Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2021 r. w Poznaniu

sprawy B. K. (1)

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 13 listopada 2019 r. sygn. akt VII U 2370/19

oddala apelację.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją (1) z dnia 19.06.2017 r. nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz na podstawie otrzymanej z Instytutu Pamięci Narodowej informacji nr (...) z dnia 27.04.2017 r., ponownie ustalił wysokość emerytury B. K. (1) od 01.10.2017 r. na kwotę 2.069,02 zł, a po potrąceniu składki na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy – na kwotę 1.716,81 zł, obliczając jej wysokość jako 75% podstawy wymiaru i obniżając ją do kwoty przeciętnej emerytury, ogłoszonej przez Prezesa ZUS.

Decyzją (2) z dnia 19.06.2017 r. nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na podstawie art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz na podstawie otrzymanej z Instytutu Pamięci Narodowej informacji nr (...) z dnia 27.04.2017 r., ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej B. K. (1) od 01.10.2017 r., obliczając jej wysokość jako 37,50% podstawy wymiaru, tj. 3.298,72 zł i obniżając ją do kwoty przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy, ogłoszonej przez Prezesa ZUS, tj. ostatecznie do kwoty 1.510,71 zł.

Odwołanie od powyższych decyzji złożyła B. K. (1) wnosząc o uwzględnienie przy ustaleniu wysokości świadczeń pieniężnych z zabezpieczenia emerytalnego okoliczności przedstawionych w odwołaniu, w szczególności krótkotrwałą służbę przed dniem 01.07.1990 r. oraz rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12.09.1989 r. z narażeniem zdrowia i życia. Odwołująca wskazała, że do sierpnia 1982 r. pracowała w Komendzie (...)Policji w P. jako telefonistka, po czym odgórnie, mimo braku kwalifikacji, została przeniesiona na stanowisko maszynistki do Wydziału (...). Odwołująca podnosiła, że praca w Wydziale (...) w P. była iluzoryczna, sprowadzała się do czynności pracownika gospodarczego (parzenie kawy, herbaty, sprzątanie po gościach). W Wydziale (...) były już bowiem dwie sekretarki z biegłą znajomością pisania na maszynie, przez co odwołująca, w braku umiejętności, rzadko przepisywała pisma czy notatki innych pracowników. B. K. (1) wskazała, że w Wydziale (...) pracowała w sumie 3,5 miesiąca, w okresie od 13 do 16.09.1982 r. i od 25.11. do 03.12.1982 r. przebywała na zwolnieniu chorobowym, po którym została przeniesiona do Wydziału (...) w P., do pracy zgodnej z jej kwalifikacjami i zainteresowaniami. Odwołująca podniosła również, że przez cały okres pracy w (...) w P. systematycznie podnosiła swoje kwalifikacje zawodowe i odnosiła sukcesy w zakresie kontroli finansowo-gospodarczej jednostek podległych (...) w P., co spowodowało awans na stanowisko nadkomisarza i Kierownika Sekcji (...) Wydziału (...) w P. w sierpniu 2001 r. W 2002 r. odwołująca została nadto odznaczona odznaką (...).

Wyrokiem z 13.11.2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu, sygn. VIII U 2370/19 zmienił zaskarżoną decyzję nr (...) w całości i stwierdził, że odwołująca ma prawo do emerytury w dotychczasowej wysokości (pkt 1 wyroku) oraz zmienił zaskarżoną decyzję nr (...) w całości i stwierdził, że odwołująca ma prawo do renty inwalidzkiej w dotychczasowej wysokości (pkt 2 wyroku).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

B. K. (1), ur. (...), ma wykształcenie wyższe ekonomiczne, w okresie od 15.09.1975 r. do 31.07.1977 r. pracowała jako laborant w (...) Zakładach (...) w P..

Odwołująca z dniem 01.08.1977 r. wstąpiła do służby w ówczesnej Milicji Obywatelskiej i podjęła pracę na stanowisku telefonistki Wydziału (...) Milicji Obywatelskiej w P.. W 1978 r. odwołująca podjęła jednocześnie wyższe studia ekonomiczne na Akademii (...) w P..

Zgodnie z rozkazem organizacyjnym Komendanta (...)Milicji Obywatelskiej w P. nr (...) z dnia 15.08.1982 r., likwidacji uległ etat odwołującej – telefonistki Wydziału (...). Komisja reorganizacyjna (...) zaproponowała B. K. (1) na stanowisko maszynistki w Wydziale (...) (...) w P., na co odwołująca wyraziła zgodę. Naczelnik Wydziału (...) w dniu 13.10.1982 r., z uwagi na niskie kwalifikacje, warunkowo wyraził zgodę na podjęcie przez odwołującą pracy maszynistki w Wydziale (...)

