Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 3458/19

UZASADNIENIE

Pozwem z 15 kwietnia 2019 roku (data nadania u operatora pocztowego) powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. wniósł o zasądzenie od pozwanego M. S. kwoty 13.936,48 zł wraz z odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonymi od dnia 28 marca 2019 roku do dnia zapłaty. Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje roszczenie, powód wskazał, iż pozwany zobowiązał się poprzez wystawienie weksla do zapłaty w dniu 27 marca 2019 roku wskazanej na wekslu kwoty w wysokości 15.436,48 zł. Pomimo skierowania wezwania do zapłaty, pozwany wpłacił na rachunek bankowy powoda jedynie kwotę 1.500 zł, a następnie zaprzestał spłacania reszty roszczenia. Weksel został wystawiony przez pozwanego na zabezpieczenie całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez powoda na podstawie umowy nr (...). Na dochodzoną pozwem należność składa się suma pozostałych do zapłaty rat pożyczki, prowizja oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie. Powód podniósł nadto, że pozwany własnoręcznie podpisał kalendarz spłat oraz znał doskonale wysokość zobowiązania i termin spłaty. Granice wypełnienia weksla określała natomiast deklaracja wekslowa.

(pozew – k. 5-6)

Nakazem zapłaty wydanym w dniu 28 maja 2019 roku w postępowaniu upominawczym w sprawie o sygnaturze akt II Nc 4658/19 Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w W. uwzględnił w całości żądanie powoda.

(nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym – k. 18)

Pozwany wniósł w terminie sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości oraz wnosząc o oddalenie powództwa. Pozwany nie kwestionował faktu zawarcia umowy pożyczki i jej podpisania oraz tego, że wskutek problemów finansowych nie spłacał terminowo zaciągniętego zobowiązania. Pozwany podniósł natomiast zarzut niedochowania przez powoda warunków wypowiedzenia umowy z uwagi na brak uprzedniego wezwania do zapłaty, a co za tym idzie zarzut uzupełnienia weksla w sposób niezgodny z deklaracją wekslową. Pozwany podnosił także, że koszty kredytu były niewspółmiernie wysokie w stosunku do kwoty udzielonej pożyczki wynoszącej 8.000 zł. W ocenie pozwanego postanowienia umowne, zobowiązujące go do zapłaty kwoty 6.771 zł tytułem prowizji oraz opłaty w wysokości 1.100 zł tytułem wynagrodzenia za produkt (...) stanowiły niedozwolone postanowienia umowne, zmierzające do obejścia przepisów o ochronie praw konsumentów oraz o odsetkach maksymalnych.

(sprzeciw od nakazu zapłaty k. 20-23)

W kolejnym piśmie procesowym powód podtrzymał żądanie zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 11.438,48 zł, cofając pozew w zakresie kwoty 2.498 zł, wobec częściowego spełnienia roszczenia przez pozwanego oraz wniósł o umorzenie postępowania w tym zakresie i zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania.

Powód w pozostałym zakresie podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, wskazując, iż w związku z zaprzestaniem przez pozwanego regularnej spłaty pożyczki, wezwał go do spłaty zaległości wyznaczając 7. dniowy termin na zapłatę pod rygorem wypowiedzenie umowy pożyczki, zgodnie z pkt 8.1 umowy pożyczki. Z uwagi na bezskuteczność wezwania powód wypowiedział umowę oraz postawił pożyczkę w stan wymagalności. Na roszczenie powoda w dniu wypowiedzenia umowy składały się kwoty 15.387 zł tytułem niespłaconej pożyczki oraz kwota 49,48 zł tytułem odsetek umownych. Weksel in blanco został zdaniem powoda wypełniony zgodnie z deklaracją wekslową, na kwotę odpowiadająca zadłużeniu pozwanego na dzień wypełnienia weksla. Powód przyznał również, iż na dzień składania pisma pozwany spłacił z tytułu zawartej umowy pożyczki łącznie kwotę 7.187 zł. Wszystkie wpłaty pozwanego zostały zaliczone zgodnie z pkt 2.5 Umowy w pierwszej kolejności na spłatę kwoty z tytułu pożyczki. Powód podniósł również, iż kwoty pobrane z tytułu produktu (...), opłaty przygotowawczej oraz prowizji nie przekraczały limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu i mieściły się w ustawowym limicie przewidzianym przez ustawodawcę. Powód zaznaczył także, że wysokość kosztów udzielenia pożyczki była znana pozwanemu i wynikała wprost z umowy, a przepis art. 385 1 § 1 k.c. nie może służyć do uchylania się przez pozwanego od spłaty zobowiązania.

