Pełny tekst orzeczenia

IV U 786/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2022 roku

Sąd Okręgowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: Sędzia Danuta Domańska

Protokolant: sekr. sąd. Emilia Witkowska - Marciniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 02 lutego 2022 roku w T.

sprawy M. Ś. i M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o ustalenie istnienia ubezpieczeń społecznych

na skutek odwołań M. Ś. i M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 14 maja 2021 roku nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż M. Ś. jako pracownik u płatnika składek M. K. w wymiarze 3/5 etatu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 28 września 2020 roku;

II.  oddala odwołania w pozostałej części;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz ubezpieczonej M. Ś. kwotę 180,00 zł ( sto osiemdziesiąt złotych, 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz płatnika składek M. K. kwotę 180,00 zł ( sto osiemdziesiąt złotych, 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Danuta Domańska

Sygn. akt IV U 786/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 maja 2021r., nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. – powołując się na art. 83 ust. 1 pkt. 1, art. 6 ust. 1 pkt. 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020r. poz. 266, z późn. zm.) - stwierdził, że M. Ś. jako pracownik u płatnika składek M. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 28 września 2020r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że płatnik składek M. K. dokumentem przekazanym 6.10.2020r. zgłosiła do ubezpieczeń społecznych M. Ś. jako pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy od 28.09.2020r. W imiennych raportach rozliczeniowych płatnik składek wskazała z tego tytułu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości: 9/2020r. – 350,00 zł, od 10/2020r. do 1/2021r. – po 3.500,00 zł., 2/2021r. – 2.450,13 zł. oraz 3/2021r. – 456,52 zł. M. Ś. wystąpiła z wnioskiem o zasiłek macierzyński od 5.03.2021r. do 3.03.2022r. Oddział wszczął postępowanie w celu wyjaśnienia okoliczności powyższego zatrudnienia, a w jego wyniku uznał, że całokształt zebranego materiału daje podstawy do stwierdzenia, że zgłoszenie przekazane 6.10.2020r. do ubezpieczeń społecznych M. Ś. od 28.09.2020r., w sytuacji wystąpienia przez nią o zasiłek macierzyński, jest czynnością dokonaną w celu uzyskania przez M. Ś. prawa do korzystania z długotrwałych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. ZUS wskazał, że M. Ś. w chwili zatrudnienia posiadała informację o ciąży, która nie została uwzględniona przez lekarza medycyny pracy, ponadto do 28.09.2020r. nie posiadała żadnego tytułu do ubezpieczeń społecznych. Od 1.09.2014r. do 24.03.2021r. zgłoszona była wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny. M. Ś. jest siostrzenicą M. K.. Stanowisko specjalisty ds. administracji nie istniało wcześniej, a zostało wykreowane i miało służyć do mylnego przeświadczenia wśród osób trzecich, że strony realizują pracowniczy stosunek pracy, aby umożliwić M. Ś. korzystanie z prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w razie choroby i macierzyństwa. Organ rentowy zakwestionował też potrzebę gospodarczą zatrudnienia ubezpieczonej i nie dał wiary, że potrzeba ta zaistniała od 28.09.2020r. Płatnik składek nie wyjaśnił, kto przejął obowiązki M. Ś. w związku z wystąpieniem o zasiłek macierzyński, ponadto w miejsce ubezpieczonej nie został zatrudniony nowy pracownik. Zdaniem ZUS brak jest też racjonalnego uzasadnienia ekonomicznego utworzenia dla M. Ś. stanowiska pracy, bowiem płatnik składek w ramach T. Antykryzysowych wystąpił z wnioskiem o zwolnienie z opłacania składek. Oddział nie dał wiary przekazanym oświadczeniom świadków. A. K. (1) oświadczył, że widywał M. Ś. wchodząc do biura, co nie potwierdza wykonywania obowiązków przez ubezpieczoną. Ponadto wskazani świadkowie nie są pracownikami zatrudnionymi u płatnika składek, zatem trudno dać wiarę, iż faktycznie mogą potwierdzić realizowanie obowiązków pracowniczych przez M. Ś.. Organ rentowy nie dał też wiary wnioskom o urlop A. L., na których widnieje podpis M. Ś., gdyż osoby te są spokrewnione ( brat). ZUS wskazał też na nieścisłości w listach płac.

Reasumując, organ rentowy wskazał, że rzeczywistym celem zawarcia umowy o pracę nie była wola realizowania przez M. Ś. obowiązków pracowniczych, ale skonstruowanie okoliczności faktycznych świadczących o pozorowaniu stosunku pracy celem uzyskania tytułu do ubezpieczeń społecznych umożliwiającego korzystanie z prawa do świadczeń. Umowę taką uważa się za zawartą dla pozoru, a zgodnie z art. 83 § 1 kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 kodeksu pracy, za nieważną. Stąd też do M. Ś. nie ma zastosowania art. 6 ust. 1 pkt. 1 ustawy systemowej.

Odrębne odwołania od wskazanej decyzji ZUS wnieśli: M. Ś. i M. K., reprezentowane przez tego samego profesjonalnego pełnomocnika, wnosząc o jej uchylenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołań zostało wyjaśnione, że praca M. Ś. w firmie (...) polegała m. in. na prowadzeniu korespondencji mailowej z klientami firmy, składaniu zamówień do dostawców, wystawianiu faktur odbiorcom, utrzymywaniu telefonicznych kontaktów z klientami. M. K. z związku ze zbliżającym się terminem nabycia uprawnienia do emerytury zamierza z tego prawa skorzystać. W związku z tym ma zamiar przekazać swoją firmę (...). Zatrudnienie ubezpieczonej było konieczne celem nabycia praktyki i zapoznania się przez nią z działalnością firmy. Zdaniem odwołujących fakt zatrudnienia rodzinnie powiązanej osoby wobec sytuacji na rynku pracy, a także kwestia zaufania wobec takiej osoby, nie powinny być zarzutem ze strony organu rentowego. Małe firmy rodzinne łatwiej sprostały zadaniu utrzymania się na rynku. Ponadto wskazano, że M. Ś. otrzymywała wynagrodzenie częściowo w formie przelewu, częściowo zaś w formie gotówki. W formie przelewu otrzymała 1.500,00 zł w październiku 2020r., 1.555,34 zł w listopadzie 2020r., 1.500,00 zł w grudniu 2020r., 1.500,00 zł. w styczniu 2021r., 1415,56zł w lutym 2021r., 474,47 zł w marcu 2021r. W ocenie odwołujących, sposób wypłaty wynagrodzenia jest kwestią ustaleń stron umowy o pracę i nie powinien być przedmiotem oceny organu rentowego.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji, wnosząc o oddalenie odwołań. Jednocześnie wskazał, iż decyzją nr (...) z 14.05.2021r. ZUS stwierdził, że M. Ś. jako pracownik u płatnika składek G. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 15.10.2020r. Również i tę decyzję zaskarżyli M. Ś. i G. K..

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

M. Ś. (poprz. L.) urodziła się (...), ma (...). Posiada wykształcenie wyższe, jest specjalistą ds. turystyki aktywnej. W dniu 6 lipca 2009r. ukończyła studia na Akademii Wychowania Fizycznego we W., Wydziale (...) Fizycznego na kierunku turystyka i rekreacja, uzyskując tytuł zawodowy magistra. W dniu 16 listopada 2005r. ubezpieczona ukończyła kurs dla kandydatów na wychowawców placówek wypoczynku dla dzieci i młodzieży. W dniu 21 lutego 2010r. nabyła uprawnienia przewodnika po T.F. IV. W okresie od 17 października 2009r. do 30 marca 2010r. odbyła szkolenie dla przewodników turystycznych miejskich po mieście T.. W dniu 1 kwietnia 2017r. ukończyła kurs na animatora czasu wolnego.

W toku swojej aktywności zawodowej M. Ś. pracowała jako specjalista – turystyka i finanse w okresie od 4 listopada 2010r. do 31 października 2012r.
w P.T.G. (...) Spółka Komandytowa O.. W zakresie obowiązków ubezpieczona miała miedzy innymi prowadzenie kasy, w tym wystawianie faktur i ich ewidencjonowanie, rejestrowanie faktur wystawianych na osoby fizyczne w kasie fiskalnej, sporządzanie raportów dobowych i miesięcznych, przyjmowanie faktur zewnętrznych i ich ewidencjonowanie, gromadzenie i przekazywanie dokumentów księgowych do księgowości, codzienne sprawdzanie elektroniczne obrotów i stanu konta bankowego, przygotowywanie danych do raportów statystycznych, odbieranie i wysyłanie poczty elektronicznej. M. Ś. rozliczała wycieczki i przyjmowała zamówienia.

Dowód: - dyplom ukończenia studiów wyższych – k. 141 akt sądowych,

- świadectwo pracy – k. 142 – 143 akt sądowych,

- zakres obowiązków na stanowisku specjalisty ds. finansowych– k. 144 – 146 akt sądowych,

- certyfikaty – k. 147, 149 akt sądowych,

- zaświadczenia – k. 148, 150 akt sądowych,

- przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:04:50 do 00: 15:21.

