Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt. VIII GC 85/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2022r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący

Sędzia Eliza Grzybowska

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2022r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: J. K.

przeciwko: Województwu (...) - Zarządowi Dróg Wojewódzkich w B.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 5400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia o kosztach procesu zawartego w niniejszym wyroku do dnia zapłaty;

3.  nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 558,31 zł (pięćset pięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści jeden groszy tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sędzia Eliza Grzybowska

VIII GC 85/21

UZASADNIENIE

Powód – J. K., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) w pozwie wniesionym w dniu 31 marca 2021 r. domagał się zasądzenia od pozwanego – Województwa (...) - Zarządu Dróg Wojewódzkich kwoty 157.620,96 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25 marca 2021 r. do dnia zapłaty. Powód wniósł również o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że w dniu 19 maja 2017 r. zawarł z pozwanym umowę, na podstawie której powód zobowiązał się świadczyć na rzecz pozwanego usługi inżyniera kontraktu nad realizacją zadania pod nazwą „Przebudowa i rozbudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku L.K. – granica województwa”. Usługi powoda miały być świadczone do 30 czerwca 2018 r. oraz w okresie gwarancji tj. do dnia 31 lipca 2025 r.

Powód podał, że w trakcie realizacji przesunięciu uległ termin wykonania robót, co skutkowało podpisaniem przez strony aneksu do umowy nr (...) z dnia 14 czerwca 2018 r. oraz aneksu nr (...) z dnia 31 października 2018 r.

Powód wskazał, że w toku współpracy starał się rozwiązywać wszelkie spory polubownie. Pozwany ignorował jednak wszelkie upomnienia. Ostatecznie z uwagi na fakt, że pozwany nie wywiązał się z obowiązków wynikających z umowy i w sposób całkowicie dowolny wydłużał czas jej trwania, powód w dniu 31 lipca 2019 r. wypowiedział umowę zawartą w dniu 5 czerwca 2017 r. W treści wypowiedzenia powód podał, że jego firmie grozi znacząca strata finansowa. Powód wskazał, że rozwiązał umowę w oparciu o treść art. 746 § 2 k.c.

Nadto powód podał, że w dniu 15 października 2019 r. przekazał pozwanemu wszelkie wymagane kontraktem dokumenty wraz z załącznikami. W dniu 30 grudnia 2019 r. pozwany zobowiązał powoda do uzupełnienia tej dokumentacji. Wyjaśnienia i uzupełnienie powód złożył w dniu 06.03.2020 r. Pozwany ustosunkował się do nich w piśmie z dnia 18 czerwca 2020 r. Z uwagi na rozwiązanie umowy z pozwanym, powód w piśmie z dnia 23 sierpnia 2019 r. wystąpił do pozwanego z wnioskiem o rozliczenie końcowe. Pozwany odmówił zapłaty kwot żądanych przez pozwanego.

Ostatecznie pozwany naliczył powodowi kary umowne. Powód nie zaakceptował tych kar i w dniu 22 lutego 2021 r. złożył pozwanemu pismo zawierające rozliczenie kontraktu, którego załącznikiem była faktura VAT, będąca podstawą żądania pozwu.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu.

Pozwany podniósł zarzut potrącenia wierzytelności wynikającej z faktury VAT nr (...) r. z dnia 22 lutego 2021 r., wystawionej przez powoda na kwotę 157.620,96 zł z wierzytelnością przysługującą pozwanemu z tytułu noty księgowej nr (...) z dnia 26 czerwca 2020 r. na kwotę 174.950 zł. Pozwany wskazał, że potrącenie zostało dokonane pismem z dnia 31 marca 2021 r.

Pozwany przyznał, że zawarł z powodem umowę nr (...) z dnia 19 maja 2017 r. Pozwany przyznał, że w toku prac koniecznym stało się przedłużenie terminu realizacji robót budowlanych, co wpłynęło na termin realizacji umowy z powodem i spowodowało podpisanie aneksów nr (...) do umowy. Pozwany podał, że postępowanie w sprawie podpisania aneksu nr (...) do umowy zostało poddane weryfikacji przez Urząd Marszałkowski Województwa (...), który w piśmie z dnia 9 stycznia 2019 r. uznał , że aneks w zakresie dokonanej zmiany wysokości wynagrodzenia został zawarty z naruszeniem art. 144 ustawy Prawo zamówień publicznych.

Pozwany potwierdził również, że pismem z dnia 31 lipca 2019 r. powód wypowiedział umowę.

Pozwany podał, że obciążył powoda karami umownymi za:

- odstąpienie od umowy z przyczyn zależnych od wykonawcy (w kwocie 69.980 zł);

- brak sporządzenia opinii i brak weryfikacji umów zawartych podwykonawcami: (...), M. T., (...) oraz (...) (w kwocie 1.236.000 zł),

- brak wywiązywania się z powoda z obowiązku terminowego odniesienia się do wystąpień materiałowych wykonawcy (w kwocie 43.500 zł),

- nieterminowe dostarczenie dokumentów, których dotyczyły wezwania z dnia 03.12.2018 r. i 18.01.2019 r. (w wysokości 63.331,90 zł).

Pozwany wskazał, że łączna wysokość kar umownych wyliczona została na kwotę 1.412.811,90 zł. Kwotę tę w myśl §7 ust. 1 umowy ograniczono do sumy 174.950 zł, stanowiącej 50% wynagrodzenia ryczałtowego netto.

Pozwany wskazał, że w toku realizacji umowy powód dopuścił się następujących nieprawidłowości:

- w raporcie początkowym nie zawarł informacji/komentarzy, dotyczących ogólnej organizacji budowy, nie zidentyfikował ryzyka i potencjalnych problemów oraz nie wskazał zagrożeń, które mogą wystąpić podczas realizacji inwestycji a obowiązek taki wynikał z Opisu Przedmiotu Zamówienia;

- w dokumentacji przygotowywanej przez powoda występowały błędy;

- przekraczał terminy do zatwierdzenia wystąpień materiałowych;

- kierował bezpodstawne zarzuty dotyczące niesporządzenia protokołów ze spotkań technicznych i narad, podczas gdy z każdego takiego spotkania była sporządzana notatka służbowa;

- błędnie sporządził Raport Końcowy.

