Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2019 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo S. K. (1) przeciwko Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi B. J., Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi K. P., Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi S. K. (2), Towarzystwu (...) w W., Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., (...) Spółce Akcyjnej V. (...) z siedzibą W., Towarzystwu (...) Spółka Akcyjna w W. i (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. o ustalenie – oddalił powództwo oraz ustalił, że w stosunku do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi S. K. (2) oraz w stosunku do (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. wyrok jest zaoczny.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a to art. 217 § 2 i art. 227 k.p.c. poprzez bezzasadne oddalenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach komorniczych prowadzonych przeciwko Powodowi postępowań egzekucyjnych, podczas gdy treść wyżej wskazanych dokumentów jest istotna dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem z dokumentów tych wynika fakt prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko Powodowi, sposób prowadzenia egzekucji, wysokość należności pozostałych do wyegzekwowania, rodzaj egzekwowanych należności, kolejność ich zaspakajania, zaistnienie uchybień komorników sądowych w zakresie czynności, jakich winni dokonać w związku ze zbiegiem egzekucji w myśl przepisów k.p.c., co w konsekwencji powoduje brak możliwości dochodzenia swoich praw przez Powoda w innym postępowaniu aniżeli przedmiotowy proces,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 189 k.p.c. poprzez uznanie, że Powód nie posiada interesu prawnego w wystąpieniu z przedmiotowym powództwem, podczas gdy: z uwagi na wielość prowadzonych przeciwko Powodowi postępowań egzekucyjnych nie może on ustalić ogólnej wartości swoich zadłużeń, kolejności ich spłaty, ani sposobu prowadzenia każdej z egzekucji, a nadto komornicy sądowi nie przekazali prowadzenia postępowań egzekucyjnych stosownie do przepisów postępowania cytowanych w uzasadnieniu przez Sąd pierwszej instancji, tym samym Powód nie ma innej możliwości dochodzenia swoich praw, co implikuje istnienie jego interesu prawnego.

3.  nierozpoznanie istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa z powodu uznania, iż Powód nie wykazał interesu prawnego w wytoczeniu powództwa w przedmiotowej sprawie, a który to interes istniał, podczas gdy: w rzeczywistości Powód w sposób oczywisty legitymuje się interesem prawnym do żądania ustalenia kolejności zaspokajania jego wierzycieli, co ma istotny wpływ na jego sytuację prawną

W konsekwencji podniesionych zarzutów apelujący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie do ponownego rozpoznania lub zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa w całości i ustalenie kolejności spłaty należności egzekwowanych przez pozwanych komorników sądowych, działających na podstawie wniosków pozwanych wierzycieli. Ponadto powód wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji i postępowania odwoławczego od pozwanych na rzecz powoda, a także zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu przed sądem I instancji i w postępowaniu odwoławczym, oświadczając, że nie zostały one pokryte w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelację pozwany Towarzystwo (...) w W. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego od powoda na rzecz pozwanego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany Towarzystwo (...) SA wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwany Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi- Widzewa w Łodzi K. P. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i nie zasługiwała na uwzględnienie.

Tytułem wstępu stwierdzić należy, że Sąd odwoławczy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji, przyjmując je za własne i czyniąc integralną częścią poniższych rozważań. W konsekwencji, Sąd II instancji nie widzi konieczności ich ponownego, szczegółowego przytaczania.

Zarzut naruszenia art. 189 k.p.c. Sąd Okręgowy ocenił jako nietrafny.

Opisane w art. 189 k.p.c. powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa, może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z nich określana jest jako przesłanka skuteczności, druga zaś - zasadności powództwa. Obie muszą być spełnione by powództwo mogło zostać uwzględnione. Z uwagi na wyprzedzający w stosunku do przesłanki zasadności charakter interesu prawnego, powinien on być poddany badaniu w pierwszej kolejności, a stwierdzenie jego braku daje wystarczającą podstawę do oddalenia powództwa, w istocie czyniąc bezprzedmiotową pozostałą analizę. Trzeba przy tym zaznaczyć, że uznanie interesu prawnego za materialnoprawną przesłanką powództwa powoduje, że sąd ma obowiązek badania z urzędu, czy istnieje on w danej sprawie, zarówno na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego, jak i apelacyjnego (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 kwietnia 2020 r., I ACa 622/18, LEX nr 3044775).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy zachodzi niepewność prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Niepewność ta może być wynikiem kwestionowania prawa lub kwestionowania stosunku prawnego. Aby powód skutecznie mógł powołać się na interes prawny, winien wykazać, że powództwo o ustalenie jest jedynym i niezbędnym środkiem ochrony jego praw, a oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między nim a pozwanym, w następstwie których, sytuacja prawna stron zostanie jednoznacznie określona. W przypadku natomiast, gdy ochrona ta może być w całości zapewniona przez innego rodzaju środki prawne, interes prawny nie istnieje (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 stycznia 2021 r., I ACa 780/19, LEX nr 3112840). Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Warszawie z wyroku z dnia 29 września 2020 r. (V ACa 78/20, LEX 3144348), wskazując, że nie ma interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., ten kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze innych dalej idących powództw, zmierzających bezpośrednio do osiągniecia pożądanego przez niego skutku.