(pismo procesowe powoda – k. 45-51)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16 maja 2018 roku pomiędzy M. S. (pożyczkobiorcą), działającym jako konsument, a (...) S.A. z siedzibą w B. (pożyczkodawcą) doszło do zawarcia umowy pożyczki gotówkowej nr (...). Zgodnie z brzmieniem umowy, kwota pożyczki, przekazana M. S. wynosiła 8.000 zł. Jako całkowitą kwotę do zapłaty wskazano 18.576 zł.

W związku z udzieleniem pożyczki, pożyczkobiorca zobowiązał się ponieść koszt opłaty przygotowawczej w kwocie 129 zł, wynagrodzenia prowizyjnego w wysokości 6.771 zł oraz wynagrodzenia z tytułu zakupu produktu (...) w cenie 1.100 zł. Całkowity koszt pożyczki wynosił 10.576 zł, a pełna kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę 18.576 zł. Wysokość miesięcznej raty miała wynosić 516 zł, liczbę rat określono na 36. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 90,28%. (pkt 1.4-1.5 Umowy)

Strony umowy ustaliły, iż zabezpieczeniem prawnym pożyczki będzie jeden weksel własny in blanco, „nie na zlecenie” wraz z deklaracją wekslową, który pożyczkobiorca zobowiązał się wystawić i przekazać pożyczkodawcy najpóźniej przy podpisaniu umowy. Pożyczkodawca zobowiązał się niezwłocznie po spłaceniu wszelkich zobowiązań przez pożyczkobiorcę, płatnych dla pożyczkodawcy z tytułu lub w związku z pożyczką, zwrócić pożyczkobiorcy skreślony weksel in blanco, poza przypadkiem gdyby doszło do złożenia weksla w sądzie. Pożyczkodawca został uprawniony do wypełnienia weksla in blanco w sytuacji i na zasadach określonych w deklaracji wekslowej (pkt 3 Umowy).

W pkt 4.1 Umowy ustalono, że jeżeli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umową, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od każdego zadłużenia pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 1 k.c. W dniu zawarcia umowy odsetki za opóźnienie wynosiły 14% w skali roku.

W pkt 5.1 Umowy pożyczkobiorca zobowiązał się do pisemnego informowania pożyczkodawcy o zmianie nazwiska, adresu, adresu do korespondencji oraz innych danych przekazanych pożyczkodawcy w związku z zawarciem Umowy, w tym numerów telefonów oraz adresu e-mail, w terminie 10 dni od dnia zaistnienia zmiany.

W myśl pkt 8 Umowy, pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę w przypadku m.in. opóźnienia w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pożyczkodawca zobowiązany był do zachowania 30 dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy (pkt 8.1 lit a Umowy). Pożyczkodawca miał prawo wypełnić weksel in blanco na zasadach określonych w deklaracji wekslowej, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania, a także w terminie 14 dni od wypowiedzenia umowy w trybie określonym w pkt 8.1 lit b. (pkt 8.2 Umowy).

Składając wniosek o pożyczkę, pozwany zdecydował się na wykupienie produktu (...) – Pakiet E., dzięki któremu przysługiwały mu dodatkowe uprawnienia, takie jak: możliwość odroczenia lub obniżenia rat, przyspieszona wypłata oraz pakiet powiadomień klienta (pkt 15 Umowy).

Pozwany oświadczył, iż odebrał załączniki do umowy pożyczki w postaci: harmonogramu spłat, weksla in blanco, deklaracji wekslowej oraz wzoru formularza oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Pozwany otrzymał także formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego.

Umowa została przygotowana w formie gotowego formularza – wzoru stanowiącego wydruk zawierający wszystkie jej postanowienia. Zapisy dotyczące kosztów umowy nie były indywidualnie negocjowane z pozwanym. Przy zawarciu umowy pozwany miał świadomość, że będzie musiał zwrócić wyższą kwotę niż kwota udzielonej pożyczki, jednak wysokość kwoty zaskoczyła go.

( dowody: umowa pożyczki nr (...) z dnia 15 maja 2018 roku – k. 24-28 , formularz informacyjny – k. 29, harmonogram spłat – k. 68, zeznania pozwanego M. S. – k. 85-86 )

Zgodnie z treścią deklaracji wekslowej, pożyczkobiorca upoważnił pożyczkodawcę do wypełnienia weksla oraz do wpisania domicyliatu i wypełnienia weksla ma sumę odpowiadającą zadłużeniu wobec pożyczkodawcy wynikającego z umowy pożyczki. Pożyczkodawca miał prawo uzupełnić weksel oraz dochodzić na tej podstawie zobowiązania przed Sądem m.in. gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

( dowód: deklaracja wekslowa – k. 8)

W dniu 16 maja 2018 roku pozwany M. S. wystawił i wręczył powodowi (...) S.A. z siedzibą w B. weksel własny, niezupełny w chwili wystawienia, w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikających z umowy pożyczki nr (...), zawartej w dniu 16 maja 2018 roku. Weksel ten w chwili wystawienia i wręczenia obejmował zobowiązanie do zapłaty bliżej nieokreślonej sumy wekslowej na rzecz (...) S.A. z siedzibą w B..