Zarządzeniem Komendanta (...) (...) w P. z dnia 16.10.1982 r., B. K. (1) z dniem 15.08.1982 r. została przeniesiona ze stanowiska telefonistki w Wydziale (...) na stanowisko maszynistki w Wydziale (...) (...) w P..

Odwołująca w okresie od 13 do 16.09.1982 r., od 19 do 21.10.1982 r. i od 25.11. do 03.12.1982 r. korzystała z zasiłku chorobowego.

We wniosku z dnia 03.02.1982 r. Wydział (...) (...) w P. zwrócił się do Komendanta (...) (...) w P. o mianowanie B. K. (1) referentem Sekcji (...) P. z zaznaczeniem pełnienia służby w Wydziale (...) (...) w P.. Wniosek ten zyskał akceptację Naczelnika Wydziału (...) (...) P. i Naczelnika Wydziału (...) P..

Rozkazem personalnym Komendanta (...) (...) w P. z dnia 14.12.1982 r. nr (...), B. K. (1) została odwołana ze stanowiska maszynistki Wydziału (...) (...) P. i mianowana referentem w Sekcji (...) P., z zastrzeżeniem pełnienia służby od 01.12.1982 r. w Wydziale (...) (...) P..

W Wydziale (...) odwołująca pracowała początkowo w Sekcji (...), której następnie została kierownikiem po ukończeniu studiów w 1985 r. W 1991 r. B. K. (1) przeszła do pracy w Sekcji (...) (...) KWP w P. a w 2001 r. odwołująca została kierownikiem Sekcji (...)Wydziału (...)KWP w P.. W 2002 r. B. K. (1) odebrała odznakę (...) W toku zatrudnienia w Wydziale (...) w P., odwołując nieustannie podnosiła swoje kwalifikacje, odbywając liczne kursy doskonalenia zawodowego i uzyskując stopień oficerski (...).

Odwołująca w czasie służby nie odniosła żadnych obrażeń.

W dniu 11.03.2008 r. B. K. (1) wystąpiła do Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W. z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 18.04.2008 r. o znaku (...)organ emerytalny przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury (...) od 28.02.2008 r., tj. następnego dnia po zwolnieniu ze służby. Emerytura wyniosła 75% podstawy wymiaru, tj. kwotę 5.289,80 zł. Wypłata emerytury została zawieszona z uwagi na pobieranie rocznego uposażenia, wynikającego z art. 117 ustawy o służbie w (...). Decyzją z dnia 21.01.2009 r. o znaku (...) organ rentowy podjął wypłatę emerytury (...) od 01.03.2009 r. w związku z upływem terminu pobierania rocznego świadczenia, wynikającego z art. 117 ustawy o (...)

Decyzją z dnia 10.04.2009 r. o znaku (...) organ emerytalny przyznał odwołującej prawo do (...) renty inwalidzkiej w związku z zaliczeniem do III grupy inwalidów. Renta z tytułu ustalonego inwalidztwa wyniosła 40% podstawy wymiaru, tj. kwotę 2.993,32 zł.

Decyzją z dnia 10.04.2009 r. o znaku (...) organ emerytalny przyznał B. K. (1) emeryturę (...) w zbiegu z rentą, tj. świadczenie w wysokości 80% podstawy wymiaru w kwocie 5.986,65 zł.

Na skutek informacji Instytutu Pamięci Narodowej o przebiegu służby z dnia 27.05.2009 r. o nr (...), decyzją z dnia 28.10.2009 r. nr (...)Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ponownie ustalił wysokość emerytury (...) B. K. (1) od 01.01.2010 r., z uwzględnieniem okresów służby, wskazanych w ww. informacji IPN. Informacja ta realnie nie wpłynęła na wysokość emerytury odwołującej, podlegającej ustawowym ograniczeniom do kwoty 5.986,65 zł.

W dniu 25.05.2017 r. do Zakładu Emerytalno-Rentowego MSW wpłynęła informacja Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 27.04.2017 r. nr (...) o przebiegu służby, sporządzona w oparciu o przepis art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, zgodnie z którą B. K. (1) w okresie od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w przepisie art. 13b ww. ustawy.

Decyzją (1) z dnia 19.06.2017 r. nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponownie ustalił wysokość emerytury B. K. (1) od 01.10.2017 r. na kwotę 2.069,02 zł, a po potrąceniu składki na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy, na kwotę 1.716,81 zł, obliczając jej wysokość jako 75% podstawy wymiaru i obniżając ją do kwoty przeciętnej emerytury, ogłoszonej przez Prezesa ZUS.

