Pełny tekst orzeczenia

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2021 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. (1) i M. S. (2)

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą we W.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie o ustalenie i zapłatę, ewentualnie o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo o ustalenie, że umowa kredytu nr (...) z dnia 19 kwietnia 2007 r. zawarta przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanej (...) Bank Spółką Akcyjną we W. jest nieważna,

II.  oddala powództwo o zapłatę kwoty 240.104 zł 27 gr zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie,

III.  ustala, że Aneks nr (...) z dnia 2 kwietnia 2008 r. zawarty przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanej (...) Bank Spółką Akcyjną we W. jest w całości, od początku nieważny,

IV.  oddala powództwo o ustalenie częściowej bezskuteczności w zakresie klauzul indeksacyjnych Aneksu nr (...) z dni 20 lutego 2008 r. zawartego przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanej (...) Bank Spółką Akcyjną we W.,

V.  ustala, że Aneksu nr (...) z dni 20 lutego 2008 r. zawarty przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanej (...) Bank Spółką Akcyjną we W. jest w całości, od początku nieważny.

Sygn. akt I C 790/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 16 października 2020 r. ( data wpływu: 19.10.2020 r.) przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W., powodowie M. S. (1) i M. S. (2) wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą we W. solidarnie na rzecz powodów kwoty 77.150,38 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu swoich żądań powodowie wskazali, że z poprzednikiem prawnym pozwanego tj. z (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W., w dniu 19 kwietnia 2007 r. jako konsumenci zawarli umowę kredytu numer (...). Aneksem z dnia 20 lutego 2008 r. przekształcili ten kredyt w kredyt indeksowany kursem waluty (...). Aneks wprowadził do umowy niedozwolone postanowienia umowne tj. § 1 ust. 2 aneksu numer (...) z dnia 20 lutego 2008 r., § 4 pkt 3 umowy dodany do umowy na mocy § 3 aneksu numer (...) z dnia 2 kwietnia 2008 r., § 31 ust. 1 -2 oraz § 32 ust. 6 pkt 2 regulaminu udzielania kredytów mieszkaniowych w (...) Bank S.A. Postanowienia te nie zostały indywidualnie uzgodnione między stronami, nie są postanowieniami określającymi główne świadczenia stron oraz kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając jego interesy. A. i bezskuteczność ww. postanowień powinna być oceniana na dzień zawarcia aneksów do umowy. Eliminacja klauzul indeksacyjnych z umowy kredytu powoduje upadek całego mechanizmu indeksacji kredytu do waluty (...) ze skutkiem od dnia zawarcia tej umowy – brak jest możliwości zmiany czy uzupełnienia abuzywnych postanowień umownych. W związku z tym, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c. kredyt ten należy traktować jako kredyt złotowy oprocentowany według stawki LIBOR. Na skutek stosowania niedozwolonych postanowień indeksacyjnych powodowie nadpłacali raty od tego kredytu w kwocie 77.150,38 zł. Jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia powodowie wskazali przepis art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c. (k. 4-25).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania według spisu kosztów, który zostanie złożony na rozprawie, a w razie niezłożenia takiego spisu, według norm przepisanych wraz z kosztami opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 51,00 zł.

W uzasadnieniu pozwany zaprzeczył aby powodowie w procesie poprzedzającym przewalutowanie nie zostali poinformowani o ryzyku wiążącym się z kredytem walutowym. Wskazał, że żadne z postanowień umowy bądź aneksów nie zawierało postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Kursy walutowe nie były ustalane w sposób dowolny i arbitralny. Aneksy do umowy nie zawierały rażącej dysproporcji uprawnień kontraktowych. W niniejszej sprawie nie występuje nieważność umowy z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Pozwany nie jest bezpodstawnie wzbogacony względem powodów ( k. 232- 245 ).

Pismem z dnia 1.06.2021 r. powodowie zmodyfikowali powództwo w ten sposób, że wnieśli o:

- ustalenie, że umowa kredytu nr (...) z dnia 19.04.2007 r. zawarta przez powodów M. S. (1) i M. S. (2) z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. – jest w całości ex tunc z mocy prawa nieważna,

- zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. łącznie na rzecz powodów M. S. (1) i M. S. (2) kwoty 240.104,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwanej odpisu niniejszej modyfikacji powództwa do dnia zapłaty,

ewentualnie,

- ustalenie, że aneks numer (...) z dnia 2 kwietnia 2008 r. zawarty przez powodów M. S. (1) i M. S. (2) z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. – jest w całości ex tunc z mocy prawa nieważny,

- ustalenie częściowej bezskuteczności aneksu nr (...) z dnia 20 lutego 2008 r. zawartego przez powodów M. S. (1) i M. S. (2) z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W.- w zakresie zawartych w nim klauzul indeksacyjnych tj.:

- § 1 ust. 2 aneksu nr (...),

- § 31 ust. 1 regulaminu udzielenia kredytów mieszkaniowych w (...) Bank S.A.,

- § 31 ust. 2 regulaminu udzielenia kredytów mieszkaniowych w (...) Bank S.A.,

- § 32 ust. 6 pkt 2 regulaminu udzielenia kredytów mieszkaniowych w (...) Bank S.A.

- zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. łącznie na rzecz powodów M. S. (1) i M. S. (2) kwoty 77.150,38 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu do dnia zapłaty,

ewentualnie,

- ustalenie, że aneks numer (...) z dnia 20 lutego 2008 r. zawarty przez powodów M. S. (1) i M. S. (2) z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. – jest w całości ex tunc z mocy prawa nieważny,

- ustalenie, że aneks numer (...) z dnia 2 kwietnia 2008 r. zawarty przez powodów M. S. (1) i M. S. (2) z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. – jest w całości ex tunc z mocy prawa nieważny,

- zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. łącznie na rzecz powodów M. S. (1) i M. S. (2) kwoty 41.764,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu niniejszej modyfikacji powództwa do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazali, że podstawą prawną dochodzonego przez powodów roszczenia o zapłatę jest art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c., zaś roszczenia o ustalenie przepis art. 189 k.p.c. ( k. 393- 408).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa pozwany wniósł oddalenie roszczeń powodów w całości ( k. 422-424).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 19 kwietnia 2007 r. powodowie jako konsumenci zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego banku (...) S.A. z siedzibą we W. – umowę o kredyt nr (...). Kredyt ten był kredytem złotówkowym.

Zgodnie z umową Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 300.000 zł na okres 420 miesięcy od 09.04.2007 r. do 05.04.2042 r. na budowę domu jednorodzinnego (§ 1 ust. 1 i ust. 2 umowy).

Oprocentowanie kredytu jest zmienne i stanowi sumę stopy bazowej oraz marży Banku. Na dzień zawarcia umowy stopa oprocentowania wynosi 4,65% w stosunku rocznym, przy czym stopa bazowa kwartalna wynosi 4,14%, a marża Banku 0,51% ( § 5 umowy).

W celu zabezpieczenia spłaty kredytu została ustanowiona hipoteka kaucyjna do kwoty 450.000,00 zł na nieruchomości dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze KW (...).

Zgodnie z § 6 ust. 6 umowy spłaty kredytu dokonywane będą na rachunek kredytu nr (...).

( dowód: umowa kredytu z załącznikami - k. 38-43 oraz k. 253-258, regulamin – k. 44-53 oraz k. 259-265 oświadczenie o ustanowieniu hipoteki – k. 266, dyspozycja wypłaty kredytu – k. 267, 269, 271, 273, akceptacja przelewu – k. 268, 270, 272, odpis z rejestru przedsiębiorców KRS dot. pozwanego – k. 31-27 oraz k. 248-252v)

Powodowie w dniu 03.12.2007 r. złożyli do poprzednika prawnego pozwanego wniosek o zmianę warunków umowy kredytowej celem przewalutowania umowy kredytu. Wobec wydania negatywnej decyzji, powodowie ponownie złożyli wniosek o przewalutowanie umowy kredytu oraz podwyższenie kwoty kredytu o 40.000,00 zł.

W dniu 20.02.2008 r. powodowie wraz z poprzednikiem prawnym pozwanego zawarli aneks nr (...) do ww. umowy, którego przedmiotem była zmiana waluty (przewalutowanie) kredytu ze złotych polskich ( PLN) na franki szwajcarskie ( (...)) - § 1 ust. 1 aneksu do umowy.

Zgodnie z § 1 ust. 2 aneksu do umowy kwota salda kredytu w dniu zapadalności raty kredytu tj. 05.03.2008 r. miała zostać przeliczona przez Bank na walutę obcą zgodnie z kursem kupna franka szwajcarskiego obowiązującym w Tabeli kursów walut w L. Bank. W przypadku gdy zapadalność raty przypada na dzień wolny, przewalutowanie następuje w najbliższym dniu roboczym pod warunkiem opłacenia przez klienta odsetek narosłych od dnia przewalutowania.

W zakresie oprocentowania kredytu aneks w § 2 drugim dokonał zmiany § 5 umowy w ten sposób, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i stanowi sumę stopy bazowej oraz marży Banku. Na dzień zawarcia umowy stopa oprocentowania wynosi 3,75 % w stosunku rocznym, przy czym stopa bazowa kwartalna wynosi 2,65 %, a marża Banku 1,1 %. 2. Stopą bazową jest Rynkowa Stopa Referencyjna LIBOR 3 M.

Aneksem został dodany § 13 pkt 5 do umowy, w którym to zostało zawarte oświadczenie, że Kredytobiorca:

- został poinformowany o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych ( ryzyko walutowe) oraz ryzyka zmiany stopy procentowej,

- został poinformowany, iż zmiana kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat kredyty i, że poniesie to ryzyko.

Regulamin do umowy kredytu zawierał następujące postanowienia:

- § 30 ust. 1 obowiązujące kursy kupna i sprzedaży walut obcych w L. Banku znajdują się w Tabeli kursów walut.

- § 31 ust. 1 wypłata kredytu następuje w złotych polskich według kursu kupna dewiz obowiązującego w banku w dniu wypłaty kredytu według Tabeli kursów walut. Wypłata kredytu w transzach następuje do równowartości kwot wskazanych w umowie kredytu w PLN. Bank wypłaca transze w kolejności zgodnej z harmonogramem wypłat. W przypadku zmiany kursu waluty obcej, w jakiej jest udzielany kredyt, może wystąpić różnica między kwotą kredytu przeliczoną wg kursu z dnia wypłaty kredytu, a przeliczoną wg kursu z dnia podjęcia decyzji kredytowej zgodnie z § 46 ust. 2,

- § 31 ust. 2 spłata kredytu oraz prowizji dokonywana jest w złotych polskich jako równowartość wymagalnej kwoty spłaty wyrażonej w walucie obcej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz, określonego w Tabeli kursów walut, obowiązującej w dniu wpływu środków na rachunek techniczny klienta,

- § 32 ust. 6 pkt 2 przewalutowanie odbywa się z waluty krajowej na walutę obcą – według kursu kupna docelowej waluty kredytu, zgodnie z kursem określonym w Tabeli kursów walut,

- § 46 ust. 2 kredytobiorca zobowiązuje się do pokrycia ewentualnej różnicy pomiędzy kwotą kredytu przeliczoną na PLN według kursu kupna dewiz obowiązującego w dniu podjęcia decyzji kredytowej, a kwotą kredytu, przeliczoną na PLN według kursu kupna dewiz z dnia wypłaty kredytu niezbędną do zamknięcia inwestycji ( różnica ujemna). Nadwyżka z tytułu różnic kursowych (różnica dodatnia) zostanie wypłacona kredytobiorcy.

