Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2021 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy A. P. (P.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania A. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 24 lipca 2020 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) sędzia Grzegorz Tyrka

Sygn. akt VIII U 1189/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 24 lipca 2020r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. odmówił ubezpieczonemu A. P. prawa do emerytury pomostowej
na podstawie art.4 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, ponieważ ubezpieczony: nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat, po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art.3 ust.1 i 3 ww. ustawy i przed dniem 1 stycznia 1999r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art.3 ust.1 i 3 ustawy lub art.32 i art.33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Organ rentowy wskazał, że do stażu pracy w szczególnych warunkach nie uwzględnił następujących okresów zatrudnienia ubezpieczonego:

- od 3 maja 1982r. do 31 stycznia 1984r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział Nr 4 w B. ze względu na rozbieżności w świadectwie pracy i świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych i nadto, gdy na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z 30 stycznia 2001r. brak jest pieczątki firmowej zakładu pracy;

- od 2 lutego 1984r. do 31 maja 1996r. w Przedsiębiorstwie (...)
(...) w B., ponieważ: w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z 14 czerwca 1996r. pracodawca nie określił charakteru wykonywanej pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.; zajmowane przez ubezpieczonego stanowisko „ mechanik – kierowca pogotowia technicznego ” jest niezgodne ze stanowiskami wymienionymi w powołanym zarządzeniu resortowym, to jest „ mechanik zatrudniony wyłącznie w kanałach ” oraz „ kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony ”; ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku, którego nazwa składa się z nazw dwóch stanowisk;

- od 1 czerwca 1998r. do 31 grudnia 2008r. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...)
i (...) Sp. z o.o., ponieważ w świadectwie wykonywania prac
w szczególnych warunkach z 1 września 2014r. pracodawca nie określił charakteru wykonywanej pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji, a nadto istnieją rozbieżności
w okresie wykonywania prac w warunkach szczególnych i zajmowanych stanowiskach;

- od 1 stycznia 2009r. do 3 maja 2018r. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...)
i (...) w P., ponieważ pracodawca nie potwierdził, że wykonywana przez ubezpieczonego praca jest pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu art.3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, nie zgłosił również wykonywania przez ubezpieczonego takich prac ( (...) ).

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę przez przyznanie prawa
do emerytury pomostowej na podstawie art.4 ustawy o emeryturach pomostowych.

W uzasadnieniu ubezpieczony podniósł, że legitymuje się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, gdy do takiej pracy organ rentowy powinien uwzględnić następujące okresy:

- zasadniczej służby wojskowej od 23 października 1979r. do 5 kwietnia 1982r. w wymiarze 2 lat, 5 miesięcy i 14 dni, gdy ubezpieczony po zakończeniu służby wojskowej podjął w ciągu 30 dni zatrudnienie w nowym zakładzie pracy;

- zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)
w K. Oddział (...) Sprzętowy Nr 4 w B. od 3 maja 1982r.
do 31 stycznia 1984r. w wymiarze 1 roku, 8 miesięcy i 28 dni, kiedy to ubezpieczony wykonywał pracę na stanowisku mechanika samochodowego w kanałach remontowych;

- zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w B. od 2 lutego 1984r. do 31 maja 1996r. w wymiarze 12 lat, 3 miesięcy i 27 dni, gdy ubezpieczony początkowo wykonywał pracę mechanika samochodowego w kanałach remontowych, a od 2 listopada 1988r. na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego i jeździł samochodem ciężarowym o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony;

- zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji w (...) Sp. z o.o. od 1 listopada 1996r. do 31 grudnia 1998r. w wymiarze 2 lat i 2 miesięcy, kiedy to ubezpieczony początkowo wykonywał pracę mechanika samochodowego w kanałach remontowych, a od 1 czerwca 1998r. pracował jako monter konserwator sieci kanalizacyjnej - kanalarz.