Decyzją (2) z dnia 19.06.2017 r. nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej B. K. (1) od 01.10.2017 r., obliczając jej wysokość jako 37,50% podstawy wymiaru, tj. 3.298,72 zł i obniżając ją do kwoty przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy, ogłoszonej przez Prezesa ZUS, tj. ostatecznie do kwoty 1.510,71 zł.

Obie decyzje z dnia 19.06.2017 r. stanowią przedmiot zaskarżenia w niniejszym postępowaniu.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie B. K. (1) zasługuje na uwzględnienie.

Sąd I instancji wskazał, że brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku organu emerytalnego – Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji o zawieszenie postępowania, ponieważ nie zachodziła w sprawie podstawa do zawieszenia postępowania wskazana w art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.

Sąd I instancji zaznaczył, że sąd ubezpieczeń społecznych nie jest uprawniony do stwierdzenia niezgodności przepisu ustawy z przepisami Konstytucji, umowami międzynarodowymi ani innymi przepisami rangi ustawowej, gdyż z mocy art. 188 Konstytucji RP wyłączną kompetencję w tym zakresie posiada Trybunał Konstytucyjny.

Wnosząc o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. organ emerytalny wskazał na sprawę toczącą się przed Trybunałem Konstytucyjnym o sygn. P 4/18.

W ocenie Sądu Okręgowego w postępowaniu z odwołania B. K. (1) nie występują przesłanki do zawieszenia postępowania, a rozstrzygniecie sprawy odwołującego nie zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie P4/18. W realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że zawieszenie postępowania nie jest celowe, ani usprawiedliwione, a jedynie wprowadzi element zwłoki w rozpoznaniu odwołania odwołującego.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy wskazał, że istota sporu w sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy organ emerytalny miał podstawy do ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej odwołującej i jej renty inwalidzkiej. Organ emerytalny ustalił wysokość świadczeń odwołującej na podstawie uzyskanej z Instytutu Pamięci Narodowej informacji z 27.04.2017 r. o przebiegu służby na rzecz totalitarnego państwa, w której wskazano, że odwołująca w okresie od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

Ustawa z 16.12.2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin przewiduje obniżenie emerytur i rent inwalidzkich wszystkim funkcjonariuszom, którzy pozostawali w służbie przed dniem 02.01.1999 r. i którzy w okresie od 22.07.1944 r. do 31.07.1990 r. pełnili służbę w wymienionych w ustawie instytucjach i formacjach (tzw. służba na rzecz państwa totalitarnego). Obniżeniu podlegają także renty rodzinne, pobierane po funkcjonariuszach, którzy taką służbę pełnili.

Zgodnie z art. 15c ust. 1, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 02.01.1999 r., emerytura wynosi:

1) 0 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2) 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Przepisy art. 14 i art. 15 ust. 1-3a, 5 i 6 stosuje się odpowiednio. Emerytury nie podwyższa się zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b (ust. 2).

Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 3).

W celu ustalenia wysokości emerytury i renty, organ emerytalny występuje do Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1 (art. 15c ust. 4 i art. 22a ust. 4). Przepisów art. 15 c ust. 1-3 i art. 22a ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli osoba, o której mowa w tych przepisach, udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (art. 15c ust. 5 i art. 22a ust. 5).

Stosownie zaś do treści art. 8a ust. 1 ustawy, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze decyzji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może wyłączyć stosowanie art. 15c, art. 22a i art. 24a w stosunku do osób pełniących służbę, o której mowa w art. 13b, ze względu na:

1) krótkotrwałą służbę przed dniem 31.07.1990 r. oraz

2) rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12.09.1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia.

Do osób, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 15, art. 22 i art. 24 (ust. 2).

Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 15c ust. 3).

Analogicznie, w myśl przepisu art. 22a ust. 1 powołanej ustawy, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, rentę inwalidzką, ustaloną zgodnie z art. 22, zmniejsza się o 10% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Przy zmniejszaniu renty inwalidzkiej okresy służby, o której mowa w art. 13b, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

W przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i została zwolniona ze służby przed dniem 01.08.1990 r. rentę inwalidzką wypłaca się w kwocie minimalnej według orzeczonej grupy inwalidzkiej (por. art. 22a ust. 2).

Wysokość renty inwalidzkiej, ustalonej zgodnie z art. 22a ust. 1, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (por. art. 22a ust. 3).

