Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 27 października 2021 r. w P. na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę górniczą

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 30 listopada 2020 r. sygn. akt III U 458/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2.  zasądza od M. J. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 240 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia

o kosztach do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.04.2020r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. Inspektorat w K. odmówił M. J. prawa do emerytury górniczej. Organ rentowy wskazał, że nie została spełniona konieczna przesłanka do przyznania prawa do emerytury, którą jest udokumentowanie wymaganych 25 lat pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą. Organ rentowy podał, że M. J. udowodnił 12 lat 4 miesiące i 5 dni okresów pracy górniczej w wymiarze pojedynczym, w okresach zatrudnienia od 01.08.1987r. do 05.01.1989r., od 01.11.1990r. do 08.04.1991r., od 12.10.1991r. do 31.01.2002r., od 01.08.2019r. do 17.12.2019r. z wyłączeniem okresów zasiłku chorobowego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył M. J., w którym domagał się przyznania emerytury górniczej. W uzasadnieniu wskazał, że ZUS zamierzając zaprzeczyć twierdzeniom i faktom zawartym w dokumentach wystawionych przez pracodawcę powinien przeprowadzić odpowiednie postępowanie administracyjne - dowodowe, tj. ustalić dane osobowe świadków, odebrać od nich wyjaśnienia na badane okoliczności, a następnie skonfrontować posiadaną wiedzę z istniejącymi dokumentami. Podniósł, że z treści pism pracodawcy wynika jednoznacznie, że pracodawca zaliczył jako okresy pracy górniczej, prace świadczone na odkrywce i że wykonywał wówczas prace górnika kopalni odkrywkowej określone w załączniku nr 2 pkt 25 i 32. Podkreślił, że samo przytoczenie nazwy stanowiska pracy jako dowodu uzasadniającego odmowę przyznania prawa do emerytury jest niewystarczające.

Wyrokiem z 30.11.2020r. sygn. akt III U 458/20 Sąd Okręgowy w Koninie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy M. J. prawo do emerytury górniczej, poczynając od daty nabycia uprawnień tj. 12.12.2019r.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. J., ur. (...), złożył w dniu 23.12.2019r. wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej. We wniosku oświadczył, że nadal pozostaje w stosunku pracy z (...) S.A. Zawnioskował również o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa.

Do wniosku dołączył świadectwo wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z 17.12.2019r. wystawione przez (...) S.A., w którym pracodawca potwierdził, że M. J. jest tam zatrudniony od 01.08.1987r. do nadal. W świadectwie tym potwierdzono wykonywanie przez odwołującego stale i w pełnym wymiarze pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według rozporządzenia MP i PS z dnia 23.12.1994r. w okresach:

-

od 01.08.1987r. do 05.01.1989r. - robotnik robót melioracyjnych i rekultywacji górniczej na odkrywce – zał. 2 pkt 25,

-

od 01.11.1990r. do 08.04.1991r. – rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle – zał. 2 pkt 32,

-

od 12.10.1991r. do 31.01.2002r. – rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle – zał. 2 pkt 32,

-

od 01.10.2007r. do 31.07.2019r. – rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle – zał. 2 pkt 32.

W świadectwie tym pracodawca wskazał, że M. J. wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę górniczą określoną w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według rozporządzenia MP i PS z dnia 23.12.1994r. w okresie:

-

od 01.02.2002r. do 30.09.2007r. – rzemieślnik zatrudniony na odkrywce w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne, hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń – zał. 3/III/pkt 7.

Ponadto w świadectwie tym pracodawca wskazał, że M. J. wykonywał pracę górniczą w dozorze określoną w art. 50c ust. 1 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według zarządzenia nr 9 MPiH z dnia 23.12.1994r. w okresie:

-

od 01.08.2019r. do nadal – Inspektor według specjalności mechanicznej – cz. C pkt 5.

W świadectwie wskazano również pozostałe okresy pracy ubezpieczonego w (...) K.:

-

od 06.01.1989r. do 05.10.1990r. – służba wojskowa,

-

od 06.10.1990r. do 31.10.1990r. – ustawowa przerwa po wojsku,

-

od 09.04.1991r. do 11.10.1991r. – urlop bezpłatny.