Przekładając powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy wskazać, iż Sąd Rejonowy zasadnie uznał, że powód nie wykazał interesu prawnego w uzyskaniu rozstrzygnięcia o ustalenie. Niniejsze postępowanie dotyczy bowiem czynności egzekucyjnych podejmowanych przez komorników i organy egzekucyjne lub egzekutorów. Przepisy prawa przewidują środki służące ochronie dłużnika. Dłużnik, może bowiem w myśl art. 767 k.p.c. wnieść skargę na czynności komornika, jak również zaniechanie dokonania czynności. Podobnie ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewiduje w swym art. 54 skargę na czynności egzekucyjne. Zatem powód dysponuje środkami prawnymi, które mogą zmierzać do pożądanego skutku. Okoliczność, iż wobec powoda prowadzonych jest wiele postępowań egzekucyjnych, w których on sam nie ma rozeznania i nie potrafi ustalić ogólnej wartości swoich zadłużeń, nie może stanowić podstawy do uznania, iż powód wykazał interes prawny. Powód winien bowiem działać starannie, dbając o swoje interesy, m.in. poprzez kontrolę swojego zadłużenia. Powództwo o ustalenie nie służy wyręczaniu powoda w ustalaniu wartości zadłużenia, listy wierzycieli i kolejności ich zaspokajania. Zobowiązania powoda w stosunku do różnych podmiotów zostały już ustalone w prawomocnych orzeczeniach sądowych, stanowiących podstawę egzekucji. Powód, przy dołożeniu należytej staranności, winien mieć wiedzę na temat prowadzonych przeciwko niemu postępowań egzekucyjnych, a niezadowolenie z prowadzonych przez komorników bądź administracyjne organy egzekucyjne czynności może zamanifestować poprzez składanie skarg na czynności na podstawie wyżej wskazanych przepisów odrębnych.

Niezasadnym okazał się forsowany przez powoda zarzut nierozpoznania istoty sprawy.

Istnienie interesu prawnego w żądaniu ustalenia stanowi merytoryczną przesłankę zasadności powództwa opartego o art. 189 k.p.c. Tym samym już samo stwierdzenie braku takiego interesu po stronie powódki skutkować musi oddaleniem powództwa bez potrzeby prowadzenia dalszego postępowania ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2021 r., I ACa 381/20, LEX nr 3144352). Sąd Rejonowy dokonał szczegółowej analizy sprawy pod kątem zaistnienia pierwszej przesłanki zasadności powództwa, a wobec ustalenia, iż ona nie zachodzi, bowiem powód nie udowodnił interesu prawnego w swym żądaniu, dalsze prowadzenie postępowania było bezzasadne. Zatem Sąd I instancji rozpoznał istotę sprawy sprowadzającą się do ustalenia zaistnienia przesłanki materialnoprawnej powództw.

Z powyższych przyczyn niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. i art. 227 k.p.c.

Nie powielając wyżej wskazanej argumentacji, wobec nieudowodnienia interesu prawnego w żądaniu o ustalenie, przeprowadzanie dowodu na jakąkolwiek inną okoliczność było zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy. W następstwie ustalenia przez Sąd Rejonowy braku interesu prawnego, dalsze postępowanie w sprawie, w tym przeprowadzenie wnioskowanych przez powoda dowodów, było bezprzedmiotowe. Okoliczności, na jakie wskazane dowody zostały powołane, tj. fakt prowadzenia postępowań egzekucyjnych przeciwko powodowi, sposób prowadzenia egzekucji, wysokość należności pozostałych do wyegzekwowania, rodzaj egzekwowanych należności, kolejność ich zaspokajania, zaistnienie uchybień komorników sądowych w zakresie czynności, jakich winni dokonać w związku ze zbiegiem egzekucji w myśl przepisów k.p.c., nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Kwestia uchybień komorników winna być bowiem przedmiotem postępowania w sprawie skargi na czynności komornika, jaką przewiduje k.p.c., nie zaś postępowania o ustalenie.

Konkludując, stwierdzić należy, iż wywiedziona przez powoda apelacja nie zawierała zarzutów, mogących podważyć trafność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, w związku z czym, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Na koszty wygrywających pozwanych Towarzystwa (...) w W., Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi - Widzewa w Łodzi K. P. i Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. złożyło się wynagrodzenie pełnomocników procesowych, ustalone w kwocie po 1800 zł na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265 z późn. zm.).

Ponadto, Sąd przyznał i nakazał wypłacić na rzecz adw. M. G. ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 1476 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, ustalone na podstawie § 8 pkt 5 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 i § 4 ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 18).