Nadto ubezpieczony dodał, że także po 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę
w warunkach szczególnych w rozumieniu art.3 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych dalej na stanowisku montera konserwatora sieci kanalizacyjnej – kanalarza ”.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w decyzji zaskarżonej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

ubezpieczony A. P. ( ur.(...) ) od 4 maja 2018r. jest uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

W dniu 24 czerwca 2020r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury pomostowej i organ rentowy decyzją zaskarżoną odmówił prawa do tego świadczenia
z przyczyn wskazanych na wstępie. Organ rentowy uznał za udowodniony staż pracy ubezpieczonego w wymiarze łącznym okresów składkowych i nieskładkowych 42 lat,
5 miesięcy i 23 dni.

Ubezpieczony był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Z.
od 15 września 1978r. do 22 października 1979r. i od 23 października 1979r. do 5 kwietnia 1982r., w ramach tego zatrudnienia, odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Ubezpieczony był w tym czasie zatrudniony na stanowisku konserwatora i zajmował się naprawą urządzeń opryskowych, rozrzutników, naprawiał urządzenia rolnicze a także jeździł jako kierowca traktora U. C360 rozwożąc do szkół opał oraz materiały budowlane dla potrzeb ich remontu.

W okresie od 3 maja 1982r. do 31 stycznia 1984r. ubezpieczony był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział Nr-4 w B. jako mechanik samochodowy.

Ubezpieczony wykonywał wówczas pracę mechanika przy naprawie samochodów ciężarowych w kanale stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Był przeszkolony
do naprawy podzespołów, a to tylnych mostów, sprzęgieł. Pracował na bazie w B..
Było w tym czasie bardzo dużo samochodów ciężarowych do naprawy, gdy na bazie było ponad 100 pojazdów – samochodów ciężarowych marki T., Kamaz, Z., S., które wykorzystywane były do obsługiwania kopalni. Na bazie były cztery hale i na każdej z nich były trzy kanały remontowe.

Z tytułu wykonywanej pracy ubezpieczony otrzymywał mleko, a zimą zupy regeneracyjne.

Razem z ubezpieczonym pracowali W. B., P. K. i W. Z..

Ubezpieczony w okresie od 2 lutego 1984r. do 31 maja 1996r. był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) w B. na stanowisku mechanika – kierowcy pogotowia technicznego ( świadectwa pracy z 30 kwietnia 1996r. i 31 maja 1996r., akta ZUS ).

Zakład pracy sporządził dla ubezpieczonego świadectwo wykonywania pracy
w warunkach szczególnych z 14 czerwca 1996r., w którym zawarł adnotację, że w ww. okresie ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dziale XIV, VIII poz.2 i 16.

Przedsiębiorstwo zajmowało się obsługą kopalń pod względem transportu, transportem materiałów i ludzi. Przez pierwsze 6 lat ubezpieczony pracował jako mechanik pojazdów samochodowych w kanałach remontowych przy naprawie samochodów ciężarowych i autobusów, a następnie od 2 listopada 1988r. dodatkowo jeździł jako kierowca pogotowiem technicznym. Prowadził samochód ciężarowy o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony marki L., który ważył ponad 20 ton. Ten samochód służył do holowania zepsutych samochodów ciężarowych i nadto ubezpieczony woził nim zaopatrzenie do warsztatu samochodowego, a to części do regeneracji np. wały korbowe.

Z tytułu wykonywanej pracy ubezpieczony otrzymywał mleko i posiłki regeneracyjne.

Razem z ubezpieczonym pracowali I. P., J. N. i J. D..

Ubezpieczony był zatrudniony w Miejskim Przedsiębiorstwie (...)
i (...) Sp. z o.o. od 8 lipca 1996r. do 3 maja 2018r. na stanowisku: kierowca – monter konserwator sieci wodociągowej; mechanik samochodowy; monter konserwator sieci kanalizacyjnej – kanalarz + kierowca brygadzista; monter konserwator sieci kanal. – kanalarz – operator – kierowca samochodów specjalistycznych brygadzista ( świadectwo pracy z 4 maja 2018r., akta ZUS ). Obowiązki brygadzisty ubezpieczonemu powierzono z dniem 1 stycznia 1999r.

