Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2022 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 9 września 2021 r. sygn.: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawcy J. K. prawo do emerytury z dniem (...)

Sygn. akt VU 837/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 września 2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił J. K. prawa do emerytury z uwagi na brak wymaganego 25-letniego ogólnego stażu pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu wnioskodawca wniósł od zmianę tej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury po zaliczeniu do ogólnego stażu pracy okresu służby wojskowej od 25 października 1982 roku do 17 października 1984 roku z przelicznikiem wynikającym z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej (pełny rok pracy jako 14 miesięcy). Wnioskodawca podniósł, że przed powołaniem do wojska i po powrocie z wojska pracował na (...) jako maszynista elektrycznych pojazdów trakcyjnych, który to okres został mu zaliczony do stażu pracy z przelicznikiem 1,4, a zatem i okres służby wojskowej, z uwagi na to, że powrócił do pracy w terminie 30 dni na to samo stanowisko powinien mu zostać zaliczony do stażu w takim wymiarze. Tymczasem ZUS zaliczył okres służby wojskowej do stażu pracy jedynie w wymiarze jednokrotnym, co spowodowało, że nie legitymuje się 25 letnim okresem zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podniósł, że wnioskodawcy zaliczono do ogólnego stażu pracy okres od 1 września 1976 roku do 1 stycznia 1999 roku w jednostkach organizacyjnych (...), co dało okres 24 lat, 10 miesięcy i 22 dni.

W piśmie procesowym z 8 listopada 2021 roku ZUS podniósł, że zastosował art. 43 ustawy emerytalnej do okresów zatrudnienia wnioskodawcy:

- od 1 stycznia1980 roku do 24 października 1982 roku

- od 15 listopada 1984 roku do 15 czerwca 1991 roku

- od 1 lipca 1991 roku do 1 sierpnia 1994 roku

- od 1 października 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku.

ZUS nie zastosował przelicznika z art. 43 ustawy emerytalnej do okresu służby wojskowej. W uzasadnieniu wskazano, że okres zatrudnienia na kolei w myśl art. 43 ust 1 ustawy emerytalnej to okres, za który pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego, a tych świadczeń w okresie służby wojskowej skarżący nie pobierał, co wyklucza uznanie okresu służby wojskowej za okres zatrudnienia na kolei.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. K., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 31 sierpnia 2017 r. wniosek o przyznanie emerytury pomostowej.

(dowód: wniosek emerytalny – k. 1- 4 akt ZUS)

Decyzją z dnia 6 października 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał J. K. prawo do emerytury pomostowej od dnia (...) tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy w wysokości 2 773,91zł. brutto .

(dowód: decyzja o przyznaniu emerytury pomostowej – k. 22 akt ZUS)

Decyzją z dnia 27 października 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ponownie ustalił J. K. wysokość emerytury pomostowej od dnia (...) tj. od dnia złożenia wniosku na kwotę 2776, 67zł. brutto.

(dowód: decyzja – k. 26 akt ZUS)

W dniu 26 lipca 2021r. J. K. złożył wniosek o przyznanie emerytury. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 akt emerytalnych)

Wnioskodawca na datę 1 stycznia 1999r. udowodnił okres ubezpieczenia w łącznym wymiarze 24 lat 10 miesięcy 22 dni, w tym 24 lata 9 miesięcy i 23 dni okresów składkowych oraz 29 dni okresów nieskładkowych.

Niekwestionowany przez ZUS okres zatrudnienia wnioskodawcy w warunkach szczególnych wynosi na dzień 1 stycznia 1999r. łącznie 20 lat 28 dni

(dowód: decyzja ZUS – k. 32 akt)

Wnioskodawca w okresie od dnia 1 września 1976r. do dnia 31 grudnia 2000 roku był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...) w pełnym wymiarze czasu pracy.

Początkowo pracował tam jako uczeń praktycznej nauki zawodu na podstawie umowy o naukę zawodu od 1 września 1976 roku do 30 czerwca 1979 roku. Następnie pracował jako rzemieślnik do 31 grudnia 1979 roku.

W okresie od 1 stycznia 1980 roku do 5 września 1982 roku wnioskodawca pracował na stanowisku młodszego maszynisty elektrycznych pojazdów trakcyjnych, a od 6 września 1982 roku do 1 sierpnia1994 roku oraz od 1 października 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku maszynisty elektrycznych pojazdów trakcyjnych. W okresach tych wnioskodawca wykonywał prace pomocników i maszynistów pojazdów trakcyjnych wymienione w załączniku nr 2 pkt 5 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W okresie od 25 października 1982 roku do 17 października 1984 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Pracę po wojsku podjął z dniem 15 listopada 1984 roku. Wnioskodawca po wojsku wrócił do dotychczasowego pracodawcy na to samo stanowisko pracy maszynisty elektrycznych pojazdów trakcyjnych.