Do dnia 15 lipca 2013r. M. Ś. pobierała zasiłek dla bezrobotnych. W okresie od 16 lipca 2013r. do 27 września 2020r. nie posiadała tytułu do ubezpieczeń społecznych.
W okresie od 1 września 2014r. do 24 marca 2021r. M. Ś. była zgłoszona wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny przez męża. Wychowywała dzieci.

Okoliczności bezsporne.

M. Ś. ma czworo dzieci w wieku: 9 lat,7 lat, 3 lata oraz 9 miesięcy. W 2012r. ubezpieczona urodziła pierwsze dziecko – syna S.. W 2014r. urodziła kolejne dziecko – córkę Z.. Podczas wizyty lekarskiej w dniu 22 lutego 2017r.
u ubezpieczonej stwierdzono poronienie zatrzymane w 9 tygodniu ciąży. W 2017r. M. Ś. ponownie zaszła w ciążę. W dniu 12 lipca 2018r. ubezpieczona urodziła kolejne dziecko – córkę Ł.. Podczas wizyty ginekologicznej w dniu 17 lipca 2020r. ubezpieczona dowiedziała się o kolejnej ciąży. Podczas wizyty lekarskiej w dniu 7 stycznia 2021r. ubezpieczonej zalecono oszczędzający tryb życia – bez ciężkich wysiłków. Ciąża ta nie była ciążą zagrożoną, ubezpieczona w tej ciąży nie przebywała na zwolnieniu lekarskim, czuła się dobrze, dziecko urodziło się we właściwym czasie.

Dowód: – oryginał karty ciąży – k. 140 akt sądowych,

- przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:04:50 do 00: 15:21,

- dokumentacja medyczna z (...) k. 167 akt – w kopercie,

-zeznania świadka B. L. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14: 19 do 00:28:05,

-zeznania świadka W. Ś. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:53:33 do 01:06:26.

Mąż ubezpieczonej W. Ś. był do 2014r. zawodowym piłkarzem i pracował na ½ etatu w Zespole Szkół w D. jako nauczyciel. Od 2014r. pracuje na cały etat w szkole, miał 25 godzin tygodniowo. Od września 2020r. jego godziny w szkole zostały zredukowane z uwagi na pandemię, sytuacja finansowa rodziny uległa pogorszeniu. Od 1 września 2020r. W. Ś. obowiązywało pensum 18/18 ( pełen etat), zatrudniony był w wymiarze 19/18. Różnica na minus w wynagrodzeniu stanowiła około 1000,00 zł.

Dowód: - zeznania świadka W. Ś. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:53:33 do 01:06:26,

- pismo Zespołu Szkół w D. do Sądu z dnia 10 stycznia 2022r. – k. 219 akt.

M. Ś. jest siostrzenicą M. K.. Ubezpieczona mieszkała z M. K. i jej mężem G. K. w dzieciństwie w jednym domu. M. K. i jej siostra, mama ubezpieczonej, w jednym roku wyszły za mąż, razem zamieszkały z rodzicami i w tym samym czasie rodziły dzieci, mieszkali razem 6 lat, około 10 lat temu K. wyprowadzili się. Relacje M. Ś. z M. K., są bliskie, rodzinne.

Dowód: - przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00: 15:21 do 00:25:18,

- przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:19:53 do 01:35:40,

- zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:11 do 00:32:57.

M. K. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) od 2010r., G. K. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...), rozpoczął działalność 15 lipca 2001r., a jego żona M. K. zajmowała się wówczas sprawami administracyjnymi męża w ramach pomocy małżeńskiej. Wykonywała przelewy, obsługiwała komputer i wystawiała faktury. Obecnie firmy te kooperują ze sobą, przedmioty ich działalności są zbliżone. Firma (...) wytwarza gotowe wyroby metalowe oraz maluje je. Siedziba firmy mieści się przy ul. (...) w T.. Znajduje się tam hala produkcyjna i pomieszczenie biurowe.

Firma (...) zajmuje się głównie malowaniem elementów metalowych. Trzy lata temu G. K. wynajął pomieszczenie na ul. (...) w T., podwynajął je M. K., która otworzyła tam lakiernię proszkową. 90% jej działalności to lakierowanie. Biuro obu firm mieści się w T. na ul. (...), w odległości około 1 kilometra od lakierni. Biuro składa się z dwóch pomieszczeń, w tym jedno jest przechodnie, w jednym pokoju stały dwa dostawione do siebie biurka, a w drugim pomieszczeniu było jedno biurko i komputer. W biurze, przed zatrudnieniem M. Ś., pracowała M. K., której było trudno nadzorować odległą lakiernię, stąd zatrudniła K. W. na stanowisku kierownika lakierni. Okazało się, że K. W. nadużywał alkoholu i został zwolniony dyscyplinarnie. Nie wykonywał on prac administracyjnych w firmie.

Dowód: przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:19:53 do 01:35:40, od 01:35:40 do 01:54:26,

-przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00: 15:21 do 00:25:18,

- - zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:11 do 00:32:57.

Przed zatrudnieniem M. Ś. M. K. zatrudniała 2 pracowników w lakierni:- A. L., brata M. Ś., oraz D. Ż.. Na początku 2020r. G. K. zatrudniał 8 pracowników, obecnie zatrudnia 15 pracowników, w tym M. W. i R. B. w lakierni. Firma (...) miała więcej zleceń produkcyjnych. Epidemia spowodowała, że obie firmy mają dużo pracy. Lakiernia pracuje na dwie zmiany. W czerwcu 2020r. M. K. rozpoczęła współpracę z firmą (...), która przywozi bardzo dużo elementów do malowania, M. K. zamierza zatrudnić jeszcze 2 pracowników do lakierni.

Dowód: przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:19:53 do 01:35:40.

Przed zatrudnieniem M. Ś. biuro męża oraz własne obsługiwała M. K.. G. K. nie obsługuje w ogóle komputera, nawet go nie włącza. M. K. była przeciążona pracą, obsługując dwa biura nie miała możliwości odwiedzenia córki i 3 – letniego wnuka w Szwecji. Ponadto zbliżała się do wieku emerytalnego i chciała kogoś zaufanego przeszkolić, aby osoba ta zastąpiła ją w biurze, sama chciała skupić się na lakierni i przebywać na ul. (...). Ponadto między nią a mężem często dochodziło do konfliktów na tle wspólnej pracy, M. K. nie lubi pracować z mężem. M. K. obawiała się też, że gdy zachoruje np. na (...)19 i trafi do szpitala, to nie będzie osoby, która zastąpiłaby ją w biurze. Z powyższych względów zaproponowała zatrudnienie M. Ś., która latem 2020r. tę propozycję przyjęła.

Dowód: przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:35:40 do 01:54:26,

-zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:11 do 00:32:57 i od 01:00:27 do 01:12:32.

M. K. wiedziała, że M. Ś. jest w ciąży, nie obawiała się jej zatrudnić, ponieważ wiedziała od siostry, że ubezpieczona czuje się dobrze w ciąży. Myślała wcześniej o zatrudnieniu siostrzenicy, ale wiedziała, że M. Ś. chce iść do pracy, gdy trzecie dziecko pójdzie do przedszkola. Mama ubezpieczonej zaoferowała, że zajmie się najmłodszym 2 – letnim dzieckiem, co przyśpieszyło decyzję o zatrudnieniu M. Ś. i dało jej możliwość podjęcia pracy. Przewidywany termin porodu M. Ś. miała na dzień 06 marca 2021r.

Dowód: przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:35:40 do 01:54:26,

-przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00: 15:21 do 00:25:18,

-zeznania świadka B. L. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14: 19 do 00:28:05,

- oryginał karty ciąży – k. 140 akt.

M. Ś., podejmując decyzję o zatrudnieniu, była przekonana, że będzie w stanie świadczyć pracę. Mama, która była na emeryturze od lipca 2020r., miała zająć się najmłodszym dzieckiem, najstarszy syn chodził do II klasy, córka do zerówki. Była nauka zdalna, a mąż był w domu jako nauczyciel od połowy października 2020r. do końca maja 2020r. W czasie pierwszego półrocza (...) W. Ś. pracował w szkole w następującym systemie:

- od 01.09.2020r. do 14.10.2020r. w trybie stacjonarnym;

- od 15.10.2020r. do 31.03. (...). w trybie zdalnym;

- od 04.01.2021r. do 17.01.2021r. były ferie szkolne.

Szkoła nie zlecała mu dodatkowych zadań pozalekcyjnych. Na decyzję o podjęciu pracy przez M. Ś. wpłynęła zła sytuacja finansowa rodziny. Z powodu redukcji godzin w szkole męża nie wystarczało pieniędzy na życie, małżonkowie spłacali też kredyt w wysokości 1.400,00 zł. miesięcznie. W. Ś. szukał dodatkowej pracy, ale jej nie znalazł. Wówczas pojawiła się propozycja pracy dla M. Ś. od M. K.. Ubezpieczona i jej mąż uznali, że to będzie korzystniejsze dla rodziny i lżejsze dla ubezpieczonej, gdy pracę podejmie M. Ś..

Dowód: zeznania świadka B. L. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14: 19 do 00:28:05,

- pismo Zespołu Szkół w D. do Sądu z dnia 10 stycznia 2022r. – k. 219 akt,

- zeznania świadka W. Ś. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:53:33 do 01:06:26,

-przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00: 15:21 do 00:25:18.