Ponadto wnioskodawca dołączył załącznik do karty ewidencyjnej pracownika za okres od marca 2002r. do września 2007r., zawierający liczbę dniówek półtorakrotnych, w której wpisano w poszczególnych miesiącach liczbę dniówek, a także zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu i załącznik do Rp-7, zawierający wykaz nieobecności odwołującego spowodowanych chorobą.

W związku ze złożonym przez odwołującego wnioskiem o emeryturę ZUS wszczął postępowanie wyjaśniające z pracodawcą, po przeprowadzeniu którego organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 24.04.2020r. odmówił M. J. prawa do emerytury górniczej. Jako okres pracy górniczej ZUS uznał okresy zatrudnienia odwołującego od 01.08.1987r. do 05.01.1989r., od 01.11.1990r. do 08.04.1991r., od 12.10.1991r. do 31.01.2002r. i od 01.08.2019r. do 17.12.2019r. ZUS nie uznał natomiast jako pracy górniczej okresów zatrudnienia od 01.02.2002r. do 30.09.2007r. i od 01.10.2007r. do 31.07.2019r.

M. J. podjął pracę w (...) K. w K. od 01.08.1987r. na stanowisku robotnika rekultywacji w oddziale DOS. Od dnia 23.11.1987r. został przeniesiony na stanowisko ślusarza–spawacza w Oddziale PM-2 Odkrywki P..

W okresie od 06.01.1989r. do 05.10.1990r. odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową, a od 06.10.1990r. do 31.10.1990r. przebywał na ustawowej przerwie po wojsku.

W dniu 01.11.1990r. M. J. powrócił do pracy w (...) K. i pracował na stanowisku ślusarza–spawacza w Oddziale Elektrycznym Odkrywki P. PE-2, a od 01.04.1996r. w Oddziale Elektrycznym PE-1. Od 01.10.1998r. został natomiast przeniesiony do Oddziału Elektrycznego Odkrywki J. JE-1, który zajmował się utrzymaniem ruchu na koparkach i zwałowarkach. W tym okresie odwołujący pracował w brygadzie remontowej urządzeń elektrycznych na przenośnikach. Był specjalistą od wykonywania złącz wulkanizacyjnych na przewodach oponowych wysokiego napięcia. Usuwał również razem z brygadą awarie bieżące urządzeń elektrycznych na koparkach kołowych i łańcuchowych oraz zwałowarkach.

Następnie od dnia 01.02.2002r. odwołującemu powierzono stanowisko ślusarz–spawacz–kierowca w oddziale JE-1. Pomimo zmiany stanowiska pracy w zakresie jego obowiązków nic się nie zmieniło – nadal zajmował się usuwaniem awarii urządzeń elektrycznych na koparkach i zwałowarkach. Odwołujący posiadał uprawnienia do kierowania pojazdami terenowymi i sporadycznie, w sytuacji, gdy w zakładzie nie było kierowcy dowoził brygadę na miejsce wykonywania prac, a następnie przystępował do pracy razem z brygadą.

