Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Ga 421/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Jacek Wojtycki


po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - (...) Ż.

przeciwko T. N.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 4 listopada 2021 r. ,

sygn. akt VIII GC 1308/21 upr

I.oddala apelację; II.zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VIII Ga 421/21

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa - (...) Ż. w pozwie przeciwko T. N. domagał się zasądzenia od pozwanego kwoty 15 405,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 22 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, że strony zawarły w dniu 10 lutego 2020 roku umowę sprzedaży drewna. Pozwany nie odebrał przygotowanego drewna, co uprawniało powoda do naliczenia kary umownej. Powód podkreślił, iż w dniu 23 listopada 2020 roku wystawił pozwanemu notę księgową nr (...) na kwotę 15 405,00 złotych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 13 lipca 2021 r., sygn. akt VIII GNc 3318/21, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Sprzeciw od powyższego orzeczenia wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w całości, wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany wskazał, iż w związku z ogólnoświatową sytuacją wywołaną pandemią koronawirusa, wystąpiły nadzwyczajne okoliczności, które skłoniły obie strony do wstrzymania realizacji umowy. Pozwany podał, iż w dniu 1 kwietnia 2021 roku został poinformowany o zmianie harmonogramów realizacji umowy oraz o nienaliczaniu kary umownej. Pozwany podniósł, iż powód umożliwił przesunięcie terminu realizacji umowy do dnia 30 września 2020 roku. Pozwany pismem z dnia 20 czerwca 2020 roku zwrócił się do powoda o przesunięcie terminu realizacji umowy. Powód nie uznał, że doszło do przesunięcia terminu realizacji umowy, ponieważ pozwany nie zaznaczył w formie elektronicznej, przygotowanego przez powoda formularza w formie elektronicznej.

Pozwany podkreślił, iż zgodnie z umową, wszelkie zmiany umowy wymagały zachowania pod rygorem nieważności formy pisemnej, formy elektronicznej lub złożenia oświadczenia woli kupującego przez upoważnionych przez niego użytkowników za pośrednictwem konta w portalu L. (...) oraz złożenia oświadczenia w imieniu sprzedawcy za pośrednictwem portalu L. - (...). Pozwany wskazał, iż ze strony powoda doszło do złożenia oświadczenia woli odnośnie przesunięcia terminu realizacji do dnia 30 września 2020 roku poprzez zamieszczenie porozumienia do umowy w portalu. Pozwany podał, iż odpowiedział na propozycję składając oświadczenie w formie pisemnej. Ponadto pozwany zarzucił, że powód nie udowodnił, iż przygotował do wydania drewno oraz nie wykazał ile pozwany drewna odebrał, a ile nie odebrał. Dodał też, że epidemia na terenie kraju oraz skutki wejścia w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2020 poz. 433) miały charakter siły wyższej i miały bezpośredni wpływ na możliwość wywiązania się z umowy, za co nie powinien ponosić odpowiedzialności. Z ostrożności procesowej wniósł też o miarkowanie kary umownej.

W odpowiedzi na sprzeciw powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. Wskazał, iż pozwany chcąc zmienić terminy odbioru drewna winien złożyć stosowne oświadczenie na portalu leśno-drzewnym. Powód podał, iż pismo pozwanego z dnia 20 czerwca 2020 roku należy poczytywać jako propozycję zmiany umowy, a nie jako odpowiedź na ofertę złożoną w portalu leśno-drzewnym.

Wyrokiem z dnia 4 listopada 2021 r., sygn. akt VIII GC 1308/21 upr, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo, zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617 zł tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi od do uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, a kosztami od których powód był zwolniony, obciążył Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy wydał rozstrzygnięcie w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Strony w dniu 10 lutego 2020 roku (omyłkowo podana błędna data w uzasadnieniu Sądu Rejonowego) zawarły umowę sprzedaży nr (...), na mocy której powód zobowiązał się przenieść na kupującego i wydać mu drewno w grupach handlowo-gatunkowych, sortymentach, ilościach i po cenach netto, określonych w załącznikach nr 1 do przedmiotowej umowy o całkowitej ilości 3 000,00 m 3 oraz o łącznej wartości netto wynoszącej 474 000,00 zł, zaś pozwany zobowiązał się do odebrania drewna w terminie zgodnym z harmonogramem oraz do zapłacenia należności za drewno (§ 2 ust. 1 umowy)

Realizacja sprzedaży drewna miała nastąpić w okresie od 10 lutego 2020 roku do dnia 30 czerwca 2020 roku (§2 ust. 2 umowy)

Powód zobowiązał się do dokonać zrywki i przygotować drewno do wydania pozwanemu na bazie (...), przy leśnej drodze wywozowej. Powód zobligował się do poinformowania pozwanego o przygotowaniu drewna do wydania środkami komunikacji elektronicznej (§ 2 ust. 3 umowy)

Umowa miała być wykonywana w częściach, w ilościach i terminach określonych w harmonogramie ustalonym w drodze pisemnego porozumienia. Zmiana harmonogramu mogła nastąpić w drodze pisemnego porozumienia powoda i pozwanego (§ 3 ust. 1 umowy).

