Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2022 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Andrzej Kurzych

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2022 r. w Toruniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy E. D.

przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w B.

o ustalenie stopnia niepełnosprawności

w związku z odwołaniem od orzeczenia z dnia 22 kwietnia 2021 r., nr (...)

I.  zmienia zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że zalicza E. D. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe,

II.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

sędzia Andrzej Kurzych

IV U 295/21

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 22 kwietnia 2021 r. Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w B. uchylił dotyczące E. D. orzeczenie Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w G. z dnia 28 stycznia 2021 r. w części dotyczącej symbolu przyczyny niepełnosprawności (07-S, 05-R, 04-O), końcowej daty ustalonego stopnia niepełnosprawności (31 stycznia 2022 r.), daty od której istnieje niepełnosprawność („15-go roku życia”) i odpowiedniego zatrudnienia („niezdolny do pracy”) i ustalił symbol przyczyny niepełnosprawności: 07-S i 05-R, końcową datę ustalonego stopnia niepełnosprawności – 31 grudnia 2025 r., ustalił, że niepełnosprawność istnieje od dzieciństwa oraz że wnioskodawca powinien wykonywać pracę w warunkach pracy chronionej. W pozostałym zakresie Wojewódzki Zespół utrzymał w mocy orzeczenie z dnia 28 stycznia 2021 r. W uzasadnieniu wskazano, że zgromadzony materiał dowodowy nie uzasadnia kwalifikacji z przyczyny powstania niepełnosprawności określonej symbolem 04-O w stopniu porównywalnym do rozpoznania zasadniczego. Osoba odwołująca się wymaga czasowej i częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, ale nie stwierdzono niezdolności do samodzielnej egzystencji, która powodowałaby konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niemożnością zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Naruszona sprawność organizmu powoduje niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym. Orzekany jest zdolny do pracy w warunkach pracy chronionej.

W odwołaniu wnioskodawca wskazał, że nie zgadza się z orzeczeniem Wojewódzkiego Zespołu, gdyż „zabrano mu orzeczenie na stałe, a przyznano okresowo”, a ponadto nie zgadza się z tym, iż usunięty został symbol 04-O przyczyny niepełnosprawności.

W uzasadnieniu wnioskodawcy wskazał, że po zawale serca nastąpiło u niego znaczne pogorszenie zdrowia i wyraźny brak tolerancji na wysiłek fizyczny. Od urodzenia posiada znaczny skrót nogi i problemy ze wzrokiem. Pogłębiające się zmiany chorobowe – zwyrodnienia stawów i kręgosłupa oraz słaby wzrok – jednooczność i nadwzroczność powodują narastający ból i różne problemy. Dodatkowo choruje na serce.

Wykonywanie niektórych czynności samoobsługowych stwarza mu problemy (higiena osobista, zakładanie skarpet, zakładanie i wiązanie butów, chodzenie po schodach, dłuższe chodzenie i stanie. Niepełnosprawność nakłada ograniczenia zawodowe. Choroba oczu wyklucza pracę przy ruchliwych maszynach i pracach precyzyjnych. Chore nogi i kręgosłup wykluczają pracę stojącą, chodzącą, pochylającą i dźwiganie ciężarów.

Wnioskodawca wskazał, że Komisje Lekarskie w G. i w B. w 2021 r. stwierdziły, że ostatnio przebyty zawał serca nie spowodował pogorszenia jego zdrowia, ale nawet po 20 latach nastąpiła poprawa zdrowia. Komisja Lekarska z G. w dniu 25 lutego 2011 r. stwierdziła już dawno na podstawie analizy dokumentacji medycznej, wywiadów i badania, że zalicza wnioskodawcę do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z orzeczeniem na stałe z symbolami niepełnosprawności 05-R, 04-O, że niepełnosprawności powstała przed 16 rokiem życia, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się do 18 marca 2002 r. Wnioskodawca wskazał, że niezrozumiała jest zmiana orzeczenia w części dotyczącej okresu i symboli 04-O, skoro orzeczenie z 2011 r. zostało wydane na stałe. Orzeczenie z 2021 r. winno być takie same jak te, które zostało wydane w 2011 r., czyli powinno być wydane na stałe i zawierać symbole 05-R i 04-O. Jedyne co można było zrobić to podnieść stopień niepełnosprawności do znacznego, czego nie uczyniono i dodać symbol przyczyny niepełnosprawności 07-S, co uczyniono. Według wnioskodawcy, taki sposób procedowania odpowiadałby zasadzie zaufania do państwa.

Ponadto odwołując się od orzeczenia powiatowego Zespołu nie zaskarżał symbolu niepełnosprawności 04-O, więc nie powinien on zostać zmieniony. Symbol ten ma dla wnioskodawcy istotne znaczenie, gdyż bez uwzględnienia choroby oczu na orzeczeniu będzie zmuszony płacić za przejazdy autobusowe i tramwajowe.

Wnioskodawcy najbardziej zależało na dopisaniu symbolu 07-S. To spowodowało złożenie wniosku, a w konsekwencji doprowadziło to do wydania niekorzystnego dla wnioskodawcy orzeczenia. Wnioskodawca wniósł o przywrócenie mu orzeczenia z 25 lutego 2011 r., które służyło przez tyle lat z niepełnosprawnością umiarkowaną na stałe z symbolami 05-R, 04-O. Obecnie nie chce i nie potrzebuje wprowadzenia do orzeczenia symbolu 07-S.

W odpowiedzi na odwołanie (...) wniósł o jego oddalenie. Wskazał, że zakres naruszonej sprawności organizmu wnioskodawcy, spowodowany wadą rozwojową kończyny dolnej (05-R), stanem po przebytym zawale (07-S) powoduje ograniczenie aktywności ruchowej w stopniu uzasadniającym przyznanie prawa do karty parkingowej. Wnioskodawca jest zdolny do pracy w warunkach chronionych. Stwierdzono konieczność częściowej lub czasowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, właściwych dla osoby w danym wieku, w zakresie samoobsługi, współprowadzenia gospodarstwa domowego oraz współdziałania w procesie leczenia i rehabilitacji. Zgodnie z kryteriami ustawowymi wnioskodawca kwalifikuje się do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Niedowidzenie i zez nie występują w nasileniu, które uzasadniałoby niepełnosprawność umiarkowaną w rozumieniu przepisów prawa, co oznacza brak podstaw do wskazania w orzeczeniu symbolu 04-O.

Sąd ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni E. D. urodził się (...)

