Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 grudnia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Tomasz Choczaj

Protokolant: Iwona Bartel

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2021 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. M. i D. M.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza solidarnie od powodów A. M. i D. M. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 5 417,00 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sygn. akt I C 284/21

UZASADNIENIE

A. M. i D. M. wnieśli o ustalenie, iż kwota zasądzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu w sprawie o sygn. akt I C 73/11 wynosi 140 000,00 zł.

(...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Na podstawie umowy nr (...) z 25 października 2001 r., powodowie otrzymali kredyt na utworzenie lub urządzenie gospodarstwa rolnego na gruntach własnych lub dzierżawionych. Kwota kredytu wynosiła 597 000,00 zł. Miała zostać przeznaczona na budowę chlewni i uruchomienie pierwszego cyklu produkcyjnego. Kredyt był zabezpieczony m.in. poręczeniem Banku (...), (dowód: kserokopia umowy - k. 96 - 100 verte) .

Przedmiotowy kredyt był kredytem preferencyjnym, tj. z dopłatami Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do oprocentowania. Wysokość oprocentowania została ustalona według zmiennej stopy oprocentowania wynoszącej 1,25 stopy redyskontowej weksli przyjmowanych od banków
do redyskonta NBP. Według stanu na dzień udzielenia kredytu stopa oprocentowania wynosiła 21,25% w stosunku rocznym i w tej wysokości zapłata odsetek obciążała kredytobiorcę. Jeżeli kredytobiorca terminowo spłacał przypadającą na niego część odsetek lub ratę kredytową, otrzymywał wsparcie
od (...) w postaci zapłaty części odsetek należnych za dany okres odsetkowy. W takim przypadku ze swego majątku kredytobiorca ponosił tylko obowiązek zapłaty odsetek w wysokości 0,25 stopy redyskontowej weksli, na dzień udzielenia kredytu było to 4,25 % w stosunku rocznym, a pozostała część odsetek należnych pozwanemu bankowi płaciła (...). Spłata kredytu następowała po upływie okresu karencji trwającej do 31 lipca 2003 r. W okresie karencji powodowie płacili tylko odsetki od wykorzystanej kwoty kredytu, a po ich terminowej spłacie otrzymali od (...) dopłaty w łącznej wysokości 82 394,37 zł - w okresie
od listopada 2001 r. do czerwca 2003 r. W razie niezapłacenia rat odsetkowych, a po upływie okresu karencji rat kapitałowo-odsetkowych powodowie tracili prawo do dopłat (...). Po spłacie zaległości, o ile umowa kredytu nie został wypowiedziana, kredytobiorcy na powrót mogli korzystać z dopłat, (dowód: kserokopia umowy nr (...)- k. 96 - 100 verte) .

Powodowie nie wykonywali swoich zobowiązań wynikających z powyższej umowy i dlatego 6 września 2004 r. poprzednik prawny pozwanego banku wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, któremu Sąd Rejonowy w Wieluniu nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z 23 grudnia 2004 r., (dowód: bankowy tytuł egzekucyjny - k. 29 akt tut. Sądu o sygn. I C 73/11; postanowienie
o nadaniu klauzuli wykonalności - k. 27 - 28 akt tut. Sądu o sygn. I C 73/11) .

Wyrokiem z 6 czerwca 2011 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 73/11, Sąd Okręgowy w Sieradzu zasądził na rzecz poprzednika prawnego pozwanego banku kwotę 689 588,02 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty. Wyrok został zaopatrzony w klauzulę wykonalności na mocy postanowienia z 29 listopada 2011 r., (dowód: wyrok - k. 105 akt tut. Sądu
o sygn. I C 73/11) .

Na podstawie powyższych tytułów wykonawczych pozwany bank prowadzi przeciwko powodom postępowanie egzekucyjne, (dowód: wniosek o wszczęcie egzekucji - k. 104 - 104 verte) .

Wyrokiem z 6 czerwca 2019 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 211/17, Sąd Okręgowy w Sieradzu pozbawił tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 6 czerwca 2011 r. wydanego w sprawie
o sygn. akt I C 73/11, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na mocy postanowienia z dnia 29 listopada 2011 r., wykonalności w zakresie należności wynikającej z punktu 5 powyższego tytułu co do kwoty 34 593,00 zł i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Po kontroli instancyjnej, Sąd Apelacyjny
w Łodzi zmienił wyrok w ten tylko sposób, że podwyższył kwotę wymienioną w pkt 1 do kwoty 76 449,25 zł i oddalił apelację powodów w pozostałym zakresie, (dowód: wyrok - k. 1163 - 1163 verte i k. 1227) .

Powyżej ustalony stan faktyczny jest bezsporny, gdyż został oparty
na dowodach nie negowanych przez strony.

Sąd pominął wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. księgowości i finansów, za pomocą którego powodowie chcieli wykazać prawidłowość ustalenia wysokości ich zadłużenia w kontekście rozliczenia
ich zobowiązania kredytowego, gdyż nie był istotny dla rozstrzygnięcia sprawy
i zmierzał do jej przedłużenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powodowie nie wystąpili z powództwem
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, lecz z powództwem opartym na treści art. 189 k.p.c., czyli o ustalenie wysokości swojego zobowiązania wobec pozwanego, które jest przedmiotem toczącego się postępowania egzekucyjnego. Nie zgadzali się przy tym z treścią rozstrzygnięcia zapadłego w sprawie tut. Sądu o sygn. akt I C 211/17. Swoje żądanie sprecyzowane w pozwie poparli w piśmie procesowym, które stanowiło uzupełnienie braków formalnych pozwu.

Zgodnie z treścią art. 189 k.p.c. można żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma się w tym interes prawny.

Przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest zatem interes prawny, rozumiany jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie stosunku prawnego lub prawa.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i doktrynie utrwaliła się zasada,
że interesu prawnego nie ma wówczas, gdy możliwe jest poszukiwanie ochrony prawnej w drodze powództwa o świadczenie. Zasada ta opiera się na dwóch założeniach. Po pierwsze, że wydanie wyroku zasądzającego możliwe jest, jeżeli także ustalona zostanie legitymacja czynna powoda, oraz po drugie, że wyrok tylko ustalający istnienie stosunku prawnego nie zapewni ostatecznej ochrony prawnej, ponieważ nie jest - w przeciwieństwie do wyroków zasądzających - wykonalny na drodze egzekucji sądowej, a zatem kwestia będąca przedmiotem rozstrzygnięcia bez wytoczenia takiego powództwa zostanie rozpoznana jako przesłanka powództwa o świadczenie (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego 13 kwietnia 1965 r., II CR 266/64, OSP 1966, z. 6-8, poz. 166; wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, niepublikowany). Orzecznictwo zna jednak wiele wyjątków od tej zasady, np. wówczas, gdy
z ustalanego stosunku prawnego może wypływać wiele roszczeń, z których tylko jedno lub niektóre są dopiero wymagalne, a także gdy chodzi o skutki istniejącej szkody mogące ujawnić się dopiero w przyszłości (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2002 r., I PKN 629/01, Wokanda 2003, nr 9, poz. 24; uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z 17 kwietnia 1970 r., III PZP 34/69, OSNC 1970, nr 12, poz. 217; wyrok Sądu Najwyższego z 17 maja 1966 r., I CR 109/66, OSNC 1967, nr 3, poz. 52). Stanowisko dopuszczające wyjątki znajduje aprobatę w doktrynie, gdzie podkreśla się, że nie należy zbyt rygorystycznie pojmować zasady, że powództwo o ustalenie nie jest dopuszczalne, jeżeli możliwe jest jakiekolwiek świadczenie w danym przypadku do pomyślenia. Należy bowiem kierować się względami celowości i ekonomii procesowej, zwłaszcza gdy spór dotyczy samej tylko zasady.

Dokonując oceny interesu prawnego powodów w wytoczeniu powództwa
o ustalenie wysokości ich długu wobec pozwanego wypada zauważyć, że nie może ono spowodować umorzenia prowadzonej wobec powodów egzekucji, bez dodatkowego żądania o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Wniesienia powództwa, którego celem jest podważenie możliwości prowadzenia egzekucji przeciwko dłużnikowi na podstawie tytułu wykonawczego, wyłącza więc istnienie interesu prawnego u dłużnika w wytoczeniu powództwa zmierzającego do ustalenia, (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z 5 maja 2000 r., II CKN 261/00, niepublikowane i z 16 czerwca 2004 r., III CK 139/03, niepublikowane). Zatem już chociażby z tego względu powództwo podlega oddaleniu.

Nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że powodowie mają interes prawny
do wytoczenia powództwa o ustalenie wysokości ich długu wobec pozwanego ,
to należałoby rozważyć, czy zmierza ono do ustalenia stosunku prawnego lub prawa.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwaliło się także zapatrywanie,
że możliwe jest żądanie ustalenia faktu prawotwórczego, a zatem takiego, którego ustalenie zmierza w istocie do ustalenia prawa lub stosunku prawnego (patrz orzeczenia Sądu Najwyższego z 8 października 1952 r., C 1514/52, PiP
z 1953 r. nr 8 - 9; z 11 września 1953 r., I C 581/53, OSN 1954 r. Nr 3, poz. 65; wyroki Sądu Najwyższego: z 14 lipca 1989 r., II CR 270/89, niepublikowane;
z 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, niepublikowane). Sąd Najwyższy dopuszcza również, w szczególnych okolicznościach, możliwość żądania ustalenia bezskuteczności faktu prawotwórczego (patrz wyrok Sądu Najwyższego
z 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, niepublikowany). Jednak w każdej sprawie o takim charakterze wymagana jest ocena, czy dany fakt w istocie ma charakter prawotwórczy w kontekście wywodzonego stanu faktycznego czy też nie.

Sąd Najwyższy w wyroku z 4 listopada 1971 r. (OSN CP 1972, z.5, poz. 89) stwierdził, że postępowanie sądowe o ustalenie nie może być środkiem
do uzyskania dowodów, które by miały być wykorzystane w innym postępowaniu.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że żądanie powodów nie jest żądaniem ustalenia stosunku prawnego ani prawa, lecz żądaniem ustalenia faktu (wysokości zadłużenia). Ponadto żądanie powodów nie zmierza do ustalenia faktu prawotwórczego, bowiem ustalenie wysokości zadłużenia nie zmierza w istocie
do ustalenia prawa lub stosunku prawnego, a jedynie do podważenia rozstrzygnięcia zapadłego w sprawie tut. Sądu o sygn. akt I C 73/11 i I C 211/17, co jest niedopuszczalne. Zatem i z tego względu powództwo podlega oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł, jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł, jak w pkt 2 wyroku, na postawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi w całości stronę powodową, która przegrała proces. Pozwana poniosła koszty procesu w wysokości 5 417,00 zł (5 400,00 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego, ustalonych na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych (tekst jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 265) oraz 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa).