Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. Ż. i J. Ż.

przeciwko Bankowi (...) S. A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Woli w Warszawie

z dnia 10 grudnia 2020 r., sygn. akt I C 3640/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Banku (...) S. A. z siedzibą w W. na rzecz
A. Ż. i J. Ż. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 303/21

UZASADNIENIE

Powodowie J. Ż. i A. Ż. wnieśli o zasądzenie od Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na swoją rzecz łącznie kwoty 72.854,42 złotych, w tym: - 72.561,34 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 71.908 złotych od dnia 28 lutego 2019 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 653,34 złotych od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty tytułem zwrotu wszystkich świadczeń otrzymanych od powodów przez pozwanego w okresie od dni 10 listopada 2008 roku do dnia 10 września 2012 roku na podstawie umowy kredytu z dnia 22 listopada 2007 roku; - 293,08 złotych tytułem nienależnie pobranej składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 28 lutego 2019 roku do dnia zapłaty. Powodowie domagali się również zasądzenia od pozwanego na ich rzecz łącznie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 10.800 złotych oraz opłat skarbowych od pełnomocnictwa w kwocie 34 złotych, a także kosztów wywołanych próbą ugodową przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Woli w Warszawie w łącznej kwocie 574 złotych (300 złotych tytułem opłaty sądowej od wniosku, 34 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictw i 240 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego).

W odpowiedzi na pozew Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2020 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie: 1) zasądził od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz J. Ż. i A. Ż. kwotę 72.854,42 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot: - 71.908 złotych od dnia 28 lutego 2019 roku do dnia zapłaty; - 653,34 złotych od dnia 3 marca 2020 roku do dnia zapłaty; - 293,08 złotych od dnia 28 lutego 2019 roku do dnia zapłaty; 2) zasądził od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz J. Ż. i A. Ż. kwotę 7.008 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.640 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł pozwany, zaskarżając wyrok w całości wniósł o jego zmianę i oddalenie powództwa, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje.

Orzeczeniu zarzucił naruszenie: art. 233§ k.p.c., art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe, art. 358 ¹ § 2 k.c., art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe i w zw. z art. 353 ¹ k.c., art. 56 k.c. i art. 354 k.c., art. 58 § 1 do 3 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 2 i art. 32 Konstytucji RP, art. 358 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c., art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ², art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., art. 455 k.c.

Biorąc pod uwagę, że Sąd II instancji nie zmienił ani nie uzupełnił ustaleń faktycznych Sądu I instancji, jak również nie przeprowadził postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w zw. z art. 327 ¹§ 2 k.p.c. w brzmieniu obowiązujących od dnia 7 listopada 2019 r., zważył, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez stronę bierną procesu podlegała oddaleniu wobec niezasadności argumentacji w niej zawartej.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia poczynione przez Sąd I instancji w całości oraz rozważania, uznając je za własne, z wyjątkiem oceny i rozważań co do nie dookreślenia kwoty kredytu w umowie.

Wbrew twierdzeniom apelacji za bezpodstawny należało uznać zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., albowiem zdaniem sądu II instancji ocena materiału dowodowego została przez Sąd Rejonowy przeprowadzona w sposób wnikliwy, niewątpliwie bez przekroczenia granic zakreślonych treścią powyżej powołanej normy prawnej, a w związku z tym, wbrew twierdzeniom skarżącej nie doszło do naruszenia tego przepisu. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. reguluje jedynie kwestię oceny wiarygodności i mocy dowodowej przeprowadzonych w sprawie dowodów, czy wyprowadzonych z materiału dowodowego wniosków. Postawienie tego zarzutu wymaga wykazania przez skarżącego naruszenia przez sąd konkretnych zasad lub przepisów przy ocenie określonych dowodów (por. z wyrokami Sądu Najwyższego: z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, LEX nr 172176; z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, LEX nr 174185).Takiego charakteru nie mają twierdzenia apelacji dotyczące tego zarzutu.

Sąd I instancji przy wywiedzionych żądaniach głównych z nieważności postępowania oraz ewentualnym z abuzywności, orzekł zgodnie z żądaniem głównym stwierdzając przesłankowo nieważność umowy kredytu stojącej u podstaw procedowania. Zatem argumentacja apelacji w jej części, odnośnie przesłanek abuzywności negowanych postanowień umownych i konsekwencji wynikających z zastosowania niedozwolonych postanowień umownych pozostała poza oceną sądu odwoławczego, gdyż podstawą rozstrzygnięcia było roszczenie główne w aspekcie nieważnej umowy kredytu.

