Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 sierpnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2021 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy K. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

przy udziale: (...) sp. z o.o. (...)

o przeniesienie odpowiedzialności za zobowiązania Spółki z tytułu składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 17 kwietnia 2019 r. sygn. akt VIII U 2005/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddala odwołanie;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 i zasądza od odwołującego K. K. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 1200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

3.  zasądza od odwołującego K. K. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 1350 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 03.08.2009r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1, art. 32 oraz art. 31 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2007r., Nr 11, poz. 74 ze zm.) w związku z art. 107 § 1 i 2 pkt 2, art. 108 § 1, art. 116 oraz 118 § 1 ustawy z dnia 29.08.1997r. Ordynacja Podatkowa (tj. Dz. U. z 2005r., Nr 8, poz. 60 ze zm.) stwierdził, że K. K. (1) jako osoba pełniąca w okresie od 26.01.1993r. do dnia wydania niniejszej decyzji funkcję Prezesa Zarządu (obecnie likwidatora) (...) Sp. z o. o. ((...)) z siedzibą w P. przy ul. (...) odpowiada solidarnie razem ze Spółką z tytułu nieopłaconych składek na:

1. ubezpieczenia społeczne za okres od 12/2003r. do 04/2004r. w łącznej kwocie: 13.864,60 zł w tym:

- z tytułu składek: 8.180,60 zł,

- z tytułu odsetek za zwłokę wyliczonych na dzień 03.08.2009r.: 5.684 zł,

2. ubezpieczenie zdrowotne za okres od 12/2003r. do 04/2004r. w łącznej kwocie 2.467,73 zł w tym:

- z tytułu składek: 1.456,73 zł,

- z tytułu odsetek za zwłokę wyliczonych na dzień 03.08.2009r.: 1.011 zł,

3. Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 12/2003r. do 04/2004r. w łącznej kwocie: 987,40 zł w tym:

- z tytułu składek: 582,40 zł,

- z tytułu odsetek za zwłokę wyliczonych na dzień 03.08.2009r.: 405 zł.

W związku z powyższym K. K. (1) został zobowiązany do zapłaty ww. należności, w łącznej kwocie 17.319,73 zł, na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że (...) Sp. z o.o. posiada zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek:

1. na ubezpieczenia społeczne w wysokości 646.341,75 zł; w tym:

- składka za miesiące 04/2000r., od 11/2000r. do 12/2000r., od 03/2001r. do 04/2002r., od 06/2002r. do 04/2004r. w kwocie: 303.673,75 zł,

- odsetki za zwłokę należne od w/w kwoty naliczone do dnia 03.08.2009r. w kwocie: 342.668 zł,

2. na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 97.995,14 zł; w tym:

- składka za miesiące od 04/2001r. do 04/2002r., od 07/2002r. do 04/2004r. w kwocie: 46.722,14 zł,

- odsetki za zwłokę należne od w/w kwoty naliczone do dnia 03.08.2009r. w kwocie 51.273 zł,

3. na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 40.339,11 zł; w tym:

- składki za miesiące od 09/2000r. do 10/2000r., od 12/2000r. do 01/2001r., 03/2001r., od 05/2001r. do 04/2002r., od 07/2002r. do 04/2004r. w kwocie: 19.290,11 zł,

- odsetki za zwłokę należne od ww. kwoty naliczone do dnia 03.08.2009r. w kwocie: 21.049 zł,

Organ rentowy wskazał, że 19.12.2003r. Sąd Rejonowy w Poznaniu, Wydział XV Gospodarczy Spraw Upadłościowo - Układowych, w sprawie o sygn. akt. XV GU 54/03 wydał postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości (...) Sp. z o.o.

Po rozważeniu całokształtu okoliczności niniejszej sprawy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, że nie zachodzą przesłanki do odstąpienia od orzeczenia o odpowiedzialności K. K. (1) za zobowiązania (...) Sp. z o.o. W pierwszym rzędzie wskazać należy, że ponad wszelką wątpliwość udowodniona została bezskuteczność egzekucji wobec (...) Sp. z o.o. świadczą o tym w szczególności:

• postanowienie Sądu Rejonowego w Poznaniu, Wydziału XV Gospodarczego Spraw Upadłościowo - Układowych o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości (...) Sp. z o.o.,

• zwrot tytułów wykonawczych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego P. - (...),

• postanowienia Komornika Sądowego Rewiru IX przy Sądzie Rejonowym w Poznaniu o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec Spółki.

W tym względzie organ rentowy wskazał, że zgodnie z ustalonym orzecznictwem sądowym „fakt, że zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, których z powodu braku majątku spółki nie można było wyegzekwować powstały z przyczyn niezależnych od członka zarządu, nie zwalnia go od odpowiedzialności przewidzianej w art. 116 § 1 i 2 ustawy Ordynacja podatkowa. Wina członka zarządu spółki prawa handlowego powinna być oceniana według kryteriów prawa handlowego, czyli według miary podwyższonej staranności oczekiwanej od osoby pełniącej funkcje organu osoby prawnej prowadzącej działalność gospodarczą” (vide wyrok Sądu Najwyższego z 02.10.2008r. I UK 39/08).W dalszej kolejności organ rentowy wskazał, że według uzyskanych w toku postępowania wyjaśniającego informacji wniosek o ogłoszenie upadłości spółki został złożony 04.11.2003r. w związku z powyższym brak jest przesłanki wyłączenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki poprzez wykazanie, że Zarząd we właściwym wniósł o ogłoszenie upadłości lub wszczęte zostało postępowanie układowe, albo że nie zgłoszenie upadłości oraz postępowania układowego nastąpiły nie z jego winy. Należy bowiem podkreślić, że zaległości (...) Sp. z o.o. wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych sięgają okresu kwietnia 2000 r., tym samym ponad 3-letni okres jaki upłynął od momentu pojawienia się pierwszych zaległości z tytułu składek do dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w żadnej mierze nie można uznać za spełniający znamiona „czasu właściwego”. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że zgodnie z postanowieniem art. 23 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych od niezapłaconych w terminie składek należne są odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie Ordynacja podatkowa (art. 53-56). Kwota odsetek podana w rozstrzygnięciu została naliczona na dzień wydania decyzji, tj. na dzień 03.08.2009r.

Odwołanie od ww. decyzji złożył K. K. (1), wnosząc o jej uchylenie i o przeprowadzenie dowodu z akt Sądu Rejonowego w Poznaniu Wydział Spraw Upadłościowo-Układowych - sygn. akt. XV Ukł. 91/01 i sygn. akt XV GU 54/03.

W uzasadnieniu odwołujący wskazał, że przed wydaniem zaskarżonej decyzji ZUS zawiadomił go o wszczęciu postępowania administracyjnego, zawiadamiając jednocześnie o prawie wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów i o możliwości przejrzenia akt. Odwołujący się nie korzystał z podanych w zawiadomieniu możliwości ponieważ uznał, że nie został w sposób wymagany przez przepisy postępowania administracyjnego powiadomiony, czego dotyczy wszczęte postępowanie. Odwołujący podkreślił, że dochował terminu złożenia wniosku o ogłoszeniu upadłości. Wskazał, że jako Prezes Spółki (...), 26.10.2001r. złożył wniosek o otwarcie postępowania układowego. W wyniku intensywnych działań doprowadził do zawarcia układu, który został zatwierdzony przez Sąd Rejonowy w Poznaniu postanowieniem z 17.12.2002r. W uzasadnieniu Sąd Rejonowy stwierdził, że Spółka (...) utraciła płynność finansową z przyczyn od niej niezależnych. Zatwierdzając układ, Sąd ustalił kolejność zaspokajania wierzytelności w ten sposób, że najniższe kwotowo wierzytelności miały być płatne w pierwszym miesiącu po upływie roku od zatwierdzenia układu tj.: do 17.01.2004r., a pozostałe wierzytelności - odpowiednio później. Podczas wykonywania układu Spółka prowadziła proces o odszkodowanie w kwocie 1.420.000,- zł. z tytułu działań nieuczciwej konkurencji, wcześniej już co do zasady, prawomocnie orzeczonych. Z niezrozumiałych przyczyn powództwo o odszkodowanie zostało oddalone. Fakt ten spowodował zaprzestanie realizacji postanowień układu i konieczność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki. Niezwłocznie więc, po prawomocnym zakończeniu postępowania, 27.10.2003r. odwołujący się złożył stosowny wniosek. Wniosek ten jednakże został oddalony, albowiem majątek, który Spółka posiadała nie wystarczał do pokrycia kosztów postępowania upadłościowego. Wniosek o ogłoszenie upadłości złożony został w czasie, kiedy Spółka, spłaciwszy 15.10.2003r. ostatnie wierzytelności objęte układem uznała, że nie zdoła zrealizować układu z wierzycielami i utrzymać dotychczasowej działalności. Złożenie wniosku w dniu 27.10.2003r. spełniło przesłanki określone w art. 5 Prawa upadłościowego i naprawczego, w którym określono precyzyjnie, w jakim czasie od zaprzestania płacenia długów lub ujawnienia, że majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie długów, członek zarządu - jako reprezentant spółki powinien złożyć w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Nie oznacza to jednak mechanicznego przenoszenia przewidzianych w tym artykule terminów do oceny każdego wierzyciela, a użycie w ustawie niedookreślonego zwrotu „właściwy czas” pozwala na elastyczność ocen w zależności od okoliczności danego przypadku. Organ rentowy wskazał, że w okresie, którego niniejsza sprawa dotyczy regulacje w zakresie prawa upadłościowego zawarte w rozporządzeniu Prezydenta RP z dnia 24.10.1934r. kończyły byt prawny. Regulacje te przewidywały, że właściwy termin do złożenia wniosku wynosił dwa tygodnie od dnia zaprzestania spłacania długów przez przedsiębiorcę (art. 5 § 1 rozporządzenia). Jeśli więc ostatnia spłata zobowiązań miała miejsce w dniu 15.10.2003r. to niewątpliwie z datą 27.10.2003r., kiedy to po raz pierwszy złożony został wniosek, spełniona została przesłanka „właściwego czasu” do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Wyrokiem z dnia 17.04.2019 r., (sygn. VIII U 2005/12), Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że K. K. (1) jako osoba pełniąca funkcję Prezesa Zarządu nie odpowiada solidarnie razem ze Spółką (...) z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od 12/2003 do 04/2004, ubezpieczenie zdrowotne za okres od 12/2003 do 04/2004, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 12/2003 do 04/2004 (pkt 1 wyroku) oraz kosztami zastępstwa procesowego obciążył Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. i zasądził z tego tytułu od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 1.200 zł (pkt 2 wyroku).