( dowód: aneks do umowy z załącznikami - k. 54-58 oraz k. 296-3000, regulamin – k. 44-53 oraz k. 259-265, ocena zdolności kredytowej – k. 274,281, 294, decyzja kredytowa- k. 275, 283 wniosek o zmianę warunków umowy kredytowej – k. 276, wniosek o zmianę decyzji kredytowej wraz z nową decyzją – k. 277, oświadczenie powodów – k. 278, korespondencja mailowa – k. 279-280, ocena wniosku o zmianę umowy – k. 291-293)

W dniu 02.04.2008 r . powodowie z poprzednikiem prawnym pozwanego zawarli aneks nr (...) do umowy kredytu. Aneksem tym, został zmieniony § 1 umowy w ten sposób, że Bank udzielił kredytobiorcy kredytu hipotecznego w kwocie 153.095,20 CHF, przy czym w kwocie 134.842,03 CHF ( saldo z dnia 25.03.2008 r. po przewalutowaniu kredytu udzielonego w PLN w 19.04.2007 r. w kwocie 300.000 zł) na okres 420 miesięcy od 19.04.2007 r. do 05.04.2042 r., a w kwocie 18.243,17 CHF na okres 409 miesięcy od 02.04.2008 r. do 05.04.2042 r. ( dofinansowanie).

Zgodnie z zmienionym § 1 ust. 2 umowy dodatkowa kwota kredytu miała zostać przeznaczona na dokończenie budowy domu.

( dowód: aneks do umowy z załącznikami - k. 59-66 oraz 284-288, oświadczenie właścicieli nieruchomości o ustanowieniu hipoteki, dyspozycja wypłaty kredytu – k. 304-305, akceptacja przelewu – k. 306, dziennik kasjera – k. 307 )

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenia powodów o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 19.04.2007 r. oraz o zapłatę kwoty 240.104,27 zł wywodzone z tego tytułu uznano za bezzasadne, albowiem w ocenie Sądu umowa zawarta przez strony jest ważna i skuteczna. Sąd oddalił również powództwo o ustalenie częściowej bezskuteczności w zakresie klauzul indeksacyjnych aneksu aneks nr (...) z dnia 20.02.2018 r. Natomiast, Sąd uwzględnił żądanie powodów w przedmiocie ustalenia, że aneks nr (...) z dnia 02.04.2008 r. oraz aneks nr (...) z dnia 20.02.2018 r. jest w całości, od początku nieważny. W powyższym zakresie Sąd wydał wyrok częściowy, natomiast pozostałe żądania powodów w zakresie zapłaty zostaną rozstrzygnięte w toku dalszego postępowania.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty oraz zeznania świadków i powodów nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Przesłuchany w sprawie świadek M. S. (3) nie uczestniczył przy zawieraniu umowy między stronami. Zeznał na temat ogólnych kwestii związanych z funkcjonowaniem kredytów, konstrukcji umów oraz procedur związanych z jej zawarciem ( k. 380-382). Drugi świadek K. G. wskazał, że nie pamięta powodów jako klientów banku oraz okoliczności zawarcia przez nich umowy. Zeznał tak jak poprzedni świadek na fakt stosowanych procedur w banku w związku z udzielaniem kredytów ( k. 390).

Sąd pominął dowodów z przesłuchania świadka A. S. został pominięty z uwagi na to, że dowód ten jest nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Świadek miał zeznać na wykazanie faktu możliwości spłaty przez powoda kredytu bezpośrednio w walucie przewalutowania. W ocenie Sądu powyższa okoliczność nie ma znaczenia dla oceny abuzywności postanowień aneksów do umowy.

Powodowie ostatecznie domagali się ustalenie nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 19.04.2007 r. zawartej pomiędzy nimi, a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. oraz zapłaty z tego tytułu kwoty 240.104,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwanej odpisu niniejszej modyfikacji powództwa do dnia zapłaty. W pierwszym żądaniu ewentualnym wnieśli o ustalenie, że aneks numer (...) z dnia 2 kwietnia 2008 r. jest w całości ex tunc z mocy prawa nieważny, ustalenie częściowej bezskuteczności aneksu nr (...) z dnia 20 lutego 2008 r. w zakresie zawartych w nim klauzul indeksacyjnych tj.: § 1 ust. 2 aneksu oraz § 31 ust. 1 -2, § 32 ust. 6 pkt 2 regulaminu udzielenia kredytów mieszkaniowych w (...) Bank S.A. oraz zapłaty z tego tytułu kwoty 77.150,38 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu do dnia zapłaty. Kolejnym roszczeniem ewentualnym było żądanie ustalenia, że aneks numer (...) z dnia 20 lutego 2008 r. oraz aneks numer (...) z dnia 2 kwietnia 2008 r. sąd w całości ex tunc z mocy prawa nieważny oraz zapłatę z tego tytyłu kwoty 41.764,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu niniejszej modyfikacji powództwa do dnia zapłaty.