Odnosząc się do przyczyn rozwiązania umowy wskazanych przez powoda w piśmie z dnia 31 lipca 2019 r. pozwany wskazał, że w toku postępowania przetargowego powód nie zgłaszał, iż projekt budowlany zawiera błędy lub nieścisłości. Nadto pozwany zaprzeczył, aby do rozwiązania umowy z wykonawcą robót budowlanych doszło z przyczyn leżących po stronie pozwanego. Pozwany podniósł, że w jego ocenie główną przyczyną wypowiedzenia umowy przez powoda był brak zgody na podwyższenie wynagrodzenia umownego. Pozwany wskazał, że wykonawca winien był wykonywać swoje obowiązki w terminie określonym umową. Pozwany podniósł ponadto, że z treści punktu 18.2 Opisu Przedmiotu Zamówienia wynikało, że „wykonawca uwzględni w swoich wycenach ryzyko ryczałtu i nie będzie żądał podwyższenia wynagrodzenia za zmianę czasu realizacji przedmiotowej usługi i zwiększenia zakresu wynikającego ze zmian dokonanych w umowie na roboty budowlane”. Powód miał zatem, w ocenie pozwanego, pełną świadomość niezmienności wynagrodzenia niezależnie od czasu trwania robót. Pozwany podkreślił, że powód był zobowiązany wykonywać swoje obowiązki nie tylko w okresie trwania robót budowlanych ale i w okresie gwarancji. Nadto pozwany wskazał, że roboty budowlane często się przedłużają, co powód powinien był uwzględnić w swoich kalkulacjach.

Pozwany wskazał również, że z treści art. 746 § 3 k.c. wynika, że strony nie mogą wyłączyć w umowie uprawnienia do jej rozwiązania z ważnej przyczyny, mogą jednak prawa to ograniczyć. W ocenie pozwanego takie ograniczenie zawarto w treści § 9 umowy, w którym wymieniono podstawy uprawniające wykonawcę do rozwiązania umowy. Żaden z przypadków wymienionych w tym zapisie umownym nie zaistniał, wobec czego w ocenie pozwanego, brak było podstaw do wypowiedzenia umowy przez powoda. Nadto pozwany zauważył, że obowiązuje go dyscyplina finansów publicznych. Jest zobowiązany dbać o prawidłowe i rzetelne wydatkowanie środków publicznych. Postanowienia umowne wyłączały możliwość podwyższenia wynagrodzenia należnego powodowi. W przypadku wystąpienia nietypowych i nieprzewidzianych okoliczności powód mógł wystąpić do Sadu z pozwem opartym na treści art. 357 1k.c. lub na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Pozwany stwierdził ponadto, że skoro nie wystąpiły ważne przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy, to pozwanemu, stosownie do treści art. 746 § 2 k.c., przysługiwały roszczenia odszkodowawcze.

W piśmie przygotowawczym z dnia 8 czerwca 2021 r. powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. Zaprzeczył, aby niewłaściwie wykonywał obowiązki umowne. Wskazał, że przez cały okres świadczenia usług pozwany nie zgłaszał zastrzeżeń do ich jakości.

Powód podał, że kalkulując ofertę sugerował się najdłuższym terminem wskazanym w dokumentach. Przyjął przy tym, że w okresie wykonywania robót budowlanych będzie otrzymywał wynagrodzenie a nadzór w czasie obowiązywania rękojmi i gwarancji będzie wykonywał nieodpłatnie. Nadto powód odniósł się do zasadności naliczenia przez pozwanego kar umownych.

Powód wskazał ponadto, że w niniejszej sprawie zaistniały ważne przyczyny, uzasadniające rozwiązanie umowy, o których mowa w art. 746 § 2 k.c. Powód przyznał, że brak wypłaty wynagrodzenia za dalsze świadczenie usług miał charakter zasadniczy i był oczywistą przyczyną, z powodu której powód nie widział możliwości dalszego świadczenia usługi. Powód wskazał, że dodatkową przyczyną rozwiązania umowy był fakt, że pozwany na żadnym etapie nie wystąpił do wykonawcy robót budowlanych z roszczeniem finansowym, choć miał taką możliwość, skoro opóźnienie powstało z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. Nadto aneks nr (...) podpisany z wykonawcą robót budowlanych zakładał nierealny termin ich zakończenia i został podpisany bez uzgodnienia z powodem. Powód wskazał też, że podczas realizacji umowy wprowadzono szereg zmian, które opóźniały wykonanie inwestycji. Poza tym prace były często przerywane. Powód podkreślił, że pozwany wielokrotnie prowadził korespondencję z wykonawcą robót budowlanych z pominięciem powoda. Utrudniona była również współpraca z projektantem, który sprawował nadzór autorski, gdyż nie brał on udziału w radach budowy.

Ponadto powód podkreślił, że niezasadne jest zgłaszanie przez pozwanego zarzutów do faktury VAT z dnia 22.02.2021r., skoro pozwany uznał jej zasadność dokonując potrącenia z wierzytelnościami z tytułu kar umownych.

W dalszych pismach przygotowawczych strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd ustalił, co następuje:

Powód prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...).

okoliczność bezsporna

W 2017 r. powód ogłosił przetarg publiczny na świadczenie usługi inżyniera kontraktu nad realizacją zadania pod nazwą „ Przebudowa i rozbudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku L.K. – granica województwa”. Do ogłoszonej publicznie Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia dołączono Opis Przedmiotu Zamówienia.

W punkcie 3.2 Opisu Przedmiotu Zamówienia wskazano, że Inżynier Kontraktu będzie zobowiązany do prowadzenia zarządzania, rozliczania oraz nadzoru i kontroli robót budowlanych, zleconych przez Zamawiającego. Usługi obejmują także administrowanie i koordynację wszystkich czynności związanych z realizacją Zadania po jego zakończeniu i w okresie gwarancji i rękojmi na roboty budowlane, trwającej od 60 do 84 miesięcy oraz prowadzenie działań wyjaśniających i informacyjnych związanych z realizacją projektu. Ponadto w tym samym punkcie Opisu Przedmiotu Zamówienia podano, że wykonawca uwzględni w swoich ocenach ryzyko ryczałtu i nie będzie żądał podwyższenia wynagrodzenia w związku z:

- długością okresu świadczenia usługi w zakresie czynności w okresie gwarancji i rękojmi na roboty budowlane,

- jeżeli wystąpi konieczność wykonania zamówienia nad robotami w zakresie zamówień realizowanych na podstawie art. 67 ust 1 pkt 6 oraz w trybie art. 144 ust 1 niezbędnych do wykonania zadania.

W punkcie 5. Opisu Przedmiotu Zamówienia wskazano, że realizacja przedmiotu zamówienia odbywać się będzie w terminie wykonywania robót budowlanych i w okresie gwarancji udzielonej przez wykonawcę robót budowlanych. Podano również, że przewidywany termin wykonania robót ustala się na dzień 30 czerwca 2018 r., przewidywany minimalny termin uwzględniający wykonanie robót wraz z okresem udzielenia gwarancji szacuje się na dzień 30.07.2023 r. a maksymalny termin uwzględniający wykonanie robót wraz z okresem udzielenia gwarancji – na dzień 30.07.2025 r.

