpośredniości, wynikającą z art. 235 § 1 k.p.c., a po wtóre opinia wydana została w zupełnie innych okolicznościach faktycznych.

Odnosząc się do przedstawionej normy PN- (...)-1 (k. 1060) należało wskazać, że jest ona elementem wiedzy specjalistycznej, jakiej wymagać można od biegłego sądowego i nie było rolą Sądu bądź pełnomocnika strony, samoistne ustalanie czy mogłaby ona znaleźć zastosowanie w sprawie. Przedstawianie przez stronę własnej oceny zagadnień technicznych dotyczących przedmiotu opinii przeprowadzonych w postępowaniu, nie może stanowić substytutu dowodu z opinii biegłego sądowego.

Powyższe dowody nie mogły przez to skutecznie podważać bądź potwierdzać materiału dowodowego (głównie opinii biegłych) przeprowadzonego w niniejszej sprawie, ani dowodzić nowych faktów istotnych dla przedmiotu weryfikowanego rozstrzygnięcia.

Z tych przyczyn, powyższe wnioski dowodowe strony pozwanej pominięto na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Ponadto, oba powyższe wnioski dowodowe należało uznać za spóźnione. Zgodnie z art. 381 k.p.c. Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Pozwany w treści apelacji wskazał, że potrzeba powołania powyższych dowodów pojawiła się po zapoznaniu się z treścią uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Jednocześnie strona ta nie podała jakichkolwiek powodów dla takiego twierdzenia. Przedłożony fragment opinii był dostępny stronie co najmniej od 6 lat, zaś Polska Norma PN- (...)-1 dostępna jest powszechnie od 2013 r. Spór w niniejszej sprawie, od samego początku dotyczył zaś obowiązujących standardów technicznych napowietrznych linii elektroenergetycznych.

Dokonując dalszej analizy apelacji pozwanego, w pierwszej kolejności wskazania wymagało, że chybionym był zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który wyraża zasadę, iż sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Aby można mówić o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. należy wykazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjęta przez Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i o ich odmiennej ocenie niż ocena dokonana przez Sąd. Sąd Najwyższy wielokrotnie też wskazywał, że postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego przyjętego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów. Skarżący może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że Sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000/7-8 poz. 139; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000/10 poz. 189). Jeżeli zatem z materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne.

W treści apelacji pozwany podniósł, że zakres bezumownego korzystania z nieruchomości nie powinien obejmować powierzchni strefy ochronnej dla linii 110 kV albowiem wynagrodzenie z tego tytułu odpowiadało wynagrodzeniu wypłaconemu powodom w oparciu o ustanowioną służebność przesyłu z 20 grudnia 2011 r. Zarzut ten uznać należało za bezzasadny.

W judykaturze dominuje ugruntowany już pogląd, że bezumowne korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego odpowiada swym zakresem przedmiotowym służebności przesyłu, zaś sama służebność przesyłu obejmuje także odpowiednią strefę ochroną – czyli określoną powierzchnię stosunkowo ograniczającą prawo własności (podobnie: Wyrok SN z 14.11.2013 r., II CSK 69/13, OSNC 2014, nr 9, poz. 91, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 23.04.2018 r., I ACa 485/16, LEX nr 2519220).

Zgodnie zaś z wyciągiem z operatu szacunkowego przeprowadzonego w niniejszym postępowaniu przez biegłą S. W., ustalone w sprawie wynagrodzenie za bezumowne korzystanie ze spornej nieruchomości obejmowało okres przeszły tj. od 9 września 2008 r. do 31 grudnia 2009 r. dla powoda (...) sp. z o.o. w G. oraz od 1 stycznia 2010 r. do 20 grudnia 2011 r. dla powoda P. (...). Sp. z o.o. w Ł. (k. 579). Przedmiotowa ugoda sądowa ustanawiająca służebność przesyłu na rzecz pozwanego została zaś zawarta przed Sądem Rejonowym w Gdyni, sygn. akt VII Ns 1595/11 w dniu 20 grudnia 2011 r. Podobny zakres czasowy był także brany pod uwagę, w opinii biegłego K. L. (k. 745). Oznacza to, że wynagrodzenie za bezumowne korzystnie z przedmiotowej nieruchomości ustalone zostało w zakresie czasowym odrębnym od tego ustalonego na mocy ugody. Wynagrodzenie z tytułu służebności przesyłu nie pokrywało się zatem z wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z nieruchomości, ustalonym w postępowaniu przed Sądem I instancji.

Następnie pozwany kwestionował szerokość przyjętego pasa ochronnego o szerokości 15m, wskazując, że właściwą miałaby być szerokość 12,4m. Z poglądem takim nie sposób się było zgodzić.

Szerokość powyższego pasa ochronnego na poziomie 15m została określona w treści opinii biegłego M. J. (2) (k. 300), a nadto w opinii biegłego M. J. (3) (k. 444). Ponadto, także w judykaturze wskazuje się, że szerokość strefy ochronnej w sprawach tego rodzaju, przyjmuje się na poziomie 15 m dla linii wysokiego napięcia powyżej 30 kV, lecz nieprzekraczającej 110 kV. Nadto, wartości te wynikają z obowiązujących rozporządzeń tj. § 77 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003, nr 169, poz. 1650 ze zm.) oraz § 55 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. z 2003 r., nr 47, poz. 401 ze zm.) (vide: wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 30 listopada 2017 r. sygn. akt XIV C 149/14, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białystoku z dnia 23 kwietnia 2018 r. sygn. I ACa 485/16).

