Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Załęska

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 marca 2022 roku w Sieradzu

odwołania M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z 9 września 2021 r. Nr (...)

w sprawie M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o wysokość emerytury

zmienia zaskarżoną decyzję i zobowiązuje organ rentowy do przeliczenia emerytury z uwzględnieniem w podstawie wymiaru kapitału początkowego za okres od 9.10.1979 r. do 31.12.1982 r. przeciętnego wynagrodzenia wynoszącego:

- za 1979 rok – 7 303 złotych;

- za 1980 rok – 36 240 złotych;

- za 1981 rok – 46 134 złotych;

- za 1982 rok – 69 786 złotych.

Sygn. akt IV U 525/21

Uzasadnienia

Decyzją z 9.09.2021r., ZUS II Oddział w Ł. przeliczył M. S. emeryturę od 1.08.2021r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

Nie podzielając powyższej decyzji w/w złożyła odwołanie, kwestionując nieuwzględnienie wynagrodzeń za lata 1979 – 1982 z tytułu umowy agencyjnej. Odwołanie poparł pełnomocnik strony ustanowiony w sprawie. Precyzując stanowisko, wnosił o przeliczenie emerytury wnioskodawczyni z uwzględnieniem za lata 1979 – 1982 połowy najniższego wynagrodzenia obowiązującego w tym czasie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. S., ur. (...)

W okresie od 9.10.1979 – 31.12.1982, M. S. prowadziła na warunkach zlecenia punkt sprzedaży detalicznej w M., na podstawie umowy z 9.10.1979r. zawartej z G.S. (...) w S.. GS miał najwięcej sklepów spożywczych, były także sklepy z innych branż, w których byli zatrudnieni pracownicy etatowi. Agentów było kilku.

W S. było około 30 sklepów należących do GS. Były wtedy 4 bazy magazynowe. Sprzedaż kształtowała się różnie. Styczeń i luty były miesiącami tzw. martwymi, w pozostałych miesiącach sprzedaż była o wiele większa. Czynsz, dzierżawa zawarte były w ryczałcie. Wnioskodawczyni ponosiła odpowiedzialność materialną w okresie obowiązywania umowy agencyjnej.

Z. A. była zatrudniona w G.S. (...) w S. od 1965 - 1998 do czasu likwidacji Spółdzielni; od 1975r. - jako zastępca gł. księgowego, a od 1.03.1980r. jako główna księgowa. Z. A. kierowała całym działem księgowości, wykonywała rozliczenia, kalkulacje finansowe dla agentów, w tym wnioskodawczyni. Była ustalona odpłatność z tytułu składek. Planowana sprzedaż to inaczej obroty jakie dany agent powinien osiągnąć w danym roku. Kwota planowanej sprzedaży stanowiła podstawę do obliczenia, ile agent ma zapłacić spółdzielni z tytułu składek ubezpieczeniowych, podatku od wynagrodzeń; agent musiał na siebie zarobić.

Dostawa towaru była w gestii agenta. Procentowa składka za 1981r., była na takim samym poziomie jak w 1982r., tj. 45%. Pracownicy księgowości zarabiali więcej niż najniższe wynagrodzenie wówczas obowiązujące. Etatowi pracownicy księgowości, nie mieli wówczas takiego wynagrodzenia jakie osiągała odwołująca. Więcej niż pracownicy księgowości zarabiali piekarze, masarze, kierowcy. Obroty uzyskiwane przez agentów nie były ewidencjonowane.

Zwykły pracownik nie mógł mieć większego wynagrodzenia niż minimalne. Nie zdarzyło się, żeby agent zrezygnował z bycia agentem i zaczął być pracownikiem. Lepiej powodziło się agentom niż pracownikom G.S. (wyjaśnienia wnioskodawczyni, zeznania świadka Z. A. – na nagraniu CD – 00:04:14 – 00:54:26 k. 24/akta sprawy; uwierzytelniona dokumentacja osobowo – płacowa/akta ZUS).

W toku postępowania odwoławczego dopuszczono dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, który na podstawie dokumentów zawartych w aktach ZUS, zeznań świadka Z. A. ustalił, czy wnioskodawczyni od 9.10.1979 - 31.12.1982 osiągała połowę najniższego wynagrodzenia w tym czasie obowiązującego i ewentualnie jaka była wysokość osiąganego wynagrodzenia (k. 23/akta sprawy).

Wnioskodawczyni udokumentowała m.in. okresy pracy: Gminna Spółdzielnia (...) w S., której dokumentację przejęła Spółdzielnia Pracy (...) w S.) - zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu: od 21.11.1975 - 30.04.1979 - jako księgowa, od 9.10.1979 - 31.12.1982 - jako agent w punkcie sprzedaży detalicznej w M., w branży włókno - odzież - obuwie, na podstawie umowy o prowadzenie na warunkach zlecenia punktu sprzedaży detalicznej.