Nieodebranie przygotowanego do wydania drewna przez pozwanego stanowiło niewykonanie zobowiązania wynikającego z umowy (§ 4 ust. 1 umowy).

Pozwany, który odebrał w całym okresie obowiązywania umowy mniej niż 95% umówionej na ten okres ilości drewna, zobowiązany był zapłacić powodowi tytułem kary umownej kwotę stanowiącą 10% wartości netto drewna nieodebranego w tym okresie (§ 4 ust. 2 umowy).

Strony postanowiły, że wszelkie zmiany Umowy wymagają zachowania pod rygorem nieważności: a) formy pisemnej lub b) formy elektronicznej z podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub c) złożenia oświadczenia woli w imieniu Kupującego przez upoważnionych przez niego użytkowników za pośrednictwem elektronicznego konta w Portalu L. (...) oraz złożenia oświadczenia woli w imieniu Sprzedawcy przez upoważnionego pracownika za pośrednictwem Portalu L. - (...); przy czym składanie oświadczeń woli poprzez Portal L. (...) odbywać się miało na zasadach określonych przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, których pełna akceptacja przez Kupującego była warunkiem korzystania z tej formy składania i przyjmowania oświadczeń woli (§12 ust. 3 umowy).

W dniu 1 kwietnia 2021 roku powód poinformował pozwanego o wyrażeniu zgody na zmianę harmonogramów realizacji umowy w zakresie obioru drewna na późniejsze terminy oraz o nienaliczaniu kary umownej, z uwagi na pandemię koronawirusa. Wskazano, iż w najbliższych dniach zostaną wydane stosowne decyzje dyrektora generalnego Lasów Państwowych.

Przesłana e-mailowo oferta zawarcia porozumienia zmieniającego umowy sprzedaży drewna w związku z COVID -19, podlegających wykonaniu w 2020 roku, zawartych w wyniku systemowych aukcji internetowych na I półrocze 2020 roku, była ważna od 11 maja 2020 roku do dnia 30 czerwca 2020 roku. Procedura zmiany umowy miała zostać przeprowadzona w trybie przewidzianym w § 12 ust. 3 li.t c umowy.

Na podstawie przesłanej oferty, zmianie podlegał § 2 ust. 2 zawartych umów w zakresie przesunięcie terminu realizacji umowy z dnia 30 czerwca 2020 roku do dnia 30 września 2020 roku.

Pismem z dnia 20 czerwca 2020 roku pozwany wniósł o przełożenie terminu odbioru drewna na III kwartał 2020 roku. Powód odebrał przedmiotowe pismo w dniu 26 czerwca 2020 roku.

W dniu 1 lipca 2020 roku pozwany odebrał od powoda część drewna.

Następne transporty zostały zablokowane przez powoda.

Pismem z dnia 10 lipca 2020 roku pozwany wezwał powoda do ustalenia nowego harmonogramu realizacji umowy do dnia 30 września 2020 roku oraz dalszej realizacji sprzedaży drewna.

W dniu 23 listopada 2020 roku powód wystawił pozwanemu notę księgową nr (...) na kwotę 15 405,00 złotych z tytułu 5% wartości nieodebranego drewna z umowy sprzedaży nr (...), z wyznaczonym terminem do zapłaty liczonym 14 dni od dnia otrzymania noty. Powód przesłał pozwanemu wraz z pismem z dnia 23 listopada 2020 roku przedmiotową notę i poinformował pozwanego o obciążeniu go karą umowną w wysokości 15.405,00 złotych. Pozwany otrzymał przedmiotowe pismo i notę w dniu 12 grudnia 2020 roku

Pismami z dnia 20 stycznia 2021 roku, 26 lutego 2021 roku, 2 kwietnia 2021 roku, 13 maja 2021 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 15 405 złotych. W pismach z dnia 14 grudnia 2020 roku i 11 sierpnia 2021 roku pozwany zakwestionował roszczenie powoda o zapłatę kary umownej.