(okoliczność bezsporna)

Orzeczeniem z dnia 25 lutego 2011 r. Powiatowy Zespół do Sprawa Orzekania o Niepełnosprawności w G. zaliczył wnioskodawcę do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (symbol 05-R i 04-O) na stałe. Wskazano, że niepełnosprawność powstała przed 16 rokiem życia, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 18 marca 2002 r. Określono także wskazania dotyczące:

1)  odpowiedniego zatrudnienia – warunki pracy chronionej,

2)  szkolenia, w tym specjalistycznego – nie dotyczy,

3)  zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej – nie,

4)  uczestnictwa w terapii zajęciowej – nie,

5)  konieczność zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby – zgodnie z potrzebami,

6)  korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki – nie wymaga pomocy innych osób,

7)  konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji - nie,

8)  konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji – nie dotyczy,

9)  spełnienia przez osobę niepełnosprawną przesłanek prawa do karty parkingowej – tak,

10)  prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju – nie.

(dowody:

⚫

orzeczenie z 25.02.2011 r. – k. 5 akt)

W maju 2020 r. u wnioskodawcy wystąpił zawał serca. W związku z tym złożył wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności.

(dowody:

⚫

wniosek z 06.11.2020 r. – akta orzecznicze,

⚫

zaświadczenie z 03.11.2020 r. – akta orzecznicze)

Orzeczeniem z dnia 28 stycznia 2021 r. Powiatowy Zespół do Sprawa Orzekania o Niepełnosprawności w G. zaliczył wnioskodawcę do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (symbol 07-S, 05-R i 04-O) na okres do 31 stycznia 2022 r. Wskazano, że niepełnosprawność powstała od 15 roku życia, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 18 marca 2002 r. Określono także wskazania dotyczące:

1)  odpowiedniego zatrudnienia – niezdolny do pracy,

2)  szkolenia, w tym specjalistycznego – nie dotyczy,

3)  zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej – nie dotyczy,

4)  uczestnictwa w terapii zajęciowej – nie dotyczy,

5)  konieczność zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby – wymaga,

6)  korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki – wymaga,

7)  konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji – nie wymaga,

8)  konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji – nie dotyczy,

9)  spełnienia przez osobę niepełnosprawną przesłanek prawa do karty parkingowej – spełnia,

10)  prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju – nie wymaga.

(dowody:

⚫

orzeczenie z 28.01.2012 r. – k. 6 akt)

Orzeczeniem z dnia 22 kwietnia 2021 r. Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w B. uchylił orzeczenie Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w G. z dnia 28 stycznia 2021 r. w części dotyczącej symbolu przyczyny niepełnosprawności (07-S, 05-R, 04-O), końcowej daty ustalonego stopnia niepełnosprawności (31 stycznia 2022 r.), daty od której istnieje niepełnosprawność („15-go roku życia”) i odpowiedniego zatrudnienia („niezdolny do pracy”) i ustalił symbol przyczyny niepełnosprawności: 07-S i 05-R, końcową datę ustalonego stopnia niepełnosprawności – 31 grudnia 2025 r., ustalił, że niepełnosprawność istnieje od dzieciństwa oraz że wnioskodawca powinien wykonywać pracę w warunkach pracy chronionej. W pozostałym zakresie Wojewódzki Zespół utrzymał w mocy orzeczenie z dnia 28 stycznia 2021 r.

(dowody:

⚫

orzeczenie z 22.04.2021 r. – k. 7 akt)

Biegły kardiolog w opinii z dnia 7 sierpnia 2021 r. przyjął, że pod względem schorzeń układu krążenia i chorób z zakresu chorób wewnętrznych wnioskodawca kwalifikuje się do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na okres do 31 grudnia 2025 r. Nie ma kardiologicznych przesłanek aby ustalić stopień niepełnosprawności na stałe. Biegły wyjaśnił, że choroba niedokrwienna serca jest chorobą, która może przebiegać w sposób stabilny przez wiele lat, ale i mogą występować częste zaostrzenia wymagające interwencji kardiologicznej. Stąd konieczne jest kontrolne badanie.

(dowodu:

⚫

opinia z 07.08.2021 r. – k. 35-36 akt)

W opinii z dnia 6 września 2021 r. biegły ortopeda rozpoznał u wnioskodawcy inne choroby kręgosłupa, zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych, zwyrodnienia wielostawowe, skrócenie lewej kończyny dolnej. Wnioskodawca jest osobą niepełnosprawną a za początek jego niepełnosprawności należy uznać okres przed 16 rokiem życia. Dokumentacja lekarska potwierdza, że wnioskodawcą jest leczony systematycznie oraz jest również systematycznie rehabilitowany. U wnioskodawcy nie doszło do znaczącej poprawy sprawności narządu ruchu czy też wyrównania długości kończyn dolnych. Orzeczenie winno zatem wydane być na stałe.

(dowody:

⚫

opinia z 06.09.2021 r. – k. 49-50 akt)

W opinii z dnia 21 października 2021 r. biegły ortopeda stwierdził, że wnioskodawca jest osobą z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy lub zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającej czasowej lub częściowej pomocy innych osób w celu wypełnienia ról społecznych, co oznacza, że spełnia on kryteria przyznania umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem 05-R. Niepełnosprawność wnioskodawcy spowodowana jest wadą rozwojową będącą przyczyną znacznego skrócenia lewej kończyny dolnej, co oznacza, że niepełnosprawność powstała przed 16 rokiem życia. Ze względu na fakt, iż wnioskodawca nie rokuje poprawy do końca życia, nawet mimo dalszego leczenia stopień niepełnosprawności należy przyznać na stałe.

Znacznego stopnia skrócenia kończyny dolnej lewej nie rokuje na przywrócenie pełnej sprawności narządu ruchu nawet w przypadku stosowania wyrównania długości kończyny odpowiednio dopasowanymi środkami zaopatrzenia ortopedycznego. Poruszanie się wnioskodawcy związane jest zatem ze stałym niekorzystnym wpływem na stawy obu kończyn dolnych oraz kręgosłupa co znacząco wpływa na podwyższone ryzyko szybszego rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawów kończyn dolnych oraz zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych kręgosłupa. Oznacza to, że opisana wada narządu ruchu niepomyślnie wpływa na wszystkie czynności dnia codziennego u wnioskodawcy.

(dowody:

⚫

opinia z 21.10.2021 r. – k. 117-119 akt)

W opinii z dnia 28 stycznia 2022 r. biegły neurolog wskazał, że dokonał przeglądu całych akt i szczegółowej analizy dokumentacji medycznej. Nie znalazł żadnej sugestii ani dowodu wskazującego na istnienie organicznego schorzenia neurologicznego. W przypadku wnioskodawcy pierwotną zmianą była wada rozwojowa lewego stawu biodrowego w postaci dysplazji. W następstwie dysplazji doszło do wtórnych zmian zwyrodnieniowych wielostawowych i w obrębie kręgosłupa lędźwiowego.

Zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne (niezależnie od etiologii) drażniące korzenie nerwowe mogą powodować dolegliwości bólowe o charakterze korzeniowym. Tak było u wnioskodawcy w 2014 r. Wówczas wnioskodawca zgłaszał dolegliwości typu korzeniowego – przy braku klinicznych objawów korzeniowych w badaniu przedmiotowym. Okresowo pojawiające się dolegliwości bólowe o charakterze korzeniowym są wtórne i nie stanowią podstawy do klasyfikowania ich jako oddzielnej choroby neurologicznej. Stąd też brak podstaw do ustalenia symbolu 10-N.