Ubezpieczony pracował początkowo jako monter sieci wodociągowej i do jego obowiązków należało usuwanie awarii wodociągowych, kładzenie rur w wykopach.
W okresie od 6 grudnia 1996r. do 15 lipca 1997r., to jest na czas nieobecności w pracy innego pracownika, ubezpieczonemu powierzono stanowisko mechanika samochodowego
w warsztacie. Na tym stanowisku ubezpieczony częściowo pracował w kanale a częściowo poza kanałem, w zależności od tego co było do zrobienia. Jako mechanik malował blacharkę samochodową oraz konserwował spód samochodu. Po tym czasie został skierowany do pracy w kanałach ściekowych. Ubezpieczony pracował w kanałach ściekowych na terenie miasta P. na stanowisku kanalarza. Do jego zadań należało udrażnianie i czyszczenie kanalizacji, załadunek nieczystości stałych, płynnych, czyszczenie przepompowni. Przepompownie odbierały ścieki z kanalizacji celem przekazywania do oczyszczalni. W przepompowniach ubezpieczony brał udział w naprawianiu i wymianie pomp. Dla wykonania tych napraw należało wpierw wypompować ścieki z pompowni do takiego poziomu, żeby dostać się do pompy i następnie brygada wymieniała pompę. W przypadku oczyszczalni ubezpieczony wraz z brygadą brał udział przy udrożnianiu przewodów i zajmował się wybieraniem z terenu oczyszczalni tzw. osadu składającego się z wszelkiego rodzaju nieczystości. Udrożnianie polegało na wprowadzaniu węża pod ciśnieniem. Wywóz natomiast wszelkich nieczystości należał do pracowników oczyszczalni. Również pracownicy (...) nie wykonywali prac w kanałach ściekowych przy oczyszczalni. Ubezpieczony pracował także w studzienkach kanalizacyjnych na terenie P., które miały głębokość od 2 do 10 metrów. Czasem schodził tam po drabince a czasami, gdy nie było drabinki był spuszczany na szelkach. Żeby udrożnić taką studzienkę ubezpieczony musiał ładować do wiadra różne nieczystości i następnie było to wyciągane na linie na zewnątrz. W kanałach ubezpieczony musiał pracować w pozycji kucznej. Ubezpieczony musiał także usuwać korzenie, które poprzebijały kanalizację. Zajmował się także wywozem nieczystości płynnych i stałych. Jeździł albo W. albo beczką asenizacyjną. W., którym jeździła brygada ubezpieczonego, przy czym ubezpieczony był jego kierowcą, miało dwie funkcje: udrażniało kanał tłocząc wodę pod ciśnieniem albo też przy pomocy grubego węża zasysało nieczystości z szamba, czy innych miejsc – należało wówczas podjechać, wprowadzić wąż, a następnie urządzenie mechaniczne zasysało nieczystości do beczkowozu. Potem jechało się na wyznaczony punkt zlewowy na oczyszczalni i tam spuszczało się te nieczystości za pomocą węża. Udrażnianie kanału polegało natomiast na tym, że wprowadzano wąż z głowicą do kanału i następnie wprowadzano pod ciśnieniem 150 atmosfer wodę, która udrażniała zator. Taki zabieg był powtarzany wielokrotnie. Jak zakończono udrażnianie to wtedy pracownik spuszczał lampę do kanału do badania stężenia. Bywało też tak, że pracownik schodził do kanału i jak stwierdził, że są zanieczyszczenia, to wkładał je do wiadra i następnie podawał pracownikowi na powierzchni, na lince. Pracownik udrażniający kanały nie był cały czas w kanale, bo wpierw należało udrożnić kanał wężem z wodą pod ciśnieniem, a dopiero po tym pracownik schodził do kanału. Ubezpieczony pracował w brygadzie składającej się generalnie z trzech pracowników. Przy pracy w brygadzie to jeden z pracowników schodził do kanału, a pozostali byli na powierzchni. Jeżeli czyszczono pewien odcinek kanalizacji, to pracownicy tak dzielili się pracą, że jeden schodził do studzienki po udrożnieniu kanału i wyciągał za pomocą wiadra to co pozostało z udrażniania. Po wyjściu na powierzchnię, kolejny pracownik wchodził do czyszczenia następnego odcinka kanalizacji. Na jedno zejście do kanału przypadało maksymalnie 20 min. Samych zejść do kanałów mogło być 4 na dzień. Z uwagi na fakt, że ubezpieczony pracował w brygadzie a brygada się zmieniała to co pewien odcinek, co kolejną studzienkę inny pracownik po udrożnieniu rur schodził do kanału. Pracownicy schodzili tylko do studzienki, to jest pionowej rury po otwarciu włazu i nie chodzili po kanałach, bo nie było takiej możliwości, gdy średnica kanałów była w granicach od 20 cm do 60 cm. Przy kolektorach deszczowych średnica wynosiła 1m. To z tych studzienek pracownicy zbierali nieczystości a do czyszczenia samych kanałów używano węży ciśnieniowych. Brygada ubezpieczonego brała także udział w remontach kanałów co polegało na tym, że za pomocą koparki trzeba było dostać się do zniszczonego kanału i go wymienić. Wcześniej blokowało się dopływ ścieku do tego remontowanego odcinka.