Sąd I instancji podkreślił, że analiza dokumentów z akt personalnych odwołującej, nadesłanych przez Instytut Pamięci Narodowej daje podstawy do uznania, że jakkolwiek odwołująca w okresie od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. pracowała w Wydziale (...) to powierzone jej wówczas czynności służbowe nie zostały ujęte przez ustawodawcę w przepisie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej: odwołująca nie przynależała w spornym okresie do wymienionych w ww. przepisie instytucji i formacji. Co więcej, w ocenie Sądu I instancji praca odwołującej w tym wydziale była marginalna. B. K. (1) została przyjęta do pracy na stanowisku maszynistki w Wydziale (...) warunkowo (z powodu oczywistego braku kwalifikacji) przez naczelnika wydziału, pracowała w nim krótko, rzadko przepisując dokumenty na maszynie – z uwagi na brak umiejętności i doświadczenia; zajmowała się czynnościami gospodarczymi i w toku 3,5 miesięcznego zatrudnienia w tym wydziale, dwukrotnie przebywała na zwolnieniu chorobowym.

W świetle ustaleń faktycznych w sprawie, biorąc pod uwagę cały przebieg kariery zawodowej odwołującej, konsekwentne podnoszenie kwalifikacji w dziedzinie ekonomii (począwszy od studiów, przez cykliczne szkolenia branżowe w toku całego zatrudnienia) i związana z tym ścieżka awansu odwołującej ostatecznie na stanowisko kierownicze wydziału finansowego (...) w tym liczne odznaczenia za wzorową służbę - w ocenie Sądu I instancji - stwierdzić należy, że zatrudnienie B. K. (1) w Wydziale (...) w P. od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. było epizodyczne i „na przeczekanie” – z uwagi na likwidację poprzedniego stanowiska pracy, w oczekiwaniu na stanowisko w wydziale (...) tj. bezpośrednio związanym ze zdobywanym w tym czasie przez odwołującą wyksztalceniem. Na uwagę w tej materii zasługuje szczególnie odręczna notatka Naczelnika Wydziału (...) z dnia 13.10.1982 r., o warunkowej zgodzie na podjęcie przez odwołującą pracy maszynistki w Wydziale (...)która potwierdza charakter pracy B. K. (1) w tym wydziale.

Reasumując powyższe, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że B. K. (1) wbrew ustaleniom ZUS, poczynionych w oparciu o informację IPN, nie wykonywała pracy ujętej w przepisie art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, a tym samym przepis art. 15c ust. 1-5 nie ma zastosowania do ustalenia wysokości emerytury i renty inwalidzkiej odwołującej od 01.10.2017 r. i w konkluzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uznał, że odwołania B. K. (1) zasługują na uwzględnienie, o czym orzekł jak w punktach 1 i 2 sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji nie zawieszenie postępowania odwoławczego do czasu rozstrzygnięcia postępowań toczących się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach oznaczonych sygn. akt P 4/18 i 16/19, w których ma zostać rozstrzygnięta kwestia zgodności z Konstytucją art. 15c, art. 22a i art. 24a w związku z art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r. poz. 288 ze zm.), zwana dalej „ustawą zaopatrzeniową" w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z dnia 16.12.2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270) w związku z art. 2 powołanej ustawy z dnia 16.12.2016 r., w sytuacji gdy głównym zarzutem Odwołującej się jest niekonstytucyjność przepisów stanowiących podstawę wydania zaskarżonych decyzji z dnia 19.06.2017 r. (znak: (...)/ (...)) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej i o ponownym ustaleniu wysokości renty inwalidzkiej,

2.  art. 178 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 15c ust 1 i art. 22a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 1 i art. 2 ust 1 i 4 ustawy z dnia 16.12.2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270) poprzez ich niezastosowanie i wydanie orzeczenia z pominięciem obowiązujących przepisów prawa rangi ustawowej, wprowadzających nakaz ponownego przeliczenia świadczeń emerytalno-rentowych funkcjonariuszy służb mundurowych pełniących „służbę na rzecz totalitarnego państwa” oraz ich rodzin, w sytuacji przyznania przez Odwołującą faktu pełnienia służby w wydziale(...)w P.,

3.  art. 188 Konstytucji RP poprzez samodzielne rozstrzygniecie niejako „w zastępstwie” Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności art. 15c, art. 22a ustawy zaopatrzeniowej, w oparciu o które wydane zostały zaskarżone decyzje, pomijając wynikającą z tego przepisu wyłączną kompetencję Trybunału Konstytucyjnego w zakresie stwierdzania zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją oraz fakt skierowania we właściwym trybie pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego odnośnie zgodności z Konstytucją RP przepisów na podstawie, których wydano zaskarżone decyzje, a w konsekwencji wyłączenia możliwości dokonania takiej oceny w indywidualnej sprawie przez sąd powszechny,

4.  art. 15c i art. 22a w zw. z art. 13b ust 1 pkt 5 litera c tiret czwarty ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 1 i art. 2 ust 1 i ust 4 ustawy z dnia 16.12.2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270), poprzez ich niezastosowanie w sytuacji gdy bezspornym jest, iż Odwołująca pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa zdefiniowaną w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, a w związku z tym spełnione zostały przesłanki warunkujące ponowne przeliczenie jego świadczenia,