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia faktyczne i prawne:

Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. została zawarta aktem notarialnym z dnia 26.01.1993r., rep (...)w Kancelarii (...) O. P. w P..

(...)Sp. z o.o. z siedzibą w P. została wpisana w Sądzie Rejonowym w Poznaniu, XXI Wydziale Gospodarczym Krajowego Rejestru Sądowego
pod numerem KRS (...). Kapitał zakładowy (...) Sp. z o.o. wynosił 70.000,00 zł.

Przedmiotem działalności (...) Sp. z o.o. – według wpisu do KRS - była produkcja pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia wyjątkiem działalności usługowej, działalność usługowa w zakresie instalowania, naprawy konserwacji pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia, produkcja wyrobów metalowych pozostała, produkcja pozostałego sprzętu transportowego, gdzie indziej nie sklasyfikowana, pozostała sprzedaż hurtowa wyspecjalizowana, pozostała sprzedaż hurtowa nie wyspecjalizowana, pozostała sprzedaż detaliczna poza siecią sklepową, prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie nauk technicznych, produkcja pozostałych wyrobów z tworzyw sztucznych, prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie pozostałych nauk przyrodniczych i technicznych i badania i analizy techniczne.

Faktycznie początkowo przedmiotem działalności Spółki był handel artykułami wyposażenia magazynów, a od 1999 r. produkcja i sprzedaż artykułów wyposażenia magazynów.

K. K. (1) w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Sp. z o.o. pełnił funkcje Prezesa Zarządu od początku jej funkcjonowania aż do podjęcia uchwały o likwidacji Spółki i to w dniu 22.03.2004 r.

Decyzją z 31.10.2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. określił zadłużenie (...) Sp. z o.o. w likwidacji z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy, które na dzień 28.10.2008 r. wynosiło łącznie 757.678,93 zł.

Na powyższe zadłużenie składały się nieopłacone składki:

1. na ubezpieczenia społeczne w wysokości 625.310,75 zł; w tym:

- składka za miesiące 04/2000, 11-12/2000, 03/2001 - 04/2002, 06/2002-04/2004 w kwocie: 306.089,95 zł,

- odsetki za zwłokę należne od ww. kwoty naliczone do dnia 31.10.2008 r. w kwocie: 319.142 zł,

2. na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 93.710,07 zł; w tym:

- składka za miesiące 04/2001-04/2002, 07/2002-04/2004 w kwocie: 46.646,07 zł,

- odsetki za zwłokę należne od w/w kwoty naliczone do dnia 31.10.2008r. w kwocie 47.038 zł,

3. na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 38.658,11 zł; w tym:

- składki za miesiące 09-10/2000, 12/2000-01/2001, 03/2001, 05/2001-04/2002, 07/2002-04/2004 w kwocie: 19.290,11 zł,

- odsetki za zwłokę należne od ww. kwoty naliczone do dnia 31.10.2008r. w kwocie: 19.342 zł.

W latach 2000 – 2003 właściwym dla płatnika składek był Urząd Skarbowy P. – (...). Spółka posiadała zaległości podatkowe wynikające ze złożonych deklaracji:

1/ (...) za 01-02, 09-10/2000 oraz (...),

2/(...) za 04/2000-02/2001 oraz 03.2003,

3/ (...)za 01-12/2000, 01/2001, 07/2001, 09/2001, 08/2002, 02/2003

które zostały uregulowane po terminie płatności.

Od 01.01.2004 r. właściwym dla Spółki (...) stał się Pierwszy (...) Urząd Skarbowy w P.. Według stanu na 31.12.2003 r. Spółka:

- nie posiadała zaległości z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych,

- posiadała zadłużenie z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w ogólnej kwocie 53.019,30 zł za okresy III 2001 – II 2003, IV-XI 2003,

- posiadała zaległości w zakresie podatku od towarów i usług w ogólnej kwocie 48.938,20 zł za okresy X 2001 – III 2002, III-V 2003, VIII-XI 2003.

13.11.2002 r. Spółka złożyła w Urzędzie Skarbowym wniosek o restrukturyzację zaległości podatkowych - postanowieniem z 07.05.2004 r. postępowanie to zostało umorzone z uwagi na niespełnienie warunków restrukturyzacji.

W toku postępowania egzekucyjnego Urząd Skarbowy zaspokoił część wierzytelności, a co do reszty – postępowanie umorzono wobec bezskuteczności egzekucji.

Organ podatkowy nie wydawał decyzji w trybie art. 116 ustawy Ordynacja podatkowa.

Spółka (...) składała do akt rejestrowych, stosownie do ciążącego na niej obowiązku, rachunek zysków i strat, bilans jednostkowy, sprawozdania z działalności oraz protokoły ze Zgromadzenia Wspólników z uchwałami zatwierdzającymi sprawozdania finansowe. Według danych ujawnionych w rachunku zysków i strat Spółka osiągnęła za rok:

1999 stratę rzędu 178.121,73 zł

2000 stratę rzędu 73.270,82 zł

2001 stratę rzędu 3.416.224,65 zł

Postanowieniem z 30.03.2000 r. Sąd Rejonowy w Poznaniu Wydział XV Gospodarczy Spraw Upadłościowo – Układowych oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości (...) Sp. z o.o. w P.. Z wnioskiem takim wystąpił w lipcu 1999 r. wierzyciel – (...) S.A. w M..

Pomimo stwierdzenia zadłużenia w wysokości 443.221,64 zł Sąd uznał, że nie nastąpiło trwałe zaprzestanie płacenia długów przez Spółkę (...), albowiem dłużnik przeznaczył kwotę 937.382,26 zł na pokrycie najstarszych wierzytelności. Dzięki temu nie minął okres 6 miesięcy od daty upływu terminu do zapłaty większości wierzytelności. Nadto Sąd uznał, że nie nastąpiło trwałe zaprzestanie płacenia długów – sytuacja finansowa Spółki poprawia się i dokonała ona w okresie XII 1999 – II 2000 spłaty zaległości. Sąd ustalił, że Spółka (...) prowadzi ożywioną działalność gospodarczą.

Postanowieniem z 12.07.2000 r. Sąd Okręgowy Wydział IX Gospodarczy w Poznaniu oddalił zażalenie na postanowienie z 30.03.2000 r. Postanowieniem z 22.05.2001 r. Sąd Najwyższy odrzucił kasację od wyroku z 12.07.2000 r.

30.10.2001r. (...) Sp. z o.o. złożyła wniosek o otwarcie postępowania układowego. W wniosku wskazano, że głównym powodem kryzysu finansowego jest niezgodna z prawem działalność prowadzona przez jednego z udziałowców – (...) firmy (...) polegająca m.in. na uruchomieniu konkurencyjnej firmy w P., przejęcie bazy klientów, kampanii dezinformacyjnej wymierzonej w Spółkę (...), co zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie IX GC 292/99 w sprawie o zaprzestanie działań nieuczciwej konkurencji i korzystanie z prawa do znaku towarowego.