Elementem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie jest wynagrodzenie za korzystanie z gruntu niezbędnego do uzyskania dostępu do urządzeń przesyłowych. Np. w razie konieczności wjazdu na teren nieruchomości specjalistycznego sprzętu prawo przejazdu musi obejmować szerszy pas gruntu oraz fragment terenu, umożliwiający wykonywanie manewrów tym sprzętem. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że zakres bezumownego korzystania z nieruchomości należy rozumieć, jako dostęp do pasa gruntu wzdłuż osi urządzenia, niezbędny do prawidłowej eksploatacji urządzenia przesyłowego w okresie bezumownego korzystania z nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe. Kwestia ta była wyjaśniana przez Sąd I instancji w drodze opinii biegłego. Podważając powyższe ustalenia, pozwany faktycznie przedstawił jedynie własny pogląd co do wartości przyjętych w treści obu opinii, wskazując, że w jego ocenie istnieją inne podstawy dla ustalenia standardów technicznych w powyższym zakresie.

Należało przy tym wskazać, że dowód z opinii biegłego jest dowodem o tyle specyficznym, że jego zasadniczym celem jest dostarczenie sądowi, tzw. wiadomości specjalnych (art. 278 k.p.c.) a więc informacji naukowych lub dotyczących wiedzy technicznej (branżowej), przekraczających swym zakresem zasób wiedzy powszechnej. Dowód z opinii biegłego ma więc dostarczyć sądowi wiedzy niezbędnej dla właściwej oceny materiału procesowego przedstawionego przez strony (w tym zwłaszcza innych dowodów) z perspektywy odpowiedniej dziedziny nauki lub techniki. Dowód ten podlega ocenia na podstawie art. 233 § 1 k.p.c., przy czym z uwagi na swoistość tego środka dowodowego, w orzecznictwie wypracowano szczególne kryteria jego oceny. Wskazuje się jednolicie, że opinia nie może podlegać ocenie Sądu w warstwie dotyczącej przedstawionych poglądów naukowych lub dotyczących wiedzy specjalistycznej (technicznej, branżowej itp.) nawet jeśli członkowie składu orzekającego taką wiedzę posiadają. Ocenie podlega wyłącznie zgodność z materiałem procesowym przyjętych założeń faktycznych, podstawy metodologiczne, transparentność, kompletność i spójność wywodu i wreszcie zgodność wniosków opinii z zasadami logiki, wiedzy powszechnej i doświadczenia życiowego. Sfera dotycząca wiadomości specjalnych w rozumieniu normy art. 278 k.p.c. oceniana jest w sposób uwzględniający specyfikę (opisaną wyżej szczególną rolę w procesie dowodzenia) dowodu z opinii biegłego (vide: wyrok SA w Szczecinie z 22.10.2020 r., I ACa 271/18, LEX nr 3120501).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należało podkreślić, że przedstawienie przez stronę procesu własnej opinii, w kwestiach wymagających posiadania specjalistycznej wiedzy, nie mogło odnieść zamierzonego skutku procesowego, z uwagi na brak możliwości obiektywnej weryfikacji stanowiska strony oraz posiadanie oczywistego interesu w uzyskaniu przychylnego rozstrzygnięcia postępowania sądowego. Zacytowany przy tym w apelacji pozywanego fragment dotyczący 3 m pasa powierzchni gruntu (k. 1058) dotyczył jedynie jednego z dwóch wariantów strefy ograniczonego użytkowania, przy czym to przyjęta szerokość 15 m została podtrzymana w treści opinii oraz w przywołanych powyżej judykatach.

Bez znaczenia dla wyniku postępowania pozostawały przy tym zarzuty dotyczące osób biegłych w niniejszymi postępowaniu. Subiektywne przekonanie strony, że określony biegły nie wywiązuje się należycie ze swej funkcji, z uwagi na wydawanie przez biegłego nieprzychylnych dla strony opinii w innych sprawach – nie mogło samoistnie dyskwalifikować opinii w toku odrębnego procesu. Odnosząc się zaś do zastrzeżeń do opinii biegłego sądowego, wzięto pod uwagę, że pozwany faktycznie odstąpił od podniesienia konkretnych zarzutów do opinii. Pozwany przywołał wyłącznie swoje stanowisko zaprezentowane w zarzutach podniesionych w toku postępowania przed Sądem I instancji, które to Sąd Okręgowy rzeczowo i koherentnie rozważył w treści uzasadnienia orzeczenia. Ocenę tą Sąd I instancji podzielił w całości, bez potrzeby dalszego jej powielania.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c. w punkcie I sentencji orzeczono o oddaleniu apelacji pozwanego.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie II i III sentencji na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania. Uznano w sprawie, że to powodowie w całości wygrali niniejsze postępowanie, stąd pozwany winien zwrócić na rzecz każdego z nich koszty postępowania apelacyjnego, stosownie do wartości przedmiotu zaskarżenia dla roszczeń każdego z nich. Współuczestnikom formalnym (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.), reprezentowanym przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, należy się bowiem zwrot kosztów procesu obejmujących jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika.

Wysokość zwrotu kosztów dla powoda (...) sp. z o.o. w G. w kwocie 4.050 zł ustalono na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j.).

Wysokość zwrotu kosztów dla powoda P. (...). Sp. z o.o. w Ł. w kwocie 4.050 zł ustalono na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (T.j. Dz.U. z 2018. Poz. 265).

SSA Ewelina Jokiel SSA Zbigniew Merchel SSA Dorota Majerska – Janowska