Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 266/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2021 r. w. P. na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę górniczą

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 27 stycznia 2021 r. sygn. akt III U 987/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I i oddala odwołanie,

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II i zasądza od J. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

3.  zasądza od J. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstw procesowego w instancji odwoławczej.

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją (...).11.2020r. znak: (...) (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. Inspektorat w K. odmówił J. W. prawa do emerytury górniczej.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że nie została spełniona konieczna przesłanka do przyznania prawa do emerytury, którą jest udokumentowanie wymaganych 25 lat pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą, określonej w art. 50c ust. 1. Organ rentowy podał, że J. W. udowodnił 18 lat i 6 dni okresów pracy górniczej w wymiarze pojedynczym, w okresie zatrudnienia od 01.01.2002r. do 27.04.2020r. ZUS nie uznał do ustalania prawa do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym okresu pracy od 01.10.2002r. do 27.04.2020r. wskazanego w świadectwie wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z 27.04.2020r. jako zatrudnienie na stanowisku: operator koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce wymienionym w załączniku nr 3 dziale III pkt 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Zdaniem ZUS dokumentacja nadesłana przez pracodawcę nie potwierdza jednoznacznie jaki był charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w tym okresie, a zakład pracy nie przedłożył wyjaśnień dotyczących zakresu wykonywanych czynności na ww. stanowisku, z których wynikałoby jednoznacznie, że była to tylko praca, o której mowa w art. 50d ust. 1 ustawy emerytalnej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. W. domagając się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury górniczej od dnia złożenia wniosku z zastosowaniem przelicznika 1,8 za okres zatrudnienia od 01.10.2002r. do 27.04.2020r. Ponadto wniósł o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania.

W uzasadnienie odwołania podkreślił, że w spornym okresie był zatrudniony na stanowisku młodszy operator zwałowarki, operator zwałowarki i wykonywał swoje obowiązki stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na maszynie podstawowej, tj. zwałowarce (...) i (...) w Oddziałach (...) na odkrywce L., D. i T., zgodnie z posiadanymi w tym zakresie uprawnieniami, bezpośrednio na odkrywce kopalni węgla brunatnego, w ruchu zakładu górniczego.

Wyrokiem z 22.01.2020r. sygn. akt III U 987/20 Sąd Okręgowy w Koninie w pkt I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. W. prawo do emerytury górniczej, poczynając od miesiąca w którym został złożony wniosek tj. od 01.05.2020 r., w pkt II wyroku zasądził od organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

J. W. (ur. (...)) złożył w dniu 14.05.2020r. wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej. We wniosku oświadczył, że nadal pozostaje w stosunku pracy z (...) S.A.

Do wniosku dołączył świadectwo wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z 27.04.2020r. wystawione przez (...) K. w K., w którym pracodawca potwierdził, że J. W. był tam zatrudniony od 16.05.1995r. do 31.12.2000r. i od 01.01.2002r. do nadal. W świadectwie tym potwierdzono wykonywanie przez odwołującego stale i w pełnym wymiarze pracy górniczej określonej w art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według rozporządzenia MP i PS z dnia 23.12.1994r. w okresie:

-

od 01.01.2002r. do 30.09.2002r. - konserwator tras przenośnikowych na odkrywce – zał. 2 pkt 8.

Ponadto w świadectwie tym potwierdzono wykonywanie przez J. W. stale i w pełnym wymiarze pracy górniczej, określonej w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według rozporządzenia MP i PS z dnia 23.12.1994r. w okresie:

-

od 01.10.2002r. do nadal – operator koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce – zał. 3/III pkt 5.

W świadectwie tym pracodawca wymienił również pozostałe okresy pracy odwołującego:

-

od 16.05.1995r. do 31.12.2000r. – wartownik.