5.  art. 15c i art. 22a w zw. z art. art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej w zw. z § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18.10.2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 1148 ze zm.) poprzez ich niezastosowanie, a tym samym zobowiązanie organu emerytalnego do ustalanie wysokości policyjnej emerytury oraz policyjnej renty inwalidzkiej w stosunku do byłego funkcjonariusza pełniącego służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, wbrew jednoznacznym zapisom ustawy zaopatrzeniowej,

6.  art. 2 ust. 1 i ust 4 ustawy z dnia 16.12.2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270) w zw. z art. 15c ust. 1 i art. 22a ust. 1 ustawy’ zaopatrzeniowej poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy z informacji o przebiegu służby Nr (...) z dnia 27.04.2017 r., która została przedstawiona przez Instytut Pamięci Narodowej, wynika jednoznacznie, że Odwołująca się w okresie od dnia 15.08.1982 r. do dnia 30.11.1982 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b zaopatrzeniowej, fakt ten został również przyznany przez samą Odwołującą się w pismach procesowych,

7.  naruszenie art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...)/.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zakres wykonywanych przez funkcjonariusza czynności i zadań służbowych, jego przekonanie w jakiej formacji mundurowej jest pełniona służba, jego postawa w służbie są jedynymi kryteriami pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b w/w ustawy, podczas gdy z literalnego brzmienia tego przepisu wprost wynika, że przepis ten nie odnosi się w ogóle do wykonywanych przez funkcjonariusza czynności, a jedynym kryterium pełnienia służby jest fakt pełnienia służby w okresie od dnia 22.07.1944 r. do dnia 31.07.1990 r. w wymienionych w tym przepisie jednostkach organizacyjnych,

8.  art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, a w związku z tym bezpodstawne uznanie przez sąd I instancji, wbrew jednoznacznym ustaleniom dokonanym w toku postępowania dowodowego, iż służba Pani B. K. (1) w wydziale (...) w P. nie stanowi „służby na rzecz totalitarnego państwa” w rozumieniu ustawy zaopatrzeniowej, w sytuacji gdy jednostka powyższa został wprost wymieniona w treści art. 13b ust. 1 pkt 5 litera c tiret czwarty tej ustawy.

Z uwagi na powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołań od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego MSWiA z dnia 19.06.2017 r. nr świadczenia (...)/ (...) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej oraz renty inwalidzkiej

2.  zasądzenie od odwołującej na rzecz Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za dwie instancje;

ewentualnie:

3.  o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi decyzję w zakresie zasądzenia na rzecz Pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za dwie instancje.

W odpowiedzi na apelację odwołująca wniosła o oddalenie apelacji w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. W szczególności, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, a zebrany w sprawie materiał poddał właściwej ocenie, zachowując granice swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Sąd Okręgowy trafnie również uznał, że nie był związany treścią informacji IPN o przebiegu służby B. K. (1) „na rzecz totalitarnego państwa”. Ubezpieczony ubiegający się o świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych może wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia. W orzecznictwie sądów powszechnych, sądów administracyjnych oraz Sądu Najwyższego ukształtował się jednolity pogląd, zgodnie z którym okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Przeciwko informacji o przebiegu służby mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Sąd Najwyższy (por. wyroki z 09.04.2009 r., I UK 316/08, z 06.09.1995 r., II URN 23/95, OSNAPiUS 1996 nr 5, poz. 77, z 08.04.1999 r., II UKN 619/98, OSNAPiUS 2000 nr 11, poz. 439, z 04.10.2007 r. I UK 111/07, z 2 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239 oraz z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342) na gruncie art. 473 k.p.c. wielokrotnie wypowiadał się, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa pracy w postępowaniu przed sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe. W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik czy ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu np. zaświadczenia o zatrudnieniu, wynika co innego. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 09.12.2011 r. sygn. akt II UZP 10/11 (OSNP 2012/23-24/298) przyjął, że sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W., w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Ww. postanowienie Sądu Najwyższego zapadło na tle obniżenia emerytury policyjnej w związku z pierwszą ingerencją ustawodawcy w świadczenia emerytalne funkcjonariuszy reżimu komunistycznego, kiedy to do ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, wprowadzono dodatkowy art. 15b przewidujący, że obniża się emeryturę osobie, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i która pozostawała w służbie przed dniem 02.01.1999 r.