Postanowieniem z 11.03.2002 r. postępowanie układowe zostało otwarte, a postanowieniem z 28.05.2002 r. sędzia-komisarz ustalił listę wierzytelności. Układ przyjęty przez wierzycieli i dłużnika został zatwierdzony przez Sąd Rejonowy w Poznaniu 17.12.2002r.

Podczas wykonywania układu Spółka (...) prowadziła proces o odszkodowanie w kwocie 1.420.000,00 zł z tytułu działań nieuczciwej konkurencji. Z uwagi na nieprzyznanie odszkodowania, płatnik składek zaprzestał realizacji postanowień układu i dnia 29.10.2003 r. Prezes Zarządu K. złożył wniosek o ogłoszenie jej upadłości. Po zwrocie wniosek został uzupełniony i ponownie złożony 04.11.2003r.

19.12.2003r. Sąd Rejonowy w Poznaniu, Wydział XV Gospodarczy Spraw Upadłościowo - Układowych wydał postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości (...) Sp. z o.o. W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że majątek dłużnika nie wystarcza nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

13.02.2004 r. wpłynął wniosek jednego z wierzycieli o uchylenie układu i to z uwagi na brak wykonywania zobowiązań wynikających z zawartego układu. Okoliczność ta została potwierdzona przez Zarząd Spółki (...). W konsekwencji postanowieniem z 20.04.2004 r. Sąd uchylił układ przyjęty przez wierzycieli.

Zgodnie z pełnym odpisem KRS uchwałą podjętą na Zgromadzeniu Wspólników 22.03.2004 r. a zawartą w akcie notarialnym sporządzonym przez notariusza Z. T. (nr rep (...)) otwarto likwidację (...) Sp. z o.o. Likwidatorem został K. K. (1).

Dnia 29.03.2014 r. K. K. (1) złożył rezygnację z pełnienia funkcji likwidatora w Spółki, natomiast zgodnie z pełnym odpisem KRS z dnia 22.02.2017 r. został on wykreślony z Rejestru Przedsiębiorców dnia 17.03.2015 r. Postanowieniem z dnia 23.06.2015r. na likwidatora (...) Sp. z o.o. powołano W. K. i wpisano go do Rejestru dnia 20.10.2015 r.

15.11.2002 r. (...) Sp. z o.o. złożyła wniosek o restrukturyzację należności wobec Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Pracy oraz Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych uzasadniając go niskim poziomem bieżącej płynności finansowej. Zaległe należności z tytułu składek dotyczyły okresu od stycznia 1999 r. do grudnia 2001 r. Decyzją z 29.12.2002 r. nr 570 pozwany określił warunki restrukturyzacji zaległości Spółki oraz ustalił wysokość opłaty restrukturyzacyjnej. Opłata ta została rozłożona na raty decyzją z 20.02.2003 r. nr 39.

Ponieważ (...) Sp. z o.o. nie spełniła warunków restrukturyzacji tj. nie opłaciła opłaty restrukturyzacyjnej, należności nie podlegających restrukturyzacji oraz należności bieżących decyzją nr (...) z 26.04.2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. umorzył postępowanie restrukturyzacyjne.

Organ rentowy już w roku 2000 prowadził postępowanie egzekucyjne przeciwko (...) Sp. z o.o. i to w ramach egzekucji własnej dokonując zajęcia na rachunkach bankowych m.in. w (...) SA.

W związku z powstałym zadłużeniem ZUS skierował do Urzędu Skarbowego P. - (...) tytuły wykonawcze celem wyegzekwowania należności:

• tytuły wykonawcze nr (...) z dnia 04.06.2003r.,

• tytuły wykonawcze nr (...) z dnia 07.08.2003r.,

• tytuły wykonawcze nr (...) z dnia 19.08.2003r.,

• tytuły wykonawcze nr (...) z dnia 21.11.2003r.,

• tytuły wykonawcze nr (...) z dnia 19.12.2003r.

Postępowanie egzekucyjne prowadzone było na poszczególnych funduszach za okresy:

FUS : 01-08/2000, 06/2002 – 09/2003

FUZ : 01-06/2000, 07/2002 – 09/2003

FPiFGŚP : 06/2000, 07/2002 - 09/2003

04.02.2005 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego P. – (...) umorzył postępowanie, ponieważ nie uzyskałby kwot przewyższających wydatki egzekucyjne. Wszystkie tytułu zostały do ZUS odesłane w dniu 22.03.2005r. wraz z postanowieniami o bezskuteczności egzekucji.

W dniu 18.05.2001r. (...) Sp. z o.o. w P. złożyło wniosek egzekucyjny o egzekucję z nakazu zapłaty. W okresie od maja do sierpnia 2001r. Spółka dokonywała dobrowolnych wpłat tytułem zaległości. W dniu 04.02.2002r. wstrzymano postępowanie do czasu rozpoznania wniosku dłużnika o układ. W dniu 22.03.2002r. uchylono zajęcie rachunku bankowego z racji układu. W stosunku do (...) Sp. z o.o. Komornik Sądowy Rewiru IX przy Sądzie Rejonowym w Poznaniu wydał w dniu 24.03.2006r. w sprawie o sygn. akt. IX KM 611/01 postanowienia o umorzeniu prowadzonych wobec dłużnika egzekucji z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.

W dniu 27.07.2004r. M. R. złożył wniosek egzekucyjny o egzekucję z wyroku Sądu Pracy wynagrodzenia za pracę z okresu maj 2002 – kwiecień 2003r. W dniu 25.07.2005r. (...) SA poinformował, że rachunek spółki został zlikwidowany. W stosunku do (...) Sp. z o.o. Komornik Sądowy Rewiru IX przy Sądzie Rejonowym w Poznaniu wydał w dniu 07.03.2006r. w sprawie o sygn. akt. IX KM 2706/04 postanowienia o umorzeniu prowadzonych wobec dłużnika egzekucji wobec nie ustalenia majątku dłużnika.

Biegły z dziedziny księgowości i rachunkowości – G. K. w opinii z dnia 15.05.2010r. stwierdził, że w wyniku z wypracowanej straty Spółka (...) od roku 2001 posiadała ujemny kapitał własny, a jej zobowiązania przekraczały wartość majątku. Stan ten istniał już na koniec września 2001 r., co wynika ze sprawozdania (...) za III kwartał 2001r. sporządzonego 29.10.2001 r. (strata 582.000 zł). W efekcie zdaniem tego biegłego Spółka była w sytuacji, w której licząc od dnia 29.10.2001r. winna złożyć wniosek o otwarcie postępowania układowego lub postępowania upadłościowego i to w terminie 14 dni. Ponieważ wniosek o otwarcie postępowania układowego złożono 30.10.2001r., to biegły ten stwierdził, że dłużnik we właściwym czasie złożył wniosek o upadłość w związku z tym, że wcześniej złożył wniosek o rozpoczęcie postępowania układowego we właściwym terminie.

Biegła z zakresu analiz i ocen ekonomiczno-finansowych M. J. w opinii z lipca 2018r. oraz w opinii uzupełniającej z 31.10.2018r. na podstawie przeprowadzonej analizy sytuacji finansowej (...) Sp. z o.o. stwierdziła, iż na dzień 31.10.2001 r. w bilansie Spółki wykazano ujemny kapitał własny (majątek nie wystarczał na zaspokojenie długów), co stanowi jedną z przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Tylko na podstawie powyższego ustalenia można już stwierdzić, że stan finansowy Spółki uzasadniał złożenie wniosku o ogłoszenie jej upadłości przed dniem 29.10.2003 r., czyli dniem gdy taki wniosek został złożony.

Analiza sytuacji finansowej (...) Sp. z o.o. wykazała, iż na dzień 31.10.2001 r. kapitał własny Spółki przyjął wartość ujemną, a zatem majątek nie wystarczał na zaspokojenie długów, co stanowi jedną z przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jednakże zgodnie z ustaleniami poczynionymi w niniejszej opinii stan ten pojawił się w Spółce wcześniej. W oparciu o dane zawarte w sprawozdaniu o przychodach, kosztach i wyniku finansowym oraz działalności inwestycyjnej za okres od początku roku do końca III kwartału 2001 r. -(...) (sygn. XV Ukł 91/01) określono, że 30.09.2001 r. zobowiązania Spółki przewyższały jej majątek, co oznacza, iż zaistniały przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Ponadto biegła zwróciła uwagę na to, że na podstawie miesięcznych deklaracji podatkowych (...) ustalono, że już na dzień 28.02.2001 r. kapitał własny Spółki ukształtował się na ujemnym poziomie, a zatem Spółka zobowiązana była do złożenia wniosku o upadłość. Począwszy od stanu na dzień 28.01.2001r. majątek (...) Sp. z o.o. nie wystarczał na zaspokojenie jej długów. O ujemnym kapitale własnym na dzień 28.02.2001 r. Zarząd (...) Sp. z o.o. dowiedział najpóźniej 20.03.2001 r. W ciągu dwóch tygodni od tej daty winien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, tj. do 03.04.2001r.