Stan faktyczny w sprawie Sąd Rejonowy ustalił w oparciu dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości. Sąd dał także wiarę zeznaniom pozwanego T. N., które w ocenie Sądu były szczere, logiczne, rzeczowe i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym ujawnionym sprawie.

Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

Bezsporne było, iż strony łączyła umowa sprzedaży drewna zawarta w dniu 10 lutego 2020 roku, w której zastrzeżono kary umowne za nieodebranie drewna w okresie obowiązywania umowy.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 483 § 1 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 k.c.). Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok SN z 8 sierpnia 2008 r., V CSK 85/08, LEX nr 457785).

Jednak w ocenie Sądu powód nie wykazał w sprawie, że kara umowna mu się należy.

Sąd podkreślił, iż powód w dniu 1 kwietnia 2020 roku poinformował pozwanego o wyrażeniu zgody na zmianę harmonogramów realizacji umowy oraz o nienaliczaniu kary umownej. Natomiast w zarządzeniu z dnia 11 maja 2020 roku w spawie zaoferowania kupującym określonych zmian treści umów sprzedaży drewna realizowanych w 2020 roku w związku z COVID-19 powód wskazał, iż oferta zawarcia porozumienia zmieniającego umowy sprzedaży drewna będzie ważna od 11 maja 2020 roku do dnia 30 czerwca 2020 roku. Powód zastrzegł również, iż procedura zmiany umowy miała zostać przeprowadzona w trybie przewidzianym w § 12 ust. 3 lit. c umowy, czyli złożenia oświadczenia woli w imieniu kupującego (pozwanego) przez upoważnionych przez niego użytkowników za pośrednictwem elektronicznego konta w Portalu L. (...).

Ostatecznie powód w porozumieniu zmieniającym umowy sprzedaży drewna umożliwił przesunięcie terminu realizacji umowy do dnia 30 września 2020 roku.

W ocenie Sądu, działania powoda, który odmówił pozwanemu przesunięcia terminu odebrania drewna, ponieważ ten nie zachował formy wskazanej w zarządzeniu, tj. nie dokonał tego za pośrednictwem (...) było sprzeczne z umową łączącą strony. De facto pozwany składając oświadczenie o przesunięciu terminu zastosował dogodną dla siebie formę pisemną, dozwoloną w umowie w § 12 ust. 3 lit. a.

Sąd Rejonowy podkreślił, że strony w umowie z dnia 10 lutego 2020 roku, w § 12 uzgodniły, iż wszelkie zmiany umowy wymagają zachowania pod rygorem nieważności: a) formy pisemnej lub b) formy elektronicznej z podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub c) złożenia oświadczenia woli w imieniu Kupującego przez upoważnionych przez niego użytkowników za pośrednictwem elektronicznego konta w Portalu L. (...) oraz złożenia oświadczenia woli w imieniu Sprzedawcy przez upoważnionego pracownika za pośrednictwem Portalu L. - (...).

Tymczasem powód w wydanym przez siebie zarządzeniu dokonał próby arbitralnej modyfikacji łączącej strony umowy, wskazując, iż procedura zmiany umowy może zostać przeprowadzona wyłącznie za pośrednictwem Portalu L. - (...).

W ocenie Sądu, powyższa oferta powoda, w zakresie, w jakim ograniczała pozwanego do jednej z kilku form zmiany umowy przewidzianych w kontrakcie, była sprzeczna z zawartą pomiędzy stronami umową z dnia 10 lutego 2020 roku i w tym zakresie nie wiązała strony. Strony stosunku obligacyjnego łączyła umowa i to jej zapisy obowiązywały strony. W związku z czym, jeżeli powód wystąpił do swoich kontrahentów z propozycją zmiany daty odbiorów drewna, to ci mogli powyższą ofertę zaakceptować w każdej formie dozwolonej przez umowę z dnia 10 lutego 2020 roku, a więc także w formie pisemnej, co uczynił pozwany.

Nadto zdaniem Sądu, działanie powoda było niezrozumiałe oraz sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Z jednej strony powód w pismach kierowanych do swoich kontrahentów wskazywał, iż w dobie kryzysu związanego z obowiązującym stanem pandemii wprowadzane są działania zmierzająca do złagodzenia skutków kryzysu, m. in. poprzez wyrażenie zgody na zmianę harmonogramu odbioru drewna, zaś korekty harmonogramu nie miały powodować obowiązku zapłaty kar umownych. Jednocześnie powód blokuje możliwość zmiany harmonogramu przez pozwanego.