M. K. nie prowadzi książki przychodów i rozchodów. Jest podatnikiem podatku ryczałtowego. W 2020 r. M. K. osiągnęła przychód
w wysokości 1 142 497,48 zł, w jej ocenie oraz w ocenie G. K. stać ją było na zatrudnienie pracownika.

W okresie od 1 maja 2021r. do 31 lipca 2021r. M. K. korzystała
z dofinansowania do części kosztów wynagrodzeń pracowników w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia (...)19. W ramach dofinansowania przyznano łącznie kwotę 4 287,39 zł (3 x 1 429,13 zł). Ponadto M. K. była zwolniona z obowiązku opłacania składek do ZUS przez okres trzech miesięcy.

Dowód: - kserokopia zeznania podatkowego M. K. za 2020r. – k. 151 – 154 akt sądowych,

- przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:35:40 do 01:54:26,

- 3 zawiadomienia Powiatowego Urzędu Pracy o przyznaniu środków – k. 155 – 157 akt sądowych,

- zeznania świadka G. K. – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 17 listopada 2021 r. od 00:54:39 do 01:00:27,

- oświadczenie M. K. – k. 158 akt.

W dniu 28 września 2020r. M. Ś. zawarła z M. K. umowę o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku pracownika administracyjnego, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 3.500 zł brutto. Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano 28 września 2020r., miejsce wykonywania pracy ustalono w T. ul. (...). Warunki umowy o pracę zaproponowała M. K., na co wyraziła zgodę ubezpieczona. W dniach 28 - 29 września 2020r. M. Ś. przeszła również szkolenie z zakresu BHP i instruktaż stanowiskowy, przeprowadzone przez pracownika firmy zewnętrznej, a także została zapoznana z ryzykiem zawodowym.

W dniu 1 października 2020r. M. K. wystawiła M. Ś. skierowanie na badania lekarskie. Skierowanie na badanie było wystawione z opóźnieniem, ponieważ M. K. czekała na wyznaczenie terminu przez C., z którym ma podpisaną umowę.

W dniu 15 października 2020r. M. Ś. otrzymała orzeczenie lekarza medycyny pracy o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku specjalisty ds. administracji. Nie informowała lekarza o ciąży, bo nie była o to pytana. Datę następnego badania okresowego wyznaczono na dzień 15 października 2024r.

Dowód: - umowa o pracę z dnia 28.09.2020r., karta szkolenia wstępnego w zakresie bhp, informacja o zapoznaniu się pracownika z ryzykiem zawodowym – w aktach osobowych na k. 159 akt (koperta),

- skierowanie na badania lekarskie – k. 135 akt sądowych.

- karta badania profilaktycznego z Poradni Medycyny Pracy – k. 127 – 132 akt,

- orzeczenie lekarskie nr (...) – k. 133 akt sądowych oraz w aktach osobowych ubezpieczonej – k. 159 akt,

-przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00: 15:21 do 00:25:18,

-przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:54:26 do 02:11:36.

Płatnik składek M. K. dokumentem przekazanym w dniu
6 października 2020 r. zgłosiła do ubezpieczeń społecznych M. Ś. jako pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy od 28 września 2020 r.

Okoliczność bezsporna

Jednocześnie M. Ś. zawarła w dniu 15.10.2020r. umowę o pracę z G. K. w wymiarze ¼. na stanowisku pracownika administracyjnego. Było to podyktowane tym, aby ubezpieczona mogła prowadzić dokumentację firmy (...) i wysyłać maile w jego imieniu. G. K. wiedział, że M. Ś. jest w ciąży. M. K. i G. K. szukali osoby zaufanej, stąd wybór M. Ś..

Dowód: - zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:11 do 00:32:57,

- przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:25:18 do 00:42:29,

-przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:35:40 do 01:54:26.

Płatnik składek G. K. zgłosił do ubezpieczeń społecznych M. Ś. jako pracownika w wymiarze ¼ etatu od 15 października 2020 r.

Okoliczność bezsporna.

M. Ś. w dniu 28 września 2020r. podjęła faktycznie pracę u M. K., która przekazała jej swoje obowiązki wykonywane w obu firmach: swojej i męża. Ubezpieczona świadczyła pracę codziennie od godz. 7.00 do godz. 15.00 w T. przy ul. (...), w siedzibie obu firm. W tych godzinach pracowała na rzecz M. K. i G. K. naprzemiennie, w razie potrzeby była też pod telefonem. Obie firmy obsługiwały 30 firm, stąd M. K. musiała wprowadzić do pracy M. Ś., przez 3 miesiące uczyła ją wszystkiego, co było potrzebne do wykonywania pracy.

Dowód: - przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:25:18 do 00:42:29,

-przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:35:40 do 01:54:26,

-zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:11 do 00:32:57.

M. Ś. pracowała na rzecz płatnika składek M. K. w wymiarze 60% całego etatu. W ramach tego niepełnego etatu M. K. zlecała jej jeszcze obowiązki na rzecz G. K.. Od połowy 2020r. G. K. miał więcej zleceń – 70 %.

Dowód: -przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:35:40 do 01:54:26.

M. Ś. podpisywała dwie listy obecności, które były oddawane do M. K.. Gdy wykonała wszystkie obowiązki mogła wcześniej iść do domu, czasami przyszła później, za zgodą pracodawców, lecz było to sporadycznie, czasem zostawała w pracy ponad 8 godzin dziennie. Wykonywała wszystkie polecenia M. K., które dotyczyły obu firm, nie otrzymała pisemnego zakresu obowiązków. M. Ś. codziennie monitorowała maile, które przychodziły na jeden komputer, obsługujący dwie poczty: M. K. i G. K., drukowała maile, zamówienia, faktury, rysunki techniczne i zapytania, przedkładała je M. K. i G. K.. Ubezpieczona odpowiadała na maile w imieniu obu firm, dokonywała zamówień farb i innych produktów - akcesoriów dla dwóch pracodawców, wystawiała faktury i podpisywała się na fakturach w imieniu firmy (...) w rubryce: wystawca. Sporządzała listę faktur do opłacenia, przygotowywała dokumentację do wysłania. Nie miała dostępu do firmowego konta bankowego, stąd w celu wykonania przelewów otrzymywała kody bankowe generowane przez M. K.. Do obowiązków ubezpieczonej należały też sprawy kadrowe, była upoważniona do akceptowania wniosków o urlop wypoczynkowy. G. K. widział ubezpieczoną w pracy codziennie, ubezpieczona dobrze znosiła ciążę.

Dowód: - wydruki faktur – k. od 50 do 97, 99-103 akt - 86, 88 – 89, 91 – 93, 99, 101 – 102,

-przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:25:18 do 00:42:29,

-przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:54:26 do 02:11:36,

-zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:11 do 00:32:57 i od 00:32:57 do 00:54:49.

Dwie listy obecności prowadziła M. K., ona dopisała M. Ś. na końcu listy, a nie alfabetycznie, był to jej błąd. Dwie skrzynki mailowe obu firm są na jednym komputerze. M. Ś. obsługiwała je obie, wysyłała też maile pomiędzy dwoma skrzynkami.

Dowód: - wydruki korespondencji – k. 14 - 49 akt sądowych,

-przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:54:26 do 02:11:36,

- listy obecności z firmy (...) – w aktach ZUS,

-zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:32:57 do 00:54:49.

Ubezpieczona miała również stały kontakt z pracownikami produkcyjnymi, aby ustalić, co wpisać na fakturze i określić zamówienie. Zapotrzebowanie na farby i inne produkty zgłaszała do M. Ś. z lakierni (...). Ubezpieczona obsługiwała kserokopiarkę i skan.

Dowód: - - zeznania świadka M. W. – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 17.11.2021 r. od 01:12:32 do 01:45:57,

- przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:54:26 do 02:11:36,

-zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:32:57 do 00:54:49.

M. K. zachorowała na (...) 19 w grudniu 2020r., była w izolacji domowej przez 10 dni, wówczas wszystkie obowiązki w biurze wykonywała M. Ś..

Dowód: -zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:11 do 00:32:57,

- przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:35:40 do 01:54:26.

W okresie spornym w czasie wykonywania pracy przez ubezpieczoną, jej dziećmi zajmował się mąż W. Ś. i mama B. L.. Dwoje najstarszych dzieci uczęszczało do szkoły i do zerówki, która mieściła się w tej samej szkole. Mąż opiekował się dziećmi w czasie nauki zdalnej i sam świadczył pracę jako nauczyciel zdalnie. W czasie nauki stacjonarnej mąż ubezpieczonej odprowadzał i przyprowadzał dzieci ze szkoły. Czasami prosił sąsiadkę o pomoc. Najmłodszym dwuletnim dzieckiem zajmowała się mama ubezpieczonej, przebywająca na emeryturze od lipca 2020r. Ojciec ubezpieczonej również jest emerytem i pomagał w opiece nad wnuczką. M. Ś. przywoziła dziecko do domu rodziców przed pracą – przed godz. 7:00 i odbierała je po pracy, po godz. 15:00. Dzieci nie chorowały. Mama robiła też zakupy i gotowała obiady. Gdy ubezpieczona wracała z pracy do domu, odbierała dziecko, zakupy i gotowy obiad. Łatwiej było ubezpieczonej iść do pracy, niż siedzieć w ciąży w domu z trójką dzieci.