W dniu 01.10.2007r. M. J. został przeniesiony na stanowisko starszego kontrolera jakości w Oddziale Kontroli Jakości MKJ, który zajmował się kontrolą stanu technicznego i diagnostyką maszyn podstawowych. W tym okresie odwołujący pracował na odkrywkach D., J. i T. i zajmował się kontrolą stanu technicznego maszyn podstawowych i urządzeń układów KTZ, określaniem i dokumentowaniem przyczyn ewentualnych awarii maszyn i urządzeń układów KTZ oraz przekazywaniem uzyskanych informacji odpowiednim służbom, wykonywaniem pomiarów i badań odbiorczych remontowanych maszyn podstawowych, wykonywaniem bieżących badań diagnostycznych na maszynach podstawowych i układach KTZ na wszystkich odkrywkach (diagnostyka wibroakustyczna, termowizja, wideoendoskopia, badania nieniszczące metodą ultradźwiękową, magnetyczno-proszkową, penetracyjną na maszynach i układach KTZ), wykonywaniem i oceną wyników termowizyjnych badań krążników pracujących na układach KTZ, wysięgników koparek łańcuchowych, pryzm węglowych oraz elementów elektrycznych i automatycznych układów KTZ, badaniem lin stalowych zabudowanych na maszynach podstawowych, badaniem odbiorczym mechanizmów i podzespołów po wykonaniu napraw i regeneracji na maszynach podstawowych i urządzeniach KTZ, kontrolowaniem powłok antykorozyjnych maszyn podstawowych i innych konstrukcji, dokumentowaniem wyników prowadzonych kontroli i badań. Odwołujący jako kontroler jakości był kierowany do udziału w remontach koparek i zwałowarek. Przed remontem dokonywany był jego zakres. Wstępny zakres przygotowywał oddział ruchowy, a następnie weryfikowany był on przez inspektorów działu kontroli. Przed rozpoczęciem remontów, podczas prac maszyn, odwołujący wykonywał stosowne pomiary termowizyjne i diagnostykę wibroakustyczną. Ponadto dokonywał prześwietleń ultradźwiękowych i oceniał jakie części na maszynie trzeba wymienić. Był również obecny na miejscu wykonywania remontu maszyny i miał przydzielony określony zakres prac przez sztygara. Odwołujący dokonywał również oceny stanu technicznego przenośników taśmowych. Pracując na stanowisku kontrolera jakości M. J. codziennie wyjeżdżał na odkrywkę.

Od 01.11.2014r. odwołującego przeniesiono do Działu Zastępcy Naczelnego Inżyniera Energomechanicznego ds. Mechanicznych MM, a zakres jego obowiązków nie uległ zasadniczym zmianom.

W dniu 28.06.2016r. odwołujący uzyskał uprawnienia do wykonywania czynności niższego dozoru ruchu w specjalności mechanicznej. Od 01.06.2018r. przeniesiono go na stanowisko rzemieślnika wykonującego prace mechaniczne w przodku – brygadzistę. Zmiana stanowiska wynikała z konieczności dostosowania zajmowanego stanowiska do obwiązujących przepisów oraz powierzenia obowiązków starszego brygadzisty. Poza powierzeniem funkcji brygadzisty w zakresie jego obowiązków nic się nie zmieniło.

W dniu 01.08.2019r. odwołującego przeniesiono natomiast na stanowisko inspektora mechanicznego w Oddziale MM.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy M. J. prawo do emerytury górniczej, poczynając od daty nabycia uprawnień tj. od 12.12.2019r.

Sąd Okręgowy podał, że przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było ustalenie, czy praca odwołującego w Kopalni (...) w K. w okresie od 01.02.2002r. do 30.09.2007r. i od 01.10.2007r. do 31.07.2019r. jest pracą górniczą, co w konsekwencji skutkuje przyznaniem mu prawa do emerytury górniczej.

Następnie Sąd I instancji zacytował art. 50a ust. 1 i 2, art. 50c ust. 1 pkt 4 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W dalszej części uzasadnienia Sąd I instancji podał, że w analizowanej sprawie nie ulega wątpliwości, że wnioskodawca ubiega się o przyznanie prawa do emerytury górniczej, a sporna pozostawała przesłanka wykazania okresu co najmniej 25 lat pracy górniczej czy pracy równorzędnej. Nie było bowiem sporne, że wnioskodawca z dniem (...) ukończył 50 lat, jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wnosi o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa.

Następnie Sąd Okręgowy podkreślił, że wyniki postępowania dowodowego, przeprowadzone przez Sąd pozwoliły na przyjęcie, że odwołujący w okresie od 01.02.2002r. do 30.09.2007r. wykonywał pracę górniczą. Był wówczas zatrudniony na stanowisku ślusarza–spawacza–kierowcy w Oddziale Urządzeń Elektrycznych Odkrywki J. JE-1, który zajmował się obsługą koparek i zwałowarek. Do obowiązków odwołującego należało usuwanie awarii urządzeń elektrycznych na koparkach i zwałowarkach. Dodatkowo w tym okresie odwołującemu powierzono pełnienie funkcji kierowcy. Wykonywał on dotychczasowe obowiązki, a dodatkowo, tylko w razie nieobecności kierowcy, zastępował kierowcę i dowoził brygadę do miejsca pracy na odkrywce. Odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę na odkrywce przy obsługiwaniu koparek i zwałowarek.

