Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 17 sierpnia 2020 roku wnioskodawczyni G. S. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po B. S. (1) na podstawie testamentu ustnego, sporządzonego przed M. D., J. D., C. B., L. B..

W odpowiedzi uczestnik M. S. wniósł o oddalenie wniosku i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że pomysł testamentu ustnego pojawił się u wnioskodawczyni, gdy uczestnik odmówił dokonania na jej rzecz darowizny gruntów nabytych na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia. Wnioskodawczyni nigdy nie wspominała uczestnikowi o jakichkolwiek wizytach, które nie mogły mieć miejsca z uwagi na całkowity lockdown na początku pandemii COVID-19. Uczestnik wskazał także, że wnioskodawczyni podała we wniosku jego nieprawidłowy adres.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

B. S. (1) zmarł 23 maja 2020 roku w G..

Dowód: akt zgonu k. 7

B. S. (1) został przyjęty na oddział w SPZOZ w G. 17 grudnia 2019 roku z rozpoznaniem przewlekłej niewydolności wątroby i marskości wątroby, przewlekłego zapalenia trzustki. Po zastosowaniu wlewów dożylnych NaCl i PWE oraz Xifaxanu doustnie B. S. (1) wypisano do domu 23 grudnia 2019 roku po uzyskaniu względnej poprawy, w stanie optymalnym.

Dowód: karta leczenia szpitalnego k. 118-119

B. S. (1) został przyjęty na oddział w SPZOZ w G. 16 lutego 2020 roku z rozpoznaniem niewydolności wątroby i marskości wątroby, z powodu encefalopatii wątrobowej. Po zastosowaniu wlewów fizjologicznych oraz wyrównaniu elektrolitów B. S. (1) wypisano do domu 25 lutego 2020 roku po uzyskaniu względnej poprawy. Zalecono przestrzeganie diety i pojenie chorego.

Dowód: karta leczenia szpitalnego k. 113-117

B. S. (1) został przyjęty na oddział w SPZOZ w G. 12 kwietnia 2020 roku z rozpoznaniem krwotoku g.o.p.p. i alkoholowej marskości wątroby. Po zastosowaniu gastroskopii B. S. (1) wypisano do domu 24 kwietnia 2020 roku. Zalecono dalsze leczenie pod kontrolą POZ.

Dowód: karta leczenia szpitalnego k. 120-125

W dniu 20 maja 2020 roku wnioskodawca B. S. (1) zaczął pisać testament. Powiedział w obecności M. D., że chciał napisać testament, ale źle się czuje. Następnie oświadczył w obecności M. D. i J. D., że jego wolą jest aby dziedziczył po nim syn M. i siostra G. po połowie. W tym czasie C. B. i L. B. krzątali się po pokoju.

Dowód: częściowo zeznania M. D. k. 25v-26, J. D. (k. 26-26v), C. B. (k. 26v-27), L. B. (k. 27).

B. S. (1) zmarł 23 maja 2020 roku o godzinie 16:15 w SPZOZ w G. mimo wdrożonego leczenia z rozpoznaniem alkoholowej marskości wątroby, wyniszczenia z niedożywienia, niewydolności serca, nieokreślonych. Został przyjęty 21 maja 2020 roku do SPZOZ w G. w stanie ciężkim.

Dowód: karta leczenia szpitalnego k. 111-112

Aktem poświadczenia dziedziczenia rep. A nr 5157/2020 zastępca notarialny notariusza M. B., Kancelaria Notarialna w O., w dniu 30 lipca 2020 roku zaświadczył, że spadek po B. S. (1), zmarłym 23 maja 2020 roku w G., ostatnio stale zamieszkałym w K., nabył wprost syn M. S..

Dowód: akt poświadczenia dziedziczenia k. 32, 42

Po pogrzebie B. S. (1) G. S. domagała się od M. S. wydania domu.

Dowód: zeznania B. S. (2) 00:01:28:04-01:31:08

B. S. (1) był alkoholikiem. Mieszkał z siostrą G. S.. Maił jedynego syna M. S.. W rozmowach deklarował, ze jego majątek ma przypaść wnukowi, a synowi M. S.. Podczas pożegnania syna oraz rozmowy z wnukiem 20 maja 2020 roku nie wspominał o śmierci i nie żegnał się z nimi.