Zarzuty pierwszy i drugi wniesionego środka zaskarżenia należało ocenić jako trafne odnośnie kwoty i waluty kredytu w jakim został udzielony, bowiem w ocenie sądu odwoławczego z paragrafu 2 umowy wynika wprost, że kredyt został udzielony w kwocie 92.776,97 CHF. Przy czym o czym w poniższej części uzasadnienia, zastosowanie poprzez zasadę waloryzacji sposobu obliczania rat trudno jest na gruncie art. 69 ust. 1 Prawa bankowego uznać za zgodne z powołaną normą prawną, oznaczenie kredytu podlegającego spłaceniu w aspekcie określenia głównego zobowiązania kredytobiorcy. Natomiast dopiero jego uruchomienie i spłata następowały w PLN zgodnie z paragrafami 10 umowy i 18 Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania. Pomimo zasadności powołanych zarzutów wniesionego środka zaskarżenia, pozostała ocena oraz rozważania Sądu I instancji jako trafne, prowadziły do prawidłowej oceny umowy kredytu jako nieważnej.

Definicję Tabeli kursów zawierał paragraf 1 pkt 26 Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania. Zawarto w niej odniesienie do Tabeli kursów walut pozwanego Banku obowiązującej w momencie wykonania operacji. Powieleniem zasady zastosowania Tabeli kursów z momentu dokonania czynności był zapis Załącznika nr. 1 do umowy stanowiącego, iż bank dokonuje przeliczenia wierzytelności na PLN po kursie sprzedaży dewiz według Tabeli kursów banku na dzień dokonania czynności. Z kolei paragraf 18 ust 1 Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania odnosił się do Tabeli kursów z dnia uruchomienia kredytu.

Wbrew argumentacji apelującego, za sprzeczne z istotą stosunków umownych, a tym samym niepodlegające prawnej ochronie, należy uznać zapisy umowy, w której strona ekonomicznie silniejsza tj. pozwany, był w istocie upoważniony do jednostronnego określenia kursu waluty określonej jako właściwa dla oznaczenia wypłaconego kredytu a następnie kwot rat obciążających powodów. Zamieszczenie w umowie i powiązanych z nią dokumentach klauzuli waloryzacyjnej w oparciu o tworzony przez pozwanego kurs, nie może zostać uznane za działanie pozostające w granicach swobody umów z art. 353 ¹ k.c. Winno bowiem zostać ocenione jako rażące jej przekroczenie. Główne zobowiązanie strony zobowiązanej do spłacenia kredytu, obliczane poprzez zastosowanie klauzuli waloryzacji w powiązaniu z CHF, nie może zostać określone przez li tylko jedną stronę umowy, jednostronnym oświadczeniem, wykraczającym poza ustalenia obu stron umowy. Umowa jak przedmiotowa, zawierająca tego rodzaju klauzule, zasadnie została uznana za nieważną z powodu jej sprzeczności z prawem ze skutkiem ex tunc, czyli już od daty jej zawarcia.

Niewątpliwie występująca w powołanym zakresie rozbieżność interesów obu stron umowy stanowi o niedopuszczalności jednostronnego oznaczenia spłacanych rat kredytowo–odsetkowych i konieczność uznania, że zastosowanie takiego prawa danego pozwanemu przez pozwanego, narusza istotę zobowiązania podpisanego przez strony w dniu 22 listopada 2007 r. Nie zasługuje zatem na ochronę, a to ze względu na przekroczenie granicy dopuszczalnej swobody umów. Na gruncie normatywnym, wyznaczonym art. 69 ust. 1 w zw. z ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego, przekroczenie tej granicy w powołanym zakresie, nie może zostać uznane za zgodne z tym przepisem w aspekcie określenia przedmiotowo istotnych warunków umowy kredytowej. Podnieść przy tym należało, że przy ocenie samej ważności takiej umowy, wbrew argumentacji skarżącego, nie mogło mieć istotnego znaczenia, że przy tworzeniu kursów z Tabeli kursów pozwany uwzględniał uwarunkowania rynkowe oraz parametry obowiązujące na rynku walutowym. Istotne bowiem było to, że pozwany własnymi decyzjami i działaniami tworzył kurs stanowiący podstawę waloryzacji przy spłacie kredytu z pominięciem drugiej strony umowy, a zatem swym władczym działaniem. Umowa została zawarta między kredytobiorcami i kredytodawcą, ale tylko kredytodawca kreował kurs od którego zależne były obciążenia powodów przy spłacie kredytu.

Dowód z przesłuchania stron jest osobowym dowodem w sprawie. Sąd Rejonowy dokonał swobodnej oceny dowodu z przesłuchania powodów, której wbrew zarzutowi apelującego, nie sposób zakwestionować. Brak jest podstawy ku temu. Nie ulegało w sprawie wątpliwości, że powodowie nie mieli zdolności kredytowej aby uzyskać kredyt w rodzimej walucie w której otrzymywali zarobki, z materiału dowodowego sprawy wynika także, że warunki przedmiotowego kredytu były dla powodów korzystne, skoro tytułem wkładu własnego musieli wpłacić li tylko 5.000 zł. Powodowie zeznali, że przedstawiono im ten kredyt jako korzystny, co w świetle powołanych okoliczności jest oczywiste. Ponadto w roku udzielania przedmiotowego kredytu kurs CHF był w miarę stabilny, zatem symulacja banku co do wzrostu raty kredytu o 20% nie była niemożliwa. W tym stanie rzeczy, nie znaleziono podstaw w sprawie dla negowania oceny materiału dowodowego sprawy poczynionej przez Sąd I instancji.

