s ygn. akt II Ka 312/21
dnia 16 marca 2022 r.
Sąd Okręgowy w Sieradzu – II Wydział Karny, w składzie:
Przewodniczący |
- |
sędzia Jacek Klęk |
Protokolant |
- |
st. sekr. sąd. Zdzisława Dróżdż |
przy udziale prokuratora Dagmary Zawiei, po rozpoznaniu w dniu 16 III 2022 r. sprawy M. S., oskarżonej o czyn z art. 209 § 1 i 1a k.k., na skutek apelacji oskarżonej od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu – VI Zamiejscowego Wydziału Karnego w Pajęcznie z 27 września 2021 r. w sprawie VI K 123/21,
1. Utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;
2. Zasądza od M. S. na rzecz Skarbu Państwa:
a) 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem opłaty oraz
b) 20 (dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu wydatków.
UZASADNIENIE |
||||||||||||||||||||
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
II Ka 312/21 |
||||||||||||||||||
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
0 |
|||||||||||||||||||
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
||||||||||||||||||||
1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
||||||||||||||||||||
Wyrok Sądu Rejonowego w Wieluniu VI Zamiejscowego Wydziału Karnego z siedzibą w Pajęcznie sygn. akt VI K 123/21 z 27 września 2021 r. |
||||||||||||||||||||
1.2. Podmiot wnoszący apelację |
||||||||||||||||||||
☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
||||||||||||||||||||
☐ oskarżyciel posiłkowy |
||||||||||||||||||||
☐ oskarżyciel prywatny |
||||||||||||||||||||
☐ obrońca |
||||||||||||||||||||
☒ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
||||||||||||||||||||
☐ inny |
||||||||||||||||||||
1.3. Granice zaskarżenia |
||||||||||||||||||||
1.1.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||||||||||||||||||
☒ na korzyść ☐ na niekorzyść |
☒ w całości |
|||||||||||||||||||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
||||||||||||||||||
☐ |
co do kary |
|||||||||||||||||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||||||||||||||||||
1.1.2. Podniesione zarzuty |
||||||||||||||||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu |
|||||||||||||||||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||||||||||||||||||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia |
|||||||||||||||||||
☒ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||||||||||||||||||
☐ |
||||||||||||||||||||
☐ |
brak zarzutów |
|||||||||||||||||||
1.4. Wnioski |
||||||||||||||||||||
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
|||||||||||||||||
2.
Ustalenie faktów w związku z dowodami |
||||||||||||||||||||
1.5. Ustalenie faktów |
||||||||||||||||||||
1.1.3. Fakty uznane za udowodnione |
||||||||||||||||||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
||||||||||||||||
2.1.1.1. |
||||||||||||||||||||
1.1.4. Fakty uznane za nieudowodnione |
||||||||||||||||||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
||||||||||||||||
2.1.2.1. |
||||||||||||||||||||
1.6. Ocena dowodów |
||||||||||||||||||||
1.1.5. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
||||||||||||||||||||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
||||||||||||||||||
1.1.6.
Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
||||||||||||||||||||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2 |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
||||||||||||||||||
3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
||||||||||||||||||||
Lp. |
Zarzut |
|||||||||||||||||||
3.1. |
a) mające wpływ na treść wyroku naruszenie prawa procesowego a mianowicie art. 2 § 2 k.p.k. art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 92 k.p.k., art. 410 k.p.k., art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. przez:
b) mający wpływ na treść orzeczenia a będący skutkiem powyższych naruszeń o charakterze proceduralnym błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę przy jego ferowaniu tj.: błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a polegający na uznaniu przez Sąd I instancji, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje wystarczające podstawy do uznania, że oskarżona uchylała się od wykonania obowiązku alimentacyjnego i miała obiektywną możliwość wywiązania się z niego a niepłacenie przez nią kwoty alimentów wynika przede wszystkim z jej złej woli a tym samym błędnym ustaleniu, że oskarżona dopuściła się przestępstwa niealimentacji choć może je popełnić tylko taka osoba, która może wykonać ciążący na niej obowiązek alimentacyjny, ale tego nie czyni mimo realnych możliwości; |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||||||||||||||||||||