W punkcie 6. 1 i 6.2 Opisu Przedmiotu Zamówienia podano, że w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy zamawiający przekaże wykonawcy:

- dokumentację projektową,

- decyzje administracyjne zezwalające na realizację zadania,

- umowę o nadzór autorski,

- inne dokumenty będące w posiadaniu zamawiającego i potrzebne do realizacji umowy,

- kopię umowy na roboty budowlane wraz z załącznikami w tym kosztorys ofertowy wykonawcy.

W punkcie 6.3 Opisu Przedmiotu Zamówienia wskazano, że wykonawca jest zobowiązany sprawdzić kompletność przekazanych mu dokumentów i przekazać informację do zamawiającego o stwierdzonych wadach lub błędach możliwych do wykrycia w terminie 4 tygodni od dnia otrzymania dokumentacji.

W treści punktu 10.3 Opisu Przedmiotu Zamówienia wskazano, że wykonawca ma obowiązek monitorować i w razie konieczności zawiadamiać zamawiającego niezwłocznie o każdorazowym działaniu wykonawcy robót budowlanych, mającym na celu powodowanie opóźnień, wzrost kosztów, nieprawidłowości w prowadzeniu robót itp.

W punkcie 18 ust 3 Opisu Przedmiotu Zamówienia podano, że zamawiający dopuszcza skrócenie bądź wydłużenie czasu realizacji usługi w szczególności w przypadku zmiany terminu wykonania umowy, zawartej pomiędzy Zamawiającym a Wykonawcą robót budowlanych i zmiany terminu zakończenia robót budowlanych oraz ustalonego okresu gwarancji. W punkcie 18 ust. 4 zaznaczono, że wykonawca uwzględni w swoich wycenach ryzyko ryczałtu i nie będzie żądał podwyższenia wynagrodzenia za zmianę czasu realizacji przedmiotowej usługi i zwiększenia zakresu wynikającego ze zmian dokonanych w umowie na roboty budowlane.

W puncie 22.1 Opisu Przedmiotu Zamówienia podano, że wykonawca w terminie 5 tygodni od dnia podpisania umowy sporządzi raport początkowy, zawierający komentarz, dotyczący ogólnej organizacji budowy, zidentyfikuje ryzyka i potencjalne problemy, które mogą wystąpić podczas realizacji zadania z propozycją sposobu ich rozwiązania. Raport miał zawierać również opinię w zakresie dokumentacji projektowej oraz potwierdzenie zgodności ze stanem rzeczywistym przygotowanej przez wykonawcę robót budowlanych inwentaryzacji stanu istniejącego. Ponadto wykonawca miał sporządzać raporty miesięczne, w których m. in miał informować o powstałych problemach i sposobach ich rozwiązania a także oceniać postęp robót. Ustalono również, że po zakończeniu robót budowlanych a przed rozpoczęciem odbioru końcowego wykonawca złoży Raport Końcowy.

W punkcie 23 Opisu Przedmiotu Zamówienia podkreślono, że w wycenie stanowiącej podstawę oferty należy uwzględnić wszelkie koszty dotyczące całego okresu realizacji zamówienia.

dowód: opis przedmiotu zamówienia k. 196- 209 akt sprawy

W dniu 19 maja 2017 r. strony zawarły umowę nr (...).

Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 umowy przedmiotem umowy było wykonanie usługi Inżyniera Kontraktu nad realizacją zadania pod nazwą: Przebudowa i rozbudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku L.K. – granica województwa”.

W treści § 1 ust. 10 podano, że obowiązuje następująca kolejność pierwszeństwa dokumentów:

a.  umowa,

b.  Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ),

c.  Opis Przedmiotu Zamówienia,

d.  Oferta Wykonawcy.

W § 1 ust. 11 strony zobowiązały się do współdziałania w realizacji przedmiotu zamówienia i wzajemnego, niezwłocznego powiadamiania się na piśmie o zaistniałych przeszkodach w wypełnianiu wzajemnych zobowiązań w trakcie wykonywania przedmiotu umowy.

W treści § 3 ust. 1 określono obowiązki wykonawcy. Podano, że przedmiot umowy obejmuje:

- świadczenie usługi z zakresu pełnienia kompleksowego nadzoru inwestorskiego

- zarządzanie budową, rozliczenie, obsługę prawną, kontrolę i nadzór nad przebiegiem wykonania zadania,

- wsparcie zamawiającego w wykonaniu obowiązków sprawozdawczych wynikających z procedur współfinansowania projektu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

- udział w przeglądach gwarancyjnych i pogwarancyjnych oraz nadzorowanie usunięcia ewentualnych usterek i wad stwierdzonych w trakcie przeglądów,

- stałe monitorowanie, prowadzenie i rozstrzyganie spraw związanych z właściwym wykonaniem zadania.

W § 3 ust. 6 ustalono, że Inżynier Kontraktu i Inspektorzy Nadzoru w czasie trwania robót są uprawnieni i zobowiązani do działań wynikających z przepisów prawa, w tym prawa budowlanego i przepisów wykonawczych, w szczególności do:

- kontrolowania zgodności prowadzenia robót z umową i prawem budowlanym,

- kontrolowania jakości robót i zastosowanych materiałów,

- kontrolowania przestrzegania przepisów budowlanych i odpowiedniego prowadzenia dokumentacji budowy,

- kontrolowania rozliczeń finansowych inwestycji,

- współpracy z organami nadzoru budowlanego,

- opiniowania wszelkich wniosków składanych przez wykonawcę do zamawiającego,

- uzgadniania z zamawiającym spraw wymagających jego akceptacji.

W § 4 ust.1 umowy ustalono, że realizacja przedmiotu zamówienia odbywać się będzie w terminie wykonywania robót budowlanych i w okresie gwarancji udzielonej przez wykonawcę robót budowlanych. Równocześnie oznaczono przewidywany termin rozpoczęcia świadczenia usługi na dzień podpisania umowy. Przewidywany termin wykonania robót budowalnych określono na dzień 30.06.2018 r.

W § 4 ust. 2 wskazano, że umowa z wykonawcą robót budowlanych określi okres udzielonej gwarancji. Podano również, że termin wykonania robót wraz z okresem udzielenia gwarancji przypada na dzień 31 lipca 2025 r.

W § 6 umowy zawarto uzgodnienia dotyczące kar umownych.