Dowód: przesłuchanie M. S. w charakterze strony k. 176-176v

Biorąc pod uwagę jedynie zgromadzone w aktach dokumenty, głównie zeznania świadków, biegły psychiatra stwierdził że w czasie ustnego rozporządzenia majątkiem w dniu 20 maja 2020 roku B. S. (1) nie ujawniał zaburzeń psychicznych, które czyniłyby go niezdolnym do świadomego lub swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli. Dokumentacja nie zawiera jakichkolwiek informacji odnośnie stanu psychicznego i funkcjonowania testatora, aczkolwiek szczątkowe dane przywołują obraz nasilonej encefalopatii a nawet śpiączki wątrobowej na przełomie listopada i grudnia 2019 roku.

Dowód: opinia biegłego J. K. k. 143-153

Sąd zważył co następuje

Wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie. Sąd marginalnie miał na uwadze przy ocenie dowodów następujące kwestie: wnioskodawczyni znała prawidłowy adres uczestnika, natomiast we wniosku został podany wadliwy; wnioskodawczyni wiedziała o sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, fakt ten jednak zataiła; wniosek skierowany do sądu został nieprawidłowo sformułowany i nie zawierał w sobie żądania uchylenia aktu poświadczenia dziedziczenia.

Sąd dał wiarę w całości dokumentom zgromadzonym w aktach oraz opinii biegłego J. K., jednakowoż mając na względzie fakt, że bazowała na zeznaniach świadków. Sąd częściowo jedynie uwzględnił zeznania M. D., J. D., C. B., L. B., wnioskodawczyni G. S., co do okoliczności kierowania określonych słów przez spadkodawcę w dniu 20 maja 2020 roku. W całości Sąd uwzględnił informacje uzyskane od uczestnika M. S. oraz świadka B. S. (2). W pozostałym zakresie zeznania świadków C. B. i L. B. Sąd uznał za niewiarygodne. Uwagę Sądu zwrócił fakt, że zeznania nacechowane są językiem prawnym i prawniczym, z dziedziny prawa spadkowego, którego świadkowie jako osoby nie wiedzące o istnieniu testamentu ustnego, zdaniem wnioskodawczyni, nie mieli prawa znać. Zeznania są nacechowane również elementami cennymi, które kolidują z elementami opisowymi, pozostając w wewnętrznej sprzeczności. Ponadto zeznania są ubogie w treść.

Zeznanie C. B. jasno koliduje z zeznaniami M. D. i J. D.. Zgodnie z zeznaniami J. D. C. B. i L. B. jedynie krzątali się po pokoju w trakcie oświadczenia składanego przez spadkodawcę. Ponownie słuchany świadek zmienił zdanie i wskazał, że testator nakazał L. i C., aby się zbliżyli (k. 130). Świadek J. D. wskazał, że „spadkodawca słowa o rozdzieleniu majątku kierował do nas” (do M. D. i J. D.). C. B. wskazała natomiast, że „swoją wolę kierował do nas” (do C. B. i do L. B.). Są to jednak dwie grupy osób, które stały w danym momencie w pokoju w różnych konfiguracjach (M. D. i L. D. przy spadkodawcy, L. B. i C. B. w dalszej odległości). Część świadków przy tym wskazywała, że spadkodawca wszystkich przywołał, pozostali wskazywali, że spadkodawca zaczął ogólnie wygłaszać wolę do wszystkich i nie wskazywali, aby kogokolwiek do siebie przywołał. Z zeznań J. D. wynika, że spadkodawca kierował słowa do niego oraz do M. D., ponieważ przyjechali (k. 26v). Świadek wskazał również, że spadkodawca „przy nas chciał rozporządzić majątkiem”. Zeznania świadków M. D., J. D., C. B., L. B. wyraźnie zatem kolidują z materiałem dowodowym zawartym w aktach oraz pozostają między sobą w rażącej sprzeczności.

