Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Ga 352/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący : sędzia Wojciech Wołoszyk

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko(...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 26 lipca 2021 r. , sygn. akt VIII GC 625/21

uchyla zaskarżony wyrok , znosi postępowanie począwszy od dnia 19 kwietnia 2021 r. i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy , pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VIII Ga 352/21

UZASADNIENIE

Powód M. B. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...), w W. kwoty 9.972,20 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 15 września 2020 r. do dnia zapłaty. Nakazem zapłaty z dnia 4 marca 2021 r., sygn. akt VIII GNc 722/21, Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy, VIII Wydziale Gospodarczym, orzekł zgodnie z żądaniem pozwu oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania. W sprzeciwie od powyższego orzeczenia, pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy ustalił, iż powód prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiot stanowi przewóz osób w krajowym transporcie drogowym. W dniu 27 listopada 2017 r. M. B. zawarł z umowę, na mocy której wynajął od M. Ś. należący do niego pojazd marki M. (...) o nr rej. (...). Zgodnie z postanowieniami tego kontraktu, wszelkie koszty związane z opłatami drogowymi, ubezpieczeniem obowiązkowym, a także ubezpieczeniem OC i AC, obciążały właściciela pojazdu. Następnie, na mocy umowy z 30 listopada 2017 r., powód zlecił powyżej wskazanemu wykonywanie przewozów na trasie B. - I., które zobowiązany realizował przy użyciu wskazanego powyżej pojazdu.

W dniu 27 lipca 2020 r., podczas realizacji przewozu na trasie B. - I., doszło do zdarzenia komunikacyjnego, w wyniku którego uszkodzeniu uległ należący do M. Ś. pojazd marki M. (...) o nr rej. (...). Przedmiotowe zdarzenie zgłoszono ubezpieczycielowi sprawcy szkody, tj. pozwanemu, który po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego przyznał i wypłacił właścicielowi samochodu odszkodowanie w wysokości 1.961,24 zł netto. W związku z koniecznością naprawy powyższej wskazanego samochodu, powód w celu realizacji prowadzonej działalności, wynajął pojazd zastępczy, a po jego zakończeniu, wynajmujący wystawił na rzecz powoda fakturę VAT z tytułu czynszu, opiewającą na łączną kwotę 9.972,20 zł brutto. Najemca uregulował przedmiotową wierzytelność w całości.

Powód kilkukrotnie wzywał pozwanego do zwrotu uiszczonej z tytułu czynszu najmu należności, jednakże ubezpieczyciel odmówił spełnienia tego żądania wskazując, że to właściciel pojazdu, tj. M. Ś. jest osobą wyłącznie uprawnioną w tym przedmiocie.

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez powoda oraz akt szkody załączonych przez stronę pozwaną, które nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane. Postanowieniem z dnia 26 lipca 2021 r., Sąd pominął dowód z zeznań świadka M. Ś., albowiem okoliczności na jakie miał zostać przeprowadzony, nie miały w ocenie Sądu znaczenia dla rozstrzygnięcia postępowania wobec rozważań, które nastąpią.

Zaznaczyć tu należało również, iż przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd miał na uwadze treść art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie, z którym ocenia on wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Sąd Rejonowy zważył, iż poza sporem pozostawał fakt wystąpienia szkody w pojeździe marki M. (...) o nr rej. (...), stanowiącym własność M. Ś. oraz w majątku powoda. Mając na uwadze powyższe wskazać należy, że zgodnie z art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Z normy art. 363 § 1 k.c. wynika zaś, że naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego (restytucja naturalna), bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (odszkodowanie).

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są: zaistnienie zdarzenia, z którym przepis prawny łączy odpowiedzialność odszkodowawczą, powstanie szkody oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem i szkodą. W przypadku wystąpienia wymienionych przesłanek naprawienie szkody, przez podmiot do tego zobowiązany, powinno polegać na przywróceniu w majątku poszkodowanego stanu rzeczy naruszonego zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może przewyższać jednak wysokości faktycznie poniesionej szkody.

Sąd miał na uwadze, że zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu, spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. To powód zatem był obowiązany do wykazania przesłanek odpowiedzialności pozwanego, zwłaszcza wobec zarzutów pozwanego.

Okoliczność zaistnienia zdarzenia, które ostatecznie w ocenie powoda wywołało szkodę w majątku powoda była bezsporna.

Powód wskazał również na dowody, które potwierdzały wystąpienie uszczerbku w majątku powoda w wyniku uszkodzenia samochodu M. i braku możliwości wykonywania swych usług przez M. Ś..