Zarzuty nie okazały się zasadne. Wbrew argumentacji stojącej za pierwszym zarzutem, oskarżona przyznała w swoich wyjaśnieniach, że nie utrzymuje żadnych kontaktów z synami. Tym samym trudno przyjąć, aby było możliwym aby miała ona rzetelną wiedzę na temat ich sytuacji finansowej, a przede wszystkim trudno odpowiedzialnie twierdzić, że wiedziała ona o tym, że nie naraża ich na niemożność zaspokojenia ich podstawowych potrzeb życiowych. Oskarżona celowo unikała tego kontaktu, aby później argumentować o swojej niewiedzy w zakresie rzeczywistych potrzeb. Jej wiedza w tym zakresie nie istniała, oskarżona nie zadawała sobie trudu, aby ustalić potrzeby swoich dzieci (mimo posiadania wiadomości o ich stanie zdrowia), stąd też nie mogła mieć wystarczających informacji do dokonania w tym zakresie wiążących ustaleń. Zarzut ten ma istotne znaczenie z powiązaniem sytuacji materialnej ojca małoletnich. Oskarżona nie zaprzecza ustaleniom Sądu co do tego, że stan zdrowia synów nie pozwalał Z. K. (1) na podjęcie pracy. To oznacza, że mógł on na utrzymanie w niezbędnym zakresie siebie i synów przeznaczyć kwotę 2.373,84 zł, a jeśli uwzględnić otrzymywane zasiłki celowe w okresie niealimentacji w łącznej kwocie 2.310,16 zł (dzielone przez 9 m-cy niealimentacji podwyższa tę kwotę o 256,68 zł miesięcznie), dysponował dochodem w kwocie 2.630,52 zł na trzy osoby, z czego dwie (dzieci) są osobami wymagającymi specjalnej troski i większych nakładów finansowych. A to jest już kwota znacznie poniżej minimum socjalnego w Polsce (IPiSS Warszawa 2021; Informacja o poziomie i strukturze minimum socjalnego w 2020 r. – 3.346,81 zł – 1.115,60/osobę). Ten wskaźnik, najdobitniej określa sytuację majątkową pokrzywdzonych, którzy faktycznie, skutkiem niewykonywania przez oskarżona obowiązku alimentacyjnego funkcjonowali na granicy ubóstwa. Wbrew również twierdzeniom zarzutów apelacji, Sąd I instancji prawidłowo ustalił po stronie skarżącej możliwości wywiązywania się z ustawowego oraz sądowo nałożonego obowiązku w zakresie alimentacji. Oskarżona przy tym w apelacji, poza przytoczeniem obszernych cytatów z orzeczeń i doktryny, w żaden sposób nie odnosi się do materiału dowodowego oraz ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Rejonowy, poprzestając tym samym na gołosłownych twierdzeniach. Należy przy tym pamiętać, że Sąd ma możliwość swobodnej oceny dowodów i dokonywania na ich podstawie ustaleń faktycznych zgodnie z uzyskanymi informacjami i dopiero wykazanie przez skarżącego, że ocena ta pozostaje dowolną, niezgodną z logiką i doświadczeniem życiowym, a przy tym miała wpływ na poczynione ustalenia faktyczne, dopiero wtedy można przyjąć, że doszło do uchybienia przepisom postępowania w postępowaniu pierwszoinstncyjnym. Sąd w zakresie swojej prerogatywy (władzy dyskrecjonalnej) dysponuje prawem wyboru dowodów stanowiących podstawę dokonanych przez niego ustaleń faktycznych, a jednocześnie negatywnej oceny wiarygodności pozostałych. Jednocześnie pamiętać należy, że Sąd II instancji nie jest sądem „faktów”, tzn. nie do niego należy przeprowadzanie na nowo postępowania dowodowego, lecz ocena prawidłowości jego dokonania przez Sąd I instancji. Ocenia się zatem prawidłowość rozumowania i dedukcji rozstrzygnięcia Sądu I instancji. Bada się przy tym całokształt postępowania dowodowego, układając w ten sposób całość ustaleń faktycznych. Warto przy tym pamiętać o współzależności dowodów, bowiem większość z nich wymaga ich łącznej oceny razem z innymi. To na skarżącej spoczywał obowiązek wykazania wszystkich okoliczności wpływających na błędną (jej zdaniem) ocenę materiału dowodowego, a tym samym nieprawidłowe ustalenia faktyczne, czego nie uczyniła, nie odwołując się do realiów niniejszej sprawy. Warto przy tym podkreślić, że skarżąca nie kwestionuje prawidłowości ustalenia przez Sąd, tego że miała ona możliwość zarobkowania, co w połączeniu z informacjami pochodzącymi od Z. K. o nadużywaniu przez nią alkoholu, statuuje jej sytuację jako wyłącznie zależną od niej samej. Oskarżona ma niespełna 40 lat, posiada wyuczony, poszukiwany na rynku zawód (sprzedawcę ekspedient). Jest obecnie zarejestrowana jako poszukująca pracę, ale w okresie niealimentacji – do 25 października 2020 r. – nie była zarejestrowana (k. 40). Jej ówczesne niezatrudnienie pozostaje zatem jej życiowym wyborem, a przy tym oskarżona nadal pozostaje dość bierna na rynku pracy, oczekując na propozycję