( dowody : kserokopia weksla – k. 4, deklaracja wekslowa k. 8)

Z tytułu umowy pożyczki powód wypłacił pozwanemu kwotę 8.000 zł. Wobec problemów finansowych pozwany od grudnia 2018 roku zaprzestał regularnej spłaty rat pożyczki.

W związku z zaległościami w spłacie dwóch rat pożyczki, wymagalnych w dniach 25 grudnia 2018 roku oraz 25 stycznia 2019 roku w łącznej wysokości 939 zł, powód wezwał pozwanego pismem z dnia 25 stycznia 2019 roku do zapłaty powyższej kwoty w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, informując, że w przypadku braku wpłaty umowa pożyczki zostanie wypowiedziana i wszystkie zobowiązania z niej wynikające zostaną postawione w stan natychmiastowej wymagalności. Wezwanie doręczono pozwanemu w dniu 4 lutego 2019 roku.

( dowody: karta klienta – k. 70, zeznania pozwanego M. S. – k. 85-86 , wezwanie z dnia 25 stycznia 2019 roku – k. 52, dowód nadania – k. 53-55, wydruk ze strony Poczty Polskiej S.A. – k. 56)

Pozwany nie spełnił roszczenia powoda w zakreślonym 7. dniowym terminie. Z uwagi na to, powód pismem z dnia 25 lutego 2019 roku wypowiedział umowę pożyczki oraz wezwał pozwanego do wykupu weksla. Powód poinformował pozwanego, że zgodnie z postanowieniami Umowy oraz deklaracji wekslowej, wystawiony przez pozwanego weksel in blanco został wypełniony. Zadłużenie pozwanego na dzień 25 lutego 2019 roku powód określił na kwotę 15.436,48 zł, na którą składała się kwota niespłaconej pożyczki w wysokości 15.387 zł oraz umowne odsetki z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki w kwocie 49,48 zł. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 4 marca 2019 roku.

Po wypowiedzeniu umowy pożyczki powód uzupełnił weksel in blanco wystawiony przez pozwanego o sumę wekslową w kwocie 15.436,48 zł, miejsce wystawienia w B., datę wystawienia na dzień 16 marca 2018 roku, miejsce płatności w B. oraz termin płatności na dzień 27 marca 2019 roku.

( dowody: pismo powoda z dnia 25 lutego 2019 roku – k. 7, dowód nadania – k. 59-61, wydruk ze strony Poczty Polskiej S.A. – k. 62)

M. S. do dnia 2 stycznia 2020 roku dokonał wpłat na rzecz powoda z tytułu umowy pożyczki w łącznej kwocie 7.187 zł. Odsetki umowne z tytułu braku spłat na ten dzień wynosiły 49,48 zł.

(okoliczności bezsporne, dowody: karta klienta – k. 70, wykaz odsetek umownych – k. 71, potwierdzenia wpłat – k. 30-33)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a w ocenie Sądu nie było podstaw, by podawać w wątpliwość okoliczności faktyczne wynikające z ich treści. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójny, niebudzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy. Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd uwzględnił także zgodne twierdzenia stron w trybie art. 229 k.p.c. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c.

Jako wiarygodne Sąd uznał również zeznania pozwanego M. S., które okazały się logiczne, rzeczowe i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym.

Ustalenie, że pisma zawierające wezwania pozwanego do zapłaty oraz wypowiedzenie umowy pożyczki i wezwanie do wykupu weksla zostały doręczone pozwanemu odpowiednio w dniach 4 lutego 2019 roku oraz 4 marca 2019 roku przyjęte zostało w drodze domniemania faktycznego na podstawie art. 231 k.p.c, w oparciu o dowody z dokumentów w postaci książek nadawczych oraz wydruków z systemu śledzenia przesyłek Poczty Polskiej S.A., z których wynika, że przesyłki nadane przez powoda do pozwanego zostały przez niego odebrane.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części, a mianowicie w zakresie kwoty 4.667,48 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 28 marca 2019 roku do dnia zapłaty.