Powyższe działanie powoda jest sprzeczne więc z art. 5 k.c., który stanowi, iż nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Należy zaznaczyć, iż w określonym układzie sytuacyjnym żądanie zasądzenia kary umownej może zostać uznane za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. W szczególności, gdy podmiot sam swoje działanie motywuje działaniem dla dobra swojego kontrahenta, zaś następnie postępuje wbrew swoim deklaracjom, podpierając się nieistotnym uchybieniem. Powód w żaden sposób nie wykazał dlaczego złożenie oświadczenia przez portal leśno-drzewny miało tak wielkie znaczenie, zaś złożenie takiego oświadczenia w zwykłej formie pisemnej i to w zakreślonym terminie, kiedy oferta była ważna, uniemożliwiało dokonanie zmiany harmonogramu.

Zgodnie z art. 65 § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W myśl zaś § 2 powyższego artykułu, w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Zdaniem Sądu, z treści złożonego przez pozwanego oświadczenia z dnia 20 czerwca 2020 roku (k. 45 akt) jasno i w sposób nie budzący wątpliwości wynikało, iż wolą pozwanego było przedłużenie terminu odbioru drewna. O tym, że powód uznał także za skuteczną zmianę umowy w przedmiocie zmiany harmonogramu odbioru drewna świadczy fakt, iż wydał pozwanemu drewno w dniu 1 lipca 2020 roku, a więc po terminie określonym w pierwotnym harmonogramie.

Ponadto, w ocenie Sądu, powód nie wykazał, wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 6 k.c. sposobu i prawidłowości wyliczenia wysokości kary umownej. Powód w żaden sposób nie udowodnił, jaka ilość drewna, na dzień sporządzenia noty księgowej, nie została przez pozwanego odebrana. Powód nadto nie wykazał okoliczności, iż w terminie wskazanym w umowie nr (...) drewno było przygotowane do wydania oraz, że zawiadomił pozwanego o możliwości odebrania drewna w terminie pierwotnym, zgodnie z obowiązkiem wynikającym z umowy, a pozwany odmówił jego odebrania.

Jak już wyżej wskazano powód w toku postępowania nie wykazał kluczowych okoliczności, które w pierwszej kolejności uprawniałyby go do naliczenia kary umownej oraz nie wykazał, czy kara umowna została naliczona w sposób prawidłowy.

Ponadto w ocenie Sądu, nawet, gdyby uznać, iż kara umowna powodowi byłaby należna, to kwota wpisana w nocie obciążeniowej jest kwotą nieuzasadnioną i w podanych okolicznościach sprawy przedmiotowa kara umowna jest rażąco wygórowana.

Sąd wyjaśnił, że w razie zastrzeżenia kary umownej i wystąpienia okoliczności jej zapłaty, obowiązek zapłaty kary umownej obciąża dłużnika niezależnie od wykazania szkody wywołanej przyczynami uzasadniającymi jej naliczenie. Obowiązek zapłaty ma w tym wypadku charakter bezwzględny. Przepis art. 484 § 2 k.c. zezwala jednak na obniżenie wysokości kary umownej, jeżeli zobowiązanie jest w znacznej części wykonane albo gdy kara umowna jest rażąco wygórowana, czyli wówczas, gdy w przekonaniu organu orzekającego istnieje dysproporcja między poniesioną szkodą a wysokością kary umownej.

Rażące wygórowanie, jako okoliczność uzasadniająca miarkowanie kary umownej musi być postrzegana jako porównanie rozmiaru poniesionej szkody w wyniku naruszenia zobowiązania w stosunku do wysokości zastrzeżonej kary umownej (B. K., Uwagi o miarkowaniu kar umownych w obrocie uspołecznionym, PiP 1970, z. 3-4, s. 520).

W art. 484 § 2 k.c. nie wskazano stanów faktycznych co do przesłanek uzasadniających miarkowanie kary umownej, pozostawiając ich ustalenie uznaniu sędziowskiemu uwzględniającemu okoliczności konkretnej sprawy. Katalog kryteriów pozwalających na zmniejszenie kary umownej jest, zatem otwarty (wyrok SN z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 401/10, LEX nr 1108517; wyrok SN z dnia 23 maja 2013 r., IV CSK 644/12, LEX nr 1365722).