W § 7 ust. 1 umowy ustalono, że zamawiający zobowiązany jest zapłacić wykonawcy wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 256.900 zł netto (315.987 zł brutto). W § 7 ust. 2 strony dopuściły możliwość fakturowania częściowego. W § 7 ust. 3 umowy uzgodniono, że rozliczenie za wykonane usługi będzie realizowane okresowo, zależnie od rozliczeń z wykonawcą robót budowalnych zgodnie z harmonogramem rzeczowo - finansowym wykonawcy robót jednak nie częściej niż co 3 miesiące. Zgodnie z treścią § 7 ust. 4 umowy podstawą do wystawienia faktury częściowej lub końcowej jest zatwierdzenie przez przedstawiciela ze strony zamawiającego odpowiednio zbiorczego zestawienia czynności personelu wykonawcy wraz z raportem miesięcznym lub zbiorczego zestawienia czynności personelu wykonawcy z całości zrealizowanego nadzoru wraz z raportem końcowym i protokołem częściowego lub końcowego robót.

W treści § 7 ust. 7 umowy podano, że strony ustanawiają wynagrodzenie na zasadzie ryczałtowej, wykonawca zobowiązany jest uwgzlędnić w oferowanej cenie ryczałtowej wszelkie niezbędne wydatki potrzebne do wykonania umowy, jakie mogą być poniesione.

W § 8 umowy strony ustaliły okoliczności, które mogą powodować zmianę umowy. W ustępie 1 podano, że dopuszcza się:

- zmianę adresu/firmy/siedziby zamawiającego/wykonawcy

/podwykonawcy,

- zmianę osób występujących po stronie zamawiającego /wykonawcy,

- zmianę rachunku wykonawcy,

- zmianę będącą skutkiem poprawy oczywistej omyłki,

- zmianę lub rezygnację z podmiotu udostępniającego zasoby na etapie realizacji zamówienia.

W § 8 ust. 2 A. podano, że możliwe jest przedłużenie terminu zakończenia umowy o czas opóźnienia, jeżeli opóźnienie to wynika z przyczyn leżących po stronie zamawiającego i jeżeli takie opóźnienie jest lub będzie miało wpływ na wykonanie przedmiotu umowy, w zakresie następujących obowiązków zamawiającego: przekazania odpowiednich dokumentów.

W § 8 ust 2B.a) uzgodniono, że możliwa jest zmiana terminu wykonania umowy, ewentualnie wstrzymanie/wznowienie usługi ze względu na zmianę terminu wykonania zadania (dotyczy skrócenia jak i wydłużenia) ewentualnie wstrzymanie/wznowienie prac dla zadania: oczekiwanie wykonawcy na niezbędne opinie , decyzje administracyjne (opóźnienie spowodowane przez władze).

W § 8 ust. 3 ustalono, że wysokość wynagrodzenia może ulec zmianie w przypadku:

- zmiany obowiązującej stawki podatku od towarów i usług (VAT) oraz zmiany obowiązujących przepisów prawa,

- zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę albo wysokości minimalnej stawki godzinowej, ustalonej na podstawie przepisów z dnia 10 października 2002 r. o minimalnych stawkach wynagrodzenia za pracę,

- zmianę zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu lub wysokości stawki składki na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne – jeżeli zmiany te będą miały wpływ na koszty wykonania zamówienia przez Wykonawcę.

W treści § 9 ust. 5 umowy ustalono, że wykonawca może rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia jeżeli:

a.  zamawiający zawiadomił wykonawcę, że na skutek zaistnienia nieprzewidzianych uprzednio okoliczności nie będzie mógł wywiązać się ze zobowiązań umownych,

b.  zamawiający odmawia odbioru przedmiotu zamówienia bez uzasadnionych przyczyn, mimo pisemnego wezwania go do odbioru przedmiotu zamówienia,

c.  zamawiający bez uzasadnienia nie wypłaca wykonawcy należnego wynagrodzenia z tytułu prawidłowo wystawionej i doręczonej faktury częściowej lub końcowej w ciągu 30 dni od upływu terminu płatności.

W § 9 ust. 6 umowy uzgodniono, że w razie rozwiązania umowy z przyczyn, za które wykonawca nie odpowiada, zamawiający dokona odbioru dokumentów zawiązanych z realizacją przedmiotu zamówienia i zapłaci wynagrodzenie za wykonane czynności w oparciu o zatwierdzony przez przedstawiciela ze strony zamawiającego raport końcowy zgodnie z opisem przedmiotu zamówienia.

Jeżeli w trakcie realizacji usługi w wyżej wymienionych dokumentach znajdą się jakiekolwiek sprzeczności lub rozbieżność mająca wpływ na wykonanie umowy, to wykonawca wystąpi do Zamawiającego o jednoznaczne zajęcie stanowiska, biorąc pod uwagę kolejność pierwszeństwa dokumentów. Dokumenty opisujące przedmiot umowy należy traktować jako wzajemnie wyjaśniające i uzupełniające się

Dowody: umowa z dnia 19 maja 2017 r. k. 7-14v akt sprawy, opis przedmiotu zamówienia k. 196- 209 akt sprawy.

Po objęciu funkcji inżyniera kontraktu powód sporządził Raport Początkowy. W jego treści wskazał, że część robót będzie realizowana w okresie zimowym i warunki atmosferyczne mogą uniemożliwić wykonanie prac zgodnie z harmonogramem. Ponadto zwrócił uwagę, że od daty opracowania dokumentacji projektowej upłynęły 4 lata, wobec czego nie da się wykluczyć że stan faktyczny będzie odbiegał od danych zawartych w projekcie. Nadto upłynął termin ważności uzgodnień dokonanych z Zespołem Uzgodnienia Dokumentacji Projektowej, z (...) oraz ze Starostwem Powiatowym w L..

Dowody: Raport Początkowy k. 349 - 359

Inwestycja, której dotyczyła umowa zawarta przez strony była finansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Okoliczność bezsporna

W dniu 30.08.2017 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy dotyczący wprowadzenia podwykonawcy – (...)

W dniu 29.09.2017 r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy dotyczący zmiany adresu wykonawcy.

W dniu 14.06.2018 r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy. W treści aneksu wprowadzono zmiany do § 4 umowy wskazując, że przewidywany termin wykonania robót budowlanych ustala się na dzień 13.09.2018 r. Jednocześnie oznaczono termin uwzględniający wykonanie robót wraz z okresem udzielenia gwarancji na dzień 14.10.2025 r.