Pomiędzy stronami niniejszego postępowania nie było sporne, że doszło do zawarcia umowy pożyczki, a także, że pozwany otrzymał do swojej dyspozycji kwotę 8.000 zł. Niesporna była także kwota odsetek w wysokości 49,48 zł, przyznana przez pozwanego (k. 86). Spór między stronami koncentrował się natomiast na ustaleniu wysokości roszczenia powoda pozostałego do spłaty oraz prawidłowości uzupełnienia przez powoda weksla in blanco. Pozwany podnosił bowiem, iż prowizja w wysokości 6.771 zł oraz opłata za produkt „Twój pakiet” w wysokości 1.100 zł były niewspółmiernie wysokie w porównaniu do kwoty udzielonej przez powoda pożyczki, powołując się na przepisy dotyczące ochrony praw konsumentów. W ocenie pozwanego powód nie dochował także warunków wypowiedzenia umowy, a także uzupełnił weksel w sposób sprzeczny z deklaracją wekslową, gdyż nie wezwał go uprzednio do zapłaty zaległej kwoty.

Pozwany podnosił, że powód nie wezwał go do spłaty zadłużenia przed uzupełnieniem weksla, do czego obligował go pkt 8.2 Umowy, przez co powód nie był uprawniony do uzupełnienia weksla in blanco. Jak wynika z przywołanego postanowienia umownego, pożyczkodawca był upoważniony do wypełnienia weksla gdy:

a)  opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni;

b)  uprzednio pożyczkodawca wezwie pożyczkobiorcę do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

Fakt opóźnienia w płatności rat był niekwestionowany przez pozwanego, zatem pierwsza przesłanka nie była sporna pomiędzy stronami. Natomiast, jak już była mowa w poprzedzających akapitach, fakt wezwania pozwanego do zapłaty w terminie 7 dni pismem z dnia 25 stycznia 2019 roku oraz wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla pismem z dnia 25 lutego 2019 roku Sąd ustalił na podstawie art. 231 k.p.c. w oparciu o załączone do akt sprawy wyżej wymienione pisma, wydruki z ksiąg nadawczych oraz wydruki z systemu śledzenia przesyłek Poczty Polskiej S.A. W ocenie Sądu dowody te w wystarczający sposób wykazują, że powód wywiązał się z obowiązków spoczywających na nim, a związanych z warunkami wypowiedzenia umowy oraz uzupełnienia weksla in blanco. Powyższa korespondencja była kierowana na adres wskazany przez pozwanego w umowie oraz deklaracji wekslowej, a zgodnie z pkt 5.1 Umowy pozwany zobowiązał się do informowania pożyczkodawcy o zmianie adresu w terminie 10 dni od dnia zaistnienia zmiany. Z tych powodów Sąd uznał, iż powód skutecznie wezwał pozwanego do spłaty zadłużenia, a następnie wypowiedział umowę z zachowaniem umownego terminu wypowiedzenia. Powód był więc upoważniony do wypełnienia weksla in blanco wystawionego przez M. S. w dniu 16 maja 2018 roku, określając termin płatności na dzień 27 marca 2019 roku. Zarzuty pozwanego w zakresie braku prawa powoda do uzupełniania weksla in blanco okazały się zatem niezasadne.

Zgodnie z jednolitym stanowiskiem prezentowanym w polskim piśmiennictwie, zobowiązanie wekslowe ma charakter samodzielny i abstrakcyjny, a zatem niezależny od podstawy prawnej, która spowodowała jego zaciągnięcie (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 roku, III CZP 66/95). Zasadą jest więc, że w sytuacji, gdy żądanie pozwu oparte jest na samym wekslu, Sąd bada jedynie weksel i prawidłowość jego wypełnienia, nie odnosząc się do stosunku podstawowego, leżącego u podstaw jego wystawienia. Powód, występując z powództwem o zapłatę opartym na twierdzeniu, że dochodzone roszczenie przysługuje mu od pozwanego na podstawie podpisanego przez niego weksla, powinien do pozwu dołączyć poświadczający to weksel, nie ma natomiast obowiązku wskazywania jakichkolwiek okoliczności faktycznych dotyczących wystawienia weksla.

Przepisy prawa wekslowego nie wykluczają jednakże możliwości badania stosunku podstawowego, czyli stosunku, z którego wynikające zobowiązanie zabezpieczone jest wekslem. Abstrakcyjność weksla doznaje osłabienia przede wszystkim w przypadku weksla wystawionego in blanco, a więc takiego, jaki został wystawiony w niniejszej sprawie. Art. 10 ustawy Prawo wekslowe z dnia 28 kwietnia 1936 roku (dalej – Prawo wekslowe) stanowi bowiem, że jeżeli weksel niezupełny w chwili wystawienia uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. W takiej sytuacji, pomimo oderwania się weksla od causa, możliwe jest przez dłużnika wekslowego podnoszenie zarzutów ze stosunku podstawowego. Według utrwalonej wykładni tego przepisu, w przypadku gdy nie dochodzi do nabycia praw z weksla w drodze indosu, tak jak to miało miejsce w sprawie niniejszej, dłużnik wekslowy może wobec posiadacza weksla, z którym zawarł porozumienie dotyczące uzupełnienia weksla, podnosić zarzuty nie tylko ze stosunku wekslowego, ale także ze stosunku podstawowego, w ramach którego weksel wystawił i wręczył oraz udzielił posiadaczowi weksla uprawnienia do jego uzupełnienia według porozumienia wekslowego.