Z danych bilansowych wynika, że w całym analizowanym okresie zobowiązania handlowe przekraczały wartość należności z tytułu dostaw i usług - zatem na gruncie porównania poziomu: należności handlowe - zobowiązania handlowe Spółka nie posiadała płynności finansowej. Z punktu widzenia pokrycia zobowiązań z tytułu dostaw i usług przez aktywa obrotowe (należności handlowe, środki pieniężne oraz zapasy) Spółka w latach 1998-2000 oraz na dzień 31.10.2001 r. posiadała płynność finansową. Sytuacja ta uległa zamianie w kolejnych analizowanych okresach. Porównując stopień pokrycia całości zobowiązań krótkoterminowych przez aktywa obrotowe stwierdzono, że Spółka nie posiadała płynności finansowej. W latach 1998-2000 płynny majątek zabezpieczały zobowiązania krótkoterminowe na poziomie ok. 95%. Jednak w kolejnych analizowanych latach nastąpiło zdecydowane pogorszenie kondycji płynnościowej, a aktywa obrotowe pokrywały zobowiązania krótkoterminowe w mniej niż 20%. Ponadto od momentu wystąpienia ujemnego kapitału własnego Spółka nie była wypłacalna, ponieważ nie dysponowała majątkiem, który zabezpieczałby spłatę wszystkich zobowiązań. Od 31.12.2000 r. do końca analizowanego okresu suma bilansowa malała, a zobowiązania handlowe pozostawały na podobnym poziomie, w związku z czym ich udział w pasywach ogółem zwiększał się. Taka sytuacja może wskazywać na problemy Spółki ze spłatą długów. Z uwagi na fakt, iż zobowiązania z tytułu dostaw i usług z terminem płatności w latach 1998-2000 stanowiły ponad 46% zobowiązań handlowych na dzień 30.09.2001 r. należy stwierdzić, że w Spółce wystąpiło trwałe zaprzestanie spłacania długów. Określenie dokładnej daty nie było jednak możliwe na podstawie dostępnego materiału dowodowego. Nie można było również stwierdzić, kiedy Spółka zaprzestała regulowania wartościowo największych zobowiązań oraz kiedy Spółka dokonała ostatnich płatności związanych z regulowaniem zobowiązań. Mimo, iż biegły nie jest w stanie podać daty z jaką (...) Sp. z o.o. stała się podmiotem niewypłacalnym w rozumieniu przepisów rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 24.10.1934 r. w aspekcie trwałego zaprzestania spłacania zobowiązań handlowych to należy zaznaczyć, że ujemny kapitał własny wystąpił w Spółce na dzień 28.02.2001 r., co również wskazuje na niewypłacalność Spółki i stanowiło wystarczającą przesłankę do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W przekonaniu biegłego stan ten potwierdza analiza rozrachunków z kontrahentami. Na podstawie dokumentacji pochodzącej z ZUS biegły ustalił stan zadłużenia (...) Sp. z o.o. w stosunku do organu rentowego na dzień 31.10.2001 r. w kwocie: 191.458,11 zł. Zaległości w płatnościach składek pochodziły od 09/2000 (termin zapłaty 15.10.2000 r.), tj. 392,76 zł — składka na FPiFGŚP. (...) Sp. z o.o. dokonywała regularnych płatności na rzecz ZUS do lipca 2001 r., jak i do marca 2003 roku. Spółka nie opłacała składek. W związku z powyższym Spółka trwale zaprzestała spłacać zobowiązania w stosunku do ZUS (brak spłat przez ponad półtora roku). W oparciu o informacje zawarte w piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego P. - (...) w P. z dnia 14.08.2012r. ustalono wysokość zaległości podatkowych (...) Sp. z o.o. na dzień 31.12.2003r. w kwocie 101.957,50 zł, które pochodziły z lat 2001-2003. Spółka trwale zaprzestała regulowania swoich zobowiązań. Spółka powinna złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 2 tygodni od trwałego zaprzestania regulowania długów w stosunku do ZUS, tj. 6 miesięcy od sierpnia 2001 r. Zarząd (...) Sp. z o.o. o ujemnym kapitale własnym, który pojawił się na dzień 28.02.2001 r. powinien dowiedzieć się najpóźniej 20.03.2001r. W ciągu dwóch tygodni od tej daty winien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, tj. do 03.04.2001 r. W związku z powyższym złożenie go w dniu 29.10.2003 r. nie było złożeniem we właściwym czasie. Należy również zauważyć, że jeżeli przedsiębiorca złoży podanie o otwarcie postępowania układowego wówczas termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie biegnie, a rozpoczęły bieg ulega zawieszeniu. Od dnia 30.10.2001 r. (data wpływu podania o otwarcie postępowania do dnia uchylenia układu, tj. 20.04.2004 r. Zarząd (...) Sp. z o.o. nie był zobowiązany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Prezes Zarządu K. K. (1) złożył taki wniosek dnia 29.10.2003 r., a zatem w trakcie trwania postępowania układowego. Gdyby wniosek o otwarcie postępowania układowego został złożony wcześniej, tj. przed kwietniem 2001 r. wówczas należałoby uznać, że mimo, iż przesłanki ogłoszenia upadłości wystąpiły to bieg na złożenie wniosku uległ wstrzymaniu z uwagi na dostarczenie podania o otwarcie postępowania układowego. Ponadto od dnia wpływu podania o otwarcie postępowania układowego (30.10.2001 r.) rozpoczęły termin na złożenie wniosku o ogłodzenie upadłości ulegał zawieszeniu.

O prawidłowości złożenia wniosku o układ, nie przesądzał termin, ale zaistnienie przesłanki w postaci zaprzestania lub przewidywania zaprzestania płacenia długów wskutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności. W odniesieniu do (...) Sp. z o.o. Sąd Rejonowy w Poznaniu, Wydział XV Gospodarczy spraw Upadłościowo — Układowych postanowieniem z dnia 11.03.2002 r. otworzył postępowanie układowe Spółki (sygn. XV Ukł 91/01). Tym sposobem Sąd potwierdził, że przesłanki do złożenia wniosku o otwarcie postępowania układowego wystąpiły, a sam wniosek został złożony we właściwym czasie. Zgodnie z ustaleniami biegłego — na moment złożenia podania o otwarcie postępowania układowego (...) Sp. z o.o. posiadała zaległości w spłacie swoich zobowiązań — jednakże celem postępowania układowego była ochrona wierzycieli przed pozbawieniem możliwości zaspokojenia swoich roszczeń. Na podstawie powyższego można stwierdzić, że właściwym momentem do złożenia podania o układ, jest czas, w którym istnieje majątek Spółki pozwalający na przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli. Dnia 21.11.2002 r. Zgromadzenie Wierzycieli przyjęło układ zaproponowany przez dłużnika. Sędzia komisarz stwierdziła, że osiągnięto większość osobową i kapitałową w związku z czym wierzyciele przyjęto układ.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że K. K. (1) jako osoba pełniąca funkcję Prezesa Zarządu nie odpowiada solidarnie razem ze Spółką (...) z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od 12/2003 do 04/2004, ubezpieczenie zdrowotne za okres od 12/2003 do 04/2004, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 12/2003 do 04/2004 (pkt 1 wyroku) oraz kosztami zastępstwa procesowego obciążył Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. i zasądził z tego tytułu od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 1.200 zł (pkt 2 wyroku).

Na wstępie rozważań prawnych Sąd Okręgowy wskazał, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy zaistniały przesłanki do przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na członka zarządu K. K. (1) za okres, kiedy pełnił on powyższą funkcję.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że zgodnie z art. 32 i 33 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2017r., poz. 1778 ze zm.) do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio wskazane tam przepisy z ustawy z dnia 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U.2015.613 j.t.). Przepisy te określają to, w jakich okolicznościach odpowiedzialnością za nieuiszczone składki organ rentowy może obciążyć osoby trzecie. Co istotne, odpowiedzialność ta obejmuje nie tylko składki na ubezpieczenia społeczne, ale również na ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (uchwała Sądu Najwyższego z 04.06.2008 r. w sprawie II UZP 3/08 OSNP 2009/11-12/148).

Podał, że zgodnie z treścią art. 118 cyt. ustawy Ordynacji podatkowej decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie można wydać po upływie 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa. Z kolei kwestie odpowiedzialności za zaległości podatkowe, a co za tym idzie i składkowe, członków zarządu spółek reguluje art. 116 ustawy z dnia 29.08.1997 r . Ordynacja podatkowa. Zgodnie z tym przepisem za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy,

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Zgodnie z § 2 powołanego przepisu odpowiedzialność członków zarządu, określona w
§ 1, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu. Nadto § 4 art. 116 stanowi, że przepisy § 1-3 stosuje się również do byłego członka zarządu oraz byłego pełnomocnika lub wspólnika spółki w organizacji.