Zgodnie jednak z treścią art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Brzmienie tego przepisu opiera się na teorii przyczynowości adekwatnej, zgodnie z którą odpowiedzialność podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody ogranicza się do zwykłych następstw danej przyczyny. W związku z brzmieniem tego przepisu sąd winien najpierw zbadać, czy w ogóle pomiędzy kolejnymi faktami istnieją obiektywne powiązania w znaczeniu warunku sine qua non. O ile takie powiązania zostaną ustalone sąd bada, czy wspomniane powiązania można traktować jako „normalne” tj. typowe lub oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy. Ocena, czy skutek jest normalny, powinna być oparta na całokształcie okoliczności sprawy i wynikać z zasad doświadczenia życiowego, a w razie potrzeby - z zasad wiedzy naukowej, specjalnej.

Wskazać należy, iż za normalny związek przyczynowy, uznaje się obiektywny fakt. Co ważne jednak, w niniejszej sprawie mamy do czynienia z wystąpieniem kilku kolejnych zdarzeń, które w ocenie powoda doprowadziły do wystąpienia w jego majątku uszczerbku wymagającego naprawy. Powyższe jest o tyle istotne, że w przypadku gdy mamy do czynienia ze zdarzeniem, które w łańcuchu kauzalnym nie może być uznane za normalne następstwo badanej przyczyny, to w adekwatnym związku przyczynowym pozostawać będą wyłącznie następstwa zaistniałe przed tym zdarzeniem, przerywającym relację kauzalną (tak. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2006 r., sygn. II PK 213/05). Sąd orzekający zgadza się też ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, sformułowanym w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 grudnia 1952 r. (C 584/52), zgodnie z którym jeżeli drugi fakt był normalnym według zasad nauki czy doświadczenia życiowego skutkiem faktu trzeciego, będącego ludzkim działaniem lub siłą wyższą, a ten trzeci fakt jest w stosunku do faktu pierwszego przypadkiem, to zachodzi normlany związek przyczynowy, pomiędzy faktem trzecim i drugim, ale nie pomiędzy pierwszym i drugim. Nie wystarczy jednocześnie samo ustalenie, że drugi fakt nie nastąpiłby, jeśliby pierwszego nie było (sygn. C 584/52, LEX nr 308493).

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy nie sposób uznać za normalne następstwo uszkodzenia pojazdu poszkodowanemu, powstanie uszczerbku w majątku kontrahenta poszkodowanego, który nie mógł korzystać w tym czasie z auta. Za normalne następstwo szkody uznać bowiem należy ewentualnie wynajęcie pojazdu zastępczego jedynie przez samego poszkodowanego.

W tym stanie rzeczy, wobec powyższego Sąd w oparciu o art. 361 § 1 k.c. a contrario, przedmiotowe powództwo oddalił.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 w zw. z art. 99 k.p.c. przesądzając o obowiązku zwrotu przegrywającego w całości, wydatków poniesionych przez

Wyrok zaskarżył powód w całości , zarzucając : naruszenie prawa materialnego - art. 361 § 1 kodeksu cywilnego poprzez jego błędną wykładnię, a w efekcie nieprawidłowe zastosowanie, które doprowadziło do uznania, że szkoda nie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z wypadkiem, naruszenie prawa procesowego art. 132 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, oraz przepisu art. 15 zzs 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. poz. 1842 z późn. zm.), które miało wpływ na wydane orzeczenie, polegające na niedoręczeniu pełnomocnikowi Powoda odpisu zarzutów od nakazu zapłaty i następnie skierowanie sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym.

Powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 9.972,20 złotych wraz z odsetkami za opóźnienie w zapłacie za okres od 15 września 2020 roku do dnia zapłaty - zgodnie z żądaniem określonym w pozwie, zasądzenie na rzecz Powoda kosztów zastępstwa procesowego oraz zasądzenie na rzecz Powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

W uzasadnieniu apelacji powód wskazał w szczególności , iż pełnomocnikowi Powoda doręczono zarządzenie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 19 kwietnia 2021 roku, o skierowaniu sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym na podstawie przepisu art. 15 zzs 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. poz. 1842 z późn. zm.). Wraz z zarządzeniem nie doręczono pisma procesowego - zarzutów od nakazu zapłaty wniesionych przez Pozwanego. Z uwagi na niedoręczenie odpisu zarzutów od nakazu zapłaty, Powód nie wiedział o zgłoszeniu dowodu z zeznań świadka nie znał też tezy dowodowej określonej przez Pozwanego. Informacja o zgłoszeniu dowodu z zeznań świadka pochodzi z postanowienia o oddaleniu tego wniosku dowodowego. Taki sposób procedowania spowodował ograniczenie możliwości obrony i podnoszenia zarzutów m.in. co do przeprowadzenia zawnioskowanych przez Pozwanego dowodów, jak również rozszerzenia argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu pozwu.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja powoda była zasadna o tyle , iż zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu w całości, postępowanie częściowo zniesiono a sprawę przekazaniu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Niezależnie od zarzutów podnoszonych w apelacji, sąd drugiej instancji ma bowiem obowiązek z urzędu uwzględniać nieważność postępowania (art. 378 § 1 k.p.c.).