Dowód: - zeznania świadka B. L. na rozprawie w dniu02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:19 do 00:28:05,

- zeznania świadka W. Ś. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:53:33 do 01:06:26,

- zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:11 do 00:32:57,

-przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:25:18 do 01:19:18.

W okresie od 16 lutego 2021r. do 19 lutego 2021r. oraz od 2 marca 2021r. do 4 marca 2021r. M. Ś. przebywała na urlopie wypoczynkowym.

Dowód: - wnioski urlopowe – w aktach osobowych na k. 159 akt sądowych (koperta).

Wynagrodzenie dla M. Ś. było płacone przez M. K. gotówką i przelewem. Do ręki ubezpieczona otrzymywała 1000,00 zł. miesięcznie, resztę na konto oraz ¼ kwoty od G. K.. Księgowa wyliczała wysokość jej wynagrodzenia.

Z tytułu wynagrodzenia za pracę M. Ś. otrzymała od M. K. w formie przelewu kwoty:

w październiku 2020 r. – kwotę 1 500 zł;

w listopadzie 2020 r. – kwotę 1 555,34 zł;

w grudniu 2020 r. – kwotę 1 500 zł;

w styczniu 2021 r. – kwotę 1 500 zł;

w lutym 2021 r. – kwotę 1 415,56 zł;

w marcu 2021 r. – kwotę 474,47 zł.

Dowód: - wydruki potwierdzenia przelewu – k. 8 - 13 akt sądowych,

-zeznania świadka G. K. na rozprawie w dniu 17 listopada 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:00:27 do 01:12:32,

- przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:42:29 do 00:54:09,

przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:54:26 do 02:11:36.

W imiennych raportach rozliczeniowych za M. Ś. płatnik składek M. K. wykazała podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości: 09/2020 r. – 350 zł, od 10/2020 r. do 01/2021 r. – po 3 500 zł, 02/2021 r. – 2 450,13zł, 03/2021 r. – 456,52 zł.

Okoliczność bezsporna.

W dniu 5 marca 2021r. M. Ś. urodziła córkę W.. Wystąpiła z roszczeniem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego od 5 marca 2021 r. do 3 marca 2022 r. Nie otrzymała żadnej kwoty z tytułu zasiłku macierzyńskiego.

Okoliczności bezsporne.

Po urodzeniu przez M. Ś. czwartego dziecka płatnik składek nie zatrudniła nowego pracownika, ani nie zawarła umowy o świadczenie usług z inną osobą, która przejęłaby obowiązki M. Ś.. Obowiązki ubezpieczonej przejęła M. K..

Dowód: - zeznania świadka G. K. – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 17 listopada 2021 r. - od 00:54:49 do 01:00:27,

- zeznania świadka M. W. – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 17 listopada 2021r. - od 01:34:18 do 01:38:36,

- zeznania świadka A. K. (2) – elektroniczny protokół rozprawy z dnia

17 listopada 2021r. -od 01:45:57 do 02:10:22,

-przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:54:26 do 02:11:36.

B. K. jest synem M. K. i G. K..
Od dnia 1 sierpnia 2020r. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w firmie (...), zajmuje się technologią, logistyką i przygotowaniem rysunku technicznego. Widział ubezpieczoną przy pracy biurowej w godz. od 7:00 do 15:00.

B. K. nie przejął obowiązków M. Ś. po urodzeniu czwartego dziecka.

Dowód: - zeznania świadka B. K. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:40:09 do 00: 48:02,

zeznania świadka G. K. – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 17 listopada 2021 r. - od 00:54:49 do 01:00:27,

-przesłuchanie M. K. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 01:54:26 do 02:11:36.

M. W. jest zatrudniona w firmie (...) od czerwca 2019r. na podstawie umowy o pracę na czas określony. Powierzono jej stanowisko kierownika lakierni proszkowej. Pracuje w lakierni położonej pod adresem Na Zapleczu 2a w T. w godz. od 6:00 do 15:00 lub 16:00. Po zatrudnieniu M. Ś. M. K. poinformowała ją, że M. Ś. będzie w biurze i ma jej przekazywać wszelkie informacje z lakierni. Świadek kontaktowała się codziennie lub co dwa dni z M. Ś. telefonicznie i przez sms-y w kwestiach związanych z zamawianiem farb i wystawianiem dokumentów W-Z. Dokument W-Z, wystawiany przez M. W., jest podstawą do wystawienia faktury. Faktury w obu firmach wystawiała M. K. lub M. Ś.. Nieraz M. W. przyjeżdżała do biura na ul. (...), gdy miała zawieść lub przywieźć detale do malowania i widziała wówczas M. Ś. w pracy. W lakierni były malowane elementy metalowe z firmy (...) i firmy (...).

Dowód: - zeznania świadka G. K. – elektroniczny protokół

rozprawy z dnia 17 listopada 2021 - r. od 00:12:28 do 01:12:32,

- zeznania świadka M. W. – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 17 listopada 2021r. - od 01:12:32 do 01:43:51.

A. K. (2) jest bratem G. K.. Jest zatrudniony w firmie brata (...) na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, od około 15 lat na stanowisku ślusarza – tokarza. Do jego obowiązków należy wytwarzanie elementów metalowych. Pracuje w zakładzie produkcyjnym pod adresem Nad (...) w T. w godzinach od 7:00 do 15:00. Świadek, co do zasady, raz dziennie o godz. 8:00 lub 10:00 wchodził do pomieszczenia biurowego w celu odbioru zleceń. Zlecenia drukowała M. Ś.. W spornym okresie świadek kontaktował się z M. Ś. w celu odbioru zleceń, dla firmy (...) lub dokonania zamówienia narzędzi. M. Ś. zamawiała towary i wystawiała faktury również na rzecz firmy (...).

Dowód: - zeznania świadka G. K. – elektroniczny protokół

rozprawy z dnia 17 listopada 2021 r. od 00:54:39 do 01:00:27,

- zeznania świadka A. K. (2) – elektroniczny protokół rozprawy z dnia

17 listopada 2021r. - od 01:45:57 do 02:10:22.

Od 1 września 2021r. M. Ś. wróciła do pracy u M. K. w wymiarze ¼ etatu z wynagrodzeniem ¼ kwoty z pierwotnej umowy. Od dnia 22 października 2021r. ubezpieczona wykonuje pracę u G. K. na umowę zlecenia. Mąż ubezpieczonej aktualnie opiekuje się dwójką najstarszych dzieci, jedno dziecko chodzi do przedszkola, a najmłodszą córką zajmuje się mama ubezpieczonej.

Dowód: - wniosek w sprawie łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy złożony przez ubezpieczoną – k. 215 akt,

-zeznania świadka B. L. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:14:19 do 00:28:05,

- zeznania świadka G. K. – elektroniczny protokół rozprawy z dnia 17 listopada 2021 r. -od 00:32:57 do 00:54:49,

- zeznania świadka A. K. (2) – elektroniczny protokół rozprawy z dnia

17 listopada 2021r. - od 01:45:57 do 02:10:22,

- zeznania świadka B. K. na rozprawie w dniu 02 lutego 2022r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:40:09 do 00: 48:02,

- umowa zlecenia z 22.10.2021r. i aneks do umowy zlecenia z 02.01.2022r., rachunki – k. 223 (w kopercie),

- dane o zgłoszeniach ubezpieczonej M. Ś. – k. 197 akt,

- przesłuchanie M. Ś. na rozprawie w dniu 22 grudnia 2021r. – protokół elektroniczny rozprawy – od 00:42:29 do 00:54:09.

Zaskarżoną decyzją z 14 maja 2021r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. stwierdził, że M. Ś. jako pracownik u płatnika składek M. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 28 września 2020r.

Dowód: - zaskarżona decyzja – w aktach ZUS.

Decyzją z dnia 14 maja 2021r., nr (...), organ rentowy stwierdził, że M. Ś. jako pracownik u płatnika składek G. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu od 15 października 2020r. Powyższa decyzja została zaskarżona przez M. Ś. i G. K..

Okoliczność wydania decyzji bezsporna.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie okoliczności bezspornych, dokumentacji pozyskanej w toku postępowania, w tym dokumentacji medycznej, jak również akt osobowych ubezpieczonej, a także w oparciu o dowód z zeznań świadków: G. K., M. W., A. K. (2), B. L., B. K., W. Ś. oraz na podstawie przesłuchania M. Ś. i M. K. w charakterze strony.

Sąd uznał powyższe dokumenty za wiarygodne, za wyjątkiem umowy o pracę z dnia 28 września 2020r.- w części dotyczącej pełnego wymiaru czasu pracy ubezpieczonej. Postępowanie dowodowe bowiem wykazało, że M. Ś. nie świadczyła pracy na rzecz M. K. w pełnym wymiarze czasu pracy. Był to niepełny wymiar i jak sama M. K., a więc pracodawca, określiła, ubezpieczona świadczyła pracę na jej rzecz w wymiarze 60% etatu. Przedłożone dokumenty w postaci list obecności również zasługują na wiarę, mimo że M. Ś. została na nich dopisana na końcu. Listy te bowiem zgodne są z pozostałym materiałem dowodowym potwierdzającym fakt rzeczywistego świadczenia pracy przez M. Ś., w szczególności z zeznaniami świadków oraz z fakturami wystawionymi przez ubezpieczoną.