Sąd Najwyższy również w uzasadnieniu najnowszej uchwały składu siedmiu sędziów z 16.09.2020 r. sygn. akt III UZP 1/20, dotyczącej kwestii obniżania emerytur policyjnych na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów potwierdził, że sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby wydana przez IPN w trybie art. 13a ust. 1 ustawy z 1994 r.

W konsekwencji w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie informacji, sąd jest zobowiązany do rekonstrukcji przebiegu służby w konkretnym przypadku, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy. W szczególności na podstawie długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22.07.1944 r. do 31.07.1990 r., miejsca pełnienia służby, zajmowanego stanowiska (pkt 59 uzasadnienia uchwały). W tym zakresie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na potrzebę sięgania do opinii służbowych funkcjonariuszy, uwzględniania ogólnych reguł dowodzenia: rozkładu ciężaru dowodu, dowodu prima facie, domniemań faktycznych, wynikających z informacji o przebiegu służby (pkt 60). Wskazano, że przy ocenie zasadności objęcia konkretnej osoby zakresem ustawy okolicznością, której nie można pominąć jest sam fakt weryfikacji w 1990 r. (pkt 92).

Sąd Najwyższy uznaje zatem, że informacja IPN stanowi dowód, który nie jest jednak dowodem wyłącznym albo dowodem niepodważalnym, którym sąd byłby związany, bez możliwości jego oceny w ramach przysługującego sądowi prawa do swobodnej i wszechstronnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Inne rozumienie stanowiska Sądu Najwyższego dawałoby IPN przymioty organu rozstrzygającego arbitralnie kwestie wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, bez potrzeby odwoływania się do sądu, a z sądu organ firmujący jedynie ustalenia zawarte w informacji IPN.

Jednak - zdaniem Sądu Apelacyjnego - mając na uwadze wykładnię celowościową ustawy uznać należy, że istotne znaczenie dla interpretacji definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa” ma rodzaj i zakres czynności wykonywanych w trakcie służby.

W uzasadnieniu projektu ustawy z 16.12.2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb mundurowych (druk projektu nr (...)) wskazano, iż jej celem jest „wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo - świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym „służbę na rzecz totalitarnego państwa” w okresie od 22.07.1944 r. do 31.07.1990 r.

Ustawa z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) nie zawiera definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Celem odkodowania znaczenia tego sformułowania, odnieść się wypada do definicji zawartej w ustawie z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz o treści tych dokumentów (Dz.U. 2006 Nr 218, poz. 1592). Zgodnie z preambułą ww. ustawy służbą tego rodzaju jest „praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego lub pomoc udzielana tym organom przez osobowe źródło informacji, polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, była trwale związana z łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego”.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, do zastosowania rygorów z art. 15c ustawy nie wystarczy samo formalne pełnienie służby w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy w okresie od 22.07.1944r. do 31.07.1990r., ale pełnienie służby polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, łamaniu praw człowieka i obywatela.

Inna wykładnia przepisu art. 13b naruszałaby zasady sprawiedliwości społecznej, bowiem dotyczyłaby także osób, których pełniona funkcja czy charakter pracy nie miały charakteru operacyjnego, lecz charakter pomocniczy, techniczny, biurowy, porządkowy, niezwiązany z głównymi funkcjami organów bezpieczeństwa. Poza tym należy mieć na względzie, że wykonywanie „służby na rzecz państwa totalitarnego” było zindywidualizowane, mogło różnić się osobistym zaangażowaniem danej osoby i determinacją na realizowanie określonych zadań i funkcji. Działalność funkcjonariusza mogła być w różnym stopniu ukierunkowana na potrzeby, korzyści totalitarnego państwa. W związku z tym nie każde nawiązanie stosunku prawnego w ramach jednostek organizacyjnych, wskazanych w ustawie, musiało wiązać się ze służbą na rzecz totalitarnego państwa. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie można przyjąć a priori, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby w okresie od 22.07.1944 r. do 31.071990 r. w wymienionych w ustawie jednostkach organizacyjnych jest wystarczający do uznania, że dana osoba „pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Służba (praca) takiej osoby powinna być oceniana na podstawie indywidualnych czynów, w oparciu o wszystkie okoliczności pełnionej służby. Nie można stosować mechanizmu odpowiedzialności zbiorowej, gdyż stosowanie takiego mechanizmu przybliżyłoby ten mechanizm do mechanizmów stosowanych w czasach państwa totalitarnego.