W przeszłości wnioskodawca nie przechodził organicznych schorzeń neurologicznych i w aktualnej dokumentacji diagnostyczno-orzeczniczej biegły nie znalazł podstaw do rozpoznania schorzenia neurologicznego. Z analizy materiału klinicznego i orzeczniczego biegły wywnioskował, że najbardziej uzasadnione jest zaliczenie wnioskodawcy do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, a symbolem niepełnosprawności są 07-S i 05-R. Odnośnie symbolu 04-O wypowiedział się biegły okulista.

(dowody:

⚫

opinia z 28.01.2022 r. – k. 151-158 akt)

W opinii z dnia 23 września 2021 r. biegły okulista rozpoznał u wnioskodawcy zez zbieżny oka prawego, nadwzroczność obu oczu, praktyczną jednooczność, niedowidzenie oka prawego, zmiany nadciśnieniowe II stopnia na dnie oczu. Biegły wskazał, że z przyczyn okulistycznych wnioskodawcy nie można zaliczyć do jakiegokolwiek stopnia niepełnosprawności.

Biegły podniósł, że aby ustalić choćby lekki stopień niepełnosprawności ostrość wzroku oka lepszego nie może być lepsza niż 0,3 z korekcją lub znaczne ograniczenie pola widzenia. Aktualna ostrość wzroku – 0,9 oka lewego, oka prawego – 0,1 w szkłach z dnia 15 października 2020 r. (brak zmian w badaniach dodatkowych). W badaniach dodatkowych nie stwierdzono uszkodzenia oka lewego. Taki stan rzeczy uniemożliwia ustalenie stopnia niepełnosprawności z przyczyn okulistycznych. Konieczne jednak są okresowe kontrole.

Z powodu wysokiej wady – nadwzroczności i zeza oka prawego – niedowidzenia od dzieciństwa. Był osobą praktycznie jednooczną od dawna, prawdopodobnie od dzieciństwa. Powinien wybrać taki zawód, który pozwala na pracę takiej osobie.

Ostatecznie biegły wskazał, że nie można zaliczyć wnioskodawcy do żadnego stopnia niepełnosprawności z tytułu wzroku. Nie jest z powodu schorzenia narządu wzroku całkowicie niezdolny do pracy. Nie wymaga stałej i długotrwałej opieki, może samodzielnie się poruszać i funkcjonować. Nie wymaga czasowej albo częściowej pomocy w celu pełnienia ról społecznych.

Jako praktycznie jednooczny może wykonywać większość prac, z wyjątkiem prac na wysokości i przy maszynach w ruchu.

(dowody:

⚫

opinia z 23.09.2021 r. – k. 66-69 akt)

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie ujawniły się ważkie kwestie proceduralne i dlatego od ich zbadania należy rozpocząć proces motywacyjny.

W pierwszej kolejności należy ustalić przedmiot orzekania w niniejszej sprawie. Zgodnie z art. 477 ¹⁰ § 1 k.p.c. odwołanie powinno zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji lub orzeczenia, zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz wniosków i ich uzasadnienie oraz podpis ubezpieczonego albo osoby odwołującej się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, albo przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika ubezpieczonego albo osoby odwołującej się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Nie może budzić wątpliwości, iż ubezpieczony może złożyć odwołanie co do całości rozstrzygnięcia wyrażonego w sentencji decyzji (orzeczenia), albo odwołanie ograniczone do poszczególnych jego elementów (M. Klimas, Rozdział 1 System ubezpieczenia społecznego [w:] Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2013). W tym drugim przypadku w pozostałej części decyzja (orzeczenie) staje się ostateczna.

W toku postępowania ujawniły się wątpliwości co do tego, co do jakiej części orzeczenia z dnia 22 kwietnia 2021 r. wnioskodawca złożył odwołanie. W odwołaniu wnioskodawca wskazał, że nie zgadza się z orzeczeniem Wojewódzkiego Zespołu, gdyż „zabrano mu orzeczenie na stałe, a przyznano okresowo”, a ponadto nie zgadza się z tym, iż usunięty został symbol przyczyny niepełnosprawności 04-O. Zaznaczył, że orzeczenie wydane w 2021 r. powinno być takie same jak orzeczenie z 2011 r., czyli stopień niepełnosprawności powinien być przyznany na stałe i znajdować się w nim winien symbol 04-O. Możliwa była tylko zmiana polegająca na zaliczeniu wnioskodawcy do znacznego stopnia niepełnosprawności, czego nie uczyniono, i dodanie nowego symbolu 07-S, co uczyniono. W końcowej części odwołania ubezpieczony wskazał: „Chciałbym prosić o przywrócenie mi orzeczenia z 25 lutego 2011 r., które służyło mi tyle lat z niepełnosprawnością umiarkowaną na stałe z symbolami 05-R, 04-O”.

Z przedstawionych zapisów wynikało, że bezspornie odwołanie dotyczyło okresu obowiązywania stopnia niepełnosprawności i symbolu 04-O i tak też początkowo Sąd przyjął. Wprawdzie wnioskodawca odwołał się do orzeczenia z 25 lutego 2011 r. wnosząc o jego przywrócenie, lecz tylko w zakresie tych dwóch kwestii, a więc okresu obowiązywania stopnia niepełnosprawności i symbolu 04-O. Gdy chodzi zaś o kwestię stopnia niepełnosprawności wnioskodawca wskazał na możliwość jego zmiany, lecz nie podał wprost, iż tej zmiany się domaga. Co istotne, w orzeczeniu z dnia 25 lutego 2011 r. wnioskodawca został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, a więc żądanie przywrócenia treści orzeczenia z dnia 25 lutego 2011 r. nie może być odczytane jako żądanie ustalenia znacznego stopnia niepełnosprawności.

Ten stosunkowo klarowny obraz zakresu zaskarżania został zanegowany przez wnioskodawcę w dalszych pismach. W pismach z dnia 5 września 2021 r. (k. 45 akt), 6 października 2021 r. (k. 83 akt), 12 października 2021 r. (k. 92-93 akt) i 18 października 2021 r. (k. 113 akt) wnioskodawca wniósł o zaliczenie go do znacznego stopnia niepełnosprawności od wczesnego dzieciństwa.

Z kolei w piśmie z dnia 9 listopada 2021 r. (k. 129-129v. akt) wnioskodawca wniósł o zaliczenie go do znacznego stopnia niepełnosprawności z symbolem 05-R, 04-O, 07-S, 10-N na stałe od wczesnego dzieciństwa, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 18 marca 2002 r. Wniósł także o zmodyfikowanie wskazań w zakresie:

1)  odpowiedniego zatrudnienia – niezdolny do pracy,

2)  konieczność zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby – wymaga,

3)  korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki – wymaga,

4)  konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji - wymaga,

5)  spełnienia przez osobę niepełnosprawną przesłanek prawa do karty parkingowej – spełnia,

6)  prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju – wymaga.