Stosownie do treści art. 379 pkt 5 k.p.c., do nieważności postępowania dochodzi, jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw. Ustalenie, czy taki stan nastąpił wiąże się z rozważeniem przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy, czy sąd naruszył przepisy prawa procesowego, ponadto stwierdzeniem, czy uchybienie to miało wpływ na możność działania strony, wreszcie analizą, czy pomimo zaistnienia tych dwóch przesłanek strona mogła bronić swoich praw. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 sierpnia 2020 r. (III CSK 298/19) wskazał, iż pozbawienie możności obrony praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) ma miejsce wówczas, gdy strona na skutek wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej nie mogła brać udziału w postępowaniu lub w jego istotnej części. Pozbawienie to musi w sposób bezwzględny wyłączać możność obrony, chociaż nie można go utożsamiać z całkowitym wyłączeniem strony od udziału w postępowaniu (por. wyroki SN z dnia 17 lutego 2004 r., III CK 226/02, niepubl., z dnia 4 marca 2009 r., IV CSK 468/08, niepubl., i z dnia 12 stycznia 2010 r., III CSK 87/09, niepubl.). W judykaturze wskazuje się, iż pozbawienie strony możności obrony swych praw w postępowaniu sądowym oznacza sytuację, w której Sąd nie powinien w ogóle przystępować do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Chodzi tu jednak tylko o takie wypadki, gdy strona rzeczywiście obiektywnie była pozbawiona możności działania i obrony swych praw i w następstwie tego nie brała udziału w postępowaniu sądowym (zob. wyrok SN z dnia 13 czerwca 2002 r., sygn. V CKN 1057/00, LEX nr 55517).

Przyczyny nieważności, w odróżnieniu od przyczyn innych uchybień procesowych, mają charakter bezwzględny. Nie może mieć przy tym żadnego znaczenia subiektywne zapatrywanie strony, że nie doszło do nieważności, skoro sąd bierze z urzędu pod uwagę tę okoliczność bez względu na to, którą ze stron dotknęły skutki nieważności postępowania. Ustanowione w postępowaniu cywilnym rygory służą bowiem nie tylko interesom stron, ale chronią także interes wymiaru sprawiedliwości (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 154/07, OSNC 2008, Nr 12, poz. 133 oraz postanowienia tego Sądu z dnia 31 stycznia 2018 r., I CZ 3/18, LEX nr 2449301).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, że doszło do nieważności postępowania gdyż możności obrony swych praw został pozbawiony powód. Sąd nie doręczył powodowi odpisu sprzeciwu wniesionego przez pozwanego ( brak bowiem w aktach dowodu doręczenia powodowi odpisu sprzeciwu ) a sprawę skierował do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym. Powód w takiej sytuacji , nie dysponując sprzeciwem i przy rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu niejawnym , nie miał możliwości ustosunkowania się do twierdzeń i zarzutów a także wniosków dowodowych pozwanego zawartych w sprzeciwie. Pozwany zaś w sprzeciwie zakwestionował zasadność najmu pojazdu zastępczego , wysokość stawki najmu jak też wysokość dochodzonego odszkodowania. Powód wskutek niedoręczenia mu odpisu sprzeciwu nie mógł się do tych kwestii odnieść.

Zdaniem Sądu Odwoławczego zaistniała sytuacja procesowa skutkowała niewątpliwie pozbawieniem powoda możności obrony swoich praw. Wobec tego, w ocenie Sądu Odwoławczego – w przedmiotowej sprawie - doszło do nieważności postępowania z przyczyny, o której mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c. Nieważność postępowania jest wynikiem najdalej idących w swoich skutkach wad postępowania, które – ze względu na szczególny charakter – sąd drugiej instancji bierze pod uwagę z urzędu, choć w granicach zaskarżenia.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy doręczy powodowi odpis sprzeciwu i zobowiąże powoda do ustosunkowania się do stanowiska pozwanego w nim zawartego a następnie przeprowadzi stosowne postępowanie dowodowe celem wydania końcowego orzeczenia. Przedwczesna w takiej sytuacji byłaby analiza pozostałych zarzutów apelacji.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c. jak na wstępie.