Stanowisko Sądu meriti wzmacnia podjęta już po wydaniu przez Sąd I instancji wyroku, uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16.09.2020 r. sygn. akt III UZP 1/20 dotycząca kwestii obniżania emerytur policyjnych. Sąd Najwyższy w uchwale tej przyjął, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. W ocenie Sądu Najwyższego nie każde nawiązanie stosunku prawnego w ramach służby państwowej wiąże się automatycznie z zindywidualizowanym zaangażowaniem bezpośrednio ukierunkowanym na realizowanie charakterystycznych dla ustroju tego państwa jego zadań i funkcji. Charakteru służby „na rzecz” państwa o określonym profilu ustrojowym nie przejawia ani taka aktywność, która ogranicza się do zwykłych, standardowych działań podejmowanych w służbie publicznej, to jest służbie na rzecz państwa jako takiego, bez bezpośredniego zaangażowania w realizacje specyficznych - z punktu widzenia podstaw ustrojowych - zadań i funkcji tego państwa, ani tym bardziej taka aktywność, która pozostaje w bezpośredniej opozycji do zadań i funkcji państwa totalitarnego (pkt 82). W ocenie Sądu Najwyższego nie można zakładać, że każda osoba pełniąca służbę działała na rzecz totalitarnego państwa, gdyż niektóre funkcje związane były z realizacją zadań w zakresie bezpieczeństwa państwa, które są istotne w każdym jego modelu; niezależnie od tego, komu była podporządkowana: służba w policji kryminalnej, ochrona granic (pkt 95).

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę również na potrzebę odróżnienia osób, które kierowały organami państwa totalitarnego, angażowały się w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego, nękały swych obywateli także na innym polu niż styk szeroko rozumianego prawa karnego, a więc tych podmiotów, których ocena jest zdecydowanie negatywna, od osób, których postawa nie pozostawała w bezpośredniej opozycji do zadań i funkcji państwa, lecz sprowadzała się do czynności akceptowalnych i wykonywanych w każdym państwie, także demokratycznym, bez skojarzeń prowadzących do ujemnych ocen. Inaczej każdy podmiot funkcjonujący w systemie państwa w tych latach mógłby się spotkać z zarzutem, że jego działanie, w ogólnym rozrachunku, było korzystne dla państwa totalitarnego (pkt 90).

Sąd Najwyższy wskazał, że pojęcie „służby na rzecz totalitarnego państwa” sensu stricto: „powinno objąć lata 1944-1956 i wiązać się wyłącznie z miejscem pełnienia służby, o ile oczywiście nie zostaną wykazane przez zainteresowanego przesłanki z art. 15c ust. 5 ustawy z 1994 r. lub w informacji o przebiegu służby zostaną lub w informacji o przebiegu służby, wskazane zostaną okoliczności z art. 13a ust. 4 pkt 3 ustawy z 1994 r.” (pkt 93). Natomiast „pojęcie sensu largo obejmie okres wskazany w art. 13b, czyli łączy w sobie cechy okresu totalitarnego i posttotalitarnego (autorytarnego) oraz pierwszego okresu transformacji, to jest od utworzenia rządu T. M.. (...) tak interpretowane pojęcie zostanie ukierunkowane na funkcje, jakie pełnił i zadania, jakie podczas służby wykonywał funkcjonariusz" (pkt 94).

Kryterium miejsca i czasu pełnienia służby nie powinno stanowić jedynego kryterium do oceny, czy B. K. (1) pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, w rozumieniu art. 13b ust. 1 ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Kryteriami niezbędnymi do oceny czy pełniła ona „służbę na rzecz totalitarnego państwa” powinny być przede wszystkim: rodzaj wykonywanych czynności, sposób ich wykonywania, a w szczególności czy w okresie pełnienia służby (pracy) dopuszczała się naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji prawidłowo uchwycił istotę sprawy i po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, na podstawie zeznań odwołującej B. K. (1) złożonych na rozprawie w dniu 13.11.2019r., jej akt osobowych i akt emerytalno-rentowych, ustalił, że praca B. K. (1) w okresie od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. (kiedy to odwołująca pracowała w Wydziale (...) w P. na stanowisku maszynistki) nie stanowiła „służby (pracy) na rzecz totalitarnego państwa w ww. okresie”. Nadto podkreślić należy, że zatrudnienie B. K. (1) w Wydziale (...) w P. od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. było epizodyczne, z uwagi na likwidację poprzedniego stanowiska pracy (wcześniej pracowała jako telefonistka), w oczekiwaniu na stanowisko w wydziale (...), tj. bezpośrednio związanym ze zdobywanym w tym czasie przez odwołującą wyksztalceniem. Na uwagę w tej materii zasługiwała – jak słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji - szczególnie odręczna notatka Naczelnika Wydziału (...) z dnia 13.10.1982 r., o warunkowej zgodzie na podjęcie przez odwołującą pracy maszynistki w Wydziale (...) która potwierdza charakter pracy B. K. (1) w tym wydziale. Po za odwołującą w Wydziale (...) w P. były zatrudnione dwie sekretarki (maszynistki), które biegle pisały na maszynie, a z usług odwołującej - z uwagi na brak kwalifikacji i doświadczenia (nie pisała biegłe na maszynie) praktycznie nikt nie korzystał. Praca odwołującej w okresie od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. w istocie swej sprowadzała się do parzenia kawy/herbaty oraz sprzątania po gościach. Od dnia 01.12.1982 r. natomiast odwołująca została przeniesiona do Wydziału (...), gdzie początkowo pracowała w Sekcji (...), której następnie została kierownikiem po ukończeniu studiów w 1985 r. W 1991 r. B. K. (1) przeszła do pracy w Sekcji (...) Wydziału (...) w P., a w 2001 r. odwołująca została kierownikiem Sekcji (...) Wydziału (...) w P.. W toku zatrudnienia w Wydziale (...) w P., odwołując nieustannie podnosiła swoje kwalifikacje, odbywając liczne kursy doskonalenia zawodowego i uzyskując stopień oficerski (...)