Wszystkie swoje roszczenia powodowie wywodzili z faktu zawarcia w umowie, aneksach oraz regulaminie niedozwolonych postanowień umownych dotyczących przede wszystkim mechanizmu indeksacji kwoty kredytu do waluty szwajcarskiej i związanych z tym przeliczeń kwoty wypłaconej i spłacanej, które to kursy – według ich stanowiska - pozwany mógł kształtować dowolnie, wskazując, że skutkiem tego umowa naruszała interesy powodów jako konsumentów i była sprzeczna z dobrymi obyczajami.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że powodowie wbrew twierdzeniom pozwanego mieli interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy, aneksów czy bezskuteczności poszczególnych postanowień aneksu na podstawie art. 189 k.p.c. Zgodnie z art. 189 k.p.c. można domagać się stwierdzenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli strona ma w tym interes prawny, rozumiany jako obiektywną potrzebę usunięcia wątpliwości lub niepewności co do istnienia lub charakteru stosunku łączącego ją z inną stroną. Przyjmuje się również, że interesu w wytoczeniu powództwa o ustalenie nie ma, jeżeli swój cel strona może osiągnąć formułując dalej idące żądanie, które będzie czynić zadość jej potrzebom, np. w formie żądania zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie nieistniejącego lub nieważnego stosunku prawnego.

W ocenie Sądu powodowie mają interes prawny w wystąpieniu z żądaniem pozwu, a polega on na tym, że w istocie domagają się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia nawiązanego na podstawie umowy stosunku prawnego lub jego treści w przypadku wyeliminowania niektórych ich postanowień z uwagi na ich niedozwolony charakter. Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. skutkiem eliminacji takich postanowień nie zawsze musi być upadek całej umowy, gdyż co do zasady powinna ona obowiązywać dalej w zmienionej treści. W przypadku umowy długoterminowej, jakim jest objęta pozwem umowa kredytu, żądanie zwrotu kwot wypłaconych lub wpłaconych może wynikać z różnych przyczyn, zatem samo rozstrzygnięcie o uwzględnieniu lub oddaleniu żądania zapłaty na tle takiej umowy nie zawsze wyeliminuje wątpliwości co do jej istnienia lub treści. Taką możliwość daje natomiast rozstrzygnięcie o żądaniu ustalenia nieważności lub nieistnienia stosunku prawnego, jakim jest umowa kredytu wskutek jej upadku spowodowanego następczym powołaniem się przez kredytobiorcę – konsumenta – na niedozwolony charakter niektórych jej zapisów, względnie ustalenie, że te zapisy nie są dla niego wiążące (są bezskuteczne).

Dla rozstrzygnięcia o żądaniach stron należy w pierwszej kolejności rozważyć, jaki jest charakter podpisanej przez nie umowy, a następnie dokonać analizy podpisanych aneksów i czy wskazywane przez powodów postanowienia miały charakter niedozwolony.

W pierwszej kolejności należy się odnieść do umowy kredytu nr (...) z dnia 19.04.2007 r. Umowa ta była umową o kredyt złotówkowy i w swoim pierwotnym brzmieniu nie zawierała ona postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji do waluty obcej. Powodowie w piśmie modyfikującym powództwo wskazywali, że z uwagi właśnie na zawarte w aneksach postanowienia dotyczące wymiany walut umowa kredytu o zmienionej treści jest nieważna. Jednak, oceny abuzywności postanowień umownych dokonuje się na dzień zawarcia umowy o czym stanowi wprost przepis art. 385 ² k.c. „Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.” W związku z tym, postanowienia umowy zmienione aneksami będą podlegać odrębnej analizie w toku postępowania, a obecnie badana będzie treść umowy z pierwotnym jej brzmieniu.

Zasadnicze postanowienia umowy kredytu nr (...) w ocenie Sądu spełniają przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia) i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu (300.000 PLN), cel, na jaki został udzielony (budowa domu jednorodzinnego), zasady i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stopy bazowej i marża Banku) oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy. Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego, a zatem z tych przyczyn nie może zostać uznana za nieważną.

Nadto umowa stron jest dopuszczalna w świetle treści art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Postanowienia umowne nie są dotknięte wadą polegające na ich abuzywności w takim zakresie, który prowadziłby do upadku całej umowy. Powodowie zresztą nie kwestionowali postanowień umowy zawartych w jej pierwotnym brzmieniu lecz dopiero tych, które zostały zmienione aneksami do umowy.

W związku z powyższym powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 19.04.2007 r. oraz zapłatę kwoty 240.104,27 zł ( wywodzone z nieważności umowy) podlegało oddaleniu wobec braku podstaw faktycznych i prawnych z art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 § 1 i 2 k.c., o czym orzeczono w punkcie I i II sentencji wyroku.

Następnie, należy dokonać analizy zawartych przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego aneksów do umowy. Zawarte zostały dwa aneksy, pierwszy w dniu 20.02.2008 r., którego przedmiotem była zmiana waluty kredytu poprzez indeksację kwoty kredytu do kwoty wyrażonej w (...). Drugi natomiast aneks został zawarty w dniu 02.04.2008 r. zgodnie z którym umowa kredytu stała się w istocie umową o kredyt denominowany.

W przypadku obu aneksów i dokonane zmiany umowy kredytu nie powodowały, że umowa o kredyt indeksowany ( pierwszy aneks) czy denominowany ( drugi aneks) była sprzeczna z przepisem art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. W każdym wypadku znane były strony umowy, kwota i waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony ( budowa i dokończenie budowy domu jednorodzinnego ), zasady i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stopy bazowej i marża Banku) oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy.

W zakresie oceny postanowień pierwszego aneksu do umowy nie zmienia fakt, że kwota udzielonego kredytu miała być indeksowana kursem waluty obcej przez przeliczenie wysokości sumy kredytowej wypłaconej w walucie polskiej na walutę obcą, ustalenie rat spłaty w walucie obcej i następnie przeliczanie wartości konkretnych spłat dokonywanych w walucie polskiej na walutę obcą i odpowiednie do tego określanie wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia w tej właśnie walucie ( (...)). Art. 358 ¹ § 2 k.c. wprost przewiduje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (vide: wyroki SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 339/06).