Należy podkreślić, iż odwołujące przedłożyły w postępowaniu sądowym kilkadziesiąt faktur z okresu spornego z podpisami M. Ś. jako wystawiającej fakturę w imieniu firmy (...). Większość faktur jest podpisanych przez osoby odbierające faktury VAT. Są to różne osoby, a ich podpisy uwiarygodniają przedłożone faktury, co prowadzi do wniosku, iż dokumenty te nie mogą być sporządzone na użytek niniejszego postępowania i są dowodem na faktyczne wykonywanie pracy przez ubezpieczoną na rzecz M. K..

Nie budzi też wątpliwości zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy ubezpieczonej, mimo że zostało wystawione po podjęciu przez nią zatrudnienia. Przyczynę wydania skierowania z opóźnieniem wyjaśniła M. K. i mimo że naruszyło to przepis art. 229 § 4 k.p., to na tej podstawie nie można przyjąć, że ubezpieczona nie świadczyła pracy.

Sąd dał wiarę przesłuchanym w sprawie świadkom. Świadkowie zeznawali szczegółowo, szczerze, logicznie. Ich zeznania wzajemnie się uzupełniają lub pokrywają, tworząc łącznie spójną całość. Świadek M. W. jest osobą obcą dla stron. Potwierdziła ona, iż M. K. poinformowała ją, że w biurze będzie przebywała M. Ś. i do niej należy zwracać się ze wszystkimi sprawami, co świadek czyniła codziennie lub co dwa dni, rozmawiając z ubezpieczoną telefonicznie lub wymieniając sms- y. Świadek widywała też M. Ś. w biurze na ul. (...), gdy ta świadczyła pracę.

Fakt rzeczywistego świadczenia pracy przez M. Ś. na rzecz M. K. potwierdzili również świadkowie: A. K. (2) i B. K., dla których nie było wątpliwości, iż M. Ś. jest pracownikiem świadczącym pracę administracyjną. A. K. (2) jest bratem G. K., B. K. jest synem M. K. i G. K.. Jednakże te okoliczności nie mogą dyskwalifikować same w sobie wiarygodność złożonych przez nich zeznań. Zeznania te są bowiem szczere, dokładne, nie naciągane, zgodne z zebraną dokumentacja oraz zeznaniami pozostałych świadków i stron. Za wiarygodne też należy uznać zeznania mamy ubezpieczonej B. L. i męża ubezpieczonej W. Ś.. Mimo że są to osoby bliskie dla ubezpieczonej, to Sąd dał im wiarę w całości, bowiem w zeznaniach tych nie można znaleźć nuty fałszu, wręcz przeciwnie, zeznania są dokładne, szczegółowe i zgodne ze sobą. Przedstawili oni, jak wyglądała opieka nad dziećmi ubezpieczonej, konieczność podjęcia przez nią pracy oraz potwierdzili, iż M. Ś. pracę tę wykonywała. Należy podkreślić, iż motywy zatrudnienia ubezpieczonej oraz przyczyna gospodarcza zatrudnienia wynika z zeznań kilku osób, co do których nie można postawić zarzutu, że są ze sobą sprzeczne. Wręcz przeciwnie, wzajemnie się pokrywają. Ze zgodnych zeznań M. K. i G. K. wynika, że płatnik składek była przeciążona pracą, bowiem wykonywała wszystkie prace administracyjne na rzecz swojej firmy i firmy męża, zbliżała się do emerytury, nie miała czasu dla córki i wnuka, bała się choroby i braku zastępstwa. Jest więc oczywiste, że szukała pracownika i to zaufanego i że wybrała do zatrudnienia osobę zaufaną, którą znała od dziecka, mimo iż wiedziała, że jest w ciąży. Ani M. K. ani G. K. nie ukrywali, że wiedzieli o ciąży ubezpieczonej. Zarówno oni, jak i M. Ś. szczerze przyznali też, ze łączą ich rodzinne relacje, co przemawia za ich wiarygodnością. Jest oczywiste, że zatrudnienie M. Ś. było formą pomocy dla niej, ale wobec rzeczywistego świadczenia pracy, fakt ten, choć pozytywny, pozostaje obojętny dla rozstrzygnięcia sprawy. Poza tym M. K. rzeczywiście potrzebowała pomocy administracyjnej, stąd też teza organu rentowego o fikcyjności zatrudnienia nie znajduje uznania Sądu, zwłaszcza że postępowanie dowodowe wykazało, iż mimo otrzymania pomocy ze strony państwa w okresie epidemii, firma (...) prosperowała dobrze, przynosiła duże przychody i stać ja było na zatrudnienie pracownika. Powyższe okoliczności należy połączyć z sytuacją rodzinną ubezpieczonej, jej problemami finansowymi, zmniejszeniem pensum w szkole męża, możliwością zapewnienia opieki nad 2 – letnim dzieckiem przez mamę ubezpieczonej, połączenia pracy zdalnej męża z nauką zdalną dzieci. Powyższe okoliczności wskazują, iż M. Ś. potrzebowała pracy, chciała i miała możliwość podjęcia pracy w czwartej ciąży i pracę tę świadczyła, bez zwolnień lekarskich, aż do porodu, po czym powróciła do pracy u M. K. na ¼ etatu. Brak zwolnień lekarskich potwierdza tezę, wynikającą z dokumentacji medycznej, iż ubezpieczona w czwartej ciąży czuła się dobrze i mogła wykonywać pracę. Tym bardziej, z powyższych względów, więc nie można przyjąć tu fikcyjności zatrudnienia.

Sąd dał również wiarę zeznaniom M. Ś. i M. K., gdyż ich zeznania były zgodne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Sąd nie znalazł podstaw, aby tym zeznaniom odmówić waloru wiarygodności. Zeznania stron znalazły potwierdzenie w zeznaniach świadków i w przedłożonej dokumentacji.

Ubezpieczona szczerze przedstawiła okoliczności związane z zawarciem umowy o pracę oraz z jej wykonywaniem, jak też szeroki zakres obowiązków na rzecz M. K. i G. K.. M. K. potwierdziła wykonywanie tych czynności ( jak też i świadkowie), wykazując potrzebę zatrudnienia ubezpieczonej.

Sąd na podstawie art. 235 2 § 1 pkt. 5 k.p.c. pominął dowód z przeprowadzenia dowodu z całości dokumentacji medycznej dotyczącej wszystkich ciąż ubezpieczonej, z wyjątkiem dokumentacji medycznej dotyczącej czwartej ciąży znajdującej się w aktach sprawy. Zdaniem Sądu tak szeroka analiza dokumentacji ginekologiczno – położniczej ubezpieczonej jest zbędna, prowadziłaby do niepotrzebnego przedłużenia postępowania oraz naruszałaby dobra osobiste ubezpieczonej.

Odwołania M. Ś. i M. K. okazały się zasadne, skutkujące zmianą zaskarżonej decyzji co do zasady i częściowo zasadne co do wymiaru czasu pracy ubezpieczonej u M. K. w wysokości 3/5 etatu.

Istotą niniejszego postępowania było ustalenie czy umowa o pracę w dniu
28 września 2020r. pomiędzy M. Ś. a M. K. miała rzeczywisty wymiar, tj. czy powyższe podmioty faktycznie od tej daty łączy stosunek pracy o określonej umową treści, a co za tym idzie, czy ubezpieczona podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, czy też było to pozorne określenie warunków pracy, mające na celu korzystniejsze ukształtowanie pozycji ubezpieczonej na gruncie uprawnień płynących
z podlegania ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

Nie ulega bowiem wątpliwości, że o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy
o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy,
a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Okoliczności wynikające z formalnie zawartej, ale w rzeczywistości nie wykonywanej umowy o pracę nie są wiążące
w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowi pracowniczego ubezpieczenia społecznego (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 3 kwietnia 2012 r., III AUa 230/12, LEX nr 1238771; wyrok SN z dnia 5 czerwca 2009 r., I UK 21/09, Monitor Prawa Pracy z 2010 r., nr 2, poz. 99; LEX nr 515699).