Ocenę, czy kara w danym przypadku jest rażąco wygórowana w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. należy dokonać w kontekście całokształtu okoliczności sprawy, a zatem uwzględniając przedmiot umowy, okoliczności, na jakie kara umowna została zastrzeżona, cel tej kary, sposób jej ukształtowania, okoliczności, w jakich doszło do sytuacji uzasadniającej naliczenie kary, wagę i zakres nienależytego wykonania umowy, stopień winy, charakter negatywnych skutków dla drugiej strony itp.

W przedmiotowej sprawie, pozwany w pełni wykazał (co nie było zaprzeczone przez powoda w toku procesu), iż złożył stosowne oświadczenie o zmianie terminu wykonania umowy oraz niezaprzeczalnie dążył do wykonania swojego zobowiązania. Faktem jest, iż pozwany już 1 lipca 2020 roku przystąpił do odbioru drewna, jednakże to powód zablokował pozwanemu możliwość wywiązania się ze zobowiązania.

Poza tym powód nie wykazał, iż z tytułu nie odebrania drewna przez pozwanego poniósł jakąkolwiek szkodę. Faktem jest, co zaznaczono powyżej, że w przypadku kary umownej, uprawniony nie musi wykazywać wysokości szkody, co nie zmienia okoliczności, iż szkoda po jego stronie musi powstać.

Ponadto, mając na uwadze sytuację, która była związana z pandemią, a także informacjami przesyłanymi przez powoda do pozwanego, o działaniach zmierzających do wypracowania dla branży leśno - drzewnej pakietu łagodzącego w możliwym stopniu skutki kryzysu związanego z pandemią, wyjścia z propozycją, a następnie ofertą zmiany harmonogramu odbioru drewna i nie naliczania lub obniżenia kar umownych, to żądanie zasądzenia kary umownej w okolicznościach niniejszej sprawy jest nie tylko sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ale każdą karę należy uznać za rażąco wygórowaną.

Biorąc pod uwagę powyższe w pkt I wyroku na podstawie art. 483 k.c. a contrario Sąd powództwo oddalił.

O kosztach procesu orzeczono w oparciu o art. 98 k.p.c, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 - tekst jedn. ze zm.) kosztami od których zwolniony był powód obciążył Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Bydgoszczy.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód, który zaskarżył rozstrzygnięcie w całości i zarzucił mu:

I.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, tj. zarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych nr 29 i umowy zawartej przez strony, polegające na ustaleniu przez Sąd meriti, iż działania powoda, który odmówił pozwanemu przesunięcia terminu odbioru drewna, ponieważ pozwany nie zachował formy wskazanej w zarządzeniu było sprzeczne z umową, mimo iż powód składając ofertę zmiany umowy mógł zastrzec dokonanie zmiany w konkretnej formie, w konsekwencji czego Sąd meriti uznał działanie pozwanego za skuteczne,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, a tj. zeznań powoda i faktu wydania drewna w dniu 01.07.2020 r.5 poprzez uznanie iż powód wydał drewno po terminie określonym w harmonogramie, tym samym uznał za skuteczne oświadczenie pisemne o zmianie harmonogramu sprzedaży, mimo iż wydane drewno musiało być przygotowane wcześniej, przed dniem 01.07.2020 r., a tym samym mogło być wydane także po 30.06.2020 r., bowiem jest wydawane loco las i jako dzień wydania liczy się dzień pozostawienia przy leśnej drodze wywozowej, w konsekwencji czego Sąd meriti błędnie uznał, iż powód w sposób dorozumiany zgodził się na zmianę harmonogramu,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, a tj. pisma powoda z dnia 20.06.2020 r. poprzez uznanie że wskazane pismo było odpowiedzią na ofertę wyrażoną w zarządzeniu Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych nr 29, a nie stanowiło samoistnej oferty zawarcia aneksu do umowy, która to oferta nie została przyjęta przez powoda, w konsekwencji czego Sąd meriti błędnie uznał, iż doszło do zmiany umowy sprzedaży,

II. naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 65 § 1 i § 2 k.c. w zw. z § 12 ust. 3 umowy poprzez jego błędną wykładnię, polegające na uznaniu, iż powód składając ofertę zmiany umowy nie mógł zastrzec, że odpowiedź na nią nastąpić może wyłącznie w drodze elektronicznej, w konsekwencji czego Sąd meriti uznał działanie powoda w zakresie formy zmiany umowy za bezskuteczne,