W piśmie z dnia 26 listopada 2021 r. (k. 134 akt) wnioskodawca wskazał, że wnosi o uwzględnienie wszystkich elementów, które zostały wymienione w piśmie z dnia 9 listopada 2021 r.

Reasumując, kierując się zasadą, iż nie można stawiać odwołaniu, o którym mowa w art. 477 ¹⁰ § 1 k.p.c., zbyt daleko idących wymagań formalnych, Sąd przyjął, że wniesione przez wnioskodawcę odwołanie dotyczyło 3 kwestii: okresu obowiązywania stopnia niepełnosprawności, wprowadzenia do orzeczenia symbolu 04-O oraz zaliczenia wnioskodawcy do znacznego stopnia niepełnosprawności. Ostatecznie należało bowiem przyjąć, choć też nie bez kontrowersji, że zapis o możliwości zmiany stopnia z umiarkowanego na znaczny może świadczyć o wniesieniu odwołania także w części dotyczącej stopnia niepełnosprawności. Jest to bowiem przejaw swoistego rodzaju kontestacji zaliczenia wnioskodawcy w zaskarżonym orzeczeniu do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Pozostałe zagadnienia, które zostały wymienione w piśmie z dnia 9 listopada 2021 r. nie były przez ubezpieczonego negowane w odwołaniu. Orzeczenie z dnia 25 lutego 2011 r. przywołane zostało w odwołaniu tylko w zakresie dwóch elementów, tj. okresu obowiązywania stopnia niepełnosprawności i symbolu 04-O. Nie ma w nim mowy o symboli 10-N, o powstaniu niepełnosprawności we wczesnym dzieciństwie i niezdolności do pracy w zakresie wskazania z punktu 1, konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, czy prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju (pozostałe elementy orzeczenia z 2021 r. są zbieżne z treścią orzeczenia z 2011 r.). Na marginesie należy wskazać, że twierdzenia wnioskodawcy w tym zakresie nie były konsekwentne i spójne. Wojewódzki Zespół w orzeczeniu z dnia 22 kwietnia 2021 r. ustalił bowiem datę powstania niepełnosprawności w sposób, którego oczekuje wnioskodawca, a w orzeczeniu z dnia 25 lutego 2011 r. umieszczony był zapis „przed 16 rokiem życia”. Podobnie Wojewódzki Zespół w orzeczeniu z dnia 22 kwietnia 2021 r. zaakceptował orzeczenie Powiatowego Zespołu ustalające niezdolność do pracy, a w orzeczeniu z dnia 25 lutego 2011 r. znajdował się zapis „warunki pracy chronionej”. Nie jest zatem tak, że wnioskodawca konsekwentnie wnosi o „przywrócenie” treści orzeczenia z 2011 r. Podejście wnioskodawcy ma charakter koniunkturalny, gdyż wybiera te fragmenty tego orzeczenia, które uznaje za korzystne z punktu widzenia jego interesów. Bez względu jednak na to, nie może budzić wątpliwości, że kwestie te znajdują się poza zakresem zaskarżenia odwołania, gdyż jeszcze raz należy stwierdzić, że wnioskodawca domagał się zmiany orzeczenia tylko w zakresie okresu obowiązywania stopnia niepełnosprawności, wprowadzenia do orzeczenia symbolu 04-O oraz zaliczenia wnioskodawcy do znacznego stopnia niepełnosprawności.

Wnioskodawca podnosił, że w orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu było wadliwe w części dotyczącej wykreślenia z orzeczenia Powiatowego Zespołu postanowienia dotyczącego symbolu 04-O z tego względu, iż w tej części wnioskodawca nie wnosił odwołania. Tak skonstruowany zarzut wskazuje na to, że według wnioskodawcy doszło do naruszenia na etapie postępowania orzeczniczego przed Zespołami ds. orzekania o niepełnosprawności zasady reformationis in peius i zakazu orzekania w części niezaskarżonej.

Aktualność obowiązywania zakazu reformationis in peius na gruncie orzecznictwa w przedmiocie niepełnosprawności może budzić wątpliwości. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 573 ze zm.; dalej jako ustawa o rehabilitacji) nie zawiera wprost przepisu, który odnosiłby się do tej kwestii. Przepisy wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2021 r. poz. 857) również wprost nie stanowią jak powinien zachować się organ odwoławczy w sytuacji, gdy po rozpatrzeniu odwołania zachodzi konieczność wydania innego rozstrzygnięcia niż rozstrzygnięcie przyjęte przez organ I instancji, zaś nie ma podstaw do zastosowania orzeczenia kasacyjnego.

Przepis art. 66 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, że w sprawach nieunormowanych przepisami ustawy stosuje się Kodeks postępowania administracyjnego, Kodeks cywilny oraz Kodeks pracy. Odesłanie to może stanowić uzasadnienie do stosowania art. 139 k.p.a., który ustanawia zakaz reformationis in peius na gruncie postępowania administracyjnego. W myśl tego przepisu organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.

Na możliwość potrzebę stosowania tego przepisu w postępowaniu orzeczniczym w przedmiocie niepełnosprawności wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 maja 2017 r., I UK 198/16, LEX nr 2435254. Stanowisko to nie zostało jednak szerzej uzasadnione. Nie można zatem uznać, że ma ono w tej mierze większy walor poznawczy.

Kierując się względami systemowymi można wskazać, że nie ma wątpliwości co do tego, iż w zakresie orzecznictwa lekarskiego w postępowaniu emerytalno-rentowym zakaz reformationis in peius nie obowiązuje, mimo że także ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 504) w art. 124 stanowi, że w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej. Należy mieć jednak na uwadze, że postępowanie administracyjne w sprawach emerytalno-rentowych jest jednoinstancyjne, gdyż od decyzji ZUS odwołanie przysługuje do sądu powszechnego. Kwestie medyczne rozstrzygane są natomiast w dwustopniowej procedurze orzeczniczej, lecz oczywiste jest, że orzeczenia lekarza orzecznika i komisji lekarskiej ZUS nie są decyzjami administracyjnymi, lecz fachowymi opiniami wyspecjalizowanych organów, które stanowią podstawę wydania decyzji. Oznacza to, że, skoro organy orzecznictwa lekarskiego nie wydają decyzji administracyjnych, nie ma podstaw do stosowania art. 139 k.p.a. (zob. także Patryk Bisikiewicz, Problematyka stosowania zakazu reformationis in peius w postępowaniu przed organami orzecznictwa lekarskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 7/2021).