Udokumentowane zostały wynagrodzenia za okresy pracy: 1975r. od 21.11. - 2.957,00 wg Rp 7, przec. wyn. 46.956,00, do 2 m-cy 7.826,00, wskaźnik 37,78%, 1976r. - 28.406,00 j.w. (średnie wyn. miesięczne wynosiło 2367zł., tj. 28.406zł. : 12 m-cy, przy najn. wyn.1200zł. miesięcznie), przec. wyn. - 51.372,00, wskaźnik 55,29%, 1977r. – 32.336,00 j.w., przec. wyn. – 55.152,00, wskaźnik 58,63%, 1978r. – 32.636,00 j.w. (tj. średnie wyn. miesięczne wynosiło 2.720zł., tj. 32.236zł. : 12, przy najn. wyn.w jgu do kwietnia 1.400zł. miesięcznie, od maja 1600zł. miesięcznie, przec. wyn. 58.644,00, wskaźnik 55,65%, 1979r. – 11.164,00 j.w. (tj. średnie wyn. miesięczne wynosiło 2.791zł., tj. 11.164zł.:4 m-ce, przy najn. wyn. w j.g.u. do kwietnia 1.600zł., od maja 1.800zł. miesięcznie), przec. wyn. 63.924.00, do 4m-cy 21.308,00, wskaźnik 52,39%.

Pracownicy księgowości zarabiali więcej od najniższego wynagrodzenia. Wnioskodawczyni w 1979r. do marca, przed przejściem do pracy jako agent, była pracownikiem księgowości, zarabiała średnio 2.791zł. miesięcznie, podczas gdy najniższe wynagrodzenie w j.g.u. wynosiło w tym czasie, tj. do kwietnia 1.600zł. (od maja 1979r. - 1.800zł.) co oznacza, że stanowiło ono 174,4% najniższego wynagrodzenia (174,4% x 1.600zł. = 2.790zł.). Wynagrodzenie to stanowiło natomiast 52,39% przeciętnego wynagrodzenia za 1979r., tj. średnie wynagrodzenie roczne za 1979r. wynosiło 63.924zł. : 12, tj. średniomiesięczne wynagrodzenie wynosiło 5.327zł. (2.791zł. otrzymywane w 1979r. średnie wynagrodzenie : 5.327zł. x 100).

Z aneksu do umowy o pracę z pracownikiem agencyjnego punktu sprzedaży detalicznej Nr (...)w M. M. S. w związku ze zmianą składek na ubezpieczenie społeczne, odpisów oraz wzrostu kosztów rzeczowych określono wysokość ryczałtu za rok 1981 - 1982 z kwoty 5.250zł. do 10.900zł. miesięcznie, w tym: składki miesięczne na ubezpieczenie społeczne ZUS wynosiły 1.250zł. (15.000zł. : 12), tj. składka w wysokości 45% od wynagrodzenia, które wynosiło 2.778zł. (2.778zł. x 45% = 1.250zł.). Dokumentacja kadrowo - finansowa dotycząca tego okresu, nie pozwala na wyliczenie wysokości wynagrodzeń, od których odprowadzano faktyczne składki na ubezpieczenie społeczne. Wynagrodzenia wnioskodawczyni z okresu pracy jako agent od 9.10.1979 - 31.12.1982 były z pewnością wyższe od najniższego wynagrodzenia w j.g.u. i stanowiły co najmniej 50% przeciętnego wynagrodzenia, które to wynagrodzenia w tych latach wynosiły odpowiednio: 1979r. - przeciętne wynagrodzenie roczne wynosiło 63.924zł., tj. 63.924zł. : 12 = 5.327zł. miesięcznie, a 50% stanowi kwotę 2.663,50zł., najniższe wyn. w j.g.u wynosiło do kwietnia 1.600zł., od maja 1.800zł., 1980r. - przeciętne wyn. roczne wynosiło 72.480zł., tj. 72.480zł. : 12 = 6.040zł. miesięcznie, a 50% stanowi kwotę 3.020zł., natomiast najniższe miesięczne wyn. w j.g.u. wynosiło 2.000zł., 1981r. - przeciętne wynagrodzenie roczne wynosiło 92.268zł., tj. 92.268zł. : 12 = 7.689zł. miesięcznie, a 50% stanowi kwotę 3.844,50zł., natomiast najniższe wyn. w j.g.u. wynosiło 2.400zł. miesięcznie, 1982r. - przeciętne wynagrodzenie roczne wynosiło 139.572zł., tj. 139.572zł. : 12 = 11.631zł. miesięcznie, a 50% stanowi kwotę 5.815,50zł., natomiast najniższe wyn. w j.g.u. wynosiło do sierpnia 3.300zł., a od września 5.400zł. miesięcznie.