Przy czym wskazał również, że termin „praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy” nie został wprawdzie zdefiniowany przez ustawodawcę, ale powszechnie przyjmuje się, że chodzi o pracę należącą do podstawowych zadań pracownika, wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, liczonym na podstawie kodeksu pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że warunek pracy „w pełnym wymiarze” jest spełniony, jeżeli umowa o pracę górniczą zawarta jest na tzw. pełny etat.

Sąd I instancji zaznaczył, że do podstawowych zadań odwołującego w okresie od 01.02.2002r. do 30.09.2007r. należało usuwanie awarii urządzeń elektrycznych na koparkach i zwałowarkach. Odwołujący świadczył wówczas pracę na pełen etat, na co wskazują umowa o pracę, angaże oraz świadectwo wykonywania pracy górniczej. To, że sporadycznie zastępował kierowcę i dowoził pracowników na odkrywkę nie ma znaczenia w przedmiotowej sprawie. Z zebranego materiału dowodowego wynika bowiem, że po przyjeździe na miejsce pracy odwołujący przystępował do pracy przy usuwaniu awarii razem z pozostałymi członkami brygady.

W ocenie Sądu Okręgowego przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło również ustalić, że w spornym okresie od 01.10.2007r. do 31.07.2019r., będąc zatrudnionym na stanowiskach starszego kontrolera jakości i rzemieślnika wykonującego prace mechaniczne w przodku – brygadzisty odwołujący wykonywał pracę górniczą. Uczestniczył wówczas w procesie zmechanizowanego urabiania, ładowania, przewozu nadkładu i złoża oraz brał udział w pracach związanych z bieżącą konserwacją agregatów i urządzeń wydobywczych. Odwołujący wykonywał szerokie spektrum pomiarów (diagnostyka wibroakustyczna, termowizja, badania nieniszczące metodą ultradźwiękową, magnetyczno–proszkową) na bieżąco śledził, sterował i uczestniczył w procesie wydobycia i transportu urobku oraz brał udział w bieżących robotach montażowych, konserwacyjnych i remontowych całego układu KTZ. Pracę tą wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywkach. Do jego obowiązków należała diagnostyka i kontrola stanu technicznego maszyn i urządzeń układu KTZ. Zdaniem Sądu I instancji w niniejszej sprawie istniały podstawy do przyjęcia że w okresie od 01.10.2007r. do 31.07.2019r. odwołujący wykonywał pracę górniczą.

Oceniając charakter pracy odwołującego w spornym okresie od 01.10.2007r. do 31.07.2019r. Sąd I instancji oparł się również na opinii biegłego z zakresu górnictwa odkrywkowego M. B., którą uznał za fachową, rzetelną i całkowicie wiarygodną. Wskazał też, że po doliczeniu do już udowodnionych okresów pracy górniczej spornych okresów zatrudnienia od 01.02.2002r. do 30.09.2007r. i od 01.10.2007r. do 31.07.2019r. w wymiarze pojedynczym odwołujący będzie legitymował się okresem pracy górniczej wynoszącym łącznie 29 lat 6 miesięcy i 17 dni.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy przyjął, że M. J. spełnił przesłanki do nabycia prawa do emerytury górniczej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do emerytury górniczej, poczynając od daty nabycia uprawnień, tj. od 12.12.2019r.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i błędne ustalenie na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów, że odwołujący w spornym okresie wykonywał pracę górniczą, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 poz.53 ze zm.), podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący w spornych okresach pracy takiej nie wykonywał.

2.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 278 § 1 k.p.c. poprzez dopuszczenie dowodu opinii biegłego z dziedziny z zakresu górnictwa odkrywkowego na okoliczność ustalenia czy praca wykonywana przez odwołującego na stanowisku kontrolera jakości może być zakwalifikowana jako praca górnicza wymieniona w załączniku nr 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r. w pkt 32 w sytuacji gdy prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy nie wymagało wiedzy specjalistycznej biegłego.