W rezultacie uznać należy, iż weksel gwarancyjny – w szczególności jeżeli jego posiadaczem jest pierwszy wierzyciel, którego wiąże porozumienie zawarte z dłużnikiem – nie jest wekslem abstrakcyjnym, lecz wekslem gwarantującym wykonanie zobowiązania. Stanowisko to utrwalone jest w polskim orzecznictwie (tak przykładowo: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1970 roku, I PR 407/70, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 1993 roku, I Acr 607/93).

Należy również zaznaczyć, iż załączony do pozwu weksel został wystawiony in blanco w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z określonego stosunku i w związku z tym remitent był upoważniony do jego uzupełnienia jedynie zgodnie z porozumieniem zawartym z pozwanym. Powiązanie przez strony upoważnienia do uzupełnienia weksla in blanco z istnieniem i treścią zobowiązania podlegającego zabezpieczeniu (stosunku podstawowego względem roszczenia wekslowego) powoduje, że remitent w zasadzie nie może na podstawie prawa wekslowego uzyskać wobec wystawcy weksla własnego więcej praw niż mu przysługuje w ramach stosunku, z którego wynika podlegająca zabezpieczeniu wierzytelność, czyli w ramach tzw. stosunku podstawowego względem roszczenia wekslowego (por. uchwała połączonych Izb Sądu Najwyższego: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 kwietnia 1972 roku, III PZP 17/70 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 roku, I CSK 641/09).

W związku z powyższym wystawca weksla może wysuwać zarzuty dotyczące stosunku podstawowego, gdy brak jest skutecznych zarzutów wekslowych. Może więc kwestionować samo istnienie lub rozmiar roszczenia wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Spór przenosi się wówczas z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2006 roku, II CSK 205/06).

Przenosząc powyższe na realia sprawy niniejszej, należy niewątpliwie stwierdzić, że powodowi przysługiwała legitymacja względem wierzytelności wekslowej, skoro według treści weksla był on wierzycielem wekslowym.

Kwestia skuteczności zobowiązania wekslowego pozwanego, gdy chodzi o wymogi formalne, także nie budziła wątpliwości, skoro powołany przez powoda weksel stanowiący podstawę powództwa zawierał każdy z elementów przewidzianych w art. 101 Prawa wekslowego. Według tego przepisu weksel własny powinien zawierać:

1) nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;

2) przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

3) oznaczenie terminu płatności;

4) oznaczenie miejsca płatności;

5) nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;

6) oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;

7) podpis wystawcy wekslu.

Wobec uznania przez Sąd zarzutów pozwanego w zakresie braku prawa powoda do wypełnienia weksla in blanco jako niezasadnych, co skutkowało uznaniem, iż powód był upoważniony zgodnie z zapisami pkt 8.2 Umowy do uzupełnienia weksla, należało rozpatrzyć zarzuty pozwanego związane z łączącym strony stosunkiem podstawowym – umową pożyczki, którą przedmiotowy weksel zabezpieczał.

Pozwany nie kwestionował faktu zawarcia umowy pożyczki gotówkowej oraz okoliczności, iż otrzymał na jej podstawie od powoda środki pieniężne. Nie kwestionował także, iż w całości nie wywiązał się z obowiązku spłaty pożyczki w określony w umowie sposób i w odpowiednim terminie. Wobec tego Sąd uznał, że powód skutecznie wypowiedział pozwanemu umowę pożyczki, przez co cała pozostała do spłaty kwota stała się natychmiast wymagalna.

Pozwany kwestionował natomiast obowiązek zwrotu pożyczki w dochodzonej pozwem wysokości, w szczególności prowizji w kwocie 6.771 zł oraz opłaty za produkt (...) – Pakiet E. w wysokości 1.100 zł. Pozwany nie kwestionował roszczenia w zakresie odsetek umownych za opóźnienie. Bezspornym między stronami był fakt, iż na dzień zamknięcia rozprawy pozwany tytułem spłaty pożyczki wpłacił na rzecz powoda łącznie kwotę 7.187 zł.

Zważywszy na wysokość udzielonej pożyczki w kwocie 8.000 zł oraz wysokość opłaty w postaci prowizji, zarzut pozwanego, iż postanowienie umowne przewidujące wynagrodzenie prowizyjne dla pożyczkodawcy w wysokości 6.771 zł naruszało przepis art. 385 1 § 1 k.c. oraz art. 359 § 2 1 k.c., okazał się zasadny, a powyższe postanowienie umowne w związku z tym nie wiązało pozwanego.