W dniu 31 października 2018 r. podpisano aneks nr (...) do umowy. W treści aneksu wprowadzono kolejne zmiany do § 4 umowy wskazując, że przewidywany termin wykonania robót budowlanych ustala się na dzień 15.12.2018 r. Jednocześnie oznaczono termin uwzględniający wykonanie robót wraz z okresem udzielenia gwarancji na dzień 15.01.2026 r. W treści § 2 aneksu dokonano zmiany § 7 pkt 1 umowy wskazując, że zamawiający zobowiązany jest zapłacić wykonawcy wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie netto 349.900 zł (brutto – 430.377 zł)

W aneksie tym podano, że podstawą wprowadzonej zmiany wysokości wynagrodzenia jest art. 144 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo zamówień publicznych. Przed podpisaniem tego aneksu na zlecenie pozwanego sporządzona została opinia prawna, w której stwierdzono, że zmiana umowy w zakresie wynagrodzenia należnego powodowi jest dopuszczalna i uzasadniona okolicznościami sprawy. Zawarcie aneksu nr (...) poprzedzono negocjacjami, z których w dniu 24.09.2018 r. sporządzono protokół. W treści punktu 3.1 tego protokołu stwierdzono, że w związku z wydłużeniem terminu świadczenia usługi Inżyniera Kontraktu o kolejne 3 miesiące ustalono kwotę dodatkowego wynagrodzenia w wysokości 93.000 zł netto ( 114.390 zł brutto).

Dowody: aneks nr (...) k. 15-15v akt sprawy, aneks nr (...) k. 16-16v akt sprawy, aneks nr (...) k. 17-18 akt sprawy, aneks nr (...) k. 19-20v akt sprawy, protokół z negocjacji k. 21v akt sprawy, opinia prawna k. 22-26 akt sprawy.

Pismem z dnia 09.01.2019 r. Urząd Marszałkowski Województwa (...) poinformował pozwanego, że aneks nr (...) w zakresie zmiany wysokości wynagrodzenia należnego powodowi został zawarty nieprawidłowo z naruszeniem art. 144 ustawy prawo zamówień publicznych. W piśmie zastrzeżono pomniejszenie wartości wydatków kwalifikowanych w wysokości 78.996,75 zł i wskazano, że kwota dodatkowa zamówienia wynikająca z tego aneksu tj. 114.390 zł będzie stanowić wydatek niekwalifikowany w projekcie.

Dowody: Pismo z Urzędu Marszałkowskiego Województwa (...) z dnia 09.01.2019 r. k. 121-134 akt sprawy.

W dniu 19.02.2019 r. powód skierował do pozwanego pismo, w którym wskazał, że upłynął termin realizacji obowiązków z umowy nr (...). Powód poinformował, że wobec nieprzedstawienia przez pozwanego propozycji w zakresie przedłużenia umowy, przystępuje do końcowego rozliczenia kontraktu.

W piśmie z dnia 11.03.2019 r. powód wskazał, że zasadnicze roboty budowlane zostały przerwane w dniu 15.12.2018 r. Powód opisał okoliczności dotyczące realizacji robót i wskazał, że zmiana terminu końcowego obowiązywania umowy bez zmiany wartości umownej jest w jego ocenie niemożliwa.

W piśmie z dnia 19.03.2019r. powód ponownie wskazał, że wykonawca przerwał wykonywanie robót budowlanych w dniu 14.12.2019 r. i aktualnie toczy się korespondencja pomiędzy zamawiającym a wykonawcą robót dotycząca dalszej realizacji inwestycji. Wobec tego powód wniósł o zmianę terminu obowiązywania umowy do dnia 30.04.2019 r. Podkreślił, że takie przedłużenie umowy może stanowić podstawę dalszych roszczeń finansowych z jego strony. W piśmie z dnia 29.04.2019 r. powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Dowody: pismo powoda z dnia 19.02.2019 r. k. 27 akt sprawy, pismo powoda z dnia 11.03.2019 r. k. 28-30v akt sprawy, pismo powoda z dnia 19.03.2019 r. k. 31-32 akt sprawy, pismo powoda z dnia 29.04.2019 r. k. 33-33v akt sprawy.

Pismem z dnia 31 lipca 2019 r. powód wypowiedział umowę pozwanemu. W treści wypowiedzenia powód wskazał, że jego podstawę stanowi art. 746 § 2 k.c. Powód podał, że przyczyną wypowiedzenia jest przedłużanie przez pozwanego okresu obowiązywania umowy. Powód wskazał, że w związku z zaistniałą sytuacją zwracał się z wnioskiem o zawarcie aneksu podwyższającego ustalone wynagrodzenie. Wobec odmowy podpisania takiego aneksu, dalsza realizacja umowy naraża powoda na straty. Powód podniósł, że podstawą rozwiązania kontraktu są nieprawidłowości w projekcie budowlanym obejmującym przedmiotową inwestycję oraz szereg zmian wprowadzanych na etapie jej realizacji. Powód powołał się również na niespójności pomiędzy umowami zawartymi z wykonawcą robót oraz dotyczącymi nadzoru autorskiego a wiążącą go umową dotyczącą świadczenia usług inżyniera kontraktu. Powód wskazał, że wykonawca robót odstąpił od umowy, wobec czego dalsze pełnienie funkcji inżyniera kontraktu jest bezcelowe. Wypowiedzenie doręczono pozwanemu w dniu 5 sierpnia 2019 r.

W odpowiedzi na oświadczenie powoda o wypowiedzeniu umowy pozwany skierował do powoda pismo z dnia 23.08.2019 r. W piśmie pozwany wskazał, że wypowiedzenie to jest nieuprawnione i rodzi po stronie zamawiającego roszczenia odszkodowawcze. Pozwany powołał się na treść § 9 ust. 5 umowy, w którym enumeratywnie wskazano sytuacje, w których wykonawca mógł rozwiązać umowę bez zachowania terminów wypowiedzenia. Pozwany wskazał, że żadna z sytuacji przewidzianych w tym zapisie nie miała miejsca. Pozwany zauważył, że podawana przez powoda przyczyna wypowiedzenia w postaci grożącej mu rażącej straty nie stanowi ważnej przyczyny w rozumieniu art. 746 § 3 k.c. Pozwany powołał się na treść § 4 ust. 1 i wskazał, że realizacja przedmiotu zamówienia miała się odbywać w terminie wykonywania robót budowlanych i w okresie gwarancji udzielonej przez wykonawcę robót budowlanych. Pozwany stwierdził, że skoro termin wykonywania robót nie sfinalizował się jeszcze, to pozwany jest zobowiązany do dalszego świadczenia usług a wobec ryczałtowego charakteru wynagrodzenia, nie ma podstaw do roszczenia o dodatkowe wynagrodzenie z tego tytułu.

W odpowiedzi z dnia 17 września 2019 r. powód wyraził stanowisko, że wypowiedzenie przez niego umowy było uzasadnione ważną przyczyną. Powód podkreślił, że dalsza realizacja umowy powodowałaby konieczność ponoszenia przez powoda ogromnych wydatków bez jednoczesnego zagwarantowania źródła przychodu za świadczone usługi. Dodatkowo odmowa dokonania zmiany wysokości wynagrodzenia naraziła powoda na wymierne straty finansowe.