- art. 5 k.c. poprzez jego zastosowanie, polegające na uznaniu, iż złożenie oferty przez powoda z zastrzeżeniem udzielania odpowiedzi w formie elektronicznej stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego, w konsekwencji czego Sąd uznał działania powoda za bezskuteczne,

- art. 65 § 1 i § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię pisma pozwanego z dnia 20.06.2020 r., a w konsekwencji uznanie, iż doszło do skutecznego przedłużenia wykonania umowy, mimo iż z treści pisma pozwanego nie wynika, iż stanowi ono odpowiedź na zarządzenie (...) nr (...),

- art. 484 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji zastosowanie w przedmiotowej sprawie, polegające na uznaniu, iż zachodzą przesłanki do miarkowania kary umownej, mimo iż kara umowna zawarta w umowie sprzedaży ma standardowy charakter i jest stosowana w każdym przypadku sprzedaży drewna przez Lasy Państwowe.

- art. 66 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie w przedmiotowej sprawie, polegające na nieuznaniu oferty zmiany umowy za ofertę w rozumieniu ww. przepisu, w której to ofercie powód mógł zastrzec istotne postanowienia umowy, a w tym mógł zastrzec dokonanie zmiany w jednej z konkretnych form, w tym przypadku w formie elektronicznej, w konsekwencji czego Sąd błędnie zakwalifikował ofertę powoda i uznał, że nie był on uprawniony do zastrzeżenia dokonania zmiany w konkretnej formie.

Wskazując powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa przez radcę prawnego według norm przepisanych. Ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa przez radcę prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji powód podał, że zgodnie z § 2 ust. 1 zarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych nr 29 z dnia 11 maja 2020 r. w sprawie zaoferowania kupującym określonych zmian treści umów sprzedaży drewna realizowanych w 2020 r. w związku z (...)19, procedura zmiany umowy miała stać przeprowadzona w trybie przewidzianym w § 12 ust. 3 lit. c umowy sprzedaży. Kupujący mógł przyjąć ofertę jedynie w drodze wyraźnego oświadczenia woli w postaci elektronicznej w portalu leśno-drzewnym (§2 ust. 4 umowy).

W ocenie strony powodowej błędna wykładnia przez Sąd meriti zapisów § 2 zarządzenia i § 12 ust. 3 umowy sprzedaży doprowadziła do sytuacji, w której Sąd uznał oświadczenie złożone przez pozwanego pismem z dnia 20.06.2020 r. za złożone skutecznie. Wskazał, iż z pisma pozwanego nie wynikało, iż stanowi ono odpowiedź na ofertę powoda. W ocenie strony powodowej wskazane pismo stanowiło jedynie ofertę pochodzącą od pozwanego, która nie została zaakceptowana przez Nadleśnictwo.

Wskazał też powód, że nie było podstaw zastosowania art. 5 k.c. Działania pozwanego miały ograniczać się do jednego kliknięcia w portalu leśno-drzewnym, a mimo to pozwany nie zastosował się do wskazówek powoda, wobec czego swoim zachowaniem doprowadził do sporu pomiędzy stronami. To pozwany swoim nielojalnym zachowaniem działał na niekorzyść powoda.

Za absurdalne pozwany uznał twierdzenia dotyczące rażącego wygórowania kary umownej, która jest we wzorze umowy stosowanym przez wszystkie jednostki organizacyjne Lasów Państwowych, i uwzględniana przez Sądy i innych sprawach. Brak odbioru drewna przez kupującego powoduje jego deprecjację, w konsekwencji czego spada jakość produktu i nie może on być klasyfikowany do wcześniejszego sortymentu, co powoduje obniżenie ceny i powstanie szkody po stronie Nadleśnictwa.

W ocenie powoda Sąd meriti także błędnie odczytał treść zarządzenia (...) i w ten sposób nie ustalił, iż stanowiło ono ofertę zawarcia aneksu do umowy. Wskazane zarządzenie posiadało istotne informacje takie jak nowa treść umowy, warunki jej zawarcia, sposób złożenia oświadczenia, co było znacznym ułatwieniem dla kupującego. Tak rozumienia oferta, także w zakresie sposobu jej akceptacji wiązała pozwanego i dla skuteczności oświadczenia o jej przyjęciu powinien postępować zgodnie z jej treścią.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie na koszt powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podzielił i uznał za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, ponieważ ustalenia te znajdują oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, które to dowody Sąd ten ocenił w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Nie ma podstaw do tego by zakwestionować przeprowadzoną przez Sąd I instancji ocenę dowodów, bowiem nie można zarzucić temu Sądowi tego, iż ocena ta jest dowolna i przekracza granicę swobodnej oceny dowodów.