W kwestii drugiego aneksu, który skutkował zmianą umowy kredytu na kredyt denominowany, nie zmienia jego oceny okoliczność, że kwota udzielonego kredytu została określona i poddana oprocentowaniu w walucie szwajcarskiej, a miała być wypłacona i spłacana w walucie polskiej. Zgodnie z art. 358 § 1 k.c., w jego brzmieniu w dacie zawierania aneksu do umowy, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Już w tej dacie art. 69 ust. 2 pkt 2 pr. bank. przewidywał możliwość zawierania umów kredytu ze wskazaniem waluty obcej, zaś wyjątek dopuszczający tego typu umowy z udziałem banków wynikał z obowiązujących wówczas przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe (pr. dewiz.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 i 3 pr. dewiz. oraz art. 1 i 2 pkt 18 pr. dewiz. Dokonywanie obrotu dewizowego przez banki było dozwolone m.in. wówczas, gdy dotyczyło zawarcia umowy lub dokonania innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywania takich umów lub czynności. Nie ulega wątpliwości, że postanowienia umowy zmienionej drugim aneksem przewidywały rozliczenia kredytu w walucie szwajcarskiej, jak również wypłatę w PLN oraz spłatę w PLN po dokonaniu przeliczenia raty z (...). Tym samym na podstawie aneksu z dnia 02.04.2008 r. umowa stron mogła powodować rozliczenia w walutach obcych i przenoszenie własności wartości dewizowych, a zatem mieściła się w ramach ustawowego zezwolenia, stanowiącego jednocześnie wyjątek od zasady wyrażonej w art. 358 § 1 k.c.

Umowa zmieniona zarówno pierwszym jak i drugim aneksem zawierała w każdym przypadku elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego i stanowią jej w pełni dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant, o czym świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (indeksowanych i denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r.

Ryzyko zmiany kursu waluty obcej przyjętej jako miernik wartości świadczenia w walucie polskiej z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron – w przypadku podwyższenia kursu podwyższając wartość zobowiązania kredytobiorcy w stosunku do pierwotnej kwoty wyrażonej w walucie wypłaty, a w przypadku obniżenia kursu - obniżając wysokość jego zadłużenia w tej walucie, a tym samym obniżając wysokość wierzytelności Banku z tytułu spłaty kapitału kredytu w stosunku do kwoty wypłaconej. Trudno zatem uznać, aby konstrukcja umowy kredytu indeksowanego ( pierwszy aneks) lub kredytu denominowanego ( drugi aneks) była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, skoro ryzyko takiego ukształtowania stosunku prawnego obciąża co do zasady obie strony. Nie ma również przeszkód, by strony w umowie określiły sposób ustalania kursu dla uniknięcia wątpliwości na tym tle w toku wykonywania umowy. Zamieszczenie postanowień w tym zakresie samo w sobie nie narusza zatem przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, ani nie jest sprzeczne z naturą zobowiązania kredytowego.

Niemniej, wskazany mechanizm obliczania wzajemnych zobowiązań w sposób określony w umowie stron wymaga oceny w aspekcie sposobu ustalania kursu waluty niezbędnego do tych operacji, gdyż powodowie podnieśli zarzut, że postanowienia aneksu zmieniające umowę w tym zakresie mają charakter niedozwolony.

W zakresie aneksu z dnia 20.02.2008 r. o nr (...)-2008 wskazali, że niedozwolone postanowienia dotyczą mechanizmu indeksacji i są zawarte w § 1 ust. 2 aneksu nr (...) oraz § 31 ust. 1- 2 i § 32 ust. 6 pkt 2 regulaminu udzielenia kredytów mieszkaniowych w (...) Bank S.A.

W zakresie aneksu z dnia 02.04.2008 r. o nr (...)-07-632- (...) powodowie wskazywali na niedozwolone postanowienia zawarte w § 3 aneksu w zakresie w jakim dotyczył § 4 ust. 3 umowy kredytu, na mocy którego w ocenie powodów bank mógł dowolnie ustalać kurs waluty, co ostatecznie skutkowało nieważnością całego aneksu.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszając jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem „wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem będą klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść”, przy czym uznanie, że treść danego postanowienia umownego została indywidualnie uzgodniona wymagałoby wykazania, że „konsument miał realny wpływ na konstrukcję niedozwolonego (abuzywnego) postanowienia wzorca umownego”, a „konkretny zapis był z nim negocjowany” (wyrok SA w Warszawie z 14 czerwca 2013 r. w sprawie VI ACa 1649/12 ; wyrok SA Warszawa z dnia 15 maja 2012 r. w sprawie VI ACa 1276/11, wyrok SA w Poznaniu z 6 kwietnia 2011 r. w sprawie I ACa 232/11).

W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 na tle wykładni dyrektywy 93/13/EWG, i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (czyli dotyczących kursów walutowych stosowanych do rozliczeń umów kredytowych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), należy przyjąć, że postanowienia umowy stron w tym zakresie, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie, podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego ( art. 3851 § 1 zd. drugie k.c.). W przypadku uznania ich za niedozwolone, a tym samym za niewiążące kredytobiorcę, który zawiera umowę jako konsument, konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

Nie ulega wątpliwości, że powodowie zawarli umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 221 k.c. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez pozwanego na żadnym etapie postępowania.