G.S. (...) w S. w dniu 30.06.1982r. pismem z 30.06.1982r., zaproponowała M. S. zawarcie umowy o pracę z dniem 1.03.1983r., z wynagrodzeniem w wysokości 6.025zł. miesięcznie (4.500zł. wynagrodzenie zasadnicze + 400zł. dodatek funkcyjny + 25% premii), tj. około 200zł. więcej niż wynikał zarobek miesięczny jako agenta w 1982r. (5.816zł.).

Powyższe świadczy o tym, że przyjęte wyliczenia wynagrodzeń za lata 1979 - 1982 są porównywalne.

Aby uprawdopodobnić otrzymywane wynagrodzenie wnioskodawczyni za lata 1979 - 1982, przyjęto do wyliczeń 50% przeciętnego wynagrodzenia wynikającego z obowiązujących przepisów, które wynosiłoby odpowiednio: w 1979r. od 09.10. - 2.663,50zł., tj. 2 x 2.663,50zł. + 1976zł = 7.303zł., w 1980r. - 3.020zł. miesięcznie x 12 = 36.240zł., w 1981r. - 3.844,50zł. miesięcznie x 12 = 46.134zł., w 1982r. - 5.815,50zł. miesięcznie x 12 = 69.786zł.

M. S. od 9.10.1979 - 31.12.1982 osiągała wynagrodzenia w wysokości przekraczającej najniższe wyn. w j.g.u., i hipotetycznie co najmniej 50% obowiązującego w tym czasie przeciętnego wynagrodzenia, które wynosiłyby: za 1979r. od 09.10. - 7.303zł., natomiast najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 4.980zł., za 1980r. - 36.240zł., natomiast najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 24.000zł., za 1981r. - 46.134zł., natomiast najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 28.800zł., za 1982r. - 69.786zł., natomiast najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 48.000zł. (opinia k. 29 – 31/akta sprawy).

Zaskarżoną decyzją z 9.09.2021r., ZUS ponownie ustalił M. S. kapitał początkowy na dzień 1.01.1999r. w wysokości 49.871,58zł. Do obliczenia PW KP oraz WWPW, przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych , tj. od 1.01.1975 – 31.12.1984; wwpw wyniósł 23,73%. Do ustalenia wartości kapitału początkowego uwzględniono okresy składkowe w wymiarze 9 lat, 7 miesięcy, 21 dni, tj. 115 miesięcy oraz 4 miesiące, 9 dni okresów nieskładkowych i 3 lata, 5 miesięcy i 8 dni okresów sprawowania opieki na dzieckiem. Przy ustalaniu podstawy wymiaru kp, nie uwzględniono wynagrodzeń z tytułu pracy wykonywanej od 9.10.1979 – 31.12.1982 w oparciu o umowę agencyjną (decyzja/akta kapitałowe).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. W oparciu o zeznania świadka Z. A., która była zatrudniona w G.S. (...) w S. w latach 1965 – 1998, w tym od 1975r. jako zastępca głównego księgowego, a od 1.03.1980r. jako główna księgowa, Sąd ustalił fakty dotyczące wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni w latach 1979 – 1982. Zdaniem Sądu brak podstaw, by odmówić wiary tym zeznaniom. Z. A. kierowała całym działem księgowości, wykonywała rozliczenia, kalkulacje finansowe dla agentów. W poczet materiału dowodowego Sąd przyjął także opinię biegłego z zakresu rachunkowości, wydaną na podstawie dokumentów zawartych w aktach ZUS, zeznań świadka Z. A., z której wynika wprost , że w okresie 9.10.1979 – 31.12.1982, M. S. osiągała wynagrodzenia w wysokości co najmniej 50% obowiązującego w tym czasie przeciętnego wynagrodzenia. Przed przejściem do pracy jako agent odwołująca była zatrudniona w GS jako pracownik księgowości. Jak wynika z zeznań świadka Z. A., pracownicy księgowości zarabiali więcej niż najniższe wynagrodzenie wówczas obowiązujące. Nie zdarzyło się, żeby agent chciał zrezygnować z bycia agentem i zaczął być pracownikiem. Lepiej pod względem finansowym mieli agenci, niż pracownicy GS. Etatowi pracownicy księgowości, nie mieli takiego wynagrodzenia jakie osiągała odwołująca w latach 1979 – 1982. Przyjmując zatem logicznie, żeby się opłacało przejście do pracy jako agent, wnioskodawczyni musiała zarabiać więcej niż pracownik księgowości.