(dowód: świadectwo pracy – k. 12 akt emerytalnych, zaświadczenie o wykonywaniu prac o szczególnym charakterze k. 13 akt emerytalnych, zeznania świadka Z. Z. – protokół rozprawy z 11 stycznia 2022 roku, zeznania świadka W. G. – protokół rozprawy z 11 stycznia 2022 roku )

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

-

osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

-

ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1 zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 (§4 ust 3 cyt. wyżej rozporządzenia).

Przepis § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) stanowi samodzielną i dodatkową możliwość zaliczenia do okresów pracy w szczególnych warunkach okresów, które nie są wymienione w wykazie A rozporządzenia (tak wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 28 stycznia 2015 r. I UK 204/14)

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...) w okresie od 1 stycznia 1980 roku do 5 września 1982 roku na stanowisku młodszego maszynisty elektrycznych pojazdów trakcyjnych, a od 6 września 1982 roku do 1 sierpnia1994 roku oraz od 1 października 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku maszynisty elektrycznych pojazdów trakcyjnych i wykonywania w tych okresach pracy pomocników i maszynistów pojazdów trakcyjnych wymienione w załączniku nr 2 pkt 5 do ustawy o emeryturach pomostowych był niesporny w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach ubezpieczeniowych.

Poza sporem pozostawało także spełnienie przez wnioskodawcę ustawowego warunku wymaganego wieku jak i wykazania okresów co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Spornym pozostawało jedynie spełnienie przez wnioskodawcę warunku wykazania 25-letniego okresu ubezpieczenia przypadającego przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Wnioskodawca podniósł, że legitymuje się wymaganym 25 letnim okresem zatrudnienia ze względu na uregulowanie zawarte w art. 43 ust. 2 ustawy emerytalnej, stanowiące że każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei. Wnioskodawca podniósł, że ten przelicznik powinien być także zastosowany do okresu służby wojskowej od 25 października 1982 roku do 17 października 1984 roku, którą odbywał w okresie zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych (...), a który to okres zatrudnienia na kolei został mu zaliczony do stażu pracy z przelicznikiem 14 miesięcy za pełny rok, z uwagi na to, że po wojsku powrócił do pracy w wymaganym terminie 30 dni do tego samego pracodawcy, na to samo stanowisko maszynisty elektrycznego pojazdu trakcyjnego.

Z uwagi na powyższe wnioskodawca wniósł o zaliczenie czasu odbywania służby wojskowej do szczególnego stażu pracy, zamiast w wymiarze jednokrotnym, jak to zrobił ZUS, z przelicznikiem wynikającym z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej.

ZUS podniósł, że brak podstaw do przeliczenia okresu służby wojskowej przelicznikiem z art. 43 ustawy emerytalnej, z uwagi na to, że przelicznik ten stosuje się wyłącznie do okresu zatrudnienia na kolei, a tym w myśl art. 43 ust 1 ustawy emerytalnej jest okres, za który pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego. Skarżący tych świadczeń w okresie służby wojskowej nie pobierał, co zdaniem ZUS, wyklucza uznanie okresu służby wojskowej za okres zatrudnienia na kolei.

Stanowisko ZUS nie zasługuje na uwzględnienie.

Zaliczenie wnioskodawcy do szczególnego stażu pracy okresu zatrudnienia poprzedzającego okres służby wojskowej oraz okresu zatrudnienia przypadającego bezpośrednio po wojsku z zastosowaniem przelicznika z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej, umożliwia zaliczenie mu do szczególnego stażu pracy także okresu zasadniczej służby wojskowej od dnia od 25 października 1982 roku do 17 października 1984 roku z tym przelicznikiem na podstawie art. 120 ustawy o powszechnym obowiązku obrony.

W judykaturze przeważa pogląd, że do oceny określonego stanu faktycznego, w tym zrealizowanego przed wejściem w życie ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, należy stosować przepisy obowiązujące w czasie realizacji tego stanu faktycznego (por. wyrok SN z 20.03.2013 r. I UK 544/12).

Stosownie do treści art. 121 ust 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w brzmieniu obowiązującym w dacie odbywania służby wojskowej przez skarżącego (tj. z dnia 6 lipca 1979 r. (Dz.U. Nr 18, poz. 111) zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, był obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia ze służby pracownik zgłosił się do tego zakładu w celu podjęcia pracy. Niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy. Z kolei przepis art. 118 ust 1 w/w ustawy stanowił, że w okresie między powołaniem pracownika do czynnej służby wojskowej a jej odbyciem stosunek pracy nie może być przez zakład pracy wypowiedziany ani rozwiązany.

Zgodnie zaś z art. 120 ust 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej obowiązującym do 10 lutego 1984 roku pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Od 11 lutego 1984 roku do zmiany tego przepisu z dniem 9 grudnia 1991 r. kwestię tę analogicznie regulował przepis art 125 ustęp 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (t.j. Dz.U. z 1984 r. Nr 7, poz. 31) .