Z powołanych przepisów wynika jednoznacznie, iż dla orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu spółki za zobowiązania z tytułu składek konieczne jest wykazanie istnienia zaległości, bezskuteczności egzekucji oraz tego, że dana osoba pełniła funkcję członka zarządu w czasie, kiedy zaległości powstały. Ciężar dowodowy w tym zakresie spoczywa na Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Co istotne, w myśl obowiązujących przepisów, odpowiedzialnością za dane składki jest obarczony członek/członkowie/zarządu, za kadencji których zaległości powstały, a nie ten kto został powołany do zarządu po ich powstaniu, kiedy zobowiązania nadal istniały.

Następnie Sąd I instancji podkreślił, że poza sporem w niniejszej sprawie było to, że w spornym okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji K. K. (1) wchodził do Zarządu Spółki (...), a Zarząd ten był (...).

Organ rentowy nie uchybił terminowi do wydania zaskarżonej decyzji, albowiem najstarsza zaległość z niej wynikająca dotyczy grudnia 2003 r., czyli należności składkowych płatnych już w styczniu 2004 r. Tym samym 5 lat, o których mowa w art. 118 cyt. ustawy, upływało na koniec roku 2009 – zaskarżona decyzja została wydana 03.08.2009 r.

Wskazał, że w niniejszej sprawie bezsporne było to, że Spółka (...) nie opłaciła należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 12/2003r. do 04/2004r. Wysokość tych zaległości wraz z odsetkami wskazanymi w zaskarżonej decyzji także nie była kwestionowana, w szczególności nie wykazano tego, by poszczególne składki objęte decyzją zostały zapłacone w całości bądź części, jak i to, że były one należne w innej kwocie. Wartości te korelowały z danymi z deklaracji rozliczeniowych (...) złożonych przez płatnika składek, a także z treścią decyzji stwierdzającej wielkość zadłużenia Spółki z 31.10.2008 r. Za niezasadne należało uznać – w ocenie Sądu Okręgowego - stanowisko strony odwołującej się odnośnie tego, że pozwany naruszył art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. K. K. (1) poza swoimi twierdzeniami nie przedstawił żadnych obiektywnych dowodów na to, że w okresie od grudnia 2003 r. Spółka nie wypłacała wynagrodzeń za pracę a tym samym nie ma podstaw do żądania uiszczenia od nich składek. Należność, wymagalność składek z okresu objętego zaskarżoną decyzją wykazał sam płatnik składek wypełniając i składając za poszczególne miesiące spornego okresu deklaracje rozliczeniowe. Do dnia wyrokowania przez Sąd I instancji deklaracje te (ich kopia w aktach sprawy k. 426-430) nie zostały skorygowane i to pomimo tego, że odwołujący był w spornym czasie, jak i w kolejnych latach jedynym członkiem Zarządu Spółki, a po podjęciu uchwały o likwidacji – jej likwidatorem w pierwszych latach procesu likwidacji. Odwołujący to także udziałowiec Spółki. Skoro nie zostały podjęte przez płatnika działania zmierzające do skorygowania dokumentów źródłowych w oparciu o które organ ustalił składki do zapłaty, to nie ma podstaw aby zarzucać pozwanemu, że nie podjął działań przeciwnych zmierzających do ich wyzerowania.

Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany zasadnie przyjął, że składki te nie są przedawnione. Najstarsza składka za grudzień 2003 r. płatna w styczniu 2004 r. przedawniłaby się po 10 latach zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli już po wydaniu zaskarżonej decyzji.

Ostatnią okolicznością, której wykazanie spoczywało na organie rentowym jest bezskuteczność egzekucji. K. K. (1) już w odwołaniu wskazywał na to, że ostatnie należności objęte postępowaniem egzekucyjnym dotyczą grudnia 2003 r., a tym samym skoro odnośnie składek za okres od stycznia 2004 r. postępowanie egzekucyjne nie było prowadzone, to nie mogą być one objęte decyzja o przeniesieniu odpowiedzialności.

Następnie Sąd I instancji przytoczył fragment uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z 13.05.2009 sygn. I UZP 4/09 dot. bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Zdaniem Sądu Okręgowego istotne jest nie tyle to, aby wykazać, że postępowanie egzekucyjne obejmowało każdą ze składek wymienionych w decyzji wydanej w oparciu o art. 116 ustawy Ordynacja podatkowa, ale to, że egzekucja prowadzona wobec płatnika składek nie przyniesie skutku w postaci wyegzekwowania składek. W niniejszej sprawie dowodami na bezskuteczność egzekucji są choćby umorzenie postępowania egzekucyjnego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego postanowieniem z 04.02.2005 r. czy wydanie 19.12.2003 r. postanowienia o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości. W marcu 2006 r. zapadły w toku 2 postępowań egzekucyjnych postanowienia o bezskuteczności egzekucji (w tomie I akt). Reasumując Sąd Okręgowy wskazał, że egzekucja wobec płatnika składek jest i była na dzień wydania zaskarżonej decyzji bezskuteczna.

Pierwszą z przesłanek wyłączających odpowiedzialność członka zarządu, a także innych podmiotów wskazanych w art. 116 § 3 Ordynacji Podatkowej, jest wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy.

W celu określenia, czy złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości (...) Sp. z o.o. 29.10.2003r. nastąpiło we właściwym czasie należy stosować obowiązujące wówczas przepisy, tj. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo upadłościowe. Obowiązujące w tym czasie prawo upadłościowe precyzowało dwie przesłanki do ogłoszenia upadłości:

1)  zaprzestanie płacenia długów przez przedsiębiorcę, które musi mieć charakter trwały, gdyż krótkotrwałe wstrzymanie regulowania zobowiązań wskutek przejściowych trudności nie stanowiło podstawy ogłoszenia upadłości,

2)  w przypadku osób prawnych również brak wystarczającego majątku do pokrycia długów.

Sąd Okręgowy wskazał, że wniosek o ogłoszenie upadłości należało złożyć w ciągu dwóch tygodni od ziszczenia się ww. przesłanek. Jeżeli jednak przedsiębiorca złożył podanie o otwarcie postępowania układowego wskazane terminy nie obowiązywały.

Zgodnie z art. 1 § 1 rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24.10.1934 r . Prawo upadłościowe (tj. Dz. U. z 1991 r. nr 118 poz. 512) przedsiębiorca, który zaprzestał płacenia długów, będzie uznany za upadłego. W myśl art. 1 § 2 ww. rozporządzenia upadłość przedsiębiorcy będącego osobą prawną oraz znajdujących się w stanie likwidacji spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej będzie ogłoszona także wówczas, gdy ich majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów.

Przepis art. 2 ww. rozporządzenia stanowi, że krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów wskutek przejściowych trudności nie jest podstawą ogłoszenia upadłości.

Natomiast kwestie postępowania układowego regulowały przepisy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24.10.1934 r. Prawo o postępowaniu układowym. Według jej art. 1 przedsiębiorca, który wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności zaprzestał płacenia długów lub przewiduje w najbliższej przyszłości zaprzestanie ich płacenia, może żądać otwarcia postępowania celem zawarcia układu z wierzycielami.

Sąd Okręgowy podkreślił, że podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 14.01.2011 r., II UK 171/10 oraz w wyroku z 08.01.2008 r., I UK 172/07. Wszczęcie postępowania układowego we właściwym czasie w rozumieniu art. 116 § 1 pkt 1a Ordynacji Podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oznacza wszczęcie go w takim czasie, że zaspokojenie przez spółkę w całości należności z tytułu składek wobec ZUS pozostaje realne. Ocena, czy wszczęcie tego postępowania nastąpiło we właściwym czasie, powinna być dokonywana z perspektywy istniejącej w dniu wszczęcia postępowania układowego, a nie z uwzględnieniem późniejszych zdarzeń. W stanie sprawy, biorąc pod uwagę okoliczności związane z funkcjonowaniem Spółki w chwili składania przez zarząd wniosku o upadłość i w chwili zatwierdzenia układu z wierzycielami przez sąd należało uznać – zdaniem Sądu I instancji, że czynności zarządu były prawidłowe i zostały podjęte we właściwym czasie a wykonanie porozumień z wierzycielami było realne.

W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy ustalił, że odwołujący K. K. (1) dołożył wszelkiej staranności by wniosek o otwarcie postępowania układowego został złożony we właściwym czasie. K. K. (1) we właściwym czasie złożył wniosek o rozpoczęcie postępowania układowego. Dnia 30.10.2001r. spółka złożyła wniosek o otwarcie postępowania układowego. Dnia 17.12.2002r. układ został zatwierdzony. Dnia 29.10.2003r. spółka złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości. Dnia 19.12.2003r. wniosek został oddalony z powodu, że majątek nie wystarcza nawet na pokrycie kosztów postępowania. Dnia 20.04.2004 r. układ został uchylony.