Inna konfiguracja występuje w modelu orzeczniczym ukształtowanym w ustawie o rehabilitacji. Otóż w tym przypadku zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności wydają orzeczenia, które z jednej strony są decyzjami administracyjnymi, a z drugiej inkorporują one rozstrzygnięcia medyczne w zakresie niepełnosprawności. Dochodzi więc do swoistego zespolenia decyzji i opinii fachowej o stanie zdrowia, które to kwestie w postępowaniu przed organami orzecznictwa lekarskiego ZUS pozostają ściśle rozdzielone.

Ten stan rzecz czyni obowiązywanie zakazu reformationis in peius na gruncie orzecznictwa w przedmiocie niepełnosprawności wątpliwym. Oznaczałby on, iż orzeczenia w zakresie niepełnosprawności wydawane przez powiatowe zespoły w części korzystnej dla wnioskodawcy nie podlegałyby jakiejkolwiek kontroli, gdyż nadzór sprawowany przez pełnomocnika, o którym mowa w art. 6c ustawy o rehabilitacji ma charakter ekstraordynaryjny, a nie instancyjny. Niejednokrotnie skutkowałoby to także niekompatybilnością rozstrzygnięć, jeżeli zważyć, że orzeczenia w sprawie niepełnosprawności są wieloelementowe, które to elementy często pozostają we wzajemnej zależności (np. powiązanie prawa do karty parkingowej z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności).

Na brak zakazu reformationis in peius w postępowaniu administracyjnym w przedmiocie niepełnosprawności wskazuje jednak przede wszystkim brzmienie art. 6 ust. 1 ustawy o rehabilitacji. Przepis ten stanowi, że powołuje się zespoły orzekające o niepełnosprawności:

1)  powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako pierwsza instancja;

2)  wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako druga instancja.

Jednoznacznie z tego przepisu wynika, że tak zespół powiatowy, jak i wojewódzki orzekają o niepełnosprawności, z tym że zespół wojewódzki jako druga instancja. Przepis ten ma zatem dwie funkcje: określa podmiot właściwy do rozpoznawania odwołań od orzeczeń powiatowego zespołu, a jednocześnie wskazuje, że organ działający jako druga instancja również orzeka o niepełnosprawności. Rola wojewódzkiego zespołu nie wyczerpuje się więc tylko w rozpoznawaniu odwołań, gdyż rozpatrując je, jednocześnie orzeka o niepełnosprawności. W zakresie tej drugiej funkcji zadania obu zespołów są zbieżne. Nie można więc uznać, że wojewódzki zespół jest związany zakazem reformationis in peius, gdyż wówczas działałby on tylko jako organ drugiej instancji, a nie jako organ orzekający o niepełnosprawności.

Reasumując, w ocenie Sądu, mimo braku jednoznacznej regulacji prawnej w ustawie o rehabilitacji, która dotyczyłaby obowiązywania zakazu reformationis in peius nie można wykluczyć poglądu, że zasad ta na gruncie orzecznictwa w przedmiocie niepełnosprawności nie obowiązuje. Sąd dostrzega jednak ważkie racje, które świadczą jednak o jej aktualności. Dlatego należy zbadać, czy w tej sytuacji Sąd zobligowany byłby do zmiany orzeczenia z 22 kwietnia 2021 r. w części dotyczącej symbolu 04-O tylko z tego względu, iż symbol ten został ustalony w orzeczeniu Powiatowego Zespołu, choć wszelkie wskazania medyczne świadczyły o braku podstaw do jego ustalenia.

Zgodnie z art. 476 § 3 k.p.c. sprawa z odwołania od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności należy do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. W sprawach tego rodzaju, postępowanie sądowe wszczynane odwołaniem ma charakter odwoławczy i sprowadza się do kontroli zgodności z prawem orzeczenia wydanego przez Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Naruszenie przez Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności przepisów proceduralnych zawartych w k.p.a., nie stanowi przesłanki wzruszenia orzeczenia przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, bowiem wada decyzji administracyjnej nie może prowadzić do zmiany zaskarżonej decyzji, zgodnie z żądaniami zawartymi w odwołaniu. W orzecznictwie sądowym utrwalił się już pogląd, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych istotny jest materialnoprawny aspekt zaskarżonej decyzji, dotyczący praw i obowiązków stron, a nie uchybienie przepisom postępowania administracyjnego, poprzedzającego wydanie tej decyzji. Odwołanie pełni rolę pozwu, a jego zasadność ocenia się na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. Wady decyzji administracyjnej wynikające z naruszenia przepisów postępowania administracyjnego co do zasady pozostają poza zakresem kognicji sądu ubezpieczeń społecznych, który powinien dostrzegać wyłącznie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego będącego przedmiotem odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje jednak tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego postępowania. W przypadku innych wad proceduralnych konieczne jest wszczęcie odpowiedniego postępowania administracyjnego w celu stwierdzenia nieważności decyzji i wyeliminowania jej z obrotu prawnego (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2010 r., I UK 252/09, LEX 577824, postanowienie Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2012 r., I UK 267/11, LEX nr 1215777, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 18 stycznia 2018 r., III AUa 876/16, LEX nr 2446579). Orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu, co jest oczywiste, nie jest obciążone opisanymi wyżej wadami formalnymi.

Ponadto, gdyby nawet sięgnąć do regulacji art. 139 k.p.a., to zauważyć trzeba, że wyrażona w nim zasada reformationis in peius nie ma charakteru bezwzględnego. Przepis art. 139 k.p.a. przewiduje wydanie przez organ odwoławczy decyzji na niekorzyść strony odwołującej się w dwóch wypadkach, gdy zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny. W rozpoznawanej w postępowaniu administracyjnym sprawie zaistniała pierwsza z przewidzianych w tym przepisie przesłanek, bowiem postępowanie przed Wojewódzkim Zespołem jednoznacznie wykazało, iż zaskarżone orzeczenie Powiatowego Zespołu w sposób rażący naruszało przepisy prawa. Wynika to z uzasadnienia orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu, gdzie wskazano, że zgromadzony materiał dowodowy nie uzasadnia kwalifikacji z przyczyny powstania niepełnosprawności określonej symbolem 04-O w stopniu porównywalnym do rozpoznania zasadniczego. Ustalenie to zostało wprawdzie zweryfikowane negatywnie w toku niniejszego postępowania, lecz z tego powodu, iż nie było w ogóle podstaw do zaliczenia wnioskodawcy do jakiegokolwiek stopnia niepełnosprawności z przyczyn okulistycznych, a zatem nie może być w ogóle mowy o przywołanej kwestii porównywalności. Nie zmienia to jednak oceny, iż orzeczenie Powiatowego Zespołu w zakresie ustalenia symbolu 04-O rażąco naruszało prawo. Postępowanie sądowe dostarczyło jedynie dodatkowych argumentów, które tę ocenę potwierdzają.