3.  naruszenie przepisu art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z pkt 32 załącznika numer 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury i renty (Dz.U. z 1995r. Nr 2, poz. 8) poprzez błędną wykładnię i uznanie czynności wykonywanych przez odwołującego na stanowisku kontrolera jakości za pracę górniczą, pomimo, że językowa wykładania pojęcia bieżących konserwacji wskazuje, iż w ww. przepisach chodzi o remonty wykonywane podczas codziennej pracy urządzeń wydobywczych, niezbędne do zapewnienia ciągłości ich pracy, polegającej na urabianiu nadkładu lub złoża,

4.  naruszenie przepisu art. 50a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie i przyznanie odwołującemu prawa do emerytury górniczej pomimo, że odwołujący nie posiada wymaganego okresu pracy górniczej.

Wskazując ww. zarzuty organ rentowy wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości,

- zasądzenie od odwołującego na rzecz pozwanego organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego odwołujący wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego jest zasadna, a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Sąd Apelacyjny, nie kwestionując samych ustaleń faktycznych Sądu I instancji, dokonał jednak odmiennej oceny przedstawionych okoliczności niż Sąd Okręgowy, uznając, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na ustalenie, że odwołujący wykonywał pracę górniczą na odkrywce w kopalni węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było rozstrzygnięcie, czy praca odwołującego w Kopalni (...) w K. w okresie od 01.02.2002r. do 30.09.2007r. i od 01.10.2007r. do 31.07.2019r. jest pracą górniczą, co w konsekwencji skutkuje przyznaniem mu prawa do emerytury górniczej.

Na wstępie należy przytoczyć przepisy prawa materialnego mające zastosowanie w sprawie. W myśl art. 50a ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat (ust. 2).

Zgodnie z treścią art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Przepisy art. 50c ust. 1 i ust. 2 wskazanej ustawy precyzują, jakie zatrudnienie uznaje się za pracę górniczą, a jakie za pracę równorzędną z pracą górniczą.

Stosownie do § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r., nr. 2 poz. 8) - który na mocy art. 194 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS zachowuje aktualność, za pracę górniczą w kopalniach węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i w innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla tych kopalń, określoną w art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy, uważa się okresy zatrudnienia na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia. W załączniku nr 2 w punkcie 32 zostali ujęci rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na postanowienie z 07.11.2019 r. sygn. II UK 365/18 Sądu Najwyższego, w którym Sąd zaakcentował, że przepis art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pozwala na uznanie za pracę górniczą na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego tylko zatrudnienia polegającego na wykonywaniu konkretnych wyżej wymienionych prac szkodliwych lub uciążliwych, a szczególny charakter zatrudnienia na odkrywce w zakładach węgła brunatnego – z uwagi na warunki jego wykonywania i stopień niebezpieczeństwa pracy oraz obciążenia fizyczne i psychiczne – nie jest równy z zatrudnieniem górniczym pod ziemią (wyrok SN z 29.11.2017 r. I UK 181/17, Lex nr 2433083).