W tym miejscu należy wskazać na przygotowany projekt testamentu (k. 5), który zdaniem wnioskodawczyni został przygotowany przez notariusza. W ocenie Sądu nie jest to prawda, albowiem forma dokumentu urąga powadze dokumentu, a nadto notariusz mógłby odebrać wolę spadkodawcy zamiast sporządzać projekt dokumentu, który nie może zostać uznany za przygotowany przez osobę posiadającą wykształcenie prawnicze. Dokument z 20 maja 2020 roku (k. 5) jest projektem zapisu bądź zapisu windykacyjnego, ewentualnie testamentu wymagającego zastosowania reguł wykładni. Tym samym pismo nie jest profesjonalne, a nadto jest niejednoznaczne w swojej treści. Należy również wskazać, że dokument (k. 6) zawiera elementy ww. pisma z 20 maja 2020 roku. Faktycznie, dokładne skopiowanie dość osobliwego pisma, jakim jest projekt z 20 maja 2020 roku, mógł osobie umierającej sprawić duże problemy. Niemniej jednak gdyby rzeczywiście spadkodawca chciał rozporządzić spadkiem po połowie, między siostrę a syna, wystarczyło dopisać słowa siostrę i się podpisać. Natomiast niedokończenie oświadczenia woli 20 maja 2020 roku nie wskazuje na niemożliwość jego sporządzenia, lecz w ocenie sądu na niechęć spadkodawcy do skonstruowania oświadczenia woli o tej treści.

Wnioskodawczyni postrzega nieruchomość o powierzchni 5,63 ha jako swoją własność i wysuwa względem uczestnika roszczenie o dokonanie darowizny. Według omówionych dokumentów oraz zeznań stron, działka stanowi mniejszą część całości majątku spadkodawcy, około 1/3 i w tej formie wnioskodawczyni kierowała żądanie do uczestnika. Między śmiercią a skierowaniem sprawy do sądu pojawiła się natomiast wersja, że spadkodawca chciał siostrze przekazać jednak 1/2 majątku, przy czym z uwagi na obiektywną przesłankę w postaci zgonu, trudno podejrzewać spadkodawcę o zmianę zdania. Należy również wskazać na prywatną korespondencję miedzy G. S. a uczestnikiem, w której wątek przekazania nieruchomości nie pojawił się (k. 43-49). Natomiast zgodnie z korespondencją z J. B. uczestnik miał oddać cioci, co jej się należy – czyli ponad 5 hektarów pola, bo będzie zwykłem złodziejem i nie uszanuje swojego taty i babci, a uczestnikowi pozostawił większą część. Majątek spadkodawcy wynosi ok. 15 ha, więc część wnioskodawczyni miała wynosić 1/3 i w takiej formie został skonstruowany projekt oświadczenia woli złożony do sądu (k. 5).

Powyższe okoliczności rozpatrywane całościowe zupełnie przekreślają wiarygodność relacji przekazanych przez świadków wskazanych przez wnioskodawczynię, z których nie wynika jednakowoż fakt sporządzenia testamentu ustnego.

Zgodnie z art. 952 § 1 kc jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie (§ 2). W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