Sąd Okręgowy podał, że jeżeli przedsiębiorca złoży podanie o otwarcie postępowania układowego wówczas termin na złożenie wniosku o ogłodzenie upadłości nie biegnie, a rozpoczęły bieg ulega zawieszeniu. Od dnia 30.10.2001 r. (data wpływu podania o otwarcie postępowania do dnia uchylenia układu, tj. 20.04.2004 r. Zarząd (...) Sp. z o.o. nie był zobowiązany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Prezes Zarządu K. K. (1) złożył taki wniosek dnia 29.10.2003 r., a zatem w trakcie trwania postępowania układowego. Gdyby wniosek o otwarcie postępowania układowego został złożony wcześniej, tj. przed kwietniem 2001 r. wówczas należałoby uznać, że mimo, iż przesłanki ogłoszenia upadłości wystąpiły to bieg na złożenie wniosku uległ wstrzymaniu z uwagi na dostarczenie podania o otwarcie postępowania układowego. Ponadto od dnia wpływu podania o otwarcie postępowania układowego (30.10.2001 r.) termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości ulegał zawieszeniu. O prawidłowości złożenia wniosku o układ, nie przesądzał termin, ale zaistnienie przesłanki w postaci zaprzestania lub przewidywania zaprzestania płacenia długów wskutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności. Ponadto należy mieć na względzie, że w odniesieniu do (...) Sp. z o.o. Sąd Rejonowy w Poznaniu, Wydział XV Gospodarczy spraw Upadłościowo — Układowych postanowieniem z dnia 11.03.2002 r. otworzył postępowanie układowe Spółki (sygn. XV Ukł 91/01), a tym samym potwierdził, że przesłanki do złożenia wniosku o otwarcie postępowania układowego wystąpiły, a sam wniosek został złożony we właściwym czasie. Dnia 21.11.2002 r. Zgromadzenie Wierzycieli przyjęło układ zaproponowany przez dłużnika. Sędzia komisarz stwierdziła, że osiągnięto większość osobową i kapitałową w związku z czym wierzyciele przyjęli układ.

Reasumując Sąd Okręgowy podał, że odwołujący w toku postępowania wykazał istnienie przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Z uwagi na powyższe rozważania Sąd Okręgowy, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w punkcie 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że K. K. (1) jako osoba pełniąca funkcję Prezesa Zarządu nie odpowiada solidarnie razem ze Spółką (...) z tytułu nieopłaconych składek na:

- ubezpieczenia społeczne za okres od 12/2003 do 04/2004,

- ubezpieczenie zdrowotne za okres od 12/2003 do 04/2004,

- Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 12/2003 do 04/2004.

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015r., poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym na dzień złożenia odwołania i zasądził z tego tytułu od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 1.200 zł.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z 17.04.2019 r. złożył Zakład Ubezpieczeń S

połecznych II Oddział w P. zaskarżając go w całości.

Przedmiotowemu wyrokowi zarzucił:

I.  naruszenie prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności opinii biegłej sądowej M. J. z lipca 2018 r. i uznanie, że zgromadzony materiał dowodowy stanowi podstawę do wyłączenia odpowiedzialności odwołującego za zobowiązania (...) sp. z o.o. z tytułu składek,

II.  naruszenie prawa materialnego – art. 116 ustawy Ordynacji Podatkowej poprzez jego błędną interpretację i nieprawidłowe uznanie, że odwołujący wypełnił przesłanki nim przewidziane zwalniające go z odpowiedzialności za zobowiązania (...) sp. z o.o. z tytułu składek.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania,

2.  zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego odwołujący K. K. (1) wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się zasadna i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku.

Wniesiony środek odwoławczy umożliwił kontrolę instancyjną postępowania prowadzonego przez Sąd I instancji. W konsekwencji dokonanych ustaleń, Sąd Apelacyjny stwierdził, że wyrok Sądu Okręgowego należało zmienić, a odwołanie K. K. (1) oddalić.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji choć prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, to ze zgromadzonego materiału dowodowego wysnuł niewłaściwe wnioski.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia czy zaistniały przesłanki do przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na członka zarządu K. K. (1) za okres, kiedy pełnił on powyższą funkcję.

Sąd Apelacyjny przypomina, że odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej za jej zaległości podatkowe reguluje w szczególności art. 116 § 1 ustawy o ordynacji podatkowej, zgodnie z którym za zaległości podatkowe tych spółek odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna w całości lub w części, a członek zarządu nie wskazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegające ogłoszeniu upadłości nastąpiło bez jego winy; niewskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Zgodnie z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do składek na ubezpieczenia społeczne mają odpowiednie zastosowanie enumeratywnie wymienione przepisy Ordynacji podatkowej. Stosownie natomiast do treści art. 32 cyt. ustawy do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne. Przy tym, do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio przepisy regulujące odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe.

Pozytywnymi przesłankami odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe są:

1.  istnienie zaległości podatkowej (składkowej),

2.  wykazanie bezskuteczności egzekucji przeciwko samej spółce,

3.  powstanie zobowiązania podatkowego (składkowego) w czasie pełnienia przez daną osobę obowiązków członka zarządu.

Organ rentowy wykazał spełnienie ww. przesłanek w niniejszej sprawie, z kolei ciężar wykazania którejkolwiek z okoliczności uwalniających od odpowiedzialności spoczywał na członkach zarządu. W ocenie Sądu Apelacyjnego odwołujący nie sprostał temu obowiązkowi. Podkreślić wypada, że odwołujący nie kwestionował ani istnienia zaległości podatkowej (składkowej), ani tego, że zaległości powstały w czasie pełnienia przez odwołującego obowiązków członka zarządu.

Należy zwrócić uwagę, iż zasadniczą rolą regulacji art. 116 ustawy o ordynacji podatkowej jest ochrona interesów wierzycieli. Charakter prawny funkcji członka zarządu oznacza nie tylko obowiązek wykonywania czynności zarządzających, ale też zwiększony zakres odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności za skutki działań kierowanej spółki. Stąd członkowie zarządu będąc uprawnieni i zobowiązani do kontrolowania stanu finansów i majątku spółki, w sytuacji, gdy spółka nie jest w stanie zaspokoić wszystkich swych zobowiązań mają obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość lub otwarcie postępowania układowego. Jeżeli członek zarządu nie wykona tego obowiązku, aby uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, powinien wykazać, że pomimo zachowania należytej staranności, obiektywnie zaistniały przyczyny, które uniemożliwiły mu podjęcie działań zmierzających do wszczęcia postępowania upadłościowego lub układowego.

O subsydiarnej odpowiedzialności członka zarządu spółki za zaległości składkowe spółki można mówić w sytuacji, gdy powstaną w czasie pełnienia funkcji, a egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Jest to tzw. przesłanka pozytywna odpowiedzialności subsydiarnej. Natomiast jeśli członek zarządu wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości, bądź wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe), albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości/niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło bez jego winy, albo też wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części, to podlega zwolnieniu z tej odpowiedzialności. Jest to tzw. przesłanka negatywna odpowiedzialności, jednak inicjatywa dowodowa w zakresie jej wykazania, spoczywa na osobie pociągniętej do odpowiedzialności subsydiarnej.