W piśmie z dnia 10.10.2019 r. pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Dowody : wypowiedzenie umowy wraz z dowodem jego doręczenia k. 34-36 akt sprawy, pismo pozwanego z dnia 23.08.2019 r. k. 37-38 akt sprawy, 135-137 akt sprawy, pismo powoda z dnia 17 września 2019 r. wraz z dowodem jego doręczenia k. 39-41 akt sprawy, pismo pozwanego z dnia 10.10.2019 r. k. 42-43 akt sprawy.

Roboty budowlane były realizowane przez spółkę (...) W toku ich realizacji wystąpiło znaczne przekroczenie terminów ich wykonania. Opóźnienia wynikały z niedostatecznego zaangażowania wykonawcy, warunków pogodowych oraz z faktu, że wystąpiły niezgodności pomiędzy stanem faktycznym a dokumentacją, które spowodowały konieczność zmiany sposobu wykonywania robót. Pozwany zawierał z wykonawcą robót budowlanych aneksy, w których przedłużał termin realizacji umowy. Ostatni aneks wyznaczał termin wykonania prac na marzec 2019 r. W połowie grudnia 2018 r. (...) wstrzymała realizację robót budowlanych a w marcu 2019 r. odstąpiła od umowy z uwagi na fakt, że pozwany nie uregulował wystawionych przez tę spółkę faktur. Na dzień odstąpienia stan zaawansowania robót wynosił co najwyżej 50%.

Dowody: zeznania świadków: P. P. – protokół elektroniczny k. 525, P. N. – protokół elektroniczny k. 525, J. D. - protokół elektroniczny k. 525, L. S. – protokół elektroniczny k. 580 oraz zeznania powoda – protokół elektroniczny k. 580 i reprezentanta pozwanego – protokół elektroniczny k. 580.

Do czasu wypowiedzenia umowy w dniu 31 lipca 2019 r. powód zrealizował umowę jedynie w części. W szczególności, z uwagi na niezakończenie robót budowlanych, nie podjął żadnych czynności związanych z odbiorem końcowym. Nie zrealizował również obowiązków obciążających go w okresie rękojmi i gwarancji. W toku realizacji umowy powód wystawiał pozwanemu faktury częściowe, których wysokość była proporcjonalna do zakresu wykonanych prac budowlanych. W czasie realizacji umowy pozwany zapłacił powodowi wynagrodzenie w kwocie łącznej 272.756,04 zł brutto. Wypłacone wynagrodzenie stanowiło 63% wynagrodzenia ustalonego w umowie zawartej przez strony, które wynosiło 430.377 zł brutto.

Okoliczność bezsporna nadto dowód : zestawienie k. 534, protokoły odbioru częściowego – nadzór inwestorski k. 336-348 akt sprawy

W dniu 15.10.2019 r. powód przekazał pozwanemu Raport Końcowy z wykonanego zlecenia.

W dniu 30.12.2019 r. pozwany wezwał powoda do złożenia wyjaśnień do Raportu Końcowego. Jednocześnie pozwany poinformował powoda, że w oparciu o treść § 6 ust 9 umowy może naliczyć karę umowną za odstąpienie od umowy z przyczyn zależnych od wykonawcy oraz karę za niedotrzymywanie terminów weryfikacji dokumentów.

W odpowiedzi na pismo pozwanego powód w piśmie z dnia 06.03.2020 r. poinformował, że przedłożony dokument o nazwie „Raport Końcowy” należy traktować jako raport zakończenia usługi nadzoru inwestorskiego sporządzanego zgodnie ze stanem budowy na marzec 2019r. Nadto powód złożył wyjaśnienia do raportu zgodnie z żądaniem pozwanego.

W piśmie z dnia 18.06.2020 r. pozwany zgłosił dalsze zastrzeżenia do treści raportu. Pozwany poinformował powoda o naliczeniu kary umownej w wysokości 69.980 zł za odstąpienie od umowy z przyczyn dotyczących wykonawcy oraz kary za nieterminową weryfikację dokumentów do zatwierdzania materiałów w wysokości 43.500 zł, kary za opóźnienie w weryfikacji umów zawartych z podwykonawcami w kwotach 652.500 zł, i 583.500 zł, kary za opóźnienie w dostarczeniu dokumentów do zatwierdzenia materiałów w wysokości 43.500 zł a także kary za nieterminowe dostarczenie dokumentów, których dotyczyły wezwania z dnia 03.12.2018 r. i 18.01.2019 r. w wysokości 63.331,90 zł. Łączna wysokość kar umownych wyliczona została na kwotę 1.412.811,90 zł. Pozwany wskazał, że zgodnie z zapisami § 6 ust. 13 umowy maksymalna wysokość kar umownych nie może przekroczyć 50% wynagrodzenia ryczałtowego dla całości zadania tj. kwoty 174.950 zł i ostatecznie obciążył powoda kara w tej wysokości.

W odpowiedzi na pismo pozwanego z dnia 18.06.2020 r., powód stwierdził, że wszystkie naliczone kary są nieuzasadnione. Powód oświadczył, że nie zgadza się ze stanowiskiem pozwanego, iż umowa miała charakter bezterminowy. Wskazał, ze termin końcowy został wskazany zarówno w SIWZ, jak i w treści umowy i podpisanych aneksów. Pozwany przyznał, że w Opisie Przedmiotu Zamówienia podano, ze wykonawca ma uwzględnić ryzyko ryczałtu oraz brak możliwości podwyższenia wynagrodzenia w razie przedłużenia się trwania usługi, ale podkreślił, że w tym przypadku doszło do drastycznego przedłużenia wykonywania prac budowlanych. Powód zauważył przy tym, że do dnia 13 lipca 2020 r. roboty budowlane nie zostały wznowione. Ponadto odniósł się do zarzutów powoda do treści Raportu Końcowego.

W dalszych pismach strony podtrzymywały swoje stanowiska

Dowody : pismo z dnia 15.10.2019 r. k. 44 akt sprawy, pismo pozwanego z dnia 30.12.2019 r. k. 45-48, 142-152, 328-331 akt sprawy, pismo powoda z dnia 06.03.2020 r. k. 49-60, 369-380 akt sprawy, pismo pozwanego z dnia 18.06.2020 r. k. 61-71, 153-170 akt sprawy, pismo powoda z dnia 12.07.2020 r. wraz z dowodem jego doręczenia k. 72-76, 78, 381-386 akt sprawy, pismo pozwanego z dnia 07.09.2020 r. k. 79-81 akt sprawy, Raport Końcowy k. 171-193 akt sprawy.