Sąd Rejonowy w sposób wnikliwy przeanalizował zebrany w sprawie materiał dowodowy i dokonał jego prawidłowej oceny faktycznej i prawnej, czemu dał wyraz w uzasadnieniu, które odnosiło się również w sposób wyczerpujący do argumentacji przedstawionej przez powoda. Zarzuty apelacji stanowiły powtórzenie argumentacji, do której Sąd Rejonowy odniósł się szczegółowo w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W istocie stanowiły one polemikę z tezami uzasadniania Sądu pierwszej instancji dotyczącymi dopuszczalnych sposobów zmiany zawartej przez strony umowy sprzedaży, a także podniesionymi z ostrożności rozważaniami na temat bezzasadności naliczenia kary umownej w okolicznościach rozpoznawanego przypadku.

Trzeba w tym miejscu wskazać, że jak wynika z art. 77 § 1 k.c., co do zasady umowa modyfikująca, zmieniając lub uzupełniając postanowienia umowy pierwotnej, współkształtuje treść umownego stosunku prawnego łączącego strony i tym samym powinna być zawarta w takiej samej formie, w jakiej zawarta została umowa pierwotna.

Jak przyjmuje się w orzecznictwie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2019 r., sygn. akt III CSK 136/17, zastrzeżenie formy szczególnej, której niezachowanie pociąga nieważność czynności prawnej ( ad solemnitatem), może wynikać z przepisu ustawy lub z woli stron. Przepis art. 73 § 1 k.c. dotyczy formy ad solemnitatem ograniczonej do wypadku, gdy przepis ustawy przewiduje jako formę szczególną czynności prawnej formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną i wyraźnie wprowadza rygor nieważności. W obrocie cywilnoprawnym, zgodnie z zasadą swobody umów (art. 353 1 k.c.) strony mogą w dowolnej formie kształtować stosunki umowne. Dopuszczalne jest zatem zawarcie umowy o formie ( pactum de forma) przewidującej, iż określona czynność prawna (także następcza względem zawarcia umowy) może być dokonana między nimi w formie szczególnej i zastrzegającej rygor jej niezachowania. Rygor materialno-prawny takiego postanowienia zakreśla art. 76 k.c., stanowiący, że "czynność dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy". Według przeważającego poglądu, sankcja ta w istocie oznacza nieważność czynności prawnej dokonanej w formie nieodpowiadającej formie szczególnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności.

Wskazać trzeba, że w umowie sprzedaży drewna z dnia 10 lutego 2020 roku strony przewidziały dla umowy modyfikującej formę surowszą (bardziej solenną) od formy przewidzianej w ustawie dla umowy pierwotnej i dodatkowo zastrzegły sankcję ad solemnitatem w miejsce wynikającej z ustawy sankcji ad probationem.

Sąd Okręgowy podziela pogląd, zgodnie z którym, skoro strony wiązała umowa cywilnoprawna zawierająca w § 13 ust. 2 trzy dopuszczalne formy zmiany tej umowy warunkujące ważność tych zmian, to każda zmiana umowy, także w zakresie rezygnacji z któregoś z uzgodnionych sposobów zmiany samej umowy, wymagała konsensusu stron, wyrażonego w jednej z trzech dopuszczalnych form:

a) formy pisemnej lub

b) formy elektronicznej z podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub

c) złożenia oświadczenia woli w imieniu Kupującego przez upoważnionych przez niego użytkowników za pośrednictwem elektronicznego konta w Portalu L. (...) oraz złożenia oświadczenia woli w imieniu Sprzedawcy przez upoważnionego pracownika za pośrednictwem Portalu L. - (...); przy czym składanie oświadczeń woli poprzez Portal L. (...) odbywać się miało na zasadach określonych przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, których pełna akceptacja przez Kupującego była warunkiem korzystania z tej formy składania i przyjmowania oświadczeń woli.

Przyjęte w umowie formy zmiany umowy odpowiadały aktualnemu uregulowaniu podstawowych form czynności prawnych w Kodeksie cywilnym: pisemnej (art. 78 k.c.), elektronicznej (art. 78 1 k.c.) albo dokumentowej (art. 77 2 k.c.).

