Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 lutego 2021 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił M. B. prawa do zasiłku opiekuńczego za następujące okresy: 26 marca 2020 r. - 14 kwietnia 2020 r., 16-20 kwietnia 2020 r., 24-26 kwietnia 2020 r., 29 kwietnia – 4 maja 2020 r., 6 maja 2020 r., 8-11 maja 2020 r., 15-18 maja 2020 r., 23 maja – 15 czerwca 2020 r., 19-22 czerwca 2020 r. 25-28 czerwca 2020 r., a także zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu otrzymanego za te okresy zasiłku opiekuńczego. W uzasadnieniu decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że w spornych okresach ubezpieczona nie świadczyła osobistej opieki nad swoim synem S. W. (1), lecz robił to ojciec dziecka P. W.. M. B. miała opiekować się dzieckiem jedynie w soboty i niedziele (dni wolne), co nie rodziło prawa do zasiłku opiekuńczego.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona, domagając się zmiany zaskarżonej decyzji, poprzez przyznanie prawa do zasiłku za cały sporny okres i zwolnienie z obowiązku zwrotu otrzymanego zasiłku opiekuńczego. W uzasadnieniu wskazała, że w spornym okresie opiekę nad S. W. (1) sprawowała naprzemiennie z ojcem dziecka, co wykazują sms-y, zdjęcia i zeznania świadków. Wraz z synem odwiedzała w tym okresie swoje siostry i ojca. W toku procesu uzupełniła argumentację podnosząc, że P. W. zgłosił sprawę i złożył nieprawdziwe zeznania przed organem rentowym, by wymusić na niej cofnięcie pozwu o alimenty. Wniosła o zwrot kosztów procesu.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o jego oddalenie z uzasadnieniem analogicznym, jak w decyzji. Nadto wniósł o zwrot kosztów procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. B. była w nieformalnym związku z P. W.. Rozstali się siedem lat temu. Mają syna - S. W. (1), urodzonego w (...) roku.

Bezsporne

Do 2020 roku opieką nad S. zajmowała się najczęściej M. B.. Począwszy od lutego 2020 r. P. W. stracił pracę i związku z wybuchem pandemii nie mógł znaleźć nowej. Zaoferował, że skoro przebywa w domu, może opiekować się S..

M. B. i P. W. umówili się, że w dni powszednie S. będzie pod opieką ojca, a weekendy i dni wolne będzie spędzać z mamą. Odwoziła go w poniedziałek rano do ojca, a odbierała w piątek popołudniu.

P. W. podjął pracę w październiku 2020 r.

Dowód:

- zeznania świadka P. W. – k. 63-64,

- zeznania świadka A. K. – k. 65-66,

- zeznania świadka D. W. – k. 66-67,

- zeznania świadka A. Z. – k. 67-68,

- zeznania świadka J. Z. – k. 68,

- zeznania świadka J. J. – k. 93v.-94,

- zeznania świadka S. W. (2) – k. 94,

- częściowo przesłuchanie ubezpieczonej – k. 103v.-104.

23 maja 2020 r. w sobotę S. trafił pod opiekę M. B., z tym, że poprzedniego dnia wywiązała się kłótnia z P. W., który nie chciał oddać dziecka ze względu na jej spóźnienie. M. B. stwierdziła, że w związku z tym incydentem S. zostanie pod jej opieką na pewien okres i nie odwiozła go do taty w poniedziałek. S. przebywał pod opieką swojej mamy nieprzerwanie do końca przedłużonego weekendu ze świętem Bożego Ciała, a więc do 14 czerwca 2020 r. W tym okresie P. W. zabrał S. tylko na kilka godzin w Dzień Dziecka.

Dowód:

- zeznania świadka J. J. – k. 93v.-94,

- zeznania świadka S. W. (2) – k. 94,

- częściowo zeznania świadka P. W. – k. 64,

- zeznania świadka Z. B. – k. 103-103v.,

- przesłuchanie ubezpieczonej – k. 103v.-104,

- fotografie S. W. (1) wykonane telefonem ubezpieczonej z naniesioną datą – k. 6-24,

- wydruk korespondencji sms – k. 25.

W okresie od 26 marca 2020 r. do 29 czerwca 2020 r. S. W. (1) nie uczęszczał do swojego dotychczasowego przedszkola, czyli Przedszkola Publicznego nr 35 w S.. M. B. rozważała zapisanie S. do Niepublicznego Przedszkola (...) w S., ale wobec sprzeciwu P. W. odstąpiła od tego zamiaru – S. w ogóle nie uczęszczał do tej placówki.

Dowód:

- pismo Przedszkola Publicznego nr 35 – k. 120

- pismo do Niepublicznego Przedszkola (...) w S. – k. 111

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej okazało się uzasadnione tylko częściowo.

Przedmiot sporu w niniejszej sprawie stanowiło prawo ubezpieczonej do zasiłku opiekuńczego za okresy: 26 marca 2020 r. - 14 kwietnia 2020 r., 16-20 kwietnia 2020 r., 24-26 kwietnia 2020 r., 29 kwietnia – 4 maja 2020 r., 6 maja 2020 r., 8-11 maja 2020 r., 15-18 maja 2020 r., 23 maja – 15 czerwca 2020 r., 19-22 czerwca 2020 r. 25-28 czerwca 2020 r. i towarzyszący brakowi tego prawa obowiązek zwrotu otrzymanych świadczeń.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 645) zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2021 r. poz. 75), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem. Z kolei w okresie od 8 marca 2020 r. obowiązuje przepis art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1086), w myśl którego (zgodnie z brzmieniem ostatecznie obowiązującym dla spornego okresu) w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu (...)19 ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy do dnia 28 czerwca 2020 r.