Razem z ubezpieczonym pracowali J. K., który od grudnia 1970r. pracował na stanowisku mistrza oddziału kanalizacji w P. i nadzorował prace podległych mu brygad, M. G., który od 2011r. zajmował stanowisko zastępcy kierownika działu eksploatacji sieci wodno-kanalizacyjnej i był przełożonym ubezpieczonego oraz Z. P..

Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w (...) Sp. z o.o. nie zaliczyło zatrudnienia ubezpieczonego do pracy w warunkach szczególnych
lub o szczególnym charakterze wymienionej w Załączniku nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Postanowieniem z 31 marca 2021r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu BHP na okoliczność ustalenia czy praca wykonywana przez ubezpieczonego w brygadzie kanalarzy była pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu art.3 ustawy o emeryturach pomostowych, to jest przez pryzmat tam wskazanych przesłanek i kryteriów oraz czy była to praca fizyczna ciężka w podziemnych kanałach ściekowych, a jeżeli tak to w jakim wymiarze czasu pracy każdy z pracowników tą pracę świadczył w kanałach pod ziemią.

Biegły sądowy z zakresu BHP D. S. wskazał, że dla zaliczenia do pracy
w warunkach szczególnych pracy w brygadzie kanalarzy konieczne jest spełnienie przesłanek z art.3 ustawy o emeryturach pomostowych, a to: 1) wykonywanie ciężkich prac fizycznych związanych z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; 2) wykonywanie ciężkich prac fizycznych, czyli prac powodujących w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 6300 kJ; 3) wykonywanie prac w wymuszonej pozycji ciała, czyli prac wymagających znacznego pochylenia i ( lub ) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn ( wg metody OWAS pozycja kategorii; 4 ) prace muszą być wykonywane przez co najmniej 50% zmiany roboczej. Biegły wskazał, że pod kątem przesłanek i kryteriów do spełnienia prac wykonywanych w szczególnych warunkach mogły być analizowane tylko i wyłącznie prace polegające na czyszczeniu szamba, prace naprawy pomp na przepompowni i udrażniania przewodów na oczyszczalni, prace w studzienkach, remonty kanałów, wyładunek nieczystości z samochodu. Biegły stwierdził, że prace ubezpieczonego w brygadzie kanalarzy, a w szczególności w podziemnych kanałach ściekowych były pracami powodującymi bardzo duże obciążenie statyczne wynikające z konieczności pracy wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała wymagającej znacznego pochylenia i/lub skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kg, zaliczane do pozycji kategorii 4 według metody szacowana oceny ryzyka zawodowego OWAS, zaliczane jako ciężkie prace fizyczne, powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 6300 kJ. Natomiast brak jest tutaj występowania jednej przesłanki i jednego kryterium do spełnienia w celu zaliczeniu tych prac do prac w szczególnych warunkach, to jest czas ich wykonania nie przekraczał co najmniej 50% zmiany roboczej.