Ponadto do wniosku o emeryturę odwołujący dołączył załącznik do karty ewidencyjnej pracownika za okres od października 2002r. do kwietnia 2020r., zawierający liczbę dniówek półtorakrotnych, w której wpisano w poszczególnych miesiącach liczbę dniówek, a także zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu i załącznik do Rp-7, zawierający wykaz nieobecności odwołującego spowodowanych chorobą.

W dniu 18.05.2020r. wnioskodawca dołączył również zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z Ochrony Osób i Mienia (...) Sp. z o.o. w likwidacji.

W związku ze złożonym przez odwołującego wnioskiem o emeryturę ZUS wszczął postępowanie wyjaśniające z pracodawcą.

W toku trwającego postępowania wyjaśniającego pracodawca poinformował, że w okresie od 01.10.2002r. do 31.12.2005r. J. W. zajmował stanowisko młodszego operatora zwałowarki na Oddziale Górniczym Odkrywki L. LG-1, od 01.01.2005r. do 31.05.2008r. zajmował stanowisko operatora zwałowarki na Oddziale Górniczym Odkrywki D. DRG-1, a od 01.06.2008r. do nadal pracuje na stanowisku starszy operator zwałowarki na Oddziale Górniczym Odkrywki T. TG-1 oraz że stanowiska te zawarte są w taryfikatorze Kopalni i rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Pracodawca wyjaśnił, że wnioskodawca swoje obowiązki wykonuje stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w przodku bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku na maszynie podstawowej – zwałowarce, bezpośrednio na odkrywkach kopalni, w ruchu zakładu górniczego.

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy przyjął, że J. W. udowodnił 18 lat i 6 dni okresów pracy górniczej w wymiarze pojedynczym i zaskarżoną decyzją odmówił mu prawa do emerytury górniczej.

J. W. podjął pracę w (...) K. w K. od 16.05.1995r. na stanowisku młodszego wartownika w dziale straży przemysłowej (...). W dniu 01.10.1995r. awansował na stanowisko wartownika i pracował na tym stanowisku do dnia rozwiązania umowy o pracę, tj. do 31.12.2000r.

W dniu 01.01.2002r. odwołujący ponownie podjął zatrudnienie w (...) K.. Powierzono mu wówczas obowiązki konserwatora tras w Oddziale Górniczym Odkrywki L. LG-1.

Świadectwem z dnia 09.09.2002r. Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w P. stwierdził, że J. W. posiada kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku operatora specjalistycznych wielostanowiskowych maszyn zwałujących i urabiających – zwałowarka (...)-8800 w odkrywkowych zakładach górniczych. W związku z powyższym od 01.10.2002r. odwołujący został przeniesiony na stanowisko młodszego operatora zwałowarki. Był członkiem sześcioosobowej brygady zajmującej się obsługą maszyny podstawowej – zwałowarki. Wykonywał obowiązki operatora. Zwałowarka jest maszyną podstawową, wchodzącą w układu (...). Zwałowarka znajduje się w wyrobisku górniczym, a jej odległość od koparki nie przekracza 1 kilometra. Wnioskodawca obowiązki operatora zwałowarki wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracował w systemie zmianowym. Pracodawca prowadził dla wnioskodawcy ewidencję dniówek przodkowych.

Świadectwem z dnia 30.12.2004r. Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w P. stwierdził, że J. W. posiada kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku operatora specjalistycznych wielostanowiskowych maszyn zwałujących i urabiających – zwałowarka (...)- (...) w odkrywkowych zakładach górniczych, a z dniem 01.01.2005r. wnioskodawca awansował na stanowisko operatora zwałowarki. Zakres jego obowiązków nie uległ zmianie.

Następnie w dniu 01.10.2007r. odwołujący został przeniesiony do Oddziału Górniczego Odkrywki D. (...)1. Wykonywał on dotychczasowe obowiązki, z tym że pracował na zwałowarce (...)-5000.

Od 01.06.2008r. odwołujący awansował na stanowisko starszego operatora zwałowarki, a charakter i rodzaj wykonywanej przez niego pracy nie uległy zmianie.