W uzasadnieniu wyroku z 13.06.2012 r. II UK 307/11 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że członek zarządu spółki może uwolnić się od odpowiedzialności za dług spółki, gdy wykaże, że decyzja o zawarciu układu była właściwa, dyktowana racjonalną oceną, w której wyważył, czy wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności zaprzestał płacenia długów lub przewiduje w najbliższej przyszłości zaprzestanie ich płacenia, i stan ten może uchylić w drodze otwarcia postępowania celem zawarcia układu z wierzycielami (art. 1 rozporządzenia z dnia 24.10.1934 r. - Prawo o postępowaniu układowym (Dz. U. Nr 93, poz. 836 ze zm.), czy też zaprzestał płacenia długów trwale i powstała podstawa do ogłoszenia upadłości (art. 1 § 1 i art. 2 rozporządzenia z dnia 24.10.1934 r. - Prawo upadłościowe (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.)). Przy określaniu "właściwego czasu" do wystąpienia o otwarcie postępowania układowego należy uwzględnić, że zawarcie układu i jego realizacja nie wyłączają powstania stanu niewypłacalności spółki, uzasadniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika publicznoprawnego, jeżeli spółka nie spłacała nieobjętych układem należności publicznoprawnych powstałych przed jego zawarciem i należności powstających na bieżąco (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 07.05.1997 r., II CKN 117/97, niepublikowany i z dnia 19.03.2010 r., II UK 258/09, OSNP 2011 nr 17-18, poz. 239). Złożenie przez zarządcę we właściwym czasie wniosku o wszczęcie postępowania układowego nie zwalnia go z odpowiedzialności za zaległości składkowe powstałe po zatwierdzeniu układu, a zawarcie układu i jego realizacja nie eliminują możliwości powstania stanu niewypłacalności spółki uzasadniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli spółka nie spłacała nieobjętych układem należności publicznoprawnych powstałych przed jego zawarciem i na bieżąco (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.03.2011 r., III UK 89/10, niepublikowany oraz z dnia 12.05.2011 r., II UK 308/10, OSNP 2012 nr 11-12, poz. 144). Uzasadnia to przyjęcie, że wniosek o otwarcie postępowania układowego, przy założeniu nawet oczywistej realności układu - zgłoszony we właściwym dla tego postępowania czasie - nie jest wystarczającą przesłanką uwolnienia od subsydiarnej odpowiedzialności na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej członka zarządu, który go złożył. (…) Należy założyć, że w czasie, kiedy wnioski o układ i upadłość składane były oddzielnie, podstawa egzoneracji członka zarządu spółki kapitałowej obejmowała obydwa te wnioski równorzędnie; we właściwym czasie należało zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszcząć postępowanie jej zapobiegające (postępowanie układowe), wybierając jeden z nich (por. art. 5 § 2 Prawa upadłościowego). Można było przypisać winę członkowi zarządu wyłączającą jego zwolnienie z odpowiedzialności polegającą na złożeniu spóźnionego wniosku o układ, gdy sytuacja finansowa spółki nie pozwalała już na wykonanie układu lub na złożeniu wniosku bezpodstawnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20.09.2000 r., I CKN 270/00, niepublikowany i z dnia 15.06.2010 r., II CSK 648/09, OSNC-ZD 2010 nr D, poz. 117). Zawiniony jest również błędny wybór układu co do długów zamiast zgłoszenia wniosku o upadłość prowadzącą do zaspokojenia wszystkich dłużników, co dowodzi, że każde działanie polegające na odwróceniu rychłej niewypłacalności jest spóźnione, jeśli nie nastąpiło we właściwym czasie. Trzeba pamiętać, że zgłoszenie wniosku o otwarcie postępowania układowego może stanowić także działanie wbrew interesom wierzycieli, którzy swych długów nie mogą zgłosić w tym postępowaniu, jeżeli nie prowadzi ono do uchylenia grożącej dłużnikowi upadłości, a tylko ją odwleka. Jednak członek zarządu spółki może uwolnić się od odpowiedzialności za dług spółki, gdy wykaże, że decyzja o zawarciu układu była właściwa, dyktowana racjonalną oceną, w której wyważył, czy wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności zaprzestał płacenia długów lub przewiduje w najbliższej przyszłości zaprzestanie ich płacenia i stan ten może uchylić w drodze otwarcia postępowania celem zawarcia układu z wierzycielami (art. 1 Prawa o postępowaniu układowym), czy też zaprzestał płacenia długów trwale i powstała podstawa do ogłoszenia upadłości (art. 1 § 1 i art. 2 Prawa upadłościowego). W związku z tym nie ma znaczenia, czy wniosek o wszczęcie postępowania układowego został złożony we właściwym czasie w rozumieniu art. 116 § 1 pkt 1 lit. a Ordynacji podatkowej, z uwzględnieniem nawet, że proponowany układ został przyjęty przez zgromadzenie wierzycieli, a sąd go zatwierdził (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.09.2007 r., II CSK 230/07, OSNC-ZD 2008 nr C, poz. 70), gdyż ten fakt nie obrazuje pełni potencjału finansowego spółki, a uwzględnia tylko zdolność zaspokojenia należności objętych układem. Ocena ta wymaga porównania istniejącego w chwili składania wniosku potencjału finansowego spółki z rozmiarem całkowitego jej zadłużenia, obejmującego należności cywilne (układowe) i publicznoprawne, wyłączone z układu i stwierdzenie, czy wobec realnych przesłanek upadłości zgłoszenie propozycji układu było bezprzedmiotowe.

Jak wyjaśnił w uzasadnieniu wyroku z 15.07.2014 r. II UK 492/13 Sąd Najwyższy wniosek o otwarcie postępowania układowego nie jest wystarczającą przesłanką uwolnienia od subsydiarnej odpowiedzialności na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej członka zarządu, gdy sytuacja finansowa spółki nie pozwalała już na wykonanie układu. Można wtedy przypisać winę członkowi zarządu wyłączającą jego zwolnienie z odpowiedzialności polegającą na złożeniu wniosku o układ jako spóźnionego lub bezpodstawnego. Czynności członka zarządu polegające na otwarciu postępowania układowego oczywiście nie następują we właściwym czasie, jeżeli nie wyłączają powstania stanu niewypłacalności spółki, uzasadniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, co następuje, gdy spółka nie spłaca nieobjętych układem należności publicznoprawnych powstałych przed jego zawarciem i na bieżąco.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy zaznaczyć należy, że w analizowanej sprawie zaległości składkowe objęte zaskarżoną decyzją niewątpliwie powstały w okresie, gdy K. K. (1) pełnił funkcje członka zarządu spółki.

Przypomnieć wypada również, że jak wynika z ustalonego materiału dowodowego umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. została zawarta aktem notarialnym z dnia 26.01.1993r., rep (...)w Kancelarii (...) O. P. w P.. Spółka (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. została wpisana w Sądzie Rejonowym w Poznaniu, XXI Wydziale Gospodarczym Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...). Kapitał zakładowy (...) Sp. z o.o. wynosił 70.000,00 zł. Przedmiotem działalności Spółki (...) Sp. z o.o. – wg wpisu do KRS - była produkcja pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia wyjątkiem działalności usługowej, działalność usługowa w zakresie instalowania, naprawy konserwacji pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia, produkcja wyrobów metalowych pozostała, produkcja pozostałego sprzętu transportowego, gdzie indziej nie sklasyfikowana, pozostała sprzedaż hurtowa wyspecjalizowana, pozostała sprzedaż hurtowa nie wyspecjalizowana, pozostała sprzedaż detaliczna poza siecią sklepową, prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie nauk techniczny, produkcja pozostałych wyrobów z tworzyw sztucznych, prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie pozostałych nauk przyrodniczych i technicznych i badania i analizy techniczne. Faktycznie początkowo przedmiotem działalności Spółki był handel artykułami wyposażenia magazynów, a od 1999 roku produkcja i sprzedaż artykułów wyposażenia magazynów. K. K. (1) w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Sp. z o.o. pełnił funkcje Prezesa Zarządu od początku jej funkcjonowania aż do podjęcia uchwały o likwidacji Spółki i to w dniu 22.03.2004 r. W dniu 30.10.2001r. (...) Sp. z o.o. złożyła wniosek o otwarcie postępowania układowego. W wniosku wskazano, że głównym powodem kryzysu finansowego jest niezgodna z prawem działalność prowadzona przez jednego z udziałowców – (...) firmy (...) a.s. polegająca m.in. na uruchomieniu konkurencyjnej firmy w P., przejęcie bazy klientów, kampanii dezinformacyjnej wymierzonej w Spółkę (...), co zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie IX GC 292/99 w sprawie o zaprzestanie działań nieuczciwej konkurencji i korzystanie z prawa do znaku towarowego. Postanowieniem z 11.03.2002 r. postępowanie układowe zostało otwarte, a postanowieniem z 28.05.2002 r. sędzia-komisarz ustalił listę wierzytelności. Układ przyjęty przez wierzycieli i dłużnika został zatwierdzony przez Sąd Rejonowy w Poznaniu 17.12.2002r. Podczas wykonywania układu Spółka (...) prowadziła proces o odszkodowanie w kwocie 1.420.000,00 zł z tytułu działań nieuczciwej konkurencji. Z uwagi na nieprzyznanie odszkodowania, płatnik składek zaprzestał realizacji postanowień układu i dnia 29.10.2003 r. Prezes Zarządu K. złożył wniosek o ogłoszenie jej upadłości. Po zwrocie wniosek został uzupełniony i ponownie złożony 04.11.2003r. W dniu 19.12.2003r. Sąd Rejonowy w Poznaniu, Wydział XV Gospodarczy Spraw Upadłościowo - Układowych wydał postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości (...) Sp. z o.o. W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że majątek dłużnika nie wystarcza nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. W dniu 13.02.2004 r. wpłynął wniosek jednego z wierzycieli o uchylenie układu i to z uwagi na brak wykonywania zobowiązań wynikających z zawartego układu. Okoliczność ta została potwierdzona przez Zarząd Spółki (...). W konsekwencji postanowieniem z 20.04.2004 r. Sąd uchylił układ przyjęty przez wierzycieli.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na opinię biegłej M. J., sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania, z której wynika, że Zarząd (...) sp. z o.o. (którą to funkcję odwołujący pełnił od 1993 r.) zobowiązany był do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w dniu 03.04.2001 r., ponieważ o ujemnym kapitale własnym na dzień 28.02.2001 r. powziął wiedzę najpóźniej w dniu 20.03.2001 r. i w ciągu dwóch tygodni od tej daty zobowiązany był do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Z kolei w opinii uzupełniającej biegła wskazała, że przesłanki do złożenia skutecznego wniosku o ogłoszenie upadłości zaistniały w dniu 28.02.2001 r., ponieważ ujemny kapitał własny wystąpił w spółce na ten dzień, co wskazywało na jej niewypłacalność i stanowiło wystarczającą przesłankę do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W opinii uzupełniającej biegła potwierdziła również, że przesłanki do złożenia wniosku o otwarcie postępowania układowego wystąpiły najprawdopodobniej już na dzień 28.02.2001 r., a kondycja finansowa spółki począwszy od 28.02.2001 r. była krytyczna.