z Urzędu Pracy, ale nie wykazując się samodzielną aktywnością. Co znamienne w okresie nie alimentacji, pomimo braku zatrudnienia, nie wykonywała ona także kary ograniczenia wolności w postaci pracy społecznie użytecznej (ze 160 godzin przepracowała tylko 57, zgodnie z k. 105-106). Oskarżona miała zatem obiektywne możliwości wykonywania pracy lub chociaż mogła przedstawić Sądowi dokumenty wskazujące na to, że pomimo braku rejestracji w PUP intensywnie pracy poszukiwała (co zgodnie z orzecznictwem jest kryterium ewentualnego braku odpowiedzialności sprawcy – vide: wyrok Sądu Najwyższego IV K.K. 706/19 z 02 grudnia 2020 r.), jednak tego nie uczyniła z własnej woli. Oskarżona miała realne możliwości zarobkowania i nie skorzystała z nich w ramach swojej wolnej woli - poprzestając na utrzymaniu konkubenta. Wiedziała przy tym, że brak dochodów uniemożliwi jej wykonywanie obowiązku alimentacyjnego wobec dzieci. Należy przy tym pamiętać, że wbrew kierunkowi zarzutów (a do takich konkluzji można dojść po lekturze apelacji) przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z 23 marca 2017 r. może być popełniony nie tylko z zamiarem bezpośrednim, ale i wynikowym (ewentualnym), a więc także wówczas, gdy obiektywne możliwości zarobkowania i wpłacania alimentów istniały, jednak sprawca albo wskutek własnych zaniechań uchylał się od wpłacania alimentów, albo celowo lub licząc się z konsekwencjami nie podejmował zatrudnienia pozwalającego na realizowanie obowiązku. Warto przy tym pamiętać, że określenie „zła wola” używane w kontekście art. 209 k.k. nie dotyczy wyłącznie zamiaru bezpośredniego popełnienia przestępstwa, lecz także akceptowanego przez sprawcę ryzyka związanego z nieuiszczaniem alimentów i konsekwencjami prawnymi z tego wynikającymi. Nie ma też znaczenia dla przestępnej kwalifikacji zachowania oskarżonej będącego przedmiotem czynu przypisanego fakt, że obecnie dokonuje ona wpłat na poczet alimentów. |
||||||||||||||||||||
Wniosek |
||||||||||||||||||||
Zmiana wyroku i uniewinnienie oskarżonej, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||||||||||||||||||||
Przedstawiona przez skarżącą argumentacja nie pozwala na zmianę bądź uchylenie wyroku Sądu I instancji. |
||||||||||||||||||||
3.2. |
c) rażąca niewspółmierności kary polegająca na:
|
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||||||||||||||||||||
Sąd przy ocenie zasadności wymiaru kary za przypisane przestępstwo oprócz dyrektyw wymiaru kary zawartych w art. 53 k.k., bierze także pod uwagę stopień społecznej szkodliwości czynu w rozumieniu art. 115 § 2 k.k., o czym zresztą art. 53 k.k. wspomina. Należy przy tym pamiętać, że znamiona zakreślone w art. 115 § 2 k.k. nie są znamionami sztywnymi, tzn. dopasowanymi każdorazowo do określonego rodzaju przestępstwa w sposób nie pozwalający na modyfikację określenia wysokości stopnia społecznej szkodliwości czynu, lecz za każdym razem Sąd ocenia okoliczności sprawy przy uwzględnieniu wytycznych wynikających z tego przepisu. Pamiętać przy tym warto, że pojęcie rażącej niewspółmierności kary przywołane w art. 438 pkt 4 k.p.k. ma charakter oceny, przy czym użycie słowa „rażąco” nakazuje przyjąć, że nie dotyczy to każdej ewentualnej różnicy co do jej wymiaru, lecz różnicy ocen tak istotnej, że w świetle wszystkich okoliczności popełnionego czynu oraz osoby sprawcy karę wymierzoną nazwać można byłoby nieakceptowalną (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 1995r. w spr. II KRN 198/94 – OSNPP z 1995 r., z. 6, poz. 18). W niniejszej sprawie oskarżona nie po raz pierwszy przestępnie uchybiła swojemu obowiązkowi. Uprzednio była dwukrotnie skazywana była za czyny tożsame – wyrokami Sądu Rejonowego w Radomsku z 21 marca 2018 r. sygn. akt II K 346/18 i Sądu Rejonowego w Wieluniu Wydziału Zamiejscowego w Pajęcznie z 01 lutego 2021 r. sygn. akt VI K 263/20. Analiza treści przywołanych orzeczeń oraz zaskarżonego wyroku unaocznia gradację wymiaru kary, ponieważ Sąd najpierw skazał oskarżoną na karę o charakterze wolnościowym (czego oskarżona nie doceniła doprowadzając do zarządzenia wykonania kary zastępczej pozbawienia wolności). Okres nie alimentacji w niniejszej sprawie przypada m.in. na okres wykonywania, a raczeń prób wykonania najpierw kary wolnościowej, a później kary zastępczej. Tu unaocznia rzeczywisty stopień demoralizacji oskarżonej, jej oczywiście naganny stosunek do obowiązków opiekuńczych wobec dzieci, a tym samym i wysoki stopień winy. W konsekwencji tychże Sąd nie mógł w niniejszym