Następnie Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w P. świadectwem z dnia 02.07.2008r. stwierdził, że J. W. posiada kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku operatora specjalistycznych wielostanowiskowych maszyn zwałujących i urabiających – koparka KWK (...) w odkrywkowych zakładach górniczych. Od 01.04.2010r. wnioskodawca został przeniesiony do Oddziału Górniczego Odkrywki T. TG-1, gdzie wykonywał dotychczasowe obowiązki.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym w pkt I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. W. prawo do emerytury górniczej, poczynając od miesiąca w którym został złożony wniosek tj. od 01.05.2020r., w pkt II wyroku zasądził od organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy podał, że w przedmiotowej sprawie sporne było to czy odwołujący spełnił przesłanki do nabycia prawa do emerytury górniczej, w szczególności czy legitymuje się okresem pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą wynoszącym co najmniej 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1.

Zaznaczył, że istota sporu nie dotyczyła kwalifikacji prac wykonywanych przez ubezpieczonego w (...) K. jako prac górniczych w rozumieniu art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, lecz sprowadza się do pytania o możliwość zaliczenia prac wykonywanych przez ubezpieczonego w okresie od 01.10.2002r. do 27.04.2020r. przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury w wymiarze półtorakrotnym jako prac wymienionych w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Następnie Sąd I instancji zacytował art. 50a ust. 1 i 2, art. 50c ust. 1 pkt 4, oraz art. 50d ust. 3 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W dalszej części uzasadnienia Sąd I instancji podał, że w przedmiotowej sprawie nie było sporne, że wnioskodawca z dniem (...) ukończył 50 lat, jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wnosi o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd I instancji stwierdził, że odwołujący w okresie od 01.10.2002r. do 27.04.2020r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Okręgowy podkreślił, że w spornym okresie wnioskodawca wykonywał obowiązki operatora maszyny podstawowej – zwałowarki na odkrywce, okoliczność ta nie budziła wątpliwości Sądu i nie była przez stronę pozwaną kwestionowana. Wnioskodawca pracował w przodku zwałowym, gdzie formowany był korpus zwału przy pomocy zwałowarki odbierającej urobek ze środków transportu, pracodawca prowadził dla wnioskodawcy ewidencję dniówek przodkowych. Sąd I instancji zaznaczył, że w kopalni wydobycie odbywa się w układzie (...), technologia wydobycia w Kopalni jest ściśle związana z pracą zwałowarki. W załączniku nr 3 do rozporządzenia MP i PS z 23.12.1994r. wymienione zostało w sposób niebudzący wątpliwości również stanowisko operatora zwałowarki. Mając na uwadze ww. ustalenia Sąd I instancji zaznaczył, że rodzaj prac wykonywanych przez odwołującego odpowiada pracy wymienionej w dziale III pkt 5 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty, tj. pracy operatora koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce.

Sąd Okręgowy wskazał, że w piśmie z 21.01.2019r. ZUS dokonał wyliczenia hipotetycznego prawa do emerytury górniczej, zaliczając odwołującemu okresy pracy od 01.10.2002r. do 27.04.2020r. jako okres pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym. Zgodnie z tym pismem odwołujący udowodniłby wówczas łącznie 25 lat i 8 miesięcy i 24 dni pracy górniczej, a tym samym spełniłby warunek udowodnienia okresu pracy górniczej.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że odwołujący udowodnił okres wykonywania 25 lat pracy górniczej i równorzędnej w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej o jakiej mowa w art. 50c ust.1, a tym samym spełnił wszystkie warunki o których mowa w art. 50c ust 2 ustawy.