Sąd Apelacyjny wskazuje przy tym, że nie sposób się zgodzić ze stanowiskiem przyjętym przez Sąd I instancji, że Sąd Rejonowy w Poznaniu, Wydział XV Gospodarczy spraw Upadłościowo-Naprawczych postanowieniem z 11.03.2002 r. w sprawie o sygn. XV Ukł 91/01 otworzył postępowanie układowe i tym samym potwierdził, że przesłanki do złożenia wniosku o otwarcie postępowania układowego wystąpiły, a sam wniosek został złożony we właściwym czasie, argumentem takim nie może być z całą pewnością zgoda wierzycieli uczestniczących w układzie na jego zawarcie. Jak wynika z opinii biegłej w momencie składania wniosku o otwarcie postępowania układowego kondycja finansowa (...) sp. z o.o. już była krytyczna, a swoje jedyne nadzieje na spłatę układu z wierzycielami spółka opierała na toczącym się z jej powództwa postępowaniu o odszkodowanie. Jednocześnie podkreślić należy, że okoliczność iż spółce (...) przysługiwała wierzytelność nie jest sama w sobie wystarczająca do przyjęcia, że nastąpi spłata układu (z uwagi na np. zasądzenie kwoty odszkodowania za nieuczciwą konkurencję). Podkreślić również należy, że powództwo samo w sobie jest zdarzeniem niepewnym i przyszłym oraz wytoczenie powództwa o odszkodowanie nie świadczy jeszcze o tym, że należność zostanie powodowi (spółce) przyznana. Tak też stało się w niniejszym postępowaniu, odszkodowanie nie zostało spółce przyznane, albowiem Sąd oddalił pozew, po czym spółka zaprzestała realizacji układu, który następnie został uchylony postanowieniem sądu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zgodzić się należy z twierdzeniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zawartym w apelacji, że nieuzasadnione jest powiązanie daty trwałego zaprzestania spłacania długów wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, którą ustaliła biegła sądowa M. J. na sierpień 2001 r. i liczenie od tej daty dwutygodniowego terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie postępowania układowego. Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że miarodajną datą początku takiego terminu mogłaby być właśnie ta data skoro sama biegła wskazuje, że na saldo zobowiązań handlowych na dzień 30.09.2001 r. składały się długi z terminem płatności w latach 1998-2000 w kwocie 1125542,59 zł. Nadmienić też należy, że termin na zgłoszenie wniosku powinien być ustalony biorąc pod uwagę zadłużenie w stosunku do wszystkich wierzycieli, a nie wyłącznie w stosunku do jednego z nich. Biorąc pod uwagę zadłużenie (...) sp. z o.o. w momencie składania wniosku o wszczęcie postępowania układowego, przy założeniu, że źródłem finansowania układu było oczekiwanie wyłącznie na środki uzyskane wskutek wytoczenia powództwa w procesie o odszkodowanie – ochrona ta była wyłącznie iluzoryczna. Odwołujący wskazywał, że zawierając układ był przekonany, że będzie on dotrzymany, ponieważ oczekiwał na zasądzenie środków o odszkodowanie za nieuczciwą konkurencję. Sąd Apelacyjny podkreśla, natomiast że powództwo jest zdarzenie przyszłe i niepewne, nie można też z góry zakładać, że kwota odszkodowania zostanie zasądzona, tym bardziej że jak okazało się w rzeczywistości Sąd pozew oddalił; co innego gdyby odwołujący posiadał np. tytuł egzekucyjny.

Zaznaczyć należy również, że Sąd I instancji niesłusznie przyjął, że na skutek zawarciu układu z wierzycielami zawieszeniu z urzędu uległ termin do złożenia wniosku o upadłość. Podkreślić przy tym należy, że żadne przepisy prawa nie zakazują złożenia wniosku o wszczęcie postępowania układowego oraz wniosku o ogłoszenie upadłości w tym samym czasie, wręcz przeciwnie (w tym również bezpiecznie) można tego dokonać dwutorowo.

Jak wskazał w wyroku z 15.07.2014 r. II UK 492/13 Sąd Najwyższy należy przyjąć, że w stanie prawnym, w którym wnioski o układ i upadłość składane były oddzielnie, podstawa egzoneracji członka zarządu spółki kapitałowej obejmowała obydwa te wnioski równorzędnie; we właściwym czasie należało zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszcząć postępowanie jej zapobiegające (postępowanie układowe), wybierając jeden z nich (por. art. 5 § 2 Prawa upadłościowego). Wybór układu co do długów cywilnoprawnych zamiast zgłoszenia wniosku o upadłość prowadzącą do zaspokojenia wszystkich dłużników nie może być oceniony jako działanie prowadzące do odwrócenia rychłej niewypłacalności podjęte we właściwym czasie. Zgłoszenie wniosku o otwarcie postępowania układowego może stanowić działanie wbrew interesom wierzycieli, którzy swych długów nie mogą zgłosić w tym postępowaniu, jeżeli nie prowadzi ono do uchylenia grożącej dłużnikowi upadłości, a tylko ją odwleka. Wniosek o otwarcie postępowania układowego nie jest zresztą wystarczającą przesłanką uwolnienia od subsydiarnej odpowiedzialności na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej członka zarządu, gdy sytuacja finansowa spółki nie pozwalała już na wykonanie układu. Można wtedy przypisać członkowi zarządu winę wyłączającą jego zwolnienie z odpowiedzialności polegającą na złożeniu wniosku o układ jako spóźnionego lub bezpodstawnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20.09.2000 r., I CKN 270/00, niepublikowany i z dnia 15.06.2010 r., II CSK 648/09, OSNC-ZD 2010 z. D, poz. 117). Czynności członka zarządu polegające na otwarciu postępowania układowego oczywiście nie następują we właściwym czasie, jeżeli nie wyłączają powstania stanu niewypłacalności spółki, uzasadniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, co następuje, gdy spółka nie spłaca nieobjętych układem należności publicznoprawnych powstałych przed jego zawarciem i na bieżąco (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10.03.2011 r., III UK 89/10, niepublikowany, z dnia 12.05.2011 r., II UK 308/10, OSNP 2012 nr 11-12, poz. 144 oraz z dnia 07.05.1997 r., II CKN 117/97, niepublikowany, z dnia 19.03.2010 r., II UK 258/09, OSNP 2011 nr 17-18, poz. 239, z dnia 08.01.2008 r., I UK 172/07, OSNP 2009 nr 3-4, poz. 51, z dnia 19.03.2010 r., II UK 258/09, OSNP 2011 nr 17-18, poz. 239 i z dnia 14.12.2010 r., I UK 278/10, niepublikowany).

Mając na uwadze cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oraz przytoczone wyżej orzecznictwo Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że odwołujący K. K. (1) nie mógł uwolnić się od odpowiedzialności za publicznoprawny dług spółki, gdyż nie wykazał, że decyzja o zawarciu układu była dyktowana racjonalną oceną, a wniosek o ogłoszenie upadłości spółki został zgłoszony we właściwym czasie.

Reasumując Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych okazała się zasadna, a w związku z tym winna zostać uwzględniona, albowiem odwołujący K. K. (1) w toku postępowania nie wykazał istnienie przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Mając na uwadze powyższe, w punkcie 1 wyroku Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego - w punkcie 1 i oddalił odwołanie.

Zmiana zaskarżonego orzeczenia Sądu I instancji co do meritum powodowała także konieczność zmiany zawartego w nim postanowienia o kosztach procesu i zasądzenia od odwołującego K. K. (1) (jako przegrywającego spór) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 1200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego – pkt 2 wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od odwołującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 1350 zł – pkt 3 wyroku.

sędzia Marta Sawińska