/ dowód z: akt ZUS, akt osobowych ubezpieczonego z Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, opinii biegłego D. S., zeznań świadków J. K., M. G., W. B., W. Z., Z. P., I. P., J. N., J. D., L. J., zeznań ubezpieczonego/

Są w pełni podzielił opinię biegłego sądowego z zakresu BHP D. S., gdyż była ona rzeczowa, logiczna, oparta o fachową i specjalistyczną wiedzę, wydana z uwzględnieniem przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Biegły wziął pod uwagę charakterystykę pracy ubezpieczonego wynikającą w szczególności z zeznań świadków, a także opinię swą wydał po przeprowadzeniu wizji lokalnej w miejscu wykonywania pracy. Organ rentowy opinii tej nie kwestionował, natomiast odnośnie zastrzeżeń ubezpieczonego to biegły w sposób przekonujący ustosunkował się do nich w ustnej opinii uzupełniającej złożonej na rozprawie w dniu 20 lipca 2021r.

Odnośnie zeznań ubezpieczonego złożonych na rozprawie 25 listopada 2021r.,
to Sąd częściowo nie dał im wiary, to jest w zakresie w jakim były one sprzeczne z zeznaniami świadków – byłych współpracowników ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji, gdy zarówno ubezpieczony jak i jego profesjonalny pełnomocnik treści zeznań świadków w żadnym zakresie nie kwestionowali. Podkreślić należy, że zeznania świadków były niezwykle szczegółowe, logiczne, zbieżne ze sobą. Świadkowie byli współpracownikami ubezpieczonego, a niektórzy z nich nadzorowali jego pracę i stąd niewątpliwie mieli pewną wiedzę co do rzeczywiście wykonywanej przez ubezpieczonego pracy. W tej też sytuacji zasługują w pełni na wiarę.

Sąd zważył, co następuje:

odwołanie A. P. nie zasługuje na uwzględnienie.

Ubezpieczony domagał się przyznania prawa do świadczenia na podstawie ustawy
z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U. z 2018r., poz. 1924 ). Ustawa
ta ma charakter przejściowy w tym znaczeniu, że ogranicza prawo do uzyskania emerytury pomostowej do osób urodzonych po 31 grudnia 1948r., które pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozpoczęły przed 1 stycznia 1999r. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 16 marca 2010r. K 17/2009 (OTK ZU 2010/3A poz. 21), emerytura pomostowa ma być "pomostem między dotychczasowym systemem z licznymi możliwościami przechodzenia na emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym i nowym systemem, w którym tego typu rozwiązania będą wyjątkiem".

Zgodnie z art. 4 tejże ustawy, prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  urodził się po dniu 31 grudnia 1948r.;

2)  ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3)  osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4)  ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5)  przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6)  po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7)  nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych wynika, że jednym z koniecznych warunków do przyznania emerytury pomostowej jest wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed dniem 1 stycznia 1999r. jak i po dniu
31 grudnia 2008r. Przed dniem 1 stycznia 1999r. może to być zarówno praca wymieniona
w nowych wykazach prac (prace w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych), jak i prace wymienione w załącznikach A lub B do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.). Natomiast po dniu 31 grudnia 2008r. muszą to być prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione wyłącznie w nowych wykazach ( praca w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych).