W konsekwencji należy dokonać oceny postanowień dotyczących kursów używanych do przeliczenia zobowiązań stron w ramach zmienionej aneksami umowy. W przypadku obu aneksów, ich istota sprowadza się do wskazania, że wysokość zobowiązań wynikających z umowy będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty. Bezspornie mechanizm (konkretny sposób) ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż aneks oraz regulamin odnosi się jedynie do kursów kupna i sprzedaży walut obcych w L. Banku, które znajdują się w Tabeli kursów walut. Zasady ustalania kursów walut nie zostały opisane ani w aneksie ani w regulaminie. Oznacza to, że zgodnie z postanowieniami umowy zmienionej aneksami Bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty. Ponadto nie ulega wątpliwości, aneksy do umowy stanowiły wzorce stosowane w Banku. Układ wniosku o zmianę warunków umowy kredytowej i aneksów wskazuje, że kredytobiorcy mogli określić wnioskowaną kwotę kredytu, okres kredytowania, termin wypłaty transzy, okres karencji, zabezpieczenie spłaty oraz walutę kredytu. Nie ma jednak podstaw do przyjęcia, że pozostałe postanowienia i oświadczenia były możliwe do wynegocjowania. Do tego byłoby bowiem konieczne wykazanie, że kredytobiorcy mieli realny wpływ na kształt każdego z tych postanowień, czyli przedstawiono im możliwość jego zmiany, z której zrezygnowali. Taka okoliczność nie wynika natomiast powodów co oznacza, że postanowienia w zakresie kursów wymiany stosowanych w Tabeli nie były uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 3851 § 1 i 3 k.c. Powódka M. S. (2) zeznała „Nie wskazywano jak będzie ustalany kurs (...). Nie dano nam nawet do zrozumienia, że możemy cokolwiek negocjować, umowa była przygotowana do podpisania.(…) Nie mówiono nic na temat sposobu ustalenia bankowych tabel kursowych. Nie uzyskałam informacji, że kursy będą ustalane arbitralnie przez bank, który będzie decydował dowolnie o wysokości mojej raty.” ( k. 390v – 391v), zaś powód M. S. (1) zeznał „Nie przekazano mi żadnych wyliczeń co do rat i mechanizmu ustalenia kursu (...).(…) Myślałem, że (...) będzie przeliczany wg kursu, który obowiązuje w całej Polsce.” ( k. 391v).

W ocenie Sądu nie doszło zatem do indywidualnego uzgodnienia wszystkich postanowień aneksu zarówno pierwszego jak i drugiego.

W konsekwencji, w ocenie Sądu nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia aneksów w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, wyznaczającego wysokość zobowiązania powodów względem pozwanego, a tym samym i wysokość świadczenia głównego banku, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie. Jako że powodowie wskazywali, że te postanowienia są niedozwolone, należało rozważyć, czy – skoro dotyczą głównego przedmiotu umowy – są wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powodów jako konsumentów. Odwołują się one do tabeli, co do której wskazano jedynie, że chodzi o tabelę obowiązującą w banku, bez wskazania, w jaki konkretnie sposób jest ona ustalana i jak ustalane są umieszczone tam kursy walut. To zaś nie pozwala na jednoznaczne określenie zakresu tych postanowień i konsekwencji płynących dla kredytobiorcy. Nie można uznać, aby tak sformułowane postanowienia były wystarczające jednoznaczne. Kwestionowane postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu, którą należy wypłacić w PLN oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN (§ 31 ust. 1 i 2 regulaminu). Zważywszy, że sposób ustalania tych kursów nie został określony w aneksach ani regulaminie, oznacza to, że mogły one być wyznaczane jednostronnie przez Bank, czego nie zmienia okoliczność, że w pewnym zakresie mógł też doznawać ograniczeń ze strony regulatora rynku, czy z uwagi na sytuację gospodarczą, gdyż kredytobiorca nie miał na to żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umów kredytu bankowego utrwalony jest już pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18). Wysokość kredytu wyrażonego w walucie obcej do wypłaty w walucie polskiej, a następnie wysokość, w jakiej spłaty w walucie polskiej, będą zaliczane na spłatę kredytu wyrażonego w walucie obcej, zależą bowiem wyłącznie od jednej ze stron umowy. Powyższe oznacza, że po zawarciu aneksu zarówno pierwszego jak i drugiego kredytobiorcy mieli ograniczoną możliwość przewidzenia wysokości zadłużenia w PLN, skoro kursy wymiany w toku dalszego wykonywania umowy określić miał Bank. Pozwany mógł zatem w sposób dowolny kształtować wysokość swojego zobowiązania do wypłaty kwoty kredytu, jak również wysokość zobowiązania kredytowego w toku spłaty kredytu. Tym samym uzyskał też narzędzie do potencjalnego zminimalizowania niekorzystnych dla siebie skutków zmiany kursów na rynku międzybankowym lub zmian w zakresie oprocentowania (obniżka stopy bazowej), gdyż teoretycznie mógł je rekompensować zmianami kursu przyjętego do rozliczenia kredytu.

W ocenie Sądu przyznanie sobie przez pozwanego we wskazanych postanowieniach jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że oba aneksy były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy kredytobiorców w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę ich zawarcia (art. 385 ² k.p.c. –uchwała SN z 20 czerwca 2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Takie rozwiązania dawały Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na kredytobiorców całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości ich zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu.

Dodatkowo wskazać należy, że swobodę ustalania kursu przez Bank eliminować by mogła jedynie możliwość wypłaty kredytu w walucie kredytu oraz spłaty w tej walucie, gdyż do wszystkich pozostałych walut Bank miał prawo stosować własny kurs. Oznacza to również, że możliwość spłaty w walucie kredytu nie przywracała wystarczająco nierównowagi między stronami.

W świetle powyższych okoliczności przyjąć należy, że postanowienia uprawniające Bank do jednostronnego i nieskrępowanego ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia umowy stron należy uznać za niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Nie ma znaczenia, czy z możliwości dowolnego kształtowania kursu Bank korzystał. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy bowiem taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem (uchwała SN z 20 czerwca 2018 r. w sprawie III CZP 29/17).