Na podstawie art. 385 1 § 1 zdanie pierwsze k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). W myśl art. 385 1 § 1 zdanie drugie k.c. nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Według art. 385 1 § 2 k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. W myśl art. 385 1 § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Według art. 385 1 § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Na podstawie art. 385 2 k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Z treści przywołanego przepisu wynika, że aby uznać jakieś postanowienie umowne za klauzulę abuzywną muszą być spełnione łącznie cztery przesłanki: nie zostało ono uzgodnione indywidualnie z konsumentem, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza jego interesy, nie dotyczy głównych świadczeń stron.

Nie budzi wątpliwości, że umowa pożyczki została zawarta przez przedsiębiorcę (pożyczkodawcę) w ramach prowadzonej działalności (udzielania pożyczek gotówkowych) z konsumentem (pozwanym). Pozwany jest konsumentem w rozumieniu ustawy, bowiem z umowy nie wynika, aby zaciągał pożyczkę w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą, a w myśl art. 22 1 k.c., za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Stosownie do treści przepisu art. 385 1 § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Jednocześnie stosownie do art. 385 1 § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Mimo ciężaru dowodu ciążącego na powodzie, nie udowodnił on, że przedmiotowe postanowienia umowne zostały z pozwanym uzgodnione indywidualnie. Przeciwko stwierdzeniu, że zapisy umowy były indywidualnie uzgadniane w tym zakresie przemawia również fakt, że zostały ustalone w umowie pożyczki zawartej z wykorzystaniem wzorca umowy.

W ocenie Sądu, sporna prowizja nie stanowiła głównego świadczenia stron. Przy umowie pożyczki, głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu, a po stronie pożyczkobiorcy, zwrot tych środków. Umowa pożyczki została przy tym ukształtowania w kodeksie cywilnym w taki sposób, że co do zasady może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy winno być wyraźnie określone w umowie. Zwyczajowo formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki, tak jak to miało miejsce w przypadku przedmiotowej umowy. Stąd też należało uznać, że dodatkowa prowizja za udzielenie pożyczki nie stanowiła głównego świadczenia stron.

Wobec powyższych ustaleń, należało rozważyć czy postanowienia umowne dotyczące prowizji kształtowały prawa i obowiązki pozwanego jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy w rozumieniu art. 385 1 § 1 zdanie pierwsze k.c.

Interes konsumenta należy przy tym rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też każdy inny nawet niewymierny interes. Natomiast ocena zachowań w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Zatem postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak również kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Brak równowagi kontraktowej jest bowiem jednym z podstawowych przejawów naruszenia dobrych obyczajów.

Rażące naruszenie interesów konsumenta w rozumieniu art. 385 1 § 1 zd. pierwsze k.c. oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 roku, I CSK 149/13).

W ocenie Sądu zastrzeżona przez powoda prowizja w kwocie 6.771 zł stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 1 k.c. oraz próbę obejścia przepisu art. 359 § 2 1 k.c. o odsetkach maksymalnych. Powód w toku postępowania nie przedstawił sposobu wyliczenia wskazanej w umowie prowizji. Rolą Sądu nie jest ustalenie, w jakiej wysokości pożyczkodawca był uprawniony naliczyć prowizję od udzielonej pozwanemu pożyczki. To powód winien wykazać kryteria, jakimi kierował się ustalając sporną opłatę w ąż takiej wysokości w relacji do faktycznie pożyczonej kwoty i właściwie uzasadnić konieczność naliczenia wynagrodzenia dodatkowego na tym właśnie poziomie, której to powinności powód nie sprostał. Należy powtórzyć, że wynagrodzeniem za korzystanie przez pożyczkobiorcę z kwoty uzyskanej w ramach pożyczki są zasadniczo odsetki, których górny pułap w celu zapobieżenia lichwie został wyznaczony przepisem art. 359 § 2 1 k.c. jako dwukrotność odsetek ustawowych. Natomiast wprost w umowie pożyczki wskazano, iż rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi 90,28 % (pkt 1.5 lit b). Mając na względzie, że w niniejszym przypadku mamy do czynienia z obrotem konsumenckim, Sąd uznał, iż stosowany przez wierzyciela zabieg prowadzi do naruszenia interesów konsumenta. Zastrzeżenie takich prowizji, zmierzające do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 1 k.c.) jest niedopuszczalne, a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Pożyczkodawca ma prawo pobierać wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, które to wynagrodzenie nie może być przez niego kształtowane w sposób dowolny. Konstatacji tej nie zmienia okoliczność, iż przepisy ustawy o kredycie konsumenckim (art. 36a) ograniczają wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu poprzez wprowadzenie matematycznego wzoru służącego do obliczenia tychże. Wzór ten ustala bowiem maksymalną, a nie powszechnie obowiązującą wysokość kosztów dodatkowych. Zamieszczony w ustawie wzór nie może stanowić sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych przez dodawanie do kwot spłaty bliżej nieuzasadnionych i z niczego nie wynikających dodatkowych obciążeń. Pożyczkodawca udzielając pożyczki w wysokości 8.000 zł i pobierając od tej kwoty odsetki umowne nie może doliczać do kwoty spłat dalszych 6.771 zł tytułem prowizji tylko dlatego, że z wzoru zawartego w art. 36a cyt. wyżej ustawy taka kwota odnośnie tej pożyczki może być wyliczona. Wprowadzenie do ustawy o kredycie konsumenckim konstrukcji pozaodsetkowych kosztów kredytu nie wyłącza możliwości badania, czy zapisy umowne przewidujące tego rodzaju koszty nie stanowią niedozwolonych klauzul umownych. Sporna prowizja została ustalona w umowie zawartej przez strony, jednak pamiętać należy, że swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom.