Należy zwrócić uwagę, że na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej przysługuje także osobie, która:

1.  po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, o ile osoba ta:

2.  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3.  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, co oznacza, że osoba ta:

- urodziła się po dniu 31 grudnia 1948 roku,

- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,

- osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,

- ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,

- przed dniem 1 stycznia 1999 roku wykonywała prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm.),

- nastąpiło z nią rozwiązanie umowy o pracę.

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych, jest legitymowanie
się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze (w rozumieniu tej ustawy lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych, a więc po 1 stycznia 2009r. Natomiast osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych) – wyrok z dnia 13 marca 2012r., w sprawie II UK 164/11, opublikowany w OSNP z 2013r.,Nr 5-6, poz. 62.

Ubezpieczony urodził się po dniu 31 grudnia 1948r., osiągnął w dniu 12 czerwca 2020r. wiek emerytalny 60 lat, legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym co najmniej 25 lat, w dniu 3 maja 2018r. rozwiązał stosunek pracy z Miejskim Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji w (...) Sp. z o.o.

Kwestia sporna, w przypadku emerytury pomostowej z art.4, sprowadzała
się do ustalenia czy ubezpieczony legitymuje się 15 - letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, w tym czy przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub
art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Podkreślić w tym miejscu należy, że dla przyznania prawa do świadczenia koniecznym jest aby ubezpieczony spełnił łącznie wszystkie przesłanki wymienione w art.4 ustawy o emeryturach pomostowych, bowiem brak spełnienia chociażby tylko jednej z nich niweczy prawo do dochodzenia tego świadczenia.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że ubezpieczony po dniu
31 grudnia 2008r. nie udowodnił wykonywania pracy w warunkach szczególnych
w rozumieniu art.3 ust.1 i ust.3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Art.3 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane
w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ust. 2 tego przepisu określa czynniki ryzyka, o których mowa w ust.1, że są one związane z następującymi rodzajami prac:

1)  w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:

a)  prace pod ziemią,

b)  prace na wodzie,

c)  prace pod wodą,

d)  prace w powietrzu;

2)  w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:

a)  prace w warunkach gorącego mikroklimatu – prace wykonywane
w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28 st.C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130/W/m(2),

b)  prace w warunkach zimnego mikroklimatu – prace wykonywane
w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 st. C,

c)  bardzo ciężkie prace fizyczne – prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 8.400kJ, a u kobiet - powyżej 4.600 kJ,

d)  prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,

e)  ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 6.300kJ, a u kobiet – powyżej 4.200kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i ( lub ) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet ( wg metody OWAS pozycja kategorii 4 ) przez co najmniej 50% zmiany roboczej.

Zgodnie natomiast z ust.3 powołanego przepisu, prace o szczególnym charakterze
to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Sąd Najwyższy w wyroku z 18 listopada 2020r. sygn. III UK 210/19 stwierdził,
że ogólna definicja z art. 3 ust. 1 pełni funkcję korygującą w stosunku do wykazu prac wymienionych w załączniku nr 1 do ustawy. Funkcja ta polega na tym, że za prace w warunkach szczególnych na użytek emerytury pomostowej mogą zostać uznane prace, które zostały wymienione w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, a które jednocześnie są pracami, których wykonywanie wiązałoby się z czynnikami ryzyka wymienionymi w ustawie o emeryturach pomostowych. Do emerytury pomostowej uprawnia zatem wykonywanie takich prac mieszczących się w wykazie zawartym w załączniku nr 1 do ustawy, które realizowane byłyby „w szczególnych warunkach środowiska pracy”. Z kolei co należy rozumieć pod tymi warunkami precyzuje art.3 ust.2 pkt 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych. W art. 3 ust. 2 pkt 1 mowa o szczególnych warunkach determinowanych siłami natury, które według zamkniętego wyliczenia występują w przypadku prac pod ziemią, na wodzie, pod wodą albo w powietrzu. Natomiast w art.3 ust.2 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych mowa o czynnikach ryzyka związanych z pracami w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi.