Skoro zatem dla oceny abuzywności zapisów aneksów istotny jest stan z daty ich zawarcia, to bez znaczenia dla tej oceny pozostaje, w jaki sposób pozwany wykonywał lub wykonuje umowę, w szczególności to, w jaki sposób ustalał, czy też ustala swoje kursy, czy odpowiadały one kursom rynkowym, w jaki sposób pozyskiwał środki na prowadzenie akcji kredytowej i w jaki sposób księgował, czy też rozliczał te środki oraz środki pobrane od kredytobiorców.

Podsumowując, w ocenie Sądu wskazane wyżej postanowienia umowy dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nie zostały uzgodnione indywidualnie i kształtowały zobowiązania kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., a w związku z tym nie wiążą powodów. W przypadku pierwszego aneksu wyeliminowanie wskazanych zapisów i związanie stron umową w pozostałym zakresie, czyli przy zachowaniu postanowień dotyczących indeksacji kredytu oznaczałoby, że kwota kredytu wypłaconego powodom powinna zostać przeliczona na walutę szwajcarską, a powodowie w terminach płatności kolejnych rat powinni je spłacać w walucie polskiej, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Odnośnie drugiego aneksu wyeliminowanie wskazanych zapisów przy zachowaniu postanowień dotyczących określenia kwoty kredytu w (...) oznaczałoby, że kwota kredytu powinna zostać przeliczona na PLN, a kredytobiorcy w terminach płatności kolejnych rat powinni spłacać raty w PLN, przy czym żadne postanowienie również nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. W przypadku żadnego z aneksów nie ma przy tym możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez (...) w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18:

a) w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy (którą implementowały do polskiego porządku prawnego przepisy art. 3851 i nast. k.c.), skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje,

b) w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym albo przepisem, który można by zastosować za zgodą stron, o ile brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi (pkt 48, 58 i nast. wyroku (...)),

c) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego, gdyż spowodowałoby to twórczą interwencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów zamierzoną przez strony, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów (dotyczy m.in. art. 56 k.c., art. 65 k.c. i art. 354 k.c. - por. w szczególności pkt 57-62 wyroku (...)),

d) w przypadku ustalenia, że wyeliminowanie postanowień niedozwolonych powoduje zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy, nie ma przeszkód, aby przyjąć, zgodnie z prawem krajowym, że umowa taka nie może dalej obowiązywać (por. w szczególności pkt 41-45 wyroku (...)),

e) nawet jeżeli skutkiem wyeliminowania niedozwolonych postanowień miałoby być unieważnienie umowy i potencjalnie niekorzystne dla konsumenta następstwa, decyzja co do tego, czy niedozwolone postanowienia mają obowiązywać, czy też nie, zależy od konsumenta, który przed podjęciem ostatecznej decyzji winien być poinformowany o takich skutkach (por. w szczególności pkt 66-68 wyroku (...)).

Wskazać przy tym trzeba, że ani prawo unijne, ani prawo polskie nie wymaga, aby w związku z zastrzeżeniem klauzuli abuzywnej konsument bezwzględnie uzyskał możliwość powołania się na nieważność całej umowy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie C-453/10, J. P. i V. P. przeciwko SOS financ spol. sr.o., (...)-144, pkt 33). Brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Nie ma zwłaszcza możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się kursem średnim NBP w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Po pierwsze, świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej (wypłata kredytu i jego spłata następowały bowiem w PLN, a (...) był tylko walutą indeksacji w przypadku aneksu nr (...) oraz denominacyjną w przypadku aneksu nr (...)). Po drugie, wspomniany przepis nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie z dniem 24 stycznia 2009 r.), zaś uznanie pewnych postanowień umownych za niedozwolone skutkuje ich wyeliminowaniem z aneksu już od daty jego zawarcia, co czyni niemożliwym zastosowanie przepisu, który wówczas nie obowiązywał. Nawet gdyby uznać, że art. 358 § 2 k.c. mógłby być stosowany do skutków, które nastąpiły po dacie jego wejścia w życie, to nadal brak byłoby możliwości ustalenia kursu, według którego należałoby przeliczać zobowiązania stron sprzed tej daty, czyli przede wszystkim ustalić wysokości zadłużenia w (...) po wypłacie kredytu.

Mając na uwadze powyższe należy dokonać oceny usunięcia określonych postanowień na dalsze obowiązywanie każdego z aneksów.

Aneks z dnia 02.04.2008 r. o numerze (...)-07-632- (...)

W ocenie Sądu eliminacja postanowień określających kurs wymiany i brak możliwości uzupełnienia aneksu w tym zakresie skutkuje obiektywnym brakiem możliwości wykonania umowy zmienionej aneksem o numerze (...) przez obie strony zgodnie z jego istotą, tj. jako umowy kredytu bankowego.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 pr. bank. umowa kredytu polega bowiem na tym, że Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomo jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji kredytobiorcom równowartość określonej kwoty franków szwajcarskich w złotych polskich, lecz nie wiadomo, jak ma być ustalona ta równowartość (według jakiego miernika). Podobnie nie wiadomo, jaką kwotę powinni zwrócić kredytobiorcy, która miałaby być równowartością rat określonych w (...). Nie eliminuje tego możliwość przewalutowania kredytu, bowiem nadal nie będzie wiadomo na podstawie jakiego kursu powinna zostać dokonana zmiana waluty kredytu - zarówno kwoty udzielonego kredytu oraz spłaty. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu w walucie wykonania zobowiązania, a brak jednoznacznego określenia kwoty kredytu udostępnianego i podlegającego zwrotowi (czy to w postaci ściśle określonej kwoty, czy to przez ścisłe i jednoznaczne określenie parametrów do jej ustalenia – np. kursu wymiany) oznacza brak jednego z przedmiotowo istotnych elementów umowy kredytu wskazanych w art. 69 pr. bank. Brak jednego z takich elementów oznaczałby , że umowa zmieniona aneksem o numerze (...) jest niezgodna z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczna z prawem. W związku z tym, aneks do umowy, który zmieniał charakter umowy na kredyt denominowany powodowałby to, że umowa byłaby nieważna. Umowa w pierwotnym brzmieniu jest ważna, a więc aneks do niej zawierający niedozwolone postanowienia nie może skutkować tym, że umowa jest nieważna ( art. 58 k.c.). W związku z powyższym, uznać należy że aneks z dnia z dnia 02.04.2008 r. o numerze (...)-07-632- (...) jest nieważny z uwagi na jego sprzeczność z ustawą. Nieważność aneksu oznacza, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy między stronami, jaki miałby powstać w wyniku jego zawarcia.