Biorąc pod uwagę powyższe należy uznać, że w ustalonym stanie faktycznym zawarta przez strony umowa, wykreowała stosunek prawny tego rodzaju, że dysproporcja między świadczeniami stron była tak duża, że w sposób oczywisty preferowała nadmiernie pożyczkodawcę, kosztem interesów majątkowych konsumenta, któremu udzielono pożyczki. Pozwany otrzymał wszak kwotę 8.000 zł, jednakże prowizja, poza umownymi odsetkami, wyniosła 6.771 zł. Powyższa dodatkowa opłata ustalona została w sposób arbitralny przez pożyczkodawcę na poziomie 84,63% kwoty pożyczki, a więc na wyjątkowo wysokim poziomie. W ocenie Sądu zastrzeganie przez przedsiębiorcę bardzo wysokich świadczeń obciążających konsumenta jest sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz zasadą ekwiwalentnością świadczeń stron. Nie uzasadnia jej również ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej. Ustalone opłaty nie mają odzwierciedlenia w kosztach udzielenia pożyczki i nie uzasadniają zarobku pożyczkodawcy w kwocie stanowiącej 84,63% otrzymanej przez pożyczkobiorcę pożyczki.

Sąd doszedł do przekonania, że mimo, iż pozwanego łączył z powodem, stosunek zobowiązaniowy o charakterze dobrowolnym, to jednak niedopuszczalną jest sytuacja, kiedy jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w taki sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną, która prowadzi do pokrzywdzenia jednej ze stron stosunku prawnego. W niniejszej sprawie pożyczkodawca arbitralnie narzucił pozwanemu sporną opłatę dodatkową, która nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. Podobne praktyki zasługują na potępienie, zwłaszcza, gdy sięgają po nie podmioty działające na rynku finansowym. Dlatego też Sąd uznał postanowienie umowne przewidujące wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 6.771 zł jako niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c.

Skutkuje to bezskutecznością tego zapisu umownego w zakresie wysokości przedmiotowej opłaty. Ponadto postanowienie umowne ustalające prowizję w kwocie 6.771 zł zmierzało w istocie do obejścia przepisu art. 359 § 2 1 Kodeksu cywilnego i z tej przyczyny należało je uznać także za nieważne w myśl art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego.

Niezasadny okazał się natomiast zarzut pozwanego dotyczący abuzywności postanowienia umownego przewidującego przyznanie powodowi wynagrodzenia z tytułu produktu (...) – Pakiet E.. Jak wynika z umowy, to sam powód wystąpił we wniosku o przyznanie mu powyższego produktu. Nadto, w umowie została w sposób jasny i jednoznaczny przewidziana kwota wynagrodzenia w wysokości 1.100 zł, która w ocenie Sądu, w porównaniu do kwoty przyznanej pożyczki, nie była rażąco wygórowana. W umowie w przejrzysty sposób zredagowano także korzyści dla pożyczkodawcy z tytułu wykupienia tego produktu (pkt 15 Umowy). Z tych powodów, Sąd uznał, że postanowienia umowne przewidujące obowiązek zapłaty wynagrodzenia za (...) nie stanowiły klauzul abuzywnych w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c.