W dniu 26 czerwca 2020 r. pozwany obciążył powoda notą księgową nr (...) na kwotę 174.950 zł. W treści noty podano, że dotyczy ona kar umownych naliczonych zgodnie z treścią § 6 ust. 6, 7, 9 i 13 umowy nr (...) z dnia 19 maja 2017 r. Notę doręczono powodowi w dniu 02.07.2020 r.

W dniu 12 lipca 2020 r. powód zwrócił pozwanemu notę księgową , wskazując, że jej nie uznaje.

W dniu 20.01.2021 r. powód poinformował pozwanego, że nie uznaje salda, które w ocenie pozwanego wynosi 174.950 zł

Dowody : pismo powoda z dnia 20.01.2021 r. wraz z potwierdzeniem odbioru k. 82, 84 akt sprawy, potwierdzenie salda k. 82v akt sprawy-83, pismo pozwanego z dnia 26.06.2020 r. wraz z załączoną notą księgową oraz dowodem jego doręczenia k. 114-115v akt sprawy, nota księgowa k. 386v akt sprawy.

W dniu 22.02.2021 r. powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) na kwotę 157.620,96 zł z terminem płatności oznaczonym na dzień 24.03.2021 r. W treści faktury powód wskazał, że stanowi ona rozliczenie końcowe usługi inżyniera kontraktu nad realizacją zadania pn „przebudowa i rozbudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku L.K. – granica województwa”. Do faktury dołączono zbiorcze zestawienie czynności personelu inżyniera w ramach nadzoru nad realizacją kontraktu. Fakturę doręczono pozwanemu w dniu 24.02.2021 r.

W dniu 17.03.2021 r. pozwany odesłał powodowi wymienioną fakturę.

dowód : faktura VAT nr (...) wraz z zestawieniem czynności personelu k. 85 - 88 akt sprawy, pismo powoda z dnia 22.02.2021 r. wraz z dowodem jego doręczenia k. 84, 89, 396-399 akt sprawy, pismo pozwanego z dnia 17.03.2021 r. k. 90-91 akt sprawy.

W dniu 30 marca 2021 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 157.620,96 zł.

W dniu 31.03.2021 r. pozwany złożył oświadczenie o dokonaniu potrącenia wierzytelności pozwanego wynikającej z noty księgowej nr (...) z wierzytelnością powoda wynikającą z faktury nr (...) na kwotę 157.620,96 zł. Oświadczenie doręczono powodowi w dniu 12.04.2021 r.

W piśmie z dnia 19.04.2021 r. powód oświadczył, że nie uznaje dokonanej kompensaty. Powód ponownie wezwał pozwanego do zapłaty należności wynikającej z faktury nr (...).

dowód : wezwanie do zapłaty k. 92 akt sprawy, oświadczenie o kompensacie wraz z dowodem jego doręczenia k. 63 – 119 akt sprawy, pismo powoda z dnia 19.04.2021 r. k. 120 akt sprawy.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił w oparciu o wyżej wymienione dowody z dokumentów prywatnych, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości.

Wskazać należy jednak, że część dowodów dostarczonych przez strony nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż dotyczyła naliczonych przez pozwanego kar umownych. Sąd z przyczyn, które zostaną omówione w dalszej części uzasadnienia, uznał, że roszczenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie. Konsekwencją tego ustalenia było uznanie, że oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności złożone przez pozwanego nie mogło odnieść żadnego skutku, skoro powodowi nie przysługiwała wierzytelność, której to oświadczenie dotyczyło. W efekcie bezprzedmiotowym stało się ustalanie czy i w jakiej wysokości pozwanemu przysługiwało względem powoda roszczenie o zapłatę kar umownych. Z tych względów Sąd uznał, że następujące dokumenty nie wnoszą nic do sprawy:

- notatki służbowe z narad (k.116-117, 210-218v),

- korespondencja dotycząca wad wykonywanych robót i nieprawidłowości w zakresie sprawowanej przez powoda funkcji inżyniera kontraktu (k. 219-220v, 291-295, 389-395, 400-415, 419-422, 434-436, 465-516),

- aneks nr (...) dotyczący umowy zawartej z wykonawcą robót budowlanych (k.416-418),

- dotyczące sprawowania nadzoru autorskiego (k.423-433),

- korespondencja dotycząca realizacji płatności dla podwykonawcy powoda (...) (k 461-464)

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków: P. P. (protokół elektroniczny k. 525), P. N. (protokół elektroniczny k. 225), J. D. (protokół elektroniczny k. 225), J. S. (protokół elektroniczny k. 525), A. M. (2) (protokół elektroniczny k. 573) oraz L. S. (k.580). Zeznania wymienionych osób były jasne, dokładne i rzetelne. Potwierdzały się i uzupełniały wzajemnie. Sąd nie znalazł żadnych podstaw, aby kwestionować ich wiarygodność.

Sąd w całości dał również wiarę zeznaniom powoda (protokół elektroniczny k. 580) oraz reprezentanta pozwanego - P. D. (protokół elektroniczny k. 580). Zeznania te Sąd uznał za jasne, dokładne i rzetelne. Przedstawione przez strony fakty pozostają w zgodzie z informacjami zawartymi w przedłożonej do akt sprawy dokumentacji oraz z zeznaniami świadków. W ocenie Sadu Brak było jakichkolwiek podstaw do podważania wiarygodności tych zeznań.