W obowiązującej strony umowie zastrzeżono skutek nieważności dla wszelkich zmian, jeśli nie zostaną one dokonane w jednej z trzech wybranych form. Wymaganie co do formy (pactum de forma) miało w tym wypadku charakter konstytutywny, jego spełnienie stanowiło niezbędną przesłankę oświadczeń woli kontrahentów. Zachowanie jednej z przewidzianych w § 12 ust. 2 umowy trzech form stanowiło też gwarancję skuteczności oświadczeń woli składanych przez strony w przedmiocie zmiany tej umowy.

Wobec powyższego słusznie przyjął Sąd Rejonowy, że wymaganie przez powoda, by w przypadku zmiany terminu obowiązywania umowy, kontrahenci składali swoje oświadczenie woli tylko w jednej z przewidzianych form, bez wcześniejszej zmiany § 13 ust. 2 umowy, stanowiło jednostronną zmianę przyjętych wcześniej warunków umowy i nie mogło być uznane za skuteczne.

W okolicznościach sprawy, w której powód wysłał ofertę umowy w formie dokumentowej – tj. w sposób określony w § 12 ust. 2 lit c) umowy, wskazując że złożenie przez niego „niniejszej oferty stanowi oświadczenie woli Sprzedawcy na wprowadzenie zmian do umów” (§ 3 ust. 3 porozumienia zmieniającego – k. 44v akt), przyjęcie tej oferty w oznaczonym terminie do 30 czerwca 2020 r. stanowiło o zawarciu umowy na warunkach określonych w porozumieniu. Pozwany, który przyjął ofertę zmiany w zwykłej formie pisemnej – tj. w sposób określony w § 12 ust. 2 lit a) umowy (k. 45 akt), w żaden sposób nie naruszył warunków łączącej strony umowy sprzedaży, które w zakresie pactum de forma nie zostały przez strony zmienione.

W konsekwencji przyjąć należało, że zapis porozumienia zmieniającego ostateczny termin realizacji sprzedaży drewna z 30 czerwca 2020 r. na 30 września 2020 r. został przez strony przyjęty w formie uzgodnionej w umowie. Uznanie, że pozwany własnym podpisem zaakceptował zaoferowaną zmianę oznaczało, że powód nie miał podstawy do zastosowania kary umownej za odstępstwa od pierwotnego terminu odbioru drewna.

Na marginesie powyższych uwag należało dodać, że Sąd Okręgowy podzielił także w całości rozważania Sądu pierwszej instancji dotyczące bezzasadności naliczenia przez powoda w rozpoznawanym przypadku kary umownej. Trzeba zaznaczyć, że zostały one poczynione jedynie z ostrożności procesowej, na wypadek nie uznania przez Sąd odwoławczy argumentacji na temat skuteczności dokonania zmiany umowy w formie pisemnej. W ocenie Sądu Okręgowego uwagi Sądu Rejonowego, tak co do udowodnienia przez pozwanego braku zawinienia w niewykonaniu umowy w całości, jak też co do braku wykazania przez powoda faktu poniesienia jakiejkolwiek szkody i oceny jego zachowania się jako nielojalnego w zaistniałej sytuacji związanej z pandemią koronawirusa, która ma olbrzymi wpływ na codzienne funkcjonowanie konsumentów oraz przedsiębiorców w Polsce, były jak najbardziej słuszne i wzmacniały decyzję o oddaleniu powództwa. Niezrozumiałe i nieadekwatne do okoliczności rozpoznawanego przypadku były argumenty zawarte w apelacji dotyczące powodu wprowadzenia kar umownych mających uchronić powoda przed stratami wynikającymi z braku odbioru drewna przez kontrahentów. W niniejszej sprawie pozwany składając dokumenty kierowane do powoda i zeznając na rozprawie w dniu 28 października 2021 r. udowodnił, że zamierzał wykonać umowę w zaproponowanym przez powoda terminie. Natomiast powód mu to uniemożliwił z powołaniem podstawy, która nie wynikała ani z treści łączącej strony umowy, ani z woli samego powoda przedłużenia terminu odbioru drewna do końca trzeciego kwartału 2020 r., wyrażonej w komunikacie Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 1 kwietnia 2020 r. (k. 42 akt) i jego zarządzeniu nr 29 z 11 maja 2020 r. wraz z ofertą porozumienia (k. 43-44 akt).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił bezzasadną apelację powoda na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 99 k.p.c. Na zasądzoną od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.800 zł złożyły koszty zastępstwa procesowego, ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265 t.j.). Od kosztów należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia wyroku powodowi do dnia zapłaty (art. 98 § 1 1 k.p.c.).