W związku z tym, iż odwołujący spełnia wszystkie pozostałe warunki określone w art. 50a ustawy emerytalnej Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. W. prawo do emerytury górniczej, począwszy od miesiąca, w którym został złożony wniosek, tj. od dnia 01.056.2020r. (pkt I wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (pkt II wyroku).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 50a ust. 1 w zw. z art. 50d ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ich zastosowanie i nieuzasadnione stwierdzenie, że odwołujący w okresie od 01.10.2002r. do 27.04.2020 r. wykonywał pracę górniczą liczoną w wymiarze półtorakrotnym, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do błędnego przekonania, że odwołującemu przysługuje prawo do emerytury górniczej z uwagi na wykazanie 25-letniego okresu pracy górniczej;

2.  naruszenie przepisu postepowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i błędne ustalenie na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów, że odwołujący w okresie od 01.10.2002 r. do 27.04.2020 r. wykonywał pracę górniczą w przodku o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący w spornym okresie pracy takiej nie wykonywał.

Wskazując ww. zarzuty organ rentowy wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości,

- zasądzenie od odwołującego na rzecz pozwanego organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów procesu w tym kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego jest zasadna, a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Przypomnieć należy, że bezsporne w sprawie jest, że odwołujący ukończył 50 lat, a także że złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na OFE na dochody budżetu Państwa. Z kolei przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było rozstrzygnięcie, czy praca odwołującego w okresie od 01.10.2002 r. do 27.04.2020 r. była pracą górniczą półtorakrotną (tzw. pracą górniczą kwalifikowaną).

Organ rentowy przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej nie uznał w wymiarze półtorakrotnym pracy wykonywanej w okresie od 01.10.2002 r. do 27.04.2020r., wymienionej w załączniku nr 3 III pkt 5 rozporządzenia MP i PS z 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty jako pracy, tj. na stanowisku operator koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce. Organ rentowy uznał, że w związku z faktem, że ww. stanowiska wymienione zostały w załączniku nr 2 do ww. rozporządzenia, okres tego zatrudnienia może być liczony jedynie w zakresie pojedynczym.

Na wstępie należy przytoczyć przepisy prawa materialnego mające zastosowanie w sprawie. W myśl art. 50a ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat (ust. 2).

Zgodnie z treścią art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Przepisy art. 50c ust. 1 i ust. 2 wskazanej ustawy precyzują, jakie zatrudnienie uznaje się za pracę górniczą, a jakie za pracę równorzędną z pracą górniczą.

Za pracę górniczą uważa się także w myśl art. 50c ust. l pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zatrudnienie pod ziemią na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń, przedsiębiorstw i innych podmiotów określonych w pkt 1-3, a także w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach, o których mowa w pkt 4, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa i ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego. Przepisy art. 50c ust. 1 i ust. 2 wskazanej ustawy precyzują, jakie zatrudnienie uznaje się za pracę górniczą, a jakie za pracę równorzędną z pracą górniczą.

Zgodnie z art. 50d ust. 1 ww. ustawy, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

2) w drużynach ratowniczych.

Zgodnie z ust. 3 tego przepisu minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowo stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się w myśl ust. 1 i 2 w wymiarze półtorakrotnym.

Rozporządzenie, o którym mowa w art. 50c ustawy emerytalnej, to rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Zachowało ono moc obowiązującą na podstawie art. 194 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim przepisy rozporządzenia nie są sprzeczne z przepisami tej ustawy. Przywołane rozporządzenie w załączniku nr 3 dział III w pozycjach od 1 do 8 określa szczegółowo wykaz takich stanowisk w kopalniach węgla brunatnego, na których wykonywanie pracy pozwala na zaliczenie jej w wymiarze półtorakrotnym. Prace na odkrywce, opisane w załączniku nr 2 do rozporządzenia, stanowią natomiast pracę górniczą, która przewiduje określone przywileje dla osób ją wykonujących, ale w mniejszym zakresie, niż to wynika z załącznika nr 3.

Podkreślić należy, że przy ocenie, czy ubezpieczony wykonywał pracę górniczą, w tym w wymiarze półtorakrotnym nie można skupiać się wyłącznie na nazwie zajmowanego stanowiska pracy, ale należy badać, jakie czynności wykonywał on w okresie, który poddawany jest badaniu. Tym samym nie ma również decydującego znaczenia dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska pracy, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje bowiem treść wymienionych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 25.03.1998 r., II UKN 570/97, OSNP 1999 Nr 6, poz. 213, z 22.03.2001 r., II UKN 263/00, OSNP 2002 Nr 22, poz. 553).

Wykaz stanowiący załącznik nr 3 do przywołanego rozporządzenia w części III - wymieniający stanowiska pracy, na których okresy pracy zalicza się w wymiarze półtorakrotnym w kopalniach węgla brunatnego - obejmuje osiem stanowisk, jest wśród nich wymieniony "operator koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce,” - pkt 5. Aby jednak praca operatora była uwzględniona do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym musi być wykonywana nie tylko na odkrywce, ale i w przodku - w myśl art. 50d ust. 1 pkt ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Za prace wymienione w załączniku nr 3 mogą być uznane tylko takie prace wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie „inne prace w przodku” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (wyrok Sądu Najwyższego z 11.02.2010 r., I UK 236/09, Legalis nr 328342, z 22.04.2011 r., I UK 360/10, Legalis nr 376654).

Z uwagi na treść przytoczonego powyżej art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej należy również zauważyć, iż dla uznania pracy ubezpieczonego, jako pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, koniecznym jest ustalenie zarówno na jakim sprzęcie pracował oraz określenie, jakie czynności były przez niego wykonywane i gdzie (w jakim miejscu kopalni). Przewidziane przez ustawodawcę rozwiązanie zawarte w art. 50d ust. 1 ustawy nie uprawnia do uznania każdej pracy na odkrywce, jako zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, nawet jeśli wykonywana była w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w rozporządzeniu z 1994 r. Tak zaproponowana wykładnia przepisów załącznika nr 3 do tego rozporządzenia dokonywana w oderwaniu od unormowania ustawowego prowadziłaby do sytuacji, w której każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej pełnioną na terenie wyrobiska należałoby uwzględniać w takim korzystnym wymiarze (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16.04.2014 r., III AUa 1121/13, LEX nr 1466772). Należy bowiem pamiętać, że ustawodawca wyraźnie odróżnił pracę górniczą (zwykłą), którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy) od pracy górniczej (kwalifikowanej), którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach (art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy). Te ostatnie okresy potraktowane zostały przez ustawodawcę w sposób wyjątkowo korzystny ze względu na wysoki stopień zagrożenia życia i zdrowia pracowników.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący J. W. w dniu 01.01.2002r. podjął zatrudnienie w (...) K. (wcześniej pracował w (...) K. w K. od 16.05.1995r. na stanowisku młodszego wartownika). Powierzono mu obowiązki konserwatora tras w Oddziale Górniczym Odkrywki L. LG-1. Świadectwem z dnia 09.09.2002r. Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w P. stwierdził, że J. W. posiada kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku operatora specjalistycznych wielostanowiskowych maszyn zwałujących i urabiających – zwałowarka (...)-8800 w odkrywkowych zakładach górniczych. W związku z powyższym od 01.10.2002r. odwołujący został przeniesiony na stanowisko młodszego operatora zwałowarki. Był członkiem sześcioosobowej brygady zajmującej się obsługą maszyny podstawowej – zwałowarki. Wykonywał obowiązki operatora. Świadectwem z dnia 30.12.2004r. Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w P. stwierdził, że J. W. posiada kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku operatora specjalistycznych wielostanowiskowych maszyn zwałujących i urabiających – zwałowarka (...)-5000 M w odkrywkowych zakładach górniczych, a z dniem 01.01.2005r. wnioskodawca awansował na stanowisko operatora zwałowarki. Zakres jego obowiązków nie uległ zmianie. Następnie w dniu 01.10.2007r. odwołujący został przeniesiony do Oddziału Górniczego Odkrywki D. (...)1. Wykonywał on dotychczasowe obowiązki, z tym że pracował na zwałowarce (...)-5000. Od 01.06.2008r. odwołujący awansował na stanowisko starszego operatora zwałowarki, a charakter i rodzaj wykonywanej przez niego pracy nie uległy zmianie. Następnie Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w P. świadectwem z dnia 02.07.2008r. stwierdził, że J. W. posiada kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku operatora specjalistycznych wielostanowiskowych maszyn zwałujących i urabiających – koparka KWK (...) w odkrywkowych zakładach górniczych. Od 01.04.2010r. wnioskodawca został przeniesiony do Oddziału Górniczego Odkrywki T. TG-1, gdzie wykonywał dotychczasowe obowiązki. W spornym okresie odwołujący wykonywał obowiązki operatora maszyny podstawowej – zwałowarki na odkrywce. Odwołujący pracował w przodku zwałowym, gdzie formowany był korpus zwału przy pomocy zwałowarki odbierającej urobek ze środków transportu. Pracodawca prowadził dla odwołującego ewidencję dniówek przodkowych. Technologia wydobycia w Kopalni jest ściśle związana z pracą zwałowarki (wydobycie odbywa się w układzie (...)).

Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w przedmiotowej sprawie Sąd I instancji przyjął, że odwołujący w spornym okresie od 01.10.2002 r. do 27.04.2020 r., gdy był zatrudniony jako operator zwałowarki (koparki), faktycznie wykonywał pracę górniczą przodkową, o której mowa w art. 50d ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska Sądu I instancji. Zarzuty podniesione przez organ rentowy w apelacji okazały się słuszne i zasługują na aprobatę.

W tym miejscu Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że ustawodawca odróżnił pracę górniczą (zwykłą), którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy) od pracy górniczej (kwalifikowanej), którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach (art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy). Ze względu na odrębności od reguł powszechnych, przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej i jej wysokości muszą być wykładane ściśle, a dla oceny charakteru pracy górniczej nie mają decydującego znaczenia ani zakładowe wykazy stanowisk, ani protokoły komisji weryfikacyjnych, kwalifikujące określone zatrudnienie jako pracę górniczą, gdyż w ustawie ani przepisach wykonawczych nie przypisano takiej wagi dokumentom zakładowym.

Tak w wyroku z 13.11.2018r. sygn. II UK 353/17 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że jako prace wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia mogą być więc uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach, a nadto przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei użyte w załączniku pojęcie „inne prace w przodku” należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Z całą stanowczością należy też podkreślić, że wykaz stanowisk pracy, określony w załączniku nr 3 do ww. rozporządzenia z 23.12.1994 r. odnosi się wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego na mocy art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestionuje się też zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji „przodka”, która wynika z opinii naukowo-technicznych i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyrok Sądu Najwyższego z 05.05.2011 r., I UK 395/10, L.). Przodek to teren prac bezpośrednio przy urobku i wydobyciu kopaliny, a nie teren wyrobiska oddalony od miejsca wydobycia i urobku kopaliny, choćby o kilkadziesiąt metrów. Pracownicy wykonujący swe obowiązki w wyrobisku, ale nie bezpośrednio przy wydobyciu i urobku kopaliny, nie są w tym samym stopniu narażeni na ryzyko utraty zdrowia, co górnicy pracujący bezpośrednio przy pracach wydobywczych. Nie zatem ma racji apelujący twierdząc, że całe wielokilometrowe wyrobisko można utożsamiać z przodkiem (wyrok SA w Łodzi z 07.11.2018 r. sygn. III AUa 12/18).

Podkreślić należy, że zwałowarka znajduje się za całą linią taśmociągów.

W tym miejscu należy przytoczyć również definicję urobka, a zatem urobek to górna ilość materiału skalnego uzyskanego w wyniku urabiania, zwykle odniesiona do jednostki czasu. Urobek to tzw. kopalina pozyskana przez robotę górniczą. Z kolei nadkładem jest część górotworu przykrywająca określoną jednostkę geologiczną, natomiast w górnictwie odkrywkowym są to skały płonne przykrywające złoże kopaliny użytecznej. Jak wynika ze stanu faktycznego zgromadzonego w niniejszej sprawie, który ostatecznie pomiędzy stronami nie był sporny odwołujący w okresie od 01.10.2002r. do 27.04.2020 r. był zatrudniony jako operator zwałowarki/koparki. Odwołujący wchodził w skład załogi obsługującej maszynę. Nadkład był transportowany przenośnikami na zwałowarkę, a zadaniem odwołującego jako operatora zwałowarki było przyjęcie nadkładu i jego rozprowadzenie. Sąd Odwoławczy podkreśla, że miejsce zwałowania nadkładu (zwałowisko), gdzie pracują maszyny podstawowe, tj. zwałowarki, nie jest bezpośrednio związane z miejscem wydobywania urobku, a zatem nie mieści się w pojęciu przodka określonego w art. 50d ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tym samym prace na zwałowisku w obrębie pracy maszyny podstawowej jaką jest zwałowarka nie są pracami przodkowymi wymienionymi w art. 50d ustawy. Przodek to teren prac bezpośrednio przy urobku i wydobycia kopaliny, a nie teren wyrobiska oddalony od miejsca wydobycia urobku i kopaliny choćby o kilkadziesiąt metrów.

Sąd Apelacyjny stwierdził, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia, że odwołujący w okresie od 01.10.2002 r. do 27.04.2020 r. wykonywał prace wymienione w art.50 d ustawy, gdyż odwołujący faktycznie wykonywał pracę operatora zwałowarki, a jego praca nie była wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych.

Bez znaczenia też pozostaje fakt prowadzenia dla odwołującego ewidencji dniówek półtorakrotnych, ponieważ pracodawca nie może przyznać pracownikowi większych uprawnień niż wynika to z ustawy. Z kolei sam fakt świadczenia pracy na maszynach podstawowych nie jest wystarczający do stwierdzenia, że pracownik wykonuje pracę przodkową, jeżeli praca którą wykonywał nie jest rzeczywiście pracą przodkową.

Sąd I instancji błędnie przyjął, że odwołujący wykonywał pracę górniczą w przodku, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego, że w tym okresie odwołujący wykonywał prace na zwałowarce, do której zadań należy zwałowanie nadkładu, a nie urabianie i ładowanie urobku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego odwołujący nie posiadał wymaganego okresu pracy górniczej, a zatrudnienie odwołującego w spornym okresie nie odpowiada wymogom określonym w art. 50 d ustawy emerytalnej, w związku z tym brak było podstaw do przyznania odwołującemu prawa do emerytury górniczej. Stwierdzić należy, że odwołujący nie udokumentował wymaganego co najmniej 25 letniego okresu pracy górniczej i równorzędnego z pracą górniczą jaki jest wymagany do nabycia prawa do emerytury górniczej (odwołujący udowodnił 18 lat i 6 dni).

Nie umniejszając znaczenia jakie dla ruchu kopalni miała praca odwołującego, który jako operator zwałowarki zajmował przyjęciem nadkładu i jego rozprowadzeniem, nie można jednak pracy tej uznać za pracę górniczą (kwalifikowaną – liczoną w wymiarze półtorakrotnym) uprawniającą do emerytury górniczej w świetle powyżej przytoczonych przepisów.

Powyższa konstatacja doprowadzić musiała w konsekwencji do uwzględnienia apelacji i zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie wniesionego przez odwołującego J. W. odwołania, które pozbawione było uzasadnionych podstaw. O powyższym orzeczono więc w pkt 1 wyroku, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Zmiana zaskarżonego orzeczenia Sądu I instancji co do meritum powodowała także konieczność zmiany zawartego w nim postanowienia o kosztach procesu i zasądzenia od odwołującego (jako strony przegrywającej sprawę) na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – pkt 2 wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i przepisu § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22.10.2015r.

Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym) zasądzono od odwołującego na rzecz organu rentowego kwotę 240 zł punkt 3 wyroku.

sędzia Marta Sawińska