Istota sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy ubezpieczona winna zostać pozbawiona prawa do zasiłku opiekuńczego za wskazane w decyzji organu rentowego okresy orzeczonej niezdolności do pracy w oparciu o ogólną regulację art. 32 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy zasiłkowej, a to ze względu na brak wykonywania osobistej opieki nad dzieckiem. Organ rentowy wskazywał bowiem, że w okresach, za które ubezpieczona złożyła wnioski o zasiłek opiekuńczy faktycznie dzieckiem opiekował się jego ojciec – P. W..

W oparciu o wyniki postępowania dowodowego sąd ustalił, że o ile do 2020 r. to ubezpieczona z reguły sprawowała opiekę nad synem – S. W. (1), to począwszy od marca 2020 r. ta reguła uległa zmianie. Od tego czasu ubezpieczona i P. W. umówili się, że w dni powszednie S. będzie pod opieką ojca, a weekendy i dni wolne będzie spędzać z mamą. Odwoziła go w poniedziałek rano do ojca, a odbierała w piątek popołudniu. Miało to związek z faktem, że od lutego 2020 r. P. W. stracił pracę i związku z wybuchem pandemii nie mógł znaleźć nowej, więc przebywał w domu. Z kolei M. B. musiała zintensyfikować pracę. Tak ustalony harmonogram opieki nie budził żadnych wątpliwości sądu – wynikał nie tylko z zeznań świadków wskazanych przez organ rentowy: P. W., A. K., D. W., A. Z. i J. Z., ale został potwierdzony także przez samą ubezpieczoną w złożonych przed sądem zeznaniach oraz przez wnioskowanych przez nią świadków J. J. i S. W. (2).

Jeżeli ubezpieczona twierdzi, że tak ustalona reguła sprawowania opieki doznawała wyjątków, to winna te wyjątki wykazać (zgodnie z dyspozycją art. 232 k.p.c.). Ubezpieczona wykazała jedynie, że sprawowała nieprzerwaną opiekę nad synem (a więc również w dni powszednie) w okresie od 23 maja – 14 czerwca 2020 r. Potwierdziły to nie tylko jej własne zeznania, ale również nie budzące zastrzeżeń zeznania świadków J. J., S. W. (2) i Z. B.. Co więcej – potwierdził to również sam skonfliktowany z ubezpieczoną P. W. (choć nie pamiętał dokładnie końcowej daty tego okresu). Z zeznań tych osób wynika, że w tym okresie ubezpieczona – po kłótni z P. W. z 22 maja 2020 r. na gruncie odbierania dziecka - postanowiła, że syn spędzi z nią dłuższy okres i podjęła osobistą opiekę nad nim. Poza świadkami tę okoliczność potwierdziły cztery fotografie z telefonu ubezpieczonej z datą systemową oraz treść wiadomości SMS, w które P. W. pytał ubezpieczoną o możliwość spędzenia z synem kilku godzin w Dzień Dziecka.

Natomiast ubezpieczona nie wykazała, by w innych okresach objętych zaskarżoną decyzją opiekowała się synem. Pozostałe przedłożone przez nią fotografie dotyczą weekendów (w tym piątków popołudniu) lub świąt, za które nie przysługuje zasiłek opiekuńczy, będący rekompensatą za brak możliwości pracy, gdy opiekę nad dzieckiem wymusza zamknięte przedszkole. Także wnioskowani przez nią świadkowie nie byli w stanie wymienić takich konkretnych okresów, poza tym pomiędzy 23 maja – 14 czerwca 2020 r. Wreszcie sama ubezpieczona nie potrafiła wskazać konkretnych dat opieki nad synem w dniach powszednich. Sąd zatem pozostał przy ustaleniu bazującym na ogólnym harmonogramie opieki nad S. W. (1), który od marca 2020 r. oznaczał, że dni powszednie spędzał z ojcem, wyłączając jedynie okres od 23 maja do 14 czerwca 2020 r.

Drugą kwestią do rozstrzygnięcia był obowiązek zwrotu otrzymanych świadczeń. Zwrot zasiłku opiekuńczego musi być oparty na art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.), co nakazuje sądowi wskazanie, jakie okoliczności uzasadniają kwalifikację pobranego świadczenia, jako nienależnego.

Skoro ubezpieczona nie sprawowała osobistej opieki nad synem (nie licząc okresu od 23 maja do 14 czerwca 2020 r.), a jednocześnie w składanych do organu rentowego wnioskach o zasiłek opiekuńczy deklarowała stan zupełnie przeciwny – to w ten sposób wprowadzała organ rentowy w błąd, co stosownie do art. 84 ust. 2 pkt 2 umożliwia organowi domaganie się zwrotu otrzymanego świadczenia (podobnie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2021 r., (...) 94/21).

W konsekwencji sąd uwzględnił odwołanie jedynie częściowo i w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł o przyznaniu ubezpieczonej prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od 23 maja do 14 czerwca 2020 r., oddalając odwołanie w pozostałej części. Jednocześnie sąd orzekł o braku obowiązku zwrotu świadczenia za tenże okres.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu znalazło oparcie art. 100 k.p.c. Skoro sąd częściowo zmienił decyzję, a częściowo oddalił odwołanie, to w rezultacie zniósł koszty procesu pomiędzy stronami. Ich wysokość ograniczyłaby się do 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2.(...)

3. (...)

21.03.2022