Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 listopada 2020 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w sprawie z powództwa J. K. przeciwko pozwanemu A. P. z udziałem prokuratora, o zapłatę:

1.  oddalił powództwo;

2.  zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2 417 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi kwotę 1 081,77 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Wyrok powyższy wynikał z przyjęcia, że zgłoszone pod osąd roszczenie
z trzech weksli na łączną kwotę 27 000 zł nie mogło być uwzględnione z uwagi na nieważność zobowiązań wekslowych. W chwili powstania tych zobowiązań pozwany znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji
i wyrażenie woli.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając orzeczenie w całości. Skarżący zarzucił błędy w ustaleniach faktycznych i podniósł, że nie może pogodzić się z nieważnością weksli, chce odzyskać pieniądze, które wydał na nabycie praw z weksli. Na tych podstawach wniósł o zmianę orzeczenia przez uwzględnienie powództwa w całości.

W piśmie przygotowawczym, które złożył ustanowiony w postępowaniu apelacyjnym pełnomocnik z urzędu powoda, podniesiono zarzut nieważności postępowania z uwagi na to, że pozwany nie miał zdolności procesowej,
a czynności procesowych dokonywał pełnomocnik w oparciu o pełnomocnictwo obarczone wadą oświadczenia woli. Z tych względów wyrok powinien zostać uchylony, postępowanie zniesione, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania w I instancji. Z ostrożności procesowej podniesiono także zarzuty naruszenia art. 169 § 4 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. i art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c., które zmierzały do zmiany wyroku przez uwzględnienie powództwa z obciążeniem pozwanego kosztami postępowania. Natomiast w przypadku oddalenia apelacji
w zakresie rozstrzygnięcia z punktu 1., zmianie powinien podlegać wyrok
w punktach 2. i 3. przez odstąpienie od obciążenie powoda kosztami postępowania. W takiej sytuacji odstąpienie od obciążenia powoda kosztami postępowania powinno dotyczyć także II instancji.

W odpowiedzi na apelację prokurator wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się bezzasadna.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, co skutkuje przyjęciem przez Sąd Okręgowy tych ustaleń faktycznych za własne.

Najdalej idący był zarzut nieważności postępowania, który odwoływał się do rzekomego braku zdolności procesowej pozwanego. Z art. 65 § 1 k.p.c. wynika, że zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Skarżący nie powołuje się na żadną przyczynę ewentualnego ograniczenia czy pozbawienia pozwanego zdolności do czynności prawnej. Na gruncie prawa cywilnego materialnego pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie,
w odniesieniu do których nie orzeczono ubezwłasnowolnienia (patrz: art. 10 i 11 k.c. oraz art. 12 i 15 k.c.). Pozwany spełnia te warunki, a więc w jego przypadku o wyłączeniu zdolności procesowej nie może być mowy. Zdolność procesowa jest to zdolność do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym. Oznacza ona przymiot pozwalający stronie na dokonywanie skutecznych czynności procesowych, w tym udzielenia pełnomocnictwa procesowego,
i pozwalający innym podmiotom postępowania cywilnego na dokonywanie takich czynności wobec strony. Strona mająca zdolność procesową może podejmować czynności procesowe osobiście albo przez ustanowionego przez nią pełnomocnika. Inną rzeczą jest ewentualna wadliwość ustanowienia pełnomocnika procesowego, ale nie wykazano nieprawidłowości w tym zakresie. Wada oświadczenia woli, którą przyjął Sąd Rejonowy, dotyczyła konkretnych czynności prawnych, a nie wszystkich czynności, których pozwany dokonywał na przestrzeni całego dorosłego życia. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że problemy zdrowotne, które wywołały przedmiotową wadę oświadczenia woli utrzymują się od 1982 roku. Aż do ubezwłasnowolnienia pozwany korzysta
z pełnej zdolności do czynności prawnych, a z uwagi na chorobę psychiczną lub deficyty poznawcze czy intelektualne, podważać można tylko określone czynności, w odniesieniu do których udowodniono spełnienie przesłanek z art. 82 k.c.

Nie ma racji skarżący, że doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., gdyż Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił materiał dowodowy sprawy. W polskiej procedurze cywilnej obowiązuje zasada swobodnej oceny dowodów, zgodnie z którą sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W niniejszej sprawie Sąd I instancji dysponował opinią biegłego psychiatry, która w pełni korespondowała z opinią sporządzoną w sprawie II C 806/09. Obie te opinie dotyczyły tych samych zagadnień, odnosiły się do stanu zdrowia pozwanego
w dacie dokonywania spornych czynności. Powodowi nie udało się podważyć wniosków z opinii biegłego. Sąd Rejonowy trafnie uznał, że opinia jest szczegółowa, rzetelna i wielowątkowa. Wywodu tego nie trzeba powtarzać. Wprawdzie w stanowisku Sądu I instancji rzeczywiście zabrakło wyraźnego odniesienia się do opinii wydanej na użytek sprawy o ubezwłasnowolnienie, ale
w tym zakresie przeprowadzono odpowiednie postepowanie dowodowe. Opinia uzupełniająca, która w niniejszej sprawie została przeprowadzona na rozprawie w dniu 13 listopada 2020 roku, zawiera ustosunkowanie się do opinii ze sprawy
o ubezwłasnowolnienie. Sąd Rejonowy podzielił stanowisko biegłego, a więc pośrednio odniósł się do stanowiska biegłych ze sprawy XII Ns 389/17.
W konsekwencji, choć można zgodzić się z zarzutem naruszenia art. art. 327 ¹
§ 1 pkt 1 k.p.c., to trzeba było przyjąć, że uchybienie to nie miało żadnego wpływu na prawidłowość rozstrzygnięcia.

Zarzut naruszenia art. 169 § 4 k.p.c. w ogóle nie dotyczy okoliczności zaistniałych w niniejszej sprawie. Pozwanemu nie przywrócono terminu do wniesienia sprzeciwu. Sprzeciw został uznany za złożony w terminie, gdyż nakaz zapłaty nie został pozwanemu doręczony (postanowienie k. 383).

W pierwotnej apelacji, to jest przed jej uzupełnieniem przez pełnomocnika z urzędu, skarżący ograniczył się do polemiki z zaskarżonym rozstrzygnięciem, odwołanie się do tego, że orzeczenie narusza jego interesy. W żaden sposób nie podważył trafności przyjęcia przez Sąd I instancji, że sporne czynności dotknięte były wadą oświadczenia woli. Tymczasem stanowisko to zostało odpowiednio uzasadnione, odnosiło się do właściwego prawa materialnego, a w konsekwencji skutkowało zasadnym oddaleniem powództwa.

Wbrew stanowisku skarżącego, nie było żadnych podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c., który odwołuje się do zasad słuszności. Można wręcz przyjąć, że zachowanie powoda w omawianym przypadku było wręcz zaprzeczeniem zasad słuszności. Powód doprowadził pozwanego do niekorzystnych rozporządzeń majątkowych, za co został skazany w procesie karnym. Okoliczności sprawy nie mogły doprowadzić do odstąpienia od zasady z art. 98 k.p.c.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez pełnomocnika z urzędu ustanowionego w instancji odwoławczej, Sąd Okręgowy rozstrzygnął
w oparciu § 8 pkt 5 oraz § 16 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 68).