W odniesieniu do testamentu z dnia 20 maja 2020 roku nie został spełniony żaden warunek zaistnienia testamentu ustnego. W pierwszej kolejności wskazać należy, że wnioskodawca skierował słowa do M. D. i J. D. (zeznania J. D. k. 26v). Świadek J. D. zeznał, że C. B. i L. B. krzątali się po domu, natomiast C. B. zeznała, że spadkodawca przywołał ja i chciał jej przekazać swoją ostatnią wolę (k.26 v). Zdaniem L. B. wnioskodawczyni wyszła, bo nie mogła patrzeć na spadkodawcę. Zdaniem C. B. spadkodawca powiedział o swojej woli i z tego powodu wnioskodawczyni wyszła (k. 26v-27). Zdaniem L. B. spadkodawca ogólnie skierował wolę do obecnych. Zdaniem M. D., wstąpiła ona z J. D. do spadkodawcy w trakcie powrotu z zakupów. L. B. zeznał natomiast, że sprzątali po obiedzie. Po ponownym przesłuchaniu M. D. zeznała, że wnioskodawczyni wyszła po wyrażeniu ostatniej woli przez spadkodawcę. Na pytanie uczestnika świadek zmienił wersję i wskazał, że wnioskodawczyni wyszła, gdy spadkodawca powiedział, że nie może sporządzić testamentu (k. 130). Zdaniem Sądu J. D. wiarygodnie zeznał „my przy kawie mówiliśmy G. co B. wspominał, że zaczął coś mówić na temat spadku i testamentu, ale przerwał bo był słaby i zasnął” (00:31:41-00:39:46). Zeznania świadków różnią się zatem wyraźnie między sobą co do momentu wyrażenia ostatniej woli przez spadkodawcę. Należy również wskazać, że zdaniem L. B., to przy nim spadkodawca zaniemógł w pisaniu testamentu, zdaniem pozostałych spadkodawca informował jedynie o tym, że zaniemógł. Świadkowie wskazywali, że nie wiedzieli o istnieniu instytucji testamentu. Skoro zatem J. D. wyraźnie wskazał, że spadkodawca coś wspominał o testamencie i kwestia ta była przedmiotem dyskusji przy kawie, trudno przyjąć, że świadkowie z pełną świadomością uczestniczyli w tak doniosłym momencie, jak sporządzenie testamentu ustnego.

Ponadto u spadkodawcy ani nie występowała konieczna dla skuteczności takiego testamentu obawa rychłej śmierci, ani nie zachodziły szczególne okoliczności, wskutek których zachowanie zwykłej formy testamentu byłoby niemożliwe lub utrudnione. Jak już wskazano, do skutecznego rozporządzenia majątkiem, spadkodawca musiał jedynie wskazać w jakikolwiek sposób na siostrę i dokonać podpisu dokument z 20 maja 2020 roku (k. 6). Spadkodawca tego jednak nie uczynił. Przy tym spadkodawca cierpiał na niedożywienie i marskość wątroby, posiadał jednak w pełni zdolności ruchowe. Po 20 maja 2020 roku spadkodawca nie zasłabł, nie zapadł w śpiączkę, nie doznał paraliżu. Nie wydarzyło się tym samym nic, co by pozwalało na zachowanie formy testamentu holograficznego.

Zgon spadkodawcy nastąpił dopiero 23 maja 2020 roku. Gdyby rzeczywiście stan zdrowia spadkodawcy był na tyle zły, że nie byłoby możliwe sporządzenie testamentu, uczestnicy wydarzenia z 20 maja 2020 roku wezwaliby karetkę, a nie debatowali na temat tego, w jaki sposób podzielić majątek B. S. (1). Nie istniały również żadne przeszkody do wezwania notariusza, albowiem zgodnie z opinią biegłego psychiatry, spadkodawca do końca swoich dni nie działał w stanie wyłączającym świadomość lub swobodę w wyrażeniu woli. Co prawda spadkodawca został przyjęty do SPZOZ w G. 21 maja 2020 roku w stanie ciężkim, to jednak skoro wnioskodawczyni była w stanie sporządzić rzekomo profesjonalny projekt testamentu, to tym bardziej był czas na to, żeby wezwać notariusza, w obecności którego spadkodawca wyraziłby swoją wolę. Istniała również możliwość sporządzenia testamentu przed wójtem, burmistrzem lub prezydentem. Nie było, zdaniem sądu, żadnych przesłanek wymagających sporządzenia testamentu szczególnego.

Brak dowodów wskazujących na obawę rychłej śmierci po stronie spadkodawcy. Sama wola sporządzenia testamentu nie pozwala na przyjęcie jej istnienia. Spadkodawca 20 maja 2020 roku rozmawiał z ukochanym wnukiem, jednak nie żegnał się z nim, ani nie wspominał o śmierci. Również w rozmowie z jedynym synem, M. S., wątek śmierci, testamentu i majątku, nie był poruszany.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak na wstępie na podstawie art. 952 § 1 kc a contrario. O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

Sygn. akt I Ns 202/20

ZARZĄDZENIE

1.  (...),

2.  (...),

3.  (...).

G., (...)