Ostatnią kwestią do której należy się odnieść była moc wiążąca orzeczenia z dnia 25 lutego 2011 r. w związku z ustaleniem w nim, że wnioskodawca został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem 05-R i 04-O na stałe. Mając na względzie zasadę związania Sądu ostateczną decyzją administracyjną wskazać należy, że Sąd w niniejszej sprawie był związany poczynionym w orzeczeniu z dnia 25 lutego 2011 r. ustaleniem, iż w świetle występujących wówczas faktów należało zaliczyć wnioskodawczynię do umiarkowanego stopnia niepełnoprawności na stałe z symbolem 05-R i 04-O. Obecnie Sąd orzeka na podstawie zupełnie innych faktów. Przecież nie chodzi o ocenę stanu zdrowia wnioskodawcy w kontekście zaliczenia do konkretnego stopnia niepełnosprawności w świetle okoliczności sprzed kilkunastu lat, a w perspektywie jego aktualnej sytuacji zdrowotnej. Nie można zatem uznać, że analizowana obecnie kwestia czasokresu stopnia niepełnosprawności i z symbolu 05-R i 04-O jest tożsama z tą kwestią kilkanaście lat temu. Skoro chodzi o inne fakt, to nie jest to to same zagadnienie, co uprzednio. Nie ma więc przeszkód aby była ona ponownie badana.

Ponadto nie może zyskać akceptacji pogląd, iż prawo wymusza utrzymywanie określonej treści orzeczenia o niepełnosprawności bez ograniczeń czasowych, jeżeli okaże się, że przesłanki danego stopnia niepełnosprawności lub innych ustaleń poczynionych w orzeczeniu ustały lub po upływie danego okresu mogą ustać. Ustawa o rehabilitacji nie zna pojęcia dożywotniego orzeczenia o niepełnoprawności niezależnego od zmiany okoliczności istniejących w chwili jego wydania. Nie można więc twierdzić ani o swoistej niewzruszalności prawa do danego stopnia i związanego z nim symbolu, ani o niepoddawaniu tego prawa jakiejkolwiek weryfikacji (w drodze analogii szerokie orzecznictwo sądowe na tle prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy - zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 grudnia 2018 r., I UK 344/17, LEX nr 2586261 i postanowienie Sądu Najszybszego z 26 września 2019 r., III UZP 8/19, LEX nr 2727464).

W końcu zauważyć należy, iż akceptacja toku rozumowania wnioskodawcy prowadziłaby do absurdalnego wniosku, iż nie jest możliwe zaliczenie go do znacznego stopnia niepełnosprawności skoro uprzednio został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepoprawności na stałe. Przyjęcie tezy o nienaruszalności orzeczenia o zaliczeniu wnioskodawcy do umiarkowanego stopnia niepoprawności na stałe uniemożliwiałoby bowiem jakąkolwiek jego zmianę i to także w tym kierunku, którego wnioskodawca oczekiwał w niniejszym postępowaniu (stopień znaczny).

Po rozstrzygnięciu przedstawionych kwestii proceduralnych należy przejść do oceny zgromadzonego materiału dowodowego.

Stan faktyczny ustalono na podstawie dokumentów, których autentyczności nie podważała żadna ze stron, a także w oparciu o opinie biegłych ortopedy, neurologa, kardiologa i okulisty.

Sąd uznał wskazane opinie biegłych większości za przekonywujące. Wymienionym biegłym nie można przede wszystkim odmówić umiejętności i kwalifikacji niezbędnych do sporządzenia opinii, zgodnej z tezami dowodowymi zawartymi w postanowieniu dopuszczającym ten dowód. Biegli posiadają wystarczającą wiedzę z dziedziny, objętej zakresem przedmiotowym powyższych opinii. Jako specjaliści z wieloletnim stażem pracy legitymują się również potrzebnym doświadczeniem zawodowym. Biegli byli zatem w stanie ustalić fakty potrzebne do sporządzenia opinii, dokonać ich właściwej, obiektywnej analizy, jak też wyprowadzić poprawne wnioski, pozostające w zgodzie z zasadami sztuki lekarskiej oraz wiedzą z zakresu danej dziedziny medycyny.

Taką ocenę kwalifikacji i umiejętności biegłych wspiera treść samych opinii. Trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na dokładne przedstawienie stanu poszczególnych narządów i układów organizmu wnioskodawcy. Na szczególną uwagę zasługują dokładnie przeprowadzone badania przedmiotowe, ujawniające wszelkie ograniczenia, ale także prawidłowości w funkcjonowaniu.

Wnioskodawca wobec opinii biegłych zgłosił szereg zarzutów. Jak się wydaje największy impet argumentacyjny wnioskodawca przejawiał w stosunku do opinii biegłego okulisty. Opinia ta nie budziła jednak wątpliwości. Przede wszystkim wskazać należy, że w przypadku osób niepełnosprawnych do stanów chorobowych uzasadniający konieczność stałej opieki i pomocy należą wrodzone lub nabyte wady wzroku powodujące znaczne ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 0,3 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni. Takie warunki zostały sformułowane w § 32 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, a więc wynikają one z przepisów prawa, a nie, jak sugerował wnioskodawca z niewiążących opinii.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 19 grudnia 2018 r., I UK 500/17, LEX nr 2604277 i w wyroku z dnia 6 czerwca 2018 r., I UK 255/17, LEX nr 2508633 § 32 rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności zostały wskazane przyczyny naruszenia sprawności organizmu, które są uwzględniane przy kwalifikowaniu do określonego stopnia niepełnosprawności. Wyliczenie dokonane przez ustawodawcę jest wyczerpujące i obejmuje, między innymi, choroby narządu wzroku. Z kolei ustalanie owego uwarunkowania biologicznego u osoby cierpiącej na schorzenia narządu wzroku następuje według § 32 ust. 1 pkt 4, zgodnie z którym przy kwalifikowaniu do znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności bierze się pod uwagę zakres naruszenia sprawności organizmu spowodowany przez choroby narządu wzroku, w tym wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 0,3 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni. A zatem w procesie ustalania stopnia niepełnosprawności bierze się pod uwagę wszystkie choroby narządu wzroku prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w sposób pośredni lub bezpośredni.