W tym miejscu należy wskazać, że legalna (ustawowa) definicja stosunku pracy znajduje się w przepisie art. 22 § 1 k. p. Zgodnie z przepisem powołanym w zdaniu poprzedzającym – przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Jak więc wynika z analizy cytowanego wyżej przepisu, stosunek pracy jest dwustronnie zobowiązującym stosunkiem zobowiązaniowym (obligacyjnym) zachodzącym między jego stronami, tj. pracodawcą a pracownikiem. Każda ze stron tego stosunku jest względem drugiej jednocześnie – i uprawniona, i zobowiązana, przy czym obowiązki jednej strony stosunku odpowiadają uprawnieniom drugiej strony. I tak pracodawca jest zobowiązany do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, natomiast pracownik jest zobligowany do wykonywania w sposób podporządkowany (tj. pod kierownictwem pracodawcy oraz we wskazanym przez niego miejscu i czasie) określonej pracy na rzecz pracodawcy. Stosunek pracy jest zatem więzią o charakterze dobrowolnym i trwałym, łączącą pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudniania pracownika przy umówionej pracy i wypłacania mu wynagrodzenia za pracę (wyrok SA w Lublinie w wyroku z dnia 26 czerwca 1996 r., III APr 10/96, LEX nr 29672). W nawiązaniu do przepisu kodeksu pracy w literaturze i judykaturze z zakresu prawa pracy przyjęto wykładnię pojęcia „praca” z art. 22 § 1 k.p. rozumianego jako działalność:

1)  zarobkowa (tj. wykonywana za wynagrodzeniem);

2)  wykonywana przez pracownika osobiście (z możliwością wyręczenia się, za zgodą pracodawcy, inną osobą – w zakresie niektórych czynności);

3)  mająca charakter powtarzalny, wykonywana na ogół codziennie, ewentualnie – w dłuższych odstępach czasu, nie będąca więc jednorazowym wytworem (w przeciwieństwie do dzieła występującego w ramach umowy o dzieło) lub też jednorazową czynnością (wyjątek stanowi umowa na czas wykonania określonej pracy, przypominająca umowę o dzieło);

4)  wykonywana na ryzyko pracodawcy, który na ogół dostarcza pracownikowi narzędzi do wykonywania pracy, ale też ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych błędów popełnianych przez pracownika (tzw. ryzyko osobowe), jak również ponosi ryzyko gospodarcze i ekonomiczne związane z prowadzoną działalnością (na ogół jest to działalność gospodarcza) – musi więc np. płacić pracownikom za niezawinione przez nich przestoje, wypłacać odprawy w przypadku likwidacji stanowisk pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników itp.;

5)  wykonywana pod kierownictwem pracodawcy; w praktyce oznacza to, że pracownik jest zobowiązany do stosowania się do poleceń pracodawcy – o ile są one zgodne z prawem i dotyczą pracy świadczonej przez danego pracownika (przepis art. 100 § 1 k.p.); pracownik zobowiązany jest w czasie pracy pozostawać do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (przepis art. 128 k.p.). Podporządkowanie pracownika w stosunku do pracodawcy dotyczy wyłącznie podległości organizacyjnej, nie ma natomiast zastosowania do sytuacji prawnej pracobiorcy, która jest określona postanowieniami umowy o pracę oraz bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa pracy (por. Tadeusz Zieliński, [w:] Kodeks pracy – komentarz pod redakcją Ludwika Florka, Dom Wydawniczy ABC, 2005, wydanie 4, s. 249 - 251).

Z kolei definicję pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych zawiera przepis art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w myśl którego za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Mając na względzie spójność systemu prawnego oraz zasadę racjonalnego prawodawcy uznać należy, że pojęcia „pracownika” używane przez ustawodawcę w przepisie art. 22 § 1 k.p. oraz w art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są ze sobą tożsame (wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 r., I UK 296/04, LEX nr 171652).

Sąd w niniejszym postępowaniu dokonał zatem oceny nawiązania przez strony stosunku pracy pod kątem dokonania czynności pozornej skutkującej bezwzględną nieważnością czynności prawnej zgodnie z art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Taki zarzut został bowiem postawiony przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji i podtrzymany w odpowiedzi na odwołanie.

O czynności pozornej, zgodnie z treścią powołanego przepisu, możemy mówić wówczas, gdy oświadczenie woli jest złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Dla uznania, że czynność prawna ma charakter pozorny (w rozumieniu przepisu art. 83 § 1 k.c.) muszą kumulatywnie wystąpić trzy następujące elementy:

1)  oświadczenie woli zostaje złożone dla pozoru, co ma miejsce w sytuacji, gdy nie zmierza ono do osiągnięcia skutków prawnych określonych w jego treści (np. takich jak nawiązanie stosunku pracy i rzeczywiste wykonywanie przez strony tego stosunku – praw i obowiązków wynikających z umowy o pracę);

2)  oświadczenie woli jest składane drugiej stronie;

3)  adresat oświadczenia ma świadomość pozorności i zgadza się na dokonanie czynności prawnej dla pozoru.

Zawarcie umowy o pracę ma charakter czynności prawnej realnej, tzn. tylko wówczas wywołuje skutki prawne (również te w dziedzinie ubezpieczeń społecznych), gdy dana praca będzie faktyczna wykonywana przez pracownika. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest więc rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama tylko umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy tylko jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia (wyrok SN z dnia 24 sierpnia 2010 r., I UK 74/10; LEX nr 653664).

Wobec powyższego o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z przepisu art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia, gdyż w takim przypadku wady oświadczeń woli dotykające umowy o pracę - nawet powodujące jej nieważność - nie wywołują skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (wyrok SN z dnia 5 czerwca 2009 r., I UK 21/09, LEX nr 515699).

Sąd Okręgowy podziela stanowisko, jakie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 roku (II UK 321/04, OSNP z 2006 r., nr 11 – 12, poz. 190), zgodnie z którym umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obydwie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik – nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy. Z kolei jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana (wykonywana), to nie można przyjąć, aby została ona zawarta dla pozoru (czy też w celu obejścia prawa), choćby nawet strona podejmująca zatrudnienie jako pracownik – zawierając umowę o pracę - dążyła do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tak też SN w wyroku z dnia 6 marca 2007 r., I UK 302/06, OSNAPiUS z 2008 r., Nr 7-8, poz. 110, str. 323 i w wyroku z dnia 12 maja 2011 r., II UK 20/11, LEX nr 885004; por. również wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96, OSNAPiUS 1997 nr 15, poz. 275; z dnia 16 marca 1999 r., II UKN 512/98, OSNAPiUS 2000 nr 9, poz. 368; z dnia 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 496; z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005/15/235; z dnia 04 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190; z dnia 18 października 2005 r., sygn. akt II UK 43/05, OSNP z 2006 r., nr 15 – 16, poz. 251; LEX nr 189956; z dnia 18 maja 2006 r., II UK 164/05, PiZS 2006/9/33; z dnia 4 stycznia 2008 r., I UK 223/07, LEX nr 442836). W wyroku z dnia 8 lipca 2009 r. Sąd Najwyższy po raz kolejny podkreślił, że pozorność umowy o pracę (art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona (tak I UK 43/09, LEX nr 529772). Słusznie zatem stwierdził Sąd Najwyższy, iż pozorność czynności prawnej zachodzi w sytuacji, gdy strony stwarzają pozór dokonania jednej czynności prawnej, podczas gdy w rzeczywistości dokonują innej czynności prawnej (wyrok SN z 13 kwietnia 2005 r., IV CK 684/04, LEX nr 284205).

Innymi słowy zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego, bez rzeczywistego wykonywania umowy o pracę, przy jednoczesnym ustaleniu warunków wynagrodzenia w sposób nie odpowiadający zatrudnieniu - świadczy o fikcyjności zgłoszenia do pracowniczego ubezpieczenia społecznego w celu uzyskania nieproporcjonalnych świadczeń z tego ubezpieczenia (tak SN w wyroku z dnia 28 lutego 2001 roku, sygn. akt II UKN 244/00, OSNAPiUS z 2002 r., Nr 20, poz. 496) i nie pociąga za sobą obowiązku ubezpieczenia społecznego (por. również wyrok SN z dnia 4 października 2007 r., sygn. akt I UK 116/07, OSNAPiUS z 2008 r., Nr 23 – 24, poz. 355, str. 1021).

Odnosząc powyższe uwagi do niniejszej sprawy uznać należy, iż odwołania M. Ś. i M. K. są zasadne w przeważającej większości. Stanowisko ZUS , iż sporna umowa o pracę została zawarta tylko po to, aby włączyć M. Ś. do ubezpieczeń społecznych w celu uzyskania świadczeń macierzyńskich – nie jest trafne.

Przechodząc na grunt niniejszego postępowania Sąd - mając na uwadze stanowisko organu rentowego - dokonał oceny łączącego płatnika składek i ubezpieczoną stosunku prawnego w postaci umowy o pracę przez pryzmat przepisu art. 83 § 1 kc, czyli pod kątem dokonania czynności pozornej.

Zgodnie z treścią art. 83 § 1 kc pozorność czynności prawnej ma miejsce wówczas, gdy oświadczenie woli jest złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Rezultatem takiej czynności jest jej nieważność. Przy omawianiu czynności prawnej pozornej należy wskazać jej trzy elementy, które muszą wystąpić łącznie, tj. oświadczenie woli musi zostać złożone dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie oraz adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej dla pozoru. Jak słusznie stwierdził Sąd Najwyższy pozorność czynności prawnej zachodzi w sytuacji, gdy strony stwarzają pozór dokonania jednej czynności prawnej, podczas gdy w rzeczywistości dokonują innej czynności prawnej np. zawierają umowę darowizny, gdy w rzeczywistości chodzi o sprzedaż (patrz wyrok SN z 13 kwietnia 2005 r., IV CK 684/04, LEX nr 284205). Analogicznie fikcyjna czynność prawna ma miejsce m. in. wtedy, gdy strony zawierają umowę o pracę, a faktycznie łączy je umowa zlecenia. Warto przy tym wskazać, że umowę o pracę, pomimo poprawności formalnej strony zatrudnienia, uważa się za zawartą dla pozoru, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (patrz wyroki SN z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190, z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04, OSNP 2005/15/235, z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96, OSNAPiUS 1997 nr 15, poz. 275, z dnia 16 marca 1999 r., II UKN 512/98, OSNAPiUS 2000 nr 9, poz. 368, z dnia 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 496 oraz dnia 18 maja 2006 r., II UK 164/05, PiZS 2006/9/33).