Podsumowując, w niniejszej sprawie powód wypełnił weksel in blanco na sumę uwzględniającą zobowiązanie wynikające z klauzuli dotyczącej wynagrodzenia prowizyjnego, która dla pozwanego jako konsumenta okazała się niewiążąca. Powód wypełnił zatem weksel na sumę przewyższającą zobowiązanie wynikające ze stosunku podstawowego. W konsekwencji pozwany jest zobowiązany wekslowo tylko w takich granicach, w jakich istnienie wierzytelność ze stosunku podstawowego. Jak wynika bowiem z trafnie przyjętego stanowiska w orzecznictwie Sądu Najwyższego, uzupełnienie weksla przez posiadacza weksla (remitenta) o kwotę wyższą niż kwota, na której wpisanie pozwalało porozumienie wekslowe, nie powoduje skutku w postaci niepowstania zobowiązania wekslowego wystawcy weksla. Zobowiązanie to ulega natomiast odpowiedniemu zredukowaniu do wysokości kwoty mieszczącej się w upoważnieniu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2001 roku, II CKN 25/00, OSNC 2001; z dnia 9 grudnia 2004 roku, II CK 170/04, z dnia 17 stycznia 2008 roku, III CSK 193/07).

Powód dochodził w niniejszym postępowaniu zapłaty kwoty 11.438,48 zł, wynikającej z całkowitej kwoty do zapłaty z tytułu udzielonej pożyczki, pomniejszonej o uiszczone przez powoda raty (18.576 zł – 7.187 zł = 11.389 zł) oraz z wysokości umownych odsetek z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki w kwocie 49,48 zł, których to pozwany nie kwestionował (11.389 zł + 49,48 zł = 11.438,48 zł).

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, wobec uznania postanowień umownych przewidujących wynagrodzenie prowizyjne powoda za abuzywne i niewiążące pozwanego, Sąd zasądził na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. od pozwanego M. S. finalnie kwotę 4.667,48 zł, oddalając powództwo w pozostałej części, o czym orzekł w punkcie 1 i 2 wyroku. Zasądzona kwota wynika z:

a)  całkowitej kwoty do zapłaty z tytułu pożyczki, pomniejszonej o dokonane przez pozwanego wpłaty na rzecz powoda oraz o wysokość wynagrodzenia prowizyjnego (18.576 zł – 7.187 zł – 6.771 zł = 4.618 zł);

b)  kwoty umownych odsetek z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki, niekwestionowanych przez pozwanego, w łącznej wysokości 49,48 zł.

Powyższe kwoty złożyły się na kwotę zasądzoną w pkt 1 wyroku (4.618 zł + 49,48 zł = 4.667,48 zł).

Podstawą rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowił art. 481 § 1 k.c., zgodnie, z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jak zostało już powyżej wykazane, powód był uprawniony do uzupełnienia weksla in blanco wystawionego przez pozwanego poprzez wpisanie daty płatności na dzień 27 marca 2019 roku. Powód wezwał także skutecznie pozwanego do wykupu weksla. Z tego powodu, należało uznać, że roszczenie powoda stało się wymagalne z dniem 27 marca 2019 roku, a od dnia następnego pozwany pozostawał w zwłoce. Wysokość odsetek może być określona umową albo też może wynikać z przepisów prawa. Stosownie do treści art. 481 § 2 1 k.c. maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). Strony w pkt 4.1 Umowy postanowiły, że jeżeli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umową, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od każdego zadłużenia pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 1 k.c. W tym stanie rzeczy, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda odsetki umowne w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 4.667,48 zł od dnia 28 marca 2019 roku do dnia zapłaty.

W pkt 3 wyroku Sąd umorzył postępowanie w zakresie kwoty 2.498 zł na podstawie art. 203 § 1 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c., wobec cofnięcia powództwa w tym zakresie przez powoda wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. W myśl art. 203 § 1 k.p.c., pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do wydania wyroku, jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia. Zgodnie natomiast z art. 355 § 1 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym przed 7 listopada 2019 roku, które to brzmienie ma zastosowanie w niniejszej sprawie w myśl art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy z 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postepowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw), Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne. Wobec skutecznego cofnięcia pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczeniem przez powoda co do kwoty 2.498 zł, Sąd zobligowany był do umorzenia postępowania w tym zakresie.

O kosztach postępowania w pkt 4 wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c., zgodnie z którym, w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Powód w niniejszym postępowaniu domagał się zapłaty kwoty 13.936,48 zł, z czego zasądzona została kwota 4.667,48 zł. Powód cofnął także powództwo w zakresie kwoty 2.498 zł, wobec spełnienia roszczenia w tym zakresie przez pozwanego. Wobec tego, że pozwany spełnił częściowo swoje roszczenie po wytoczeniu powództwa, jego wytoczenie było zasadne, a zatem należało uznać, powód jest stroną wygrywającą sprawę w zakresie kwoty 7.165,48 zł (4.667,48 zł + 2.498 zł), co stanowi 51,41% całego roszczenia powoda. Pozwany wygrał zatem sprawę w 48,59%. Z uwagi na to, że każda ze stron wygrała proces niemalże w połowie, Sąd zniósł wzajemnie koszty procesu pomiędzy stronami na podstawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi powoda (bez pouczenia).