Podniesiony w apelacji sposób wykonywania przedmiotowej umowy kredytu, nie mógł przesądzać o ważności i skuteczności zawartych w niej zapisów. Ocenie pod tym kątem podlegały wyłącznie postanowienia umowy i załączonych do niej dokumentów, zawarte w niej konstrukcje, w tym zwłaszcza dotyczące sposobu wykonywania przez bank uprawnień dotyczących określania tabeli kursowej, przy pomocy której ustalana być mogła, nawet jeśli nie była, dowolna w zasadzie wysokość kursu CHF do złotego. To bowiem w treści umowy, nie zaś przy jej wykonaniu, bank obowiązany był ustalić zasady określania kursu przeliczenia kredytu na CHF, czyli kursu kupna, sprzedaży, czego nie uczynił..

W ocenie Sądu II instancji, wbrew argumentacji apelacji, z ustalonego stanu faktycznego nie wynika, że powodowie zostali w sposób wyczerpujący i zrozumiały poinformowani o skutkach, jakie wiążą się z zastosowaniem mechanizmu waloryzacji. Powodom nie zobrazowano skutków ewentualnego wzrostu kursu waluty przy uwzględnieniu parametrów umowy zawieranej przez strony, jak również nie przedstawiono historycznych wahań kursów tej waluty w okresie adekwatnym do określonego w umowie terminu spłaty kredytu, czyli długiego okresu. Przeciwnie, powodów zapewniono, że kurs waluty jest stabilny, sugerując tym samym, że tendencja ta utrzyma się przez okres obowiązywania umowy a ewentualnie rata wzrośnie jedynie o 20%. Pozwany nie wykazał, aby udzielane informacje co do ryzyka walutowego w tym ogólne pouczenie, spełniały kryteria wynikające z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE. Podkreślenia wymaga, że nie chodzi tutaj o ogólną wiedzę, że kursy walut zmieniają się, ale o uwidocznienie, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływających z umowy konsekwencji ekonomicznych, w tym przyjęcia przez kredytobiorców ryzyka kursowego, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla nich trudne do udźwignięcia. Ponadto przedstawienie konsumentowi jakichkolwiek informacji musi się odbywać w warunkach umożliwiających spokojne, niezakłócone zapoznanie się z nimi oraz swobodne ich przeanalizowanie. Z pewnością nie spełnia tego wymogu przedłożenie konsumentowi pakietu dokumentów obejmującego zamieszczane oświadczenia wśród szeregu innych postanowień i oświadczeń.

Powołanie przez apelującego art. 355 k.c. i postępowania powodów naruszającego należytą staranność przy zawieraniu umowy jest chybione, zważyć bowiem należało, że bez znaczenia w tym zakresie pozostaje wypełnienie przez powodów konkretnych obowiązków przy zawieraniu umowy, która jednak wobec nieważności nie powstała.

Niewątpliwie ubezpieczenie niskiego wkładu było formą zabezpieczenia, tyle tylko, że ocena w tej mierze co do skuteczności tych zapisów umownych mogła być jednoznaczna, a mianowicie, iż postanowienia te nie wiązały stron, skoro umowa kredytu była nieważna.

Sąd Rejonowy zasadnie ocenił i wywiódł o braku skuteczności podniesionego zarzutu przedawnienia, albowiem roszczenie powodów nie przedawniło się wobec przerwania biegu przedawnienia na skutek wniesienia do sądu wniosku odnośnie zawezwania pozwanego do ugody, którego treścią był przedmiot żądania głównego.

Sąd II instancji nie neguje skutku, który powoduje nieważność umowy tj. konieczności wzajemnego rozliczenia stron, przy czym sąd orzekał w przedmiocie zawarowanym w pozwie, zatem zarzut naruszenia art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. nie mógł się ostać.

Bezterminowy charakter roszczenia odsetkowego dochodzonego przy żądaniu zapłaty świadczenia nienależnego generuje, iż w świetle art. 455 k.c. wezwanie do zapłaty uruchamia zobowiązanie dłużnika. W tym stanie rzeczy ocena Sądu I instancji w tym przedmiocie jako trafna, nie mogła doprowadzić do skuteczności zarzutu naruszenia powołanej normy prawnej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. Orzekając o kosztach postępowania w pkt. II sentencji wyroku, sąd odwoławczy kierował się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. Pozwany, który jest stroną przegrywającą sprawę, obowiązany jest zwrócić powodom poniesione przez nich koszty postępowania odwoławczego.