Zatem, aby przyjąć, iż nawiązanie stosunku pracy między M. Ś. a M. K. było pozorne, należało zbadać świadomość płatnika, tj. czy miała ona świadomość, iż dzięki temu ubezpieczona uzyska tytuł ubezpieczeniowy umożliwiający korzystanie jej ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych w związku z okresem ciąży, a następnie macierzyńskim i godziła się na to, aby zawrzeć przedmiotową umowę w tym celu oraz czy praca była rzeczywiście świadczona, czy też czynności wykonywane przez M. Ś. miały na celu jedynie stworzenie pozoru realizacji umowy.

Oceniając spełnienie dwóch pierwszych przesłanek Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż zarówno ubezpieczona jak i M. K. wiedziały o ciąży ubezpieczonej, gdyż strony nie zaprzeczały temu, a trudno, żeby było inaczej, skoro łączyły ich bliskie więzi rodzinne.

W tym miejscu wskazać należy, iż zatrudnianie kobiet nawet w samym okresie ciąży nie jest co do zasady zabronione przez przepisy prawa pracy, oczywiście z pewnymi wyjątkami (ochrona zdrowia przyszłej matki i jej dziecka). Ogólne uznanie, że umowa o pracę zawarta z kobietą w ciąży jest pozorna, prowadziłoby do wprowadzenia w praktyce zakazu zawierania umów o pracę z ciężarnymi (wyrok SA w Lublinie z dnia 29 kwietnia 1999 r., III AUa 49/99). Takie stanowisko byłoby również sprzeczne z podstawową zasadą prawa pracy określoną w art. 11 3 k.p., wprowadzającą zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji w stosunkach pracy. Dodatkowo Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 13 maja 2004 r., II UK 365/03, M. Prawn. 2006/5/60 wskazał, iż praca u matki nawet w czasie ciąży, a następnie szybkie pójście na zwolnienie same przez się nie dyskwalifikują takiego zatrudnienia. Zresztą należy mieć na uwadze, że z art. 22 1 kp a contrario wynika, iż pracodawca w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej nie może pytać kandydatki do pracy o to czy jest w ciąży, gdyż takie działanie jest traktowane jako działanie o charakterze dyskryminacyjnym. Zresztą ustalenie, iż obie strony spornego stosunku pracy miały świadomość, iż w chwili jego nawiązywania ubezpieczona jest w ciąży nie oznaczałoby to automatycznej nieważności zawartej przez nie umowy. Koniecznym byłoby również spełnienie trzeciej przesłanki pozorności.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd uznał, iż M. Ś. faktycznie świadczyła pracę: osobiście, w warunkach pracowniczego podporządkowania, za wynagrodzeniem przez 8 godzin dziennie, od godz. 7.00 do godz. 15.00 od poniedziałku do piątku w biurze dwóch firm: M. K. i G. K., przy czym zarówno płatnik składek, jej mąż G. K., jak i ubezpieczona zgodnie wskazywali, że była to praca świadczona na rzecz dwóch pracodawców. W związku z tym dużą trudność stanowiło określenie wymiaru czasu zatrudnienia ubezpieczonej na rzecz M. K., bo tego zatrudnienia dotyczyła zaskarżona decyzja w niniejszej sprawie. Okoliczność tę wyjaśniła sama M. K., wskazując, że M. Ś. była zatrudniona na rzecz jej firmy w wymiarze 60% etatu. Zdaniem Sądu jest to właściwe określenie. Nie należy bowiem zapominać, iż M. Ś. przejęła wszystkie obowiązki M. K., która przed jej zatrudnieniem wykonywała wszystkie prace administracyjno – biurowe zarówno w swojej firmie jaki i w firmie męża. Z zeznań M. K. wynika też, że w 2020r. to G. K. miał więcej zleceń, większą produkcję, zatrudniał więcej pracowników. Mimo to należy przyjąć, iż wymiar zatrudnienia ubezpieczonej u M. K. wynosi więcej niż pół etatu – tj. 60/100, czyli 30/50, czyli 3/5 etatu. Pracodawca może bowiem zlecić pracownikowi wykonywanie pewnych czynności na rzecz innego podmiotu, co w ocenie Sądu miało miejsce w niniejszej sprawie. M. Ś. w ramach zatrudnienia na 3/5 etatu u M. K. wykonywała bowiem na jej polecenie czynności administracyjne zarówno na jej rzecz, jak i czynności na rzecz G. K., co potwierdzili świadkowie: M. W. i A. K. (2).

Ubezpieczona pracowała przez 8 godzin, wykonując prace administracyjne na rzecz dwóch podmiotów, prac tych nikt w niniejszym postępowaniu nie potrafił rozdzielić. A więc pracowała w ciągu dnia, tygodnia, miesiąca na rzecz dwóch pracodawców jedynie w pełnym wymiarze czasu pracy, a nie w wymiarze całego etatu + ¼ etatu. Okoliczność, iż czasami wyszła wcześniej, lub przyszła później, nie zmienia tych ustaleń, bowiem czyniła to za zezwoleniem pracodawcy.

Postępowanie dowodowe wykazało, że na rzecz M. K. ubezpieczona pracowała w niepełnym wymiarze czasu pracy – 3/5 etatu. Tak określiła to płatnik składek, a ubezpieczona tego nie zakwestionowała. A więc nie pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, jak opiewa to pisemna umowa o pracę. Świadczenie pracy na rzecz M. K. potwierdzili świadkowie: G. K., M. W., A. K. (2), B. K., którzy byli naocznymi świadkami świadczenia pracy. Świadkami pośrednimi byli B. L. i W. Ś., zapewniający opiekę dzieciom ubezpieczonej. Faktyczną opiekę nad 2 – letnim dzieckiem w czasie świadczenia pracy przez ubezpieczoną potwierdziła jej mama B. L., natomiast okoliczności związane z opieką na starszymi dziećmi i decyzją co podjęcia pracy wyjaśnił głównie mąż ubezpieczonej W. Ś..

Faktyczną pracę M. Ś. na rzecz M. K. potwierdzają też:

kilkadziesiąt faktur z okresu spornego, podpisanych przez M. Ś. w imieniu firmy (...) w miejscu ich wystawienia, z podpisami osób odbierających faktury,

maile w imieniu firmy (...),

bankowe potwierdzenia przelewów wynagrodzenia,

listy obecności,

podpisanie przez ubezpieczoną wniosku o urlop A. L. zatrudnionemu przez M. K.,

wydruki sms - ów

To, czy ubezpieczona faktycznie pracowała na rzecz G. K. w ramach stosunku pracy i w jakim wymiarze, jest sprawą otwartą, przesądzi o tym Sąd, rozpoznając odwołanie M. Ś. i G. K. od drugiej zaskarżonej decyzji. Sprawa jest w toku.

Tymczasem trzeba mieć także na uwadze okoliczność, że w tamtym okresie czasu zatrudnienie pracownika dla M. K. było jak najbardziej uzasadnione i wykazała ona potrzebę gospodarczą zatrudnienia M. Ś.. Sąd miał także na uwadze, że stan zdrowia ubezpieczonej mimo ciąży był tyle dobry, że pracowała ona u M. K. do dnia porodu.

Analizując zatem zaistnienie trzeciej przesłanki, tj. kwestii rzeczywistość świadczonej przez ubezpieczoną pracy od dnia 28 września 2020r., należało bezsprzecznie uznać, iż ubezpieczona pracę powierzoną na rzecz M. K. faktycznie wykonywała, co znalazło potwierdzenie w zeznaniach świadków, a ponadto w przedłożonych dokumentach oraz nadesłanych na wezwanie Sądu. Pracę ubezpieczona świadczyła osobiście, w obowiązującym ją czasie pracy i wyznaczonym miejscu, pod nadzorem pracodawcy, za co otrzymała umówione wynagrodzenie.

Przy ocenie, czy umowa o pracę miała charakter pozorny, istotne jest także dopełnienie przez pracodawcę obowiązków wynikających z prawa pracy. W sprawie bezspornym było, iż strony dochowały właściwej, pisemnej formy umowy o pracę. Ubezpieczona przedłożyła także komplet wymaganej dokumentacji pracowniczej, przedłożyła zaświadczenie o zdolności do pracy i została zaznajomiona z przepisami BHP. Pracodawca w wymaganym terminie dopełnił również ciążącego na nim obowiązku zgłoszenia nowo zatrudnionego pracownika do systemu ubezpieczeń społecznych, a także dopełnił również dalszych obowiązków formalnych wypłacając ubezpieczonej umówione wynagrodzenie.

Ponadto Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 lutego 2006 roku, w sprawie III UK 156/05 stwierdził, że samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem. W teorii prawa cywilnego uznaje się, że czynnością prawna podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność, wprawdzie nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 listopada 2004 roku (sygn. akt I PK 42/04, OSNP 2005, nr 14, poz. 209) stwierdził, że ,,czynności mające na celu obejście ustawy ( in freudem legis) zawierają jedynie pozór zgodności z ustawą. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem” (podobnie również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005, nr 15, poz. 235; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05). Ujmując sprawę z pewnym uproszczeniem należy stwierdzić, że obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej ,,obchodzi” go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem.