Hipotetycznie co najmniej 50% obowiązującego w tym czasie przeciętnego wynagrodzenia, wynosiłoby: za 1979r. od 09.10. - 7.303zł. (najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 4.980zł.), za 1980r. - 36.240zł. (najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 24.000zł.), za 1981r. - 46.134zł. (najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 28.800zł.), za 1982r. - 69.786zł. (najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 48.000zł.).

Nadmienić należy, że G.S. (...) w S. pismem z 30.06.1982r., zaproponowała M. S. zawarcie umowy o pracę z dniem 1.03.1983r., z wynagrodzeniem w wysokości 6.025zł. miesięcznie (4.500zł. wynagrodzenie zasadnicze + 400zł. dodatek funkcyjny + 25% premii), tj. około 200zł. więcej niż wynikał zarobek miesięczny jako agenta w 1982r. (5.816zł.). Powyższe świadczy o tym, że przyjęte wyliczenia wynagrodzeń za lata 1979 - 1982 są porównywalne. W ocenie Sądu opinia jest fachowa i miarodajna i stanowi wiarogodny materiał dowodowy, wobec czego Sąd w całości podzielił przedmiotową opinię , jak i wnioski z niej wynikające w zakresie objętym sporem. pozwala na przyjęcie

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu była wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni jako agenta punktu sprzedaży detalicznej w okresie od 9.10.1979 – 31.12.1982 i ustalenie, czy w w/w okresie, dochód który osiągała M. S., stanowił co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia obowiązującego w j.g.u.

W myśl przepisów ustawy z 19 grudnia 1975r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. Nr 45, poz. 232) obowiązkowe ubezpieczenie społeczne obejmowało osoby wykonujące stale i odpłatnie pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z jednostkami gospodarki uspołecznionej. Pracę tę uważało się za wykonywana stale, jeżeli trwała nieprzerwanie co najmniej 6 miesięcy. Składkę na ubezpieczenie społeczne opłacało się za każdy miesiąc, w którym istniało ubezpieczenie. Zgodnie z art. 27 ust. 1 powołanej ustawy jeżeli po upływie roku kalendarzowego okażę się, że w ciągu roku przeciętny miesięczny dochód z wykonywania umowy nie osiągnął połowy najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej, składki opłacane za ten rok podlegają zwrotowi, a tego roku nie wlicza się do okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania świadczeń na podstawie ustawy.

Stosownie do art. 15 ust. l ustawy emerytalno-rentowej, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust.4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, a zgodnie z ust. 6 wymienionego przepisu ustawy, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust.4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art.116 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z §21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U.237.1412), środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są bowiem zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

W postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie obowiązują ograniczenia dotyczące środków dowodowych pozwalających na stwierdzenie okresów zatrudnienia lub wysokości zarobków czy dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty przewidziane w rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. (por. przykładowo wyroki SN z: 7.12.2006r., I UK 179/06; 8.08.2006r., I UK 27/06).

ZUS odmówił wnioskodawczyni uwzględnienia przy ustalaniu podstawy wymiaru kapitału początkowego wynagrodzeń z tytułu pracy wykonywanej od 9.10.1979 - 31.12.1982 w oparciu o umowę agencyjną, z uwagi na nieprzedłożenie zaświadczenia od pracodawcy lub następcy prawnego, legitymacji ubezpieczeniowej z wpisami o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, innej dokumentacji, w oparciu o którą można stwierdzić wysokość osiąganego wynagrodzenia.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie daje podstawy do uznania, że w okresie od 9.10.1979 – 31.12.1982, M. S. osiągała co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia w tym czasie obowiązującego. Hipotetycznie co najmniej 50% obowiązującego w tym czasie przeciętnego wynagrodzenia, wynosiłoby: za 1979r. od 09.10. - 7.303zł. (najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 4.980zł.), za 1980r. - 36.240zł. (najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 24.000zł.), za 1981r. - 46.134zł. (najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 28.800zł.), za 1982r. - 69.786zł. (najniższe wyn. roczne w j.g.u. wynosiło 48.000zł.).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał organ rentowy do przeliczenia emerytury z uwzględnieniem w podstawie wymiaru kapitału początkowego za okres od 9.10.1979 – 31.12.1982 przeciętnego wynagrodzenia wynoszącego za: 1979r. – 7.303zł., 1980r. – 36.240zł., 1981r. – 46.134zł., 1982r. – 69.786zł.