Z podanych przyczyn, na podstawie art. 189 k.p.c. w związku z art. 58 § 1 k.c. i art. 69 pr. bank, powództwo o ustalenie, że aneks numer (...) z dnia 2 kwietnia 2008 r. zawarty przez powodów M. S. (1) i M. S. (2) z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. – jest w całości ex tunc z mocy prawa nieważny,, należało uwzględnić, o czym Sąd orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku.

Aneks z dnia 20.02.2008 r. o numerze (...)-2008

W ocenie Sądu brak określenia kursów wymiany i możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje koniecznością wyeliminowania z umowy całego mechanizmu indeksacji, który - określony przy pomocy niedozwolonych postanowień dotyczących kursu wymiany - jawi się w całości jako sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interesy kredytobiorcy - konsumenta.

W konsekwencji, uznanie za niedozwolone klauzul wskazywanych przez powodów skutkuje również uznaniem za niedozwolony całego mechanizmu indeksacji, którego wyrazem są w szczególności postanowienia § 1 ust. 2 aneksu oraz , § 31 ust. 1-2 oraz § 32 ust. 6 pkt 2 regulaminu.

Eliminacja wyłącznie klauzul abuzywnych odnoszących się do mechanizmu indeksacji skutkowałaby tym, że umowa kredytu zmieniona aneksem nr (...) w dalszym ciągu nadałaby się do wykonania, jednakże w aneksie nie zostało w sposób precyzyjny określone oprocentowanie kredytu.

W aneksie zostało ustalone oprocentowanie zmienne. Oprocentowanie stanowiło sumę zmiennej stopy bazowej oraz stałej marży banku. Stopę bazową była Rynkowa Stopa Referencyjna LIBOR 3M ( § 2 ust. 1 aneksu ). Nie wskazano jednak jakiej waluty dotyczy LIBOR 3M. Wskaźnik ten jest publikowany osobno dla każdej z walut indeksacyjnych. Jest różny dla każdej z nich w tym samym okresie. W aneksie bank nie wskazał, że dotyczy on (...). Nie sposób więc zastosować (...) z tej właśnie waluty. Wobec odpadnięcia mechanizmu indeksacji nie sposób domyślać się tej właśnie waluty, jako źródła odniesienia wskazanej stopy referencyjnej.

W efekcie usuniecie mechanizmy indeksacji z aneksu, kredyt przestaje być indeksowany do waluty obcej. Z tego względu, strony aneksu mogą domyślać się jedynie, że walutą o której mowa to (...). Umowa czy też aneks zawarty pomiędzy konsumentem, a przedsiębiorcą powinna być tak skonstruowana, aby zawierała precyzyjne i zrozumiałe postanowienia. W związku z powyższym umowa w brzmieniu zmienionym aneksem nie może być wykonywana, ponieważ główne świadczenie stron – oprocentowanie kredytu nie może zostać określone w sposób jednoznaczny. W takiej sytuacji utrzymanie aneksu z dnia 20.02.2008 r. o numerze (...)-2008 do umowy jest niezasadne.

Z uwagi na brak sposobu określenia oprocentowania nie jest zachowany element odpłatności umowy kredytu, a ustalone raty w PLN nie dają się wyodrębnić. Eliminacyjny skutek pominięcia klauzul abuzywnych, przy zastosowanych zapisach umownych nie pozwala wykonywać umowy zmienionej aneksem nr (...).

Z uwagi na powyższe w punkcie IV sentencji wyroku, na podstawie art. 189 k.p.c. przy zastosowaniu art. 385 ¹ k.c. Sąd oddalił żądanie o ustalenie częściowej bezskuteczności aneksu nr (...) z dnia 20 lutego 2008 r. zawartego przez powodów M. S. (1) i M. S. (2) z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W.- w zakresie zawartych w nim klauzul indeksacyjnych tj. § 1 ust. 2 aneksu nr (...), oraz § 31 ust. 1 –2 i § 32 ust. 6 pkt 2 regulaminu udzielenia kredytów mieszkaniowych w (...) Bank S.A. Na tej samej podstawie Sąd w punkcie V sentencji wyroku ustalił nieważność aneksu nr (...) z dnia 20 lutego 2008 r. zawartego przez powodów M. S. (1) i M. S. (2) z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W.. Wobec dalszego braku możliwości wykonywania aneksu powodowie mieli interes prawny w ustaleniu treści stosunku prawnego łączącego ich z pozwanym.

Sąd w niniejszej sprawie na podstawie art.. 316 § 1 k.p.c. wydał wyrok częściowy ponieważ jedynie część żądań nadawały się do rozstrzygnięcia na obecnym etapie postępowania. Pozostałe żądania powodów tj. o zapłatę zostanie rozstrzygnięte na dalszym etapie postępowania, natomiast orzeczenie o kosztach postępowania zostanie wydane w wyroku końcowym.