Tymczasem skorzystanie z zasiłków z ubezpieczenia społecznego, nie może być uznane za cel, którego osiągnięcie jest sprzeczne z prawem. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05). Może on nawet być głównym motywem nawiązania stosunku pracy, zamiast wykonywania pracy na innych podstawach prawnych .

Zawierając umowy o pracę strony kierują się różnymi motywami indywidualnymi, które należy odróżnić od causae czynności prawnej (typowego celu czynności prawnej). Między innymi, jak wskazał Sąd Najwyższy, zawarcie umowy o pracę, choćby zmierzało do uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych, czy uzyskania kredytu bankowego, nie jest obejściem ustawy. Podobnie takiego zarzutu nie można postawić umowie o pracę nienaruszającej art. 22 k.p., nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W szczególności trudno uznać, że dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania takiej ochrony jest sprzeczne z prawem. Przeciwnie jest to zachowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia (zob. powołany wyżej wyrok z 25 listopada 2004 roku, I PK 42/04, wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05).

Zaskarżona decyzja ZUS jest nieprawidłowa, a zastrzeżenia organu rentowego w zakresie fikcyjności zawartej umowy nie są zasadne. Zarzut, że zawarta umowa o pracę ma charakter fikcyjny, bowiem zbiegła się z możliwością skorzystania z uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego, nie może znaleźć uznania Sądu. To domniemanie organu rentowego zostało obalone poprzez wykazanie rzeczywistej potrzeby zatrudnienia i faktycznego świadczenia pracy przez ubezpieczoną.

Okoliczność, że M. Ś. jest spokrewniona z M. K. nie dowodzi automatycznie pozorności umowy o pracę, bowiem praca była faktycznie wykonywana, a nie ma zakazu zatrudniania osób spokrewnionych. Poza tym wybór do zatrudnienia M. Ś. jest jak najbardziej zrozumiały i uzasadniony, gdyż M. K. poszukiwała osoby zaufanej, której powierzy w przyszłości prowadzenie firmy. Taką osobą była ubezpieczona, posiadająca już pewne doświadczenie w zakresie wystawiania faktur i pracy administracyjnej. Dowodem na to, że wybór był słuszny, jest powrót M. Ś. do pracy na ¼ etatu po urodzeniu czwartego dziecka.

Zarzut organu rentowego, że M. Ś. od 1.09.2014r. do 24.03.2021r. zgłoszona była wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny i nie miałaby prawa do urlopu macierzyńskiego, nie uzasadnia automatycznie wniosku, że umowa została zawarta tylko w celu włączenia jej do ubezpieczeń społecznych. Należy bowiem wskazać, że M. Ś. urodziła 3 dziecko w 2018r., a wiec w okresie przerwy w ubezpieczeniu społecznym, w tym czasie jej mąż nie był już zawodowym piłkarzem, pracował tylko w szkole i gdyby ubezpieczona kierowała się zamiarem takim, jak sugeruje ZUS, to zawarłaby umowę o pracę z M. K. już w 2017 lub 2018r., czego nie zrobiła. M. Ś. podjęła zatrudnienie w 2020r., kiedy pojawiła się propozycja M. K., mimo kolejnej ciąży, bowiem mama ubezpieczonej przeszła na emeryturę i mogła się zająć najmłodszym dzieckiem, a M. K. była blisko emerytury i wymagała większej pomocy. Ponadto sytuacja finansowa rodziny ubezpieczonej była coraz trudniejsza, z uwagi na pandemię i redukcję godzin w szkole dla męża oraz pespektywę urodzenia kolejnego dziecka i wzrost kosztów z tym związanych.

To, że M. K. uzyskała dofinansowanie do zatrudnionych pracowników i zwolnienie ze składek nie wyklucza potrzeby gospodarczej zatrudnienia, bowiem przedsiębiorca musi patrzeć perspektywicznie na swoją działalność, gdyż inaczej w dobie epidemii musiałby działalność zlikwidować. Prowadzenie działalności gospodarczej jest przecież procesem długofalowym, wiąże się z ryzykiem podejmowanych decyzji, które są decyzjami autonomicznymi każdego pracodawcy. Gdyby płatnik składek z uwagi na epidemię lub swój wiek chciał zaniechać działalności, to nie zatrudniałby ubezpieczonej i innych pracowników, ale zawiesiłby działalność lub ją zlikwidował. Dalsze prowadzenie działalności, a nawet jej rozszerzanie świadczy o poszukiwaniu nowych rozwiązań, do których należy zaliczyć zatrudnienie ubezpieczonej, na które było stać płatnika składek.

Wobec rzeczywistego świadczenia pracy przez M. Ś. okoliczność umieszczenia jej na końcu list obecności nie może przesądzać o fikcyjności zatrudnienia. Gdyby praca nie była faktycznie wykonywana, mogłoby to sugerować fikcyjne dopisanie ubezpieczonej na tych listach. Tymczasem nie można tego przyjąć, bowiem ubezpieczona wykonywała i wykonuje swoje zatrudnienie u M. K..

Odnośnie wysokości wynagrodzenia, Sąd przyjął, iż ubezpieczona, zgodnie z jej twierdzeniem, otrzymała od płatnika składek, oprócz wynagrodzenia w gotówce, kwoty wskazane w przekazach bankowych. Ubezpieczona nie rościła pretensji co do wysokości wypłaconego wynagrodzenia, a więc Sąd uznał, iż praca nie była świadczona bezpłatnie, lecz za wynagrodzeniem, co wypełnia przesłankę odpłatności pracy w ramach pracowniczego stosunku pracy.

Reasumując, Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Organu rentowego, iż rzeczywistym celem zawarcia przedmiotowej umowy nie była wola realizowania przez M. Ś. obowiązków pracowniczych, ale skonstruowanie okoliczności faktycznych świadczących o pozorowaniu stosunku pracy. Na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów oraz zeznań świadków i stron Sąd uznał, że ubezpieczona zawartą umowę o pracę faktycznie realizowała. Pracę podjęła z dniem 28 września 2020r. i świadczy ją do chwili obecnej, nie korzystała ze zwolnień lekarskich.

Praca jest świadczona osobiście, za umówionym wynagrodzeniem, w warunkach pracowniczego podporządkowania, ( czas pracy był ewidencjonowany, ubezpieczona posiadała przełożonego, miała wyznaczone miejsce pracy i zakres obowiązków oraz czynności) i na ryzyko pracodawcy.

Umowa o pracę zawarta pomiędzy ubezpieczoną a M. K. była zatem zgodna z prawem i nie nosiła cech pozorności w myśl art. 83 § 1 k.c. w zw. z art.300 k. p. Tym samym brak było podstaw do wyłączenia ubezpieczonej z ubezpieczeń społecznych na podstawie zaskarżonej decyzji, albowiem ubezpieczona posiadała tytuł prawny do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, wynikającym z treści art. 6 ust. 1 pkt. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, tj. była pracownikiem. Odwołanie zasługiwało zatem na uwzględnienie co do zasady i wymiaru czasu pracy – 3/5 etatu, gdyż w takim wymiarze praca była świadczona na rzecz M. K..

Reasumując, Sąd, działając na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że M. Ś. jako pracownik u płatnika składek M. K. w wymiarze 3/5 etatu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu od dnia 28 września 2020 roku (punkt I wyroku).

W punkcie II wyroku odwołania zostały oddalone w pozostałej części, tj. co do zatrudnienia ubezpieczonej ponad wymiar 3/5 etatu ( art. 477 14 § 1 k.p.c.).

W przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punktach III i IV wyroku, mając na uwadze zasadę wyrażoną w art. 100 k.p.c. Sąd uznał, iż ubezpieczona i płatnik składek ulegli co do niewielkiej wielkości swoich roszczeń i włożył na organ rentowy obowiązek poniesienia w całości kosztów zastępstwa procesowego w wysokości minimalnej 180,00 zł. na rzecz ubezpieczonej i płatnika składek. Wysokość kosztów została ustalona na podstawie art. 109 § 2 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. 2018.265). Podkreślić trzeba, iż kwota 180,00 zł. jest najniższą kwotą, jaką Sąd mógł zastosować w niniejszej sprawie. Mimo że zaskarżona została 1 decyzja, to 2 odwołania miały samodzielny charakter i mamy do czynienia ze współuczestnictwem formalnym, co uzasadnia zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz ubezpieczonej i płatnika składek. W orzecznictwie sądowym istnieje utrwalony pogląd, iż regulacja zawarta w art. 105 k.p.c. dotyczy wyłącznie zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi przez stronę przegrywającą. Nie ma ona zatem zastosowania, gdy współuczestnictwo zachodzi po stronie wygrywającej. W takim wypadku zastosowanie mają ogólne zasady o kosztach procesu i każda ze stron wygrywających proces ma prawo żądać zwrotu kosztów niezbędnych do celowej obrony (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2012r. I CZ 105/12 LEX nr 1232739).

Sędzia Danuta Domańska