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący w spornym okresie pracując na stanowisku kontrolera jakości w Oddziale Kontroli Jakości MKJ, zajmował się kontrolą stanu technicznego i diagnostyką maszyn podstawowych. W tym okresie odwołujący pracował na odkrywkach D., J. i T. i zajmował się kontrolą stanu technicznego maszyn podstawowych i urządzeń układów KTZ, określaniem i dokumentowaniem przyczyn ewentualnych awarii maszyn i urządzeń układów KTZ oraz przekazywaniem uzyskanych informacji odpowiednim służbom, wykonywaniem pomiarów i badań odbiorczych remontowanych maszyn podstawowych, wykonywaniem bieżących badań diagnostycznych na maszynach podstawowych i układach KTZ na wszystkich odkrywkach (diagnostyka wibroakustyczna, termowizja, wideoendoskopia, badania nieniszczące metodą ultradźwiękową, magnetyczno-proszkową, penetracyjną na maszynach i układach KTZ), wykonywaniem i oceną wyników termowizyjnych badań krążników pracujących na układach KTZ, wysięgników koparek łańcuchowych, pryzm węglowych oraz elementów elektrycznych i automatycznych układów KTZ, badaniem lin stalowych zabudowanych na maszynach podstawowych, badaniem odbiorczym mechanizmów i podzespołów po wykonaniu napraw i regeneracji na maszynach podstawowych i urządzeniach KTZ, kontrolowaniem powłok antykorozyjnych maszyn podstawowych i innych konstrukcji, dokumentowaniem wyników prowadzonych kontroli i badań. Odwołujący jako kontroler jakości był kierowany do udziału w remontach koparek i zwałowarek. Przed remontem dokonywany był jego zakres. Wstępny zakres przygotowywał oddział ruchowy, a następnie weryfikowany był on przez inspektorów działu kontroli. Przed rozpoczęciem remontów, podczas prac maszyn, odwołujący wykonywał stosowne pomiary termowizyjne i diagnostykę wibroakustyczną. Ponadto dokonywał prześwietleń ultradźwiękowych i oceniał jakie części na maszynie trzeba wymienić. Był również obecny na miejscu wykonywania remontu maszyny i miał przydzielony określony zakres prac przez sztygara. Odwołujący dokonywał również oceny stanu technicznego przenośników taśmowych. Pracując na stanowisku kontrolera jakości M. J. codziennie wyjeżdżał na odkrywkę. Od 01.11.2014r. odwołującego przeniesiono do Działu Zastępcy Naczelnego Inżyniera Energomechanicznego ds. Mechanicznych MM, a zakres jego obowiązków nie uległ zasadniczym zmianom.

Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w przedmiotowej sprawie Sąd I instancji przyjął, że odwołujący mimo nazw stanowisk pracy wpisanych w angażach w spornym okresie faktycznie wykonywał pracę górniczą określoną w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej. U podstaw rozstrzygnięcia Sądu I instancji legła opinia sporządzona przez biegłego sądowego M. B., którą biegły sporządził na okoliczność ustalenia czy praca wykonywana przez odwołującego na stanowisku kontrolera jakości może być zakwalifikowana jako praca górnicza wymieniona w załączniku nr 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r.

Sąd Apelacyjny podkreśla z kolei, że zadaniem biegłego jest dostarczenie specjalistycznej wiedzy niezbędnej do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, a w niniejszej sprawie potrzeba taka w ogóle nie zachodziła, albowiem zakres czynności realizowanych przez odwołującego i miejsce wykonywania pracy nie budziły wątpliwości, zatem opinia biegłego sądowego w niniejszej sprawie była zbędna. Ocena charakteru pracy wykonywanej przez odwołującego w spornym okresie nie należy do sfery faktów, dlatego nie jest w gestii biegłego. Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie obejmują zakres czynności realizowanych przez odwołującego w spornym okresie oraz warunki w jakich praca ta była świadczona. Zakwalifikowanie konkretnych czynności jako pracy górniczej wymaga dokonania oceny, czy spełniają one warunki wymagane przepisami prawa, a więc jest to przedmiot oceny prawnej dokonywanej przez Sąd i zastrzeżonej wyłącznie do kompetencji Sądu.

Mając na uwadze powyższe zarzut organu rentowego dot. naruszenia przepisów postępowania tj. art. 278 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny uznaje za zasadny.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska Sądu I instancji zaprezentowanego w zaskarżonym wyroku. Zarzuty podniesione przez organ rentowy w apelacji okazały się słuszne i zasługują na aprobatę.

Za pracę górniczą na odkrywce węgla brunatnego można uznać tylko zatrudnienie łączące się z wykonywaniem czynności o określonym charakterze i na wyszczególnionych stanowiskach pracy. Zakwalifikowanie pracy w kopalniach odkrywkowych węgla brunatnego za pracę górniczą następuje pod warunkiem, że była ona wykonywana na stanowiskach określonych w przepisach rozporządzenia ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego wydanego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Rozporządzeniem tym jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty, które zachowało moc obowiązującą na podstawie art. 194 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w zakresie w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami tej ustawy. Oznacza to, że zakładowe wykazy stanowisk, na których wykonywana jest praca górnicza muszą być zgodne z wykazem stanowiącym załącznik tego rozporządzenia. Jednocześnie tak dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego stanowiska, jak też ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej, nie przesądza o zaliczeniu zatrudnienia na danym stanowisku do pracy górniczej. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej nie decyduje bowiem treść tych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika. W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze do ustawy, ani wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to prawodawca w ustawie emerytalnej. Przepisy tej ustawy stanowią punkt wyjścia do oceny roszczeń emerytalnych ubezpieczonego.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego (z zeznań świadków) wynika, że odwołujący od 01.10.2007 r. pracował na stanowisku starszego kontrolera jakości w Oddziale Kontroli Jakości MKJ, gdzie wykonywał głównie prace związane ze stałymi remontami maszyn podstawowych, które trwały od kilku miesięcy i odbywały się przez cały rok a jego praca polegała na diagnostyce części, które były demontowane, kwalifikowaniu części do wymiany, weryfikacji rzeczy do remontu, weryfikacji zużycia części zamiennych, ustawianiem silników oraz potwierdzaniem prawidłowości wykonania remontów.

Powyższe czynności odwołującego Sąd I instancji zakwalifikował jako pracę górniczą uznając, że odwołujący pracując na stanowisku kontrolera uczestniczył w procesie zmechanizowanego urabiania, ładowania, przewozu nadkładu i złoża oraz brał udział w pracach związanych z bieżącą konserwacją agregatów i urządzeń wydobywczych, a zatem wykonywał pracę, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, określoną w załączniku nr 2 pkt 32 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Z kolei oceniając ponownie cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd Apelacyjny stwierdził, że ten materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia, że odwołujący wykonywał prace wymienione w załączniku nr 2 pkt 32 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty, uznawane za pracę górniczą, tj. rzemieślnika i innego robotnika zatrudnianego stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarza, spawacza, elektryka, mechanika, montera, wulkanizatora, automatyka, cieśli.

Sąd I instancji błędnie przyjął, że odwołujący pracując na stanowisku kontrolera jakości, wykonując pracę przy remontach maszyn uczestniczył procesie zmechanizowanego urabiania, ładowania, przewozu nadkładu i złoża oraz brał udział w pracach związanych z bieżącą konserwacją agregatów i urządzeń wydobywczych, a zatem wykonywał pracę o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, określonej w załączniku nr 2 pkt 32 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994 r. Przepis art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, który za pracę górniczą uważa jedynie prace przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a więc zawęża pojęcie pracy górniczej w porównaniu z pkt 32 załącznika nr 2 ww. rozporządzenia, w którym mowa jest o bieżących robotach montażowych, konserwacyjnych i remontowych.

Jednocześnie wskazać należy na wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 05.11.2015r. sygn. III AUa 2323/14 w którym Sąd stwierdził, że remonty, które są wcześniej zaplanowane, trwają po kilka miesięcy i skutkują wyłączeniem maszyny z ruchu, nie są bieżącymi remontami, o których mowa w pkt 32 załącznika nr 2 cyt. wyżej rozporządzenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego odwołujący nie posiadał wymaganego okresu pracy górniczej, a zatrudnienie odwołującego w spornym okresie nie odpowiada wymogom określonym w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, w związku z tym brak było podstaw do przyznania odwołującemu prawa do emerytury górniczej. Stwierdzić należy, że odwołujący nie udokumentował wymaganego co najmniej 25-letniego okresu pracy górniczej i równorzędnego z pracą górniczą jaki jest wymagany do nabycia prawa do emerytury górniczej.

Nie umniejszając znaczenia jakie dla ruchu kopalni miała praca odwołującego M. J., który zajmował się kontrolą naprawianego sprzętu niezbędnego w procesie pozyskiwania złóż, nie można jednak pracy tej uznać za pracę górniczą uprawniającą do emerytury górniczej w świetle powyżej przytoczonych przepisów.

Powyższa konstatacja doprowadzić musiała w konsekwencji do uwzględnienia apelacji i zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie wniesionego przez odwołującego M. J. odwołania, które pozbawione było uzasadnionych podstaw. O powyższym orzeczono więc w pkt 1 wyroku, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art.98 k.p.c. i przepisu § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22.10.2015r. i zasądził od M. J. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 240 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

sędzia Marta Sawińska