Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2022 roku

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Alicja Kowalska – Kulik

Protokolant: st. sekr. sąd. Ewa Rusnarczyk

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2022 roku w Nowym Sączu

na rozprawie

odwołania J. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w N.

z dnia 27 stycznia 2021 roku znak: (...)

w sprawie J. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w N.

o wypłatę niezrealizowanego świadczenia

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. Z. prawo do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłej S. L. za grudzień 2020 roku.

Sygn. akt IV U 169/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 4 lutego 2022 roku

Decyzją z dnia 27 stycznia 2021 roku, znak: (...), wydaną na podstawie art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 53), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N., odmówił J. Z. wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłej S. L. za miesiąc grudzień 2020 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że J. Z. nie należy do kręgu osób uprawnionych do niezrealizowanego świadczenia.

Od powyższej decyzji odwołał się J. Z., wnosząc o zmianę decyzji i przyznanie niezrealizowanego świadczenia po zmarłej. Odwołujący się wskazał, że zmarła S. L. była jego matką i zaadoptowała go, gdy był jeszcze dzieckiem. Razem z nią prowadził gospodarstwo domowe. Wskazał, że jest z trudnej sytuacji życiowej i materialnej. W piśmie z 9 kwietnia 2021 roku ( k. 11) odwołujący dodatkowo podniósł, że zmarła była jego matką zastępczą i był zobowiązany do opieki nad nią, albowiem przekazała mu cały majątek umową o dożywocie. Wskazał, że został przyjęty na wychowanie przed osiągnięciem pełnoletności w ramach rodziny zastępczej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołując argumentację, której użył w zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie odwołania. W ocenie ZUS odwołujący nie należy do kręgu osób uprawnionych do niezrealizowanego świadczenia. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że S. L. nie była matką zastępczą odwołującego, gdyż postępowanie w tej sprawie zostało umorzone postanowieniem Sądu z dnia 13 czerwca 1984 roku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. L., ur. (...), była uprawniona do emerytury z ZUS. Zmarła w dniu (...). W dniu 20 stycznia 2021 roku J. Z. złożył do ZUS wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po zmarłej S. L., wskazując, że był jej synem przysposobionym.

J. Z. urodził się (...). Nigdy nie poznał swoich biologicznych rodziców. Wczesne dzieciństwo spędził w Domu Dziecka w S., następnie przeniesiono go do Domu Dziecka w Z., a później do Specjalnego Ośrodka (...) w S., gdzie uczył się w latach 1978 – 1982. Następnie kontynuował naukę w Zakładzie Specjalnym w D..

Po zakończeniu nauki w Specjalnym Ośrodku (...) w S. w 1982 roku (w wieku 15 lat) odwołujący został zabrany na wychowanie i utrzymanie przez S. L. i jej męża H. L., którzy nie mieli własnych dzieci. W dniu 23 maja 1984 roku S. L. złożyła do Sądu Rejonowego wniosek o ustanowienie rodziny zastępczej dla małoletniego J. Z. (sygn. akt III RNsm 80/84). Postanowieniem z dnia 3 czerwca 1984 roku postępowanie zostało umorzone. Akta sprawy zostały skasowane w dniu 8 maja 2015 r.

S. L. formalnie nie zaadoptowała J. Z., lecz przyjęła go na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności. Od roku 1982 odwołujący mieszkał w domu państwa L. w S.. Wymienieni opiekowali się odwołującym i traktowali go jak syna. Utrzymywali go do czasu podjęcia przez niego pracy. Odwołujący mieszkał z nimi przez cały czas aż do dnia ich śmierci, pomagał im, opiekował się nimi. Po śmierci H. L., S. L., umową o dożywocie z dnia 21 października 2019 roku, przeniosła na J. Z. własność nieruchomości w S., w zamian za opiekę.

( dowód: odpis skrócony aktu zgonu, k. 69 akt ZUS, wniosek, k.65 akt ZUS, pismo odwołującego się, k. 68 akt ZUS, pismo Specjalnego Ośrodka (...), k. 71 akt ZUS, zaświadczenie z Sądu, k. 72 akt ZUS, akt notarialny, k. 12, zeznania odwołującego się od min. 00:02:47, k. 44 )

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, których wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron postępowania nie kwestionowała oraz na podstawie zeznań odwołującego się J. Z., które uznał za w pełni wiarygodne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie J. Z. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 291), w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku – małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Roszczenia o wypłatę świadczeń, o których mowa w ust. 1, wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania (art. 136 ust. 3 cytowanej ustawy).

Bezspornym w sprawie było, że zmarła w dniu (...) S. L. uprawniona była do emerytury z ZUS, była wdową, nie posiadała własnych dzieci oraz to, że wnioskujący o świadczenie J. Z. nie był biologicznym dzieckiem S. L.. Zadaniem Sądu było rozstrzygnięcie, czy odwołujący należy do kręgu osób uprawnionych do niezrealizowanego świadczenia wskazanych w art. 67 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jako innych członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej.

Zgodnie z art. 67 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:1)dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka; 3)małżonek (wdowa i wdowiec); 4)rodzice.