W opinii z dnia 23 września 2021 r. biegły okulista rozpoznał u wnioskodawcy zez zbieżny oka prawego, nadwzroczność obu oczu, praktyczną jednooczność, niedowidzenie oka prawego, zmiany nadciśnieniowe II stopnia na dnie oczu. Stwierdził także, że ostrość wzroku wynosi 0,9 dla oka lewego i 0,1 w szkłach dla oka prawego. W badaniach dodatkowych nie stwierdzono uszkodzenia oka lewego. Oznacza to, że wnioskodawca jest osobą jednooczną, lecz jak wynika z opinii biegłego zaadaptowaną już do tego stanu, zaś ostrość wzroku w oku lepszym jest większa niż 0,3. Nie ma także problemów w zakresie ograniczenia pola widzenia. Ten stan rzeczy skutkuje brakiem podstaw do zaliczenia wnioskodawcy do jakiekolwiek stopnia niepełnosprawności z powodu stanu narządu wzroku. Z opinii biegłego wynika, że na ostrość wzroku nie miały wpływu inne stwierdzone dysfunkcje narządu wzroku. Stanowiska tego nie podważa to, iż wnioskodawca z przyczyn okulistycznych ma ograniczoną zdolność do pracy, gdyż sam ten fakt nie stanowi jeszcze o niepełnosprawności. Bez znaczenia w tej mierze było również orzecznictwo sądowe, które rzekomo wskazuje na możliwość innego zakwalifikowania sytuacji wnioskodawcy. Podstawą rozstrzygnięć sądowych są fakty, które w każdej sprawie są inne. Oznacza to, że orzeczenia zapadłe w innych sprawach nie mają bezpośredniego, ani nawet pośredniego przełożenia na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

W przypadku opinii biegłego kardiologa wnioskodawca podnosił, że opinia nie jest słuszna, gdyż sam lekarz wskazał, że mogą pojawiać się zaostrzenia wymagające interwencji kardiologicznej, a także występuje u niego ryzyko zakrzepicy. Według wnioskodawcy jego stan zdrowia pod względem kardiologicznym już się nie poprawi, a więc w tym zakresie orzeczenie winno być wydane na stałe.

Z opinii biegłego wynikało, że w przypadku wnioskodawcy zachodzą podstawy do zaliczenia go do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do 31 grudnia 2025 r. Na podstawie dokładnej analizy zgromadzonej dokumentacji wskazał, że choroba niedokrwienna serca jest chorobą, która może przebiegać w sposób stabilny przez wiele lat, ale i mogą występować częste zaostrzenia wymagające interwencji kardiologicznej. Stąd konieczne jest kontrolne badanie. Z tych wypowiedzi biegłego jednoznacznie wynika, że biegły dokładnie rozpoznał stan rzeczy i uwzględnił skutki zawału, którego doznał wnioskodawca. Nie stwierdził jednak znaczących ograniczeń w możliwości samodzielnej egzystencji, a także wskazał na potrzebę okresowych kontroli, gdyż istniejący stan chorobowy może się zdestabilizować. Z opinii biegłego wynika także sugestia, iż może dojść do pogorszenia stanu zdrowia, skoro mogą występować częste zaostrzenia wymagające interwencji kardiologicznej.

Ustalenie dotyczące końcowego terminu stopnia umiarkowanego z przyczyny kardiologicznej nie korespondują jednak z treścią § 3 ust. 4 rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, który stanowi, że naruszenie sprawności organizmu uważa się za:

1)  trwałe (stałe) - jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy;

2)  okresowe - jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia.

Jeżeli biegły zakładał jedynie możliwość pogorszenia stanu zdrowia, zaś stan aktualny, stabilny stan zdrowia, uzasadniał zaliczenie wnioskodawcy do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, to oznacza to, iż biegły winien zaproponować zaliczenia wnioskodawcy do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe. Jak wynika z opinii biegłego, konieczność przeprowadzenia w przyszłości kontroli stanu zdrowia ma bowiem służyć temu, czy nie doszło do jego pogorszenia, gdyż poprawa nie jest możliwa. W najlepszym razie możliwe jest utrzymanie aktualnego stanu rzeczy. W tym zakresie Sąd, co należy podkreślić - z przyczyn jurydycznych nie medycznych, nie podzielił zatem końcowych wniosków opinii biegłego. Kwestia ta, jako nie objęta zaskarżeniem, nie znalazła jednak bezpośredniego odzwierciedlenia w sentencji wyroku (nie było takiej potrzeby i możliwości prawnej, skoro wnioskodawca wprost wskazał w odwołaniu, że nie interesuje go symbol 07-S). W efekcie jednak ustalenia, iż umiarkowany stopień niepełnosprawności winien zostać ustalony na stałe bez różnicowania przyczyny niepełnosprawności, to ten czasokres będzie obowiązywał tak w zakresie symbolu 05-R, jak i 07-S, co ostatecznie należy uznać za adekwatne z punktu widzenia występujących u wnioskodawcy schorzeń i wyników postępowania dowodowego.

Opiniom biegłego ortopedy wnioskodawca zarzucał, iż biegły stwierdził poprawę stanu zdrowia, mimo braku przesłanek medycznych w tym zakresie. Z opinii biegłego taki wniosek nie jednak nie wypływa. Biegły wskazał, że znacznego stopnia skrócenie kończyny dolnej lewej nie rokuje na przywrócenie pełnej sprawności narządu ruchu nawet w przypadku stosowania wyrównania długości kończyny odpowiednio dopasowanymi środkami zaopatrzenia ortopedycznego. Poruszanie się wnioskodawcy związane jest zatem ze stałym niekorzystnym wpływem na stawy obu kończyn dolnych oraz kręgosłupa co znacząco wpływa na podwyższone ryzyko szybszego rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawów kończyn dolnych oraz zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych kręgosłupa. Oznacza to, że opisana wada narządu ruchu niepomyślnie wpływa na wszystkie czynności dnia codziennego u wnioskodawcy. Wypowiedź biegłego w żaden sposób nie może być interpretowana tak jak czyni to wnioskodawca. Biegły wyraźnie stwierdził, że występują istotne dysfunkcje zdrowotne o charakterze ortopedycznym, które niekorzystnie oddziaływują na codzienne funkcjonowanie wnioskodawcy. Nie odnotował faktu jakiejkolwiek poprawy.

Mimo zidentyfikowanych deficytów zdrowotnych, biegły stwierdził brak podstaw do zaliczenia wnioskodawcy w znacznego stopnia niepełnosprawności przyjmując, że adekwatny pozostaje stopień umiarkowany. Biegły skonstatował, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy, a także, że występują u niego ograniczenia w pełnieniu ról społecznych i życiowych. Wnioski te w całości zasługują na akceptację.

Gdy chodzi o opinię biegłego neurologa, to jedyny zarzut wnioskodawcy dotyczył stwierdzenia biegłego, iż zapisy dokumentacji lekarskiej są skąpe. Zarzut ten był oczywiście nietrafny, skoro sam wnioskodawca przyznał, że zdecydowanie częściej korzystał z pomocy medycznej lekarza ortopedy. Niezależnie od zarzutów wnioskodawcy zauważyć należy, że opinia biegłego neurologa miała charakter kompleksowy, relacjonowała ustalenia wszystkich biegłych, a ponadto stanowiła ona podsumowanie opinii biegłych w zakresie specjalności ortopedycznej i kardiologicznej, co biegły, jednocześnie będący patomorfologiem, był władny pod względem kompetencyjnym uczynić. W tym kontekście jako bardzo cenna jawi się uwaga biegłego neurologa, że najbardziej uzasadnione jest zaliczenie wnioskodawcy do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem 07-S i 05-R.