Sąd Apelacyjny zaznacza, że analiza dokumentów z akt personalnych odwołującej B. K. (1), nadesłanych przez Instytut Pamięci Narodowej daje podstawy do uznania, że jakkolwiek odwołująca w okresie od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. pracowała w Wydziale (...) to powierzone jej wówczas czynności służbowe nie zostały ujęte przez ustawodawcę w przepisie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. Co więcej, jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego praca odwołującej w tym wydziale była marginalna (sporządzała się do czynności pracownika gospodarczego). B. K. (1) została przyjęta do pracy na stanowisku maszynistki w Wydziale (...)warunkowo (z powodu oczywistego braku kwalifikacji) przez naczelnika wydziału, pracowała w nim krótko, rzadko przepisując dokumenty na maszynie – z uwagi na brak umiejętności i doświadczenia; zajmowała się czynnościami gospodarczymi i w toku 3,5 miesięcznego zatrudnienia w tym wydziale, kilkakrotnie przebywała na zwolnieniu chorobowym (13 do 16.09.1982 r., od 19 do 21.10.1982 r. i od 25.11. do 03.12.1982 r.)

Słusznie zatem – w ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji uznał, że biorąc pod uwagę cały przebieg kariery zawodowej odwołującej, konsekwentne podnoszenie kwalifikacji w dziedzinie ekonomii (począwszy od studiów, przez cykliczne szkolenia branżowe w toku całego zatrudnienia) i związana z tym ścieżka awansu odwołującej ostatecznie na stanowisko kierownicze wydziału (...)w tym liczne odznaczenia za wzorową służbę, stwierdzić należy, że zatrudnienie B. K. (1) w Wydziale(...) w P. od 15.08.1982 r. do 30.11.1982 r. było epizodyczne i „na przeczekanie” – z uwagi na likwidację poprzedniego stanowiska pracy, w oczekiwaniu na stanowisko w wydziale (...)tj. bezpośrednio związanym ze zdobywanym w tym czasie przez odwołującą wyksztalceniem.

Dysponując powołanymi wyżej dowodami (zeznania odwołującej oraz zgromadzoną w sprawie dokumentacją w tym aktami ZUS), Sąd Apelacyjny miał możliwość indywidualnej oceny pracy odwołującej B. K. (1), weryfikując jej działania pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, B. K. (1) wbrew ustaleniom ZUS, poczynionych w oparciu o informację IPN, nie wykonywała pracy ujętej w przepisie art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, a tym samym przepis art. 15c ust. 1-5, art. 22a nie ma zastosowania do ustalenia wysokości emerytury i renty inwalidzkiej odwołującej od 01.10.2017 r., zatem brak było podstaw do obniżenia jej emerytury i renty – jak to uczynił Zakład Ubezpieczeń Społecznych w decyzjach z 19.06.2017r.

Reasumując, materiał dowodowy zebrany w rozpoznawanej sprawie dawał podstawy do stwierdzenia, że praca wykonywana przez odwołującą B. K. (1) w okresie od 15.08.1982r. do 30.11.1982 r. nie podlega zakwalifikowaniu jako „służba na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22.07.1944r. do 31.07.1990r.”. Stąd nie było podstaw do obniżenia należnej jej emerytury i renty. Sąd Apelacyjny w całości podziela stanowisko Sądu I instancji w zakresie ustalonego stanu faktycznego, a w związku z tym również stanowisko zaprezentowane w wyroku z 13.11.2019r.

Zarzuty apelacji choć są obszerne to nie podważyły powyższych ustaleń, apelacja stanowi jedynie niezasadną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i rozważaniami Sądu Okręgowego. Uznając zarzuty apelującego za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną apelację.

sędzia Marta Sawińska