Pojęcie "członek rodziny" użyte w art. 7 ust. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odpowiada definicji członka rodziny z art. 67 ustawy. W tej ostatniej normie ustawodawca ujął (jako osoby uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione; przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka; małżonka (wdowę i wdowca) oraz rodziców ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 18 października 2012 r., III AUa 489/12). Sąd Najwyższy wyjaśnił, że podstawową przesłanką nabycia prawa do renty rodzinnej przez wnuka jest przyjęcie go przez dziadków zarówno "na wychowanie", jak i "na utrzymanie". Dla nabycia prawa do renty nie jest zatem wystarczające przyjęcie wnuka "tylko" na wychowanie albo przyjęcie go "tylko" na utrzymanie . Pod pojęciem "przyjęcia na wychowanie" należy rozumieć sytuację, w której brakuje rodziców zajmujących się wychowaniem dziecka, albo gdy rodzice nie realizują obowiązku wychowywania dziecka, wobec czego tę powinność przejmują dziadkowie. Co warte podkreślenia, przyjęcie na wychowanie oznacza stałe sprawowanie pieczy na dzieckiem polegające na opiece nad nim, przekazywaniu mu wiedzy, zapewnieniu osiągnięcia rozwoju fizycznego i psychicznego oraz doprowadzeniu do samodzielności. Tego warunku nie spełnia utrzymywanie jedynie stałego kontaktu osobistego między wnukiem i dziadkami, bo chociaż rola dziadków (podobnie jak innych członków rodziny) w procesie wychowawczym dziecka jest oczywista, to jednak nie oznacza ona automatycznego "przyjęcia dziecka na wychowanie". Z kolei zwrot "przyjęcie na utrzymanie" oznacza stan, w którym podstawowe potrzeby materialne dziecka są zapewniane w sposób ciągły: systematyczne i permanentne dostarczanie dziecku (wnukowi) środków niezbędnych do zaspokojenia jego podstawowych potrzeb życiowych ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2020 r. III UK 7/20, LEX nr 3095766 ). Uprzednio w wyroku z dnia 14 grudnia 2017 r. II UK 644/16, LEX nr 2435652 Sąd Najwyższy wskazał, że pojęcie "przyjęcie dziecka na wychowanie" jest swoistym pojęciem prawa ubezpieczeń społecznych i prawa pracy, którego sformułowanie w ustawie zasiłkowej musi być interpretowane w sposób obowiązujący w tym systemie, bez nadawania temu określeniu - przez odwoływanie się do prawa rodzinnego - innej treści normatywnej , niż nadają mu przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Pojęcie "przyjęcie dziecka na wychowanie" rozumiane jest jako faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem (dbałości o dobro dziecka), niezależnie od formalnego statusu jego opiekuna. Przez przyjęcie na wychowanie należy rozumieć stałe sprawowanie pieczy na dzieckiem, polegające na opiece nad nim, przekazywaniu mu wiedzy, zapewnieniu rozwoju fizycznego i psychicznego oraz doprowadzeniu do samodzielności. Przyjęcie na wychowanie oznacza również podejmowanie w imieniu dziecka istotnych decyzji związanych z jego egzystencją, edukacją i procesem wychowawczym, a zatem w istocie przejęcie odpowiedzialności za proces wychowawczy.

Z przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wynikało jednoznacznie, że J. Z. jest osobą przyjętą na wychowanie i utrzymanie przez zmarłą S. L. przed osiągnięciem przez niego pełnoletności ( w roku 1982 miał 15 lat ). Odwołujący się po ukończeniu nauki w szkole 1982 został zabrany przez H. i S. L. z S. na wychowanie i utrzymanie. S. L. formalnie nie zaadoptowała J. Z. i nie była dla niego rodziną zastępczą. W dniu 23 maja 1984 roku S. L. złożyła do Sądu Rejonowego wniosek o ustanowienie rodziny zastępczej dla małoletniego J. Z., lecz postanowieniem z dnia 3 czerwca 1984 roku postępowanie zostało umorzone. Jednak od roku 1982 odwołujący mieszkał w domu państwa L. w S., był przez nich utrzymywany (uczył się w tym czasie) i wychowywany. W ocenie Sądu odwołujący wykazał, iż był „innym dzieckiem przyjętym na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności”.

Odnosząc się do zarzutu ZUS, że postępowanie w sprawie o ustanowienia rodziny zastępczej umorzono, wskazać należy, że zgodnie z art. 67 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawnie ustanowiona rodzina zastępcza byłaby przesłanką negatywną kwalifikacji członka rodziny, albowiem przepis wprost stanowi o wyłączeniu z kręgu osób uprawnionych dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. Przepis art. 67 cyt. ustawy nie stanowi o tym, że musi to być przyjęcie „ prawne”, a jak powyższej wskazano w systemie ubezpieczeń przyjęcie dziecka na wychowanie" rozumiane jest jako faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem. S. L. taką opiekę nad odwołującym sprawowała.

Wobec tego, skoro odwołujący jest osobą przyjętą na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, spełnił warunki uprawniające go do niezrealizowanego świadczenia z art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku.

W tym stanie rzeczy Sąd - na podstawie oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz powołanych powyżej przepisów prawa materialnego - orzekł jak w sentencji wyroku.

Sygn. akt IV U 169 / 21

ZARZĄDZENIE

1) odnotować uzasadnienie;

2) odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć ZUS O/ N.;

3) kal. 14 dni.

N., dnia 14.02.2022 r.

Sędzia