Wnioskodawca w swych pismach procesowych wielokrotnie wskazywał na potrzebę kompleksowej oceny jego zdrowia w kontekście wszystkich występujących u niego schorzeń. Sąd podziela to stanowisko. Warto w tym miejscu przytoczyć treść art. 2 pkt 10 ustawy o rehabilitacji, definiującego niepełnosprawności jako trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Ustawodawca charakteryzuje zatem niepełnosprawność za pomocą trzech elementów:

1)  biologicznego (zdrowotnego) w postaci naruszenia sprawności organizmu,

2)  społecznego, pojmowanego jako niezdolność do wypełniania ról społecznych i

3)  ekonomicznego (zawodowego), będącego szczególną postacią niezdolności do wypełniania ról społecznych, jaką jest niezdolność do pracy.

Wszystkie te elementy w sprawie zostały zbadane, co wynika z opinii biegłych, zwłaszcza biegłego neurologa. Łączne ich odczytanie prowadzi do wniosku, iż wnioskodawca winien zostać zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe z powodu chorób oznaczonych symbolem 07-S i 05-R.

Ustawa o rehabilitacji zawodowej w art. 3 ust. 1 ustala trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą tj. znaczny, umiarkowany oraz lekki stopień niepełnosprawności. Ustawa definiuje także wspomniane rodzaje stopni niepełnosprawności. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zaliczono osoby mające naruszoną sprawność organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagające, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4 ust. 1 ustawy). Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ustawodawca zaliczył osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagające czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2 ustawy).

Natomiast do lekkiego stopnia niepełnosprawności zaliczono osoby o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mające ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (art. 4 ust. 3 ustawy). W art. 4 ust. 4 ustawy wskazano nadto, że ograniczona możliwość samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie, bez pomocy innych osób, podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się, komunikację i komunikowanie się.

Stosownie do art. 6 c ust. 1 pkt 5 ustawy minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi w drodze rozporządzenia standardy w zakresie kwalifikowania oraz postępowania dotyczącego orzekania o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności, uwzględniając schorzenia naruszające sprawność organizmu i przewidywany okres trwania naruszenia tej sprawności, powodujące zaliczenie do odpowiedniego stopnia niepełnosprawności, a także oznaczenie symboli przyczyn niepełnosprawności. Taką regulację zawierają przepisy przywołanego już rozporządzenia z dnia 15 lipca 2003 r.

Przepis § 3 ust. 2 rozporządzenia stanowi, że przy orzekaniu o stopniu niepełnosprawności osoby, która ukończyła 16 rok życia bierze się pod uwagę: 1) zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących potwierdzone aktualnymi wynikami badań diagnostycznych, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba zainteresowana, oraz inne posiadane dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności; 2) ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego, zawierającą opis przebiegu choroby zasadniczej oraz wyniki dotychczasowego leczenia i rehabilitacji, opis badania przedmiotowego, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących oraz rokowania odnośnie do przebiegu choroby; 3) wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje; 4) możliwość całkowitego lub częściowego przywrócenia zdolności do wykonywania dotychczasowego lub innego zatrudnienia – poprzez leczenie, rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe; 5) ograniczenia występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu społecznym; 6) możliwość poprawy funkcjonowania osoby zainteresowanej w samodzielnej egzystencji oraz w pełnieniu ról społecznych – poprzez leczenie, rehabilitację, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, środki techniczne, usługi opiekuńcze lub inne działania.

Przepisy §§ 29 do 31 rozporządzenia określają także standardy w zakresie kwalifikowania do poszczególnych stopni niepełnosprawności. I tak, standardy w zakresie kwalifikowania do znacznego stopnia niepełnosprawności zawierają kryteria określające skutki naruszenia sprawności organizmu powodujące: 1) niezdolność do pracy – co oznacza całkowitą niezdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu; 2) konieczność sprawowania opieki – co oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem; 3) konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych – co oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych (§ 29 ust. 1 rozporządzenia).

Przez długotrwałą opiekę i pomoc w pełnieniu ról społecznych rozumie się przy tym konieczność jej sprawowania przez okres powyżej 12 miesięcy w zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 (§ 29 ust. 2 rozporządzenia). Standardy w zakresie kwalifikowania do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zawierają kryteria określające naruszenie sprawności organizmu powodujące: 1) czasową pomoc w pełnieniu ról społecznych, co oznacza konieczność udzielenia pomocy, o której mowa w § 29 ust. 1 pkt 3, w okresach wynikających ze stanu zdrowia; 2) częściową pomoc w pełnieniu ról społecznych, co oznacza wystąpienie co najmniej jednej okoliczności, o których mowa w § 29 ust. 1 pkt 3 (§ 30 rozporządzenia).

Natomiast standardy w zakresie kwalifikowania do lekkiego stopnia niepełnosprawności określają kryteria naruszonej sprawności organizmu powodujące: 1) istotne obniżenie zdolności do wykonywania pracy, co oznacza naruszoną sprawność organizmu powodującą ograniczenia w wykonywaniu pracy zarobkowej znacznie obniżające wydajność pracy na danym stanowisku w porównaniu do wydajności, jaką wykazują osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną; 2) ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, co oznacza trudności doświadczane przez osobę zainteresowaną w relacjach z otoczeniem i środowiskiem według przyjętych norm społecznych, jako skutek naruszonej sprawności organizmu (§ 31 ust. 1 rozporządzenia). Możliwość kompensacji ograniczeń oznacza zarazem wyrównywanie dysfunkcji organizmu spowodowanej utratą lub chorobą narządu odpowiednio przez przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (§ 31 ust. 2 rozporządzenia).

Uwzględniając powyższe kryteria oraz przedstawioną ich charakterystykę, jak też opisane przez biegłych schorzenia oraz ich wpływ na możliwości wykonywania pracy oraz samodzielnego egzystowania należało, jak już wskazano, zaliczyć wnioskodawcę do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe z powodu chorób oznaczonych symbolem 07-S i 05-R. Wnioskodawca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy lub zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, wymaga czasowej i częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, co sam wnioskodawca przyznał. Brak natomiast podstaw by twierdzić, że w celu pełnienia ról społecznych, wymagał on stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Sąd nie neguje, że wnioskodawca jest dotkniętymi poważnymi schorzeniami, lecz, mimo ich występowania, zachował on ograniczoną zdolność do samodzielnego egzystowania.

Dlatego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zaskarżone orzeczenie podlegało zmianie poprzez ustalenie, że należało zaliczyć wnioskodawcę do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe. Sąd nie wskazywał w sentencji wyroku, że chodzi o niepełnosprawności spowodowaną przyczynami oznaczonymi symbolami 05-R (i w konsekwencji 07-S), gdyż wynika to bezpośrednio z treści orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu. W pozostałym zakresie, tj. co do żądania ustalenia znacznego stopnia niepełnosprawności oraz wprowadzenia do orzeczenia symbolu 04-O, odwołanie podlegało oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Sędzia Andrzej Kurzych