Sąd w oparciu o treść art. 235 2§ 1 pkt 2 kpc pominął wnioski dowodowe pozwanego o przesłuchanie świadków i dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Pozwany wskazywał, że świadkowie mieli zeznawać na okoliczność warunków współpracy stron umowy, zakresu obowiązków powoda, nieprawidłowości realizacji umowy przez powoda, bezpodstawności jej wypowiedzenia, zasadności naliczenia kar powodowi przez pozwanego, skutków wywołanych u pozwanego wypowiedzeniem umowy przez powoda. Część ze wskazanych okoliczności tj. warunki współpracy stron i zakres obowiązków powoda, były między stronami bezsporne. Kwestie te rozstrzygała zresztą treść umowy podpisanej przez strony. Bezprzedmiotowym było zatem słuchanie na te okoliczności świadków. W zakresie, w jakim wniosek pozwanego dotyczył wykazania, iż powód bezzasadnie wypowiedział umowę, której dotyczy niniejsze postepowanie, Sąd po wysłuchaniu powoda oraz zgłoszonych przez niego świadków oraz po przeanalizowaniu przedłożonych do akt dokumentów uznał, że wypowiedzenie umowy dokonane rzez powoda nie było zasadne. Ustalenie to pozostawało w zgodzie z twierdzeniami, które zamierzał udowadniać pozwany. Wobec tego przesłuchanie świadków celem wykazania tej okoliczności nie było potrzebne. Nadto w ocenie Sadu nawet w przypadku, gdyby wypowiedzenie dokonane przez powoda było zasadne, to nadal nie przysługiwałoby mu roszczenie dochodzone w niniejszym postepowaniu. Argumentacja w tym zakresie zostanie przedstawiona w dalszej części uzasadnienia a w tym miejscu wypada się jedynie do niej odwołać i wskazać, że niezależnie od zasadności wypowiedzenia umowy, powodowi nie przysługiwało prawo do żądania dalszej części wynagrodzenia. Przesłuchiwanie świadków co do tych okoliczności było zatem bezcelowe. W pozostałym zakresie wniosek o przesłuchanie świadków dotyczył miał na celu wykazanie zasadności naliczenia przez pozwanego kar umownych. Okoliczność ta nie miała jednak znaczenia w tej sprawie, skoro Sąd , z uwagi na ustalenie, że powodowi nie przysługuje roszczenie o zapłatę dalszej części wynagrodzenia, nie badał w tej sprawie prawidłowości naliczenia przez pozwanego kar.

Sad w oparciu o treść art. 235 2§ 1 pkt 2 kpc pominął również wnioski dowodowe zawarte w piśmie powoda z dnia 8 czerwca 2021 r. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Powód powołał ten dowód na okoliczność prawidłowości świadczonych usług nadzoru a w szczególności braku podstaw do obciążenia powoda karami umownymi a także na okoliczność, iż w swojej ofercie prawidłowo skosztorysował koszty świadczenia usługi a także na okoliczność braku możliwości przewidzenia na etapie składania oferty okoliczności związanych z przedłużeniem okresu świadczenia usługi w ramach pierwotnie ustalonego wynagrodzenia, szkody grożącej powodowi w przypadku kontynuowania realizacji umowy bez przyznania dodatkowego wynagrodzenia przez zamawiającego oraz braku szkody po stronie pozwanego. W ocenie Sądu wszystkie okoliczności, których dotyczyły powołane przez powoda wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. W szczególności z uwagi na bezzasadność żądania powoda, nie było potrzeby badania, czy prawidłowo sprawował on nadzór nad realizacją prac budowlanych ani czy pozwany zasadnie obciążył powoda karami umownymi. Bez znaczenia w ocenie Sądu była również okoliczność, czy powód prawidłowo skosztorysował w ofercie wynagrodzenie za pełnienie funkcji inżyniera kontraktu, czy mógł przewidzieć rzeczywisty czas trwania robót oraz, czy w przypadku kontynuacji umowy groziłaby mu szkoda. Wskazać bowiem należy, że w treści kontraktu powód przyjął ryzyko niedoszacowania swego wynagrodzenia i z tej przyczyny w ocenie Sądu nie był uprawniony do wypowiedzenia umowy. Niezależnie zatem od tego, czy biegły stwierdziłby, że powód skosztorysował swe usługi prawidłowo, gdyż nie mógł przewidzieć czasu trwania umowy, czy też zająłby stanowisko odmienne, powoda obciążały konsekwencje zawartego kontraktu, w którym nie przewidziano możliwości podwyższenia wynagrodzenia z powodu długotrwałości trwania prac budowlanych i w którym wskazano, że powód winien to ryzyko uwzględnić. Nadmienić też należy, że w istocie w niniejszej sprawie kwestia zasadności wypowiedzenia umowy przez powoda okazała się nie mieć pierwszorzędnego znaczenia. Ponadto wskazać należy, że powołana przez powoda okoliczność dotycząca grożącej mu szkody nie wymagała pozyskania wiadomości specjalnych, ustalenia w tym zakresie mógł bowiem poczynić Sąd bez pomocy biegłego. Poza tym wątpliwym jest, aby biegły był w stanie wypowiedzieć się co do możliwości przewidywania przez powoda czasu trwania prac budowlanych. Możliwości te zależą bowiem od wiedzy i doświadczenia powoda, mają zatem charakter subiektywny.

Sąd zważył, co następuje:

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że w dniu 19 maja 2017 r. strony zawarły umowę nr (...). Przedmiotem umowy było wykonanie usługi Inżyniera Kontraktu nad realizacją zadania pod nazwą: Przebudowa i rozbudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku L.K. – granica województwa”. Zgodnie z treścią § 4 ust. 1 umowy realizacja przedmiotu zamówienia odbywać się miała w terminie wykonywania robót budowlanych i w okresie gwarancji udzielonej przez wykonawcę robót budowlanych. Równocześnie oznaczono przewidywany termin wykonania robót budowalnych na dzień 30.06.2018 r. a termin wykonania robót wraz z okresem udzielenia gwarancji - na dzień 31 lipca 2025 r. W treści aneksu nr (...) przedłużono te terminy, wskazując, że przewidywany termin wykonania robót budowlanych to 15 grudnia 2018 r. a przewidywana data zakończenia okresu gwarancji – 15 stycznia 2026r.

Bezspornym również było, że wykonawca robót budowlanych opóźniał się z ich realizacją. W połowie grudnia 2018r. zaprzestał wykonywania umowy a w marcu 2019 r. złożył pozwanemu oświadczenie o odstąpieniu od umowy.

Niewątpliwym również było, że do czasu odstąpienia od umowy (...) wykonała zlecone jej roboty budowlane jedynie w części. Świadkowie wskazywali, że zrealizowano od 30 do 50% prac.

Poza sporem było również, że w § 7 ust. 1 umowy ustalono, że zamawiający zobowiązany jest zapłacić wykonawcy wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 256.900 zł netto (315.987 zł brutto). Wynagrodzenie to uległo podwyższeniu na mocy aneksu nr (...) do kwoty 349.900 zł netto (430.377 zł brutto).

Strony były zgodne również co do tego, że w toku realizacji umowy powód wystawiał pozwanemu faktury częściowe. W czasie realizacji umowy pozwany zapłacił powodowi wynagrodzenie w kwocie łącznej 272.756,04 zł brutto tj. 63% wynagrodzenia ustalonego w umowie zawartej przez strony.

Bezspornym było też, że pismem z dnia 31 lipca 2019 r. powód wypowiedział umowę zawartą z pozwanym.

Strony łączyła umowa o świadczenie usług w rozumieniu art. 750 k.c. Umową taką jest taka umowa o świadczenie usług, która nie została uregulowania innymi przepisami.

Przepis ten znajduje zastosowanie jedynie do tego rodzaju umów, w których świadczenie usług