Z przepisów tych wynikała zatem czytelna i językowo jednoznaczna zasada, że pracownikowi, który we wskazanym terminie po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Powołane przepisy statuowały zatem fikcję prawną, odnosząca się do wszelkich (tak z zakresu prawa pracy, jak i zabezpieczenia społecznego ) przepisów szczególnych.

Powyższe oznacza, że okres służby wojskowej skarżącego od dnia od 25 października 1982 roku do 17 października 1984 roku podlega zaliczeniu do szczególnego stażu pracy, gdyż przed powołaniem do wojska był zatrudniony na kolei na stanowisku maszynisty elektrycznych pojazdów trakcyjnych, powrócił do pracy w ustawowym 30- dniowym terminie po odbyciu służby wojskowej i podjął pracę w na kolei na tym samym stanowisku tj. pracę wymienioną w art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej. Zarówno zatem przed powołaniem do wojska jak i po odbyciu służby wojskowej był zatrudniony w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 43 ustęp 2 ustawy emerytalnej każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei.

Skoro w okresie odbywania przez skarżącego służby wojskowej czas jej odbywania na podstawie art. 120, a następnie art. 125 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych, to należy okres ten traktować w taki sam sposób jak okres zatrudnienia przed i po powrocie z wojska, czyli jak okres zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym. Każdy pełny rok takiego zatrudnienia na kolei zgodnie z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej odpowiada zaś 14 miesiącom.

Oczywistym jest, że skarżący w okresie odbywania służby wojskowej nie pobierał wynagrodzenia lub zasiłków z ubezpieczenia społecznego. Powyższe nie oznacza jednak, że okres ten z uwagi na treść art. 43 ust 1 ustawy emerytalnej, nie może być traktowany jak okres zatrudnienia na kolei. Okres służby wojskowej w przypadku skarżącego jest traktowany nie tylko jako okres zatrudnienia na kolei, ale jako okres zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym z mocy fikcji prawnej wynikającej z art. 120, a następnie art. 125 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Także ustawodawca w art. 45 ust 2 ustawy emerytalnej traktuje okres służby wojskowej na równi z okresami zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei.

Skoro skarżący przed jak i po powrocie z wojska w ustawowym terminie do pracy był zatrudniony na kolei na elektrycznym pojeździe trakcyjnym, do którego to okresu z mocy art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej ma zastosowanie przelicznik 14 miesięcy za każdy pełny rok zatrudnienia, to i okres służby wojskowej należy traktować tak samo jak w/w okres zatrudnienia w zakresie preferencyjnego ustalania stażu pracy tj. z zastosowaniem przelicznika z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej.

Należy podnieść, że służba wojskowa w spornym okresie była obowiązkowa, skarżący nie mógł zatem odmówić wykonania tego obowiązku. Odmowa potraktowania okresu służby wojskowej jako okresu zatrudnienia na kolei, o którym mowa z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej, doprowadziłaby do pokrzywdzenia skarżącego z powodu wykonania publicznego obowiązku obrony Ojczyzny. Gdyby bowiem nie został powołany do wojska, to nadal pracowałby na kolei jako maszynista elektrycznego pojazdu trakcyjnego, który to okres zostałby zaliczony mu do stażu pracy z przelicznikiem wynikającym z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej. Przemawia za tym fakt powrotu do pracy wnioskodawcy po odbyciu służby wojskowej do tego samego zakładu pracy na to samo stanowisko i kontynuowanie zatrudnienia w tym samym charakterze. Tym samym zdaniem Sądu zatrudnienie wnioskodawcy na kolei, w trakcie którego odbył on zasadniczą służbą wojskową, na mocy art. 120, a następnie art. 125 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowe, należy traktować w zakresie wszelkich uprawnień, w tym wynikających z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej, tak jak zatrudnienie nieprzerwane.

Taki kierunek wykładni pokrywa się z ostatnim wyrokiem Sądu Najwyższego - Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2020 r. I UK 134/19. W tym wyroku Sąd Najwyższy w kontekście emerytury górniczej stwierdził, że czas odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej w okresie obowiązywania kolejno art. 108 ust. 1, art. 120 ust. 1, art. 125 ust. 1 i ponownie art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej zalicza się - przy spełnieniu określonych w tejże ustawie warunków - do stażu pracy górniczej uprawniającej do emerytury górniczej z mocy art. 50a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do takiej konkluzji skłania językowa wykładnia powołanych przepisów ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej jako lex specialis, wzmocniona dodatkowo wykładnią systemową oraz funkcjonalną (art. 85 ust. 1 oraz art. 2 i art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, z których wynika zakaz ustanawiania takich regulacji ustawowych lub dokonywania takiej wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które dopuszczałyby jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony Ojczyzny.

Po zaliczeniu wnioskodawcy okresu służby wojskowej do stażu pracy z zastosowaniem przelicznika z art. 43 ust 2 ustawy emerytalnej, legitymuje się on okresem zatrudnienia przekraczającym 25 lat.

Z tych względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uznając, że wydana przez organ rentowy decyzja jest błędna, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.