Stanowisko to tut. Sąd w pełni podziela.

Ubezpieczony A. P. po 31 grudnia 2008r. był zatrudniony w Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji w (...) Spółce z o.o.
Z przeprowadzonego postępowania dowodowego, a to z zeznań świadków, którzy współpracowali z ubezpieczonym wynika, że ubezpieczony pracował w brygadzie kanalarzy i zajmował się czyszczeniem studzienek kanalizacyjnych. Prace te wykonywał w brygadzie trzyosobowej, gdzie pracownicy się zmieniali między sobą, bo czas pracy w studzience na pracownika wynosił 20 minut jednorazowo. Nadto ubezpieczony zajmował się remontami kanałów, wyładunkiem nieczystości z samochodu, czyszczeniem szamba i naprawą pomp na przepompowniach oraz udrażnianiem przewodów na oczyszczalni ( prace wykonywane według zleceń napływających do pracodawcy ).

Sąd w toku postępowania dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu BHP dla oceny czy prace ubezpieczonego, w tym wykonywane po dniu 31 grudnia 2008r. można zaliczyć do prac w warunkach szczególnych w rozumieniu art.3 ustawy o emeryturach pomostowych, a więc przy uwzględnieniu czy praca taka została wymieniona jako praca w warunkach szczególnych w katalogu takich prac zawartym w Załącznikach Nr 1 i 2 do ustawy, w tym przypadku chodzi o pracę wyszczególnioną w Załączniku Nr 1 pkt 36 i 38, czyli odpowiednio „ Prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych ” oraz „ Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym ”,ale także czy spełnione zostały dalsze przesłanki w zakresie czynników ryzyka - w omawianym przypadku czynniki ryzyka determinowane procesami technologicznymi wymienione w pkt 2 lit. e) ustępu 2 artykułu 3.

Odnosząc się do tych założeń, biorąc pod uwagę rzeczywiście wykonywaną pracę przez ubezpieczonego ustaloną w oparciu o zeznania świadków, a także na podstawie wizji lokalnej biegły sądowy D. S. w swojej opinii, którą Sąd uznał za miarodajną w sprawie, jednoznacznie stwierdził, że prace wykonywane przez ubezpieczonego nie mogą być zaliczone do prac w warunkach szczególnych, bowiem czas ich wykonywania nie przekraczał co najmniej 50% zmiany roboczej - art.3 ust.2 pkt 2 lit.e ) ustawy o emeryturach pomostowych.

Przy braku podstaw do zaliczenia prac wykonywanych przez ubezpieczonego po dniu 31 grudnia 2008r. do prac w warunkach szczególnych z art.3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, ubezpieczony nie spełnia przesłanek do przyznania świadczenia z art.4 tejże ustawy.

Jednocześnie ubezpieczony nie spełnia także warunków prawa do emerytury pomostowej z art.49 ustawy o emeryturach pomostowych. Należy przypomnieć, że jednym
z warunków do przyznania prawa do świadczenia z tej podstawy prawnej jest legitymowanie się co najmniej 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Jak już to wcześniej wskazano brak jest podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu
do pracy w warunkach szczególnych z art.3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych okresu jego zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji w (...) Spółce z o.o., którą ubezpieczony wykonywał po 31 grudnia 2008r. jak również przed tą datą. Ubezpieczony podnosił, że w warunkach szczególnych pracował także podczas wcześniejszych okresów swojego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział (...) Sprzętowy Nr 4 w B., Przedsiębiorstwie (...) w B. na stanowisku mechanika w kanałach remontowych oraz kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Odnosząc się do tego podkreślić należy, że o ile prace takie są wymienione jako prace w warunkach szczególnych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - wykaz A dział XIV poz.16 „ Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych ” oraz wykaz A dział VIII poz.2 „ Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony (…) ” - to jednak nie zostały już wymienione w katalogu prac w warunkach szczególnych zawartym w Załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Powoduje to, że ubezpieczony nie legitymuje się koniecznym do przyznania dochodzonego świadczenia 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art.3 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Na marginesie sprawy Sąd zwraca uwagę, że brak jest podstaw do zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej w latach 1979 – 1982.

Należy zwrócić uwagę, iż odbywanie zasadniczej służby wojskowej regulowane było przez ustawę z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 827).

Zgodnie z uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16 października 2013r.
II UZP 6/13, czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art.108 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ( Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku. W uchwale wskazano na możliwość uwzględnienia okresu służby wojskowej odbywanej pod rządami art. 108 ust. 1 w/w ustawy z 21 listopada 1967r. do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby pracownik podjął zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Przepis art. 106 ust. 1 tej ustawy wskazywał przy tym na obowiązek pracodawcy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej służby wojskowej, do zatrudnienia go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia.

Jednocześnie w uchwale z 14 lipca 2016r. w sprawie III UZP 9/16 Sąd Najwyższy stwierdził, iż czas odbywania zasadniczej służby wojskowej w okresie obowiązywania art.125 ust.1 ustawy z 26 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony PRL w brzmieniu ustalonym w jednolitym tekście do zmiany tego przepisu z 9 grudnia 1991r. zalicza się - na warunkach określonych w tym przepisie - do okresu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy. W uzasadnieniu uchwały pokreślono, że w ustalonym w tamt. sprawie stanie faktycznym (okres zasadniczej służby wojskowej - od 30 października 1987r. do dnia 15 czerwca 1989r.) zastosowanie ma art. 125 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony w brzmieniu ustalonym od 11 lutego 1984r., który z kolei odpowiada treści art. 120 ust.1 w brzmieniu obowiązującym od 1 września 1979 r. (Dz. U. z 1979 r. Nr 15, poz. 97). W myśl tego przepisu, pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień prawno-pracowniczych wynikających z Kodeksu pracy oraz z przepisów szczególnych. Zdaniem Sądu Najwyższego z art. 125 ust. 1 (do 11 lutego 1984 r. - art. 120 ust. 1) wynika czytelna i jednoznaczna językowo reguła statuująca tzw. fikcję prawną, zgodnie z którą okres niewykonywania zatrudnienia w ramach stosunku pracy w czasie odbywania zasadniczej służby wojskowej (po spełnieniu dodatkowych warunków określonych w tym przepisie) jest traktowany jako równorzędny z okresem rzeczywistego wykonywania zatrudnienia i w całości wliczany do niego z uwzględnieniem uprawnień wynikających nie tylko z przepisów Kodeksu pracy, ale również z wszystkich przepisów szczególnych ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 30 marca 2017r. III AUa 432/16 ).

Ubezpieczony został powołany do zasadniczej służby wojskowej podczas zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Z. i po zakończeniu służby nie powrócił do pracy w Spółdzielni, lecz podjął nowe zatrudnienie w innym zakładzie pracy, a to w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział Nr-4 w B.. W takiej sytuacji faktycznej brak jest podstaw do zaliczenia służby wojskowej do pracy w warunkach szczególnych, gdy niezbędnym warunkiem do takiego zaliczenia jest, aby pracownik po zakończeniu służby w ciągu 30 dni powrócił do pracy do macierzystego zakładu pracy.

Reasumując, przeprowadzone postępowanie dowodowe w sprawie wykazało,
że ubezpieczony nie spełnił przesłanek prawa do emerytury pomostowej zarówno z art.4, jak i z art.49 ustawy o emeryturach pomostowych, a zatem dochodzone świadczenie
mu przysługuje.

W konsekwencji powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonego jako bezzasadne.

(-) sędzia Grzegorz Tyrka