postępowaniu poprzestać na karach nieizolacyjnych, bowiem działanie oskarżonej przybrało formę permanentności, wobec czego wymagane było podjęcie właściwych działań w ramach funkcji kary. Kara powiem spełnia nie tylko funkcję represyjną, ale również wychowawczą wobec sprawcy i ma na celu ukształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa. Ma także stanowić odzwierciedlenie krzywdy, jaką pokrzywdzonym i społeczeństwu wyrządza sprawca. Oskarżona miała możliwość zachowania się zgodnego z prawem, jednak swój obowiązek zlekceważyła. Uczestniczenie w społecznym obrocie prawnym oznacza nie tylko prawa, ale i obowiązki, których przestrzeganie i skuteczne egzekwowanie jest priorytetem zachowania rządów sprawiedliwości. Rozmiary wyrządzonej krzywdy (szkody) są znaczne, bowiem niepełnosprawni synowie oskarżonej nie otrzymywali środków, które pozwalałyby im (ich faktycznemu opiekunowi) na poprawę swojego bytu. W szczególności zaś absurdalna pozostaje argumentacja o zaistnieniu okoliczności łagodzącej w postaci troski udzielanej przez oskarżoną jej dzieciom, podczas gdy z materiału dowodowego wynika okoliczność przeciwna, która musi być traktowana negatywnie. Oczywistym przy tym jest brak w sprawie podstaw do rozważą ew. warunkowego zawieszenia wykonania kary – to wobec nieskuteczności uprzednio orzeczonej kary nie izolacyjnej, uchylania się od jej wykonania, a także uchylania się od wykonania orzeczonej kary zastępczej. |
||||||||||||||||||||
Wniosek |
||||||||||||||||||||
Zmiana wyroku i orzeczenie kary 3 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 1 roku, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||||||||||||||||||||
Wnioski nie mogły zostać uwzględnione, w szczególności zaś orzeczenie kary z zastosowaniem warunkowego zawieszenia wykonania kary – wobec uprzedniego skazania za czyn tożsamy – nie byłoby wystarczające dla osiągnięcia wobec oskarżonej celów kary. Sąd nie ujawnił także jakichkolwiek okoliczności przemawiające za konicznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. |
||||||||||||||||||||
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
||||||||||||||||||||
4.1. |
Nie ujawniono. |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
||||||||||||||||||||
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
||||||||||||||||||||
1.7. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
||||||||||||||||||||
5.1.1. |
Przedmiot utrzymania w mocy |
|||||||||||||||||||
Wyrok Sądu Rejonowego w Wieluniu VI Zamiejscowego Wydziału Karnego z siedzibą w Pajęcznie sygn. akt VI K 123/21 z 27 września 2021 r. - w całości |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
||||||||||||||||||||
Nie zaszły okoliczności uzasadniające zmianę lub uchylenie zaskarżonego wyroku. Argumentacja zarzutów przytoczona w apelacji pozostaje jałową, bez rzeczywistych odniesień do materiału dowodowego lub ustaleń faktycznych sprawy, a to pozbawia ją skuteczności. Reakcja prawnokarna na ciągłą niepoprawność zachowania oskarżonej musi być surowa i skuteczna, a taką zapewnić może wyłącznie kara 5 miesięcy pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. |
||||||||||||||||||||
1.8. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
||||||||||||||||||||
5.2.1. |
Przedmiot i zakres zmiany |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach zmiany |
||||||||||||||||||||
1.9. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
||||||||||||||||||||
1.1.7. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
||||||||||||||||||||
5.3.1.1.1. |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
||||||||||||||||||||
5.3.1.2.1. |
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
||||||||||||||||||||
5.3.1.3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
||||||||||||||||||||
5.3.1.4.1. |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
||||||||||||||||||||
1.1.8. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
||||||||||||||||||||
1.10. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
||||||||||||||||||||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
|||||||||||||||||||
6. Koszty Procesu |
||||||||||||||||||||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
|||||||||||||||||||
2. |
Zasądzona opłata to kwota wynikająca z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r. nr 49, poz. 223 ze zm.). Wydatki (20 zł z tytułu doręczeń) ustalono w oparciu o § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 663). |
|||||||||||||||||||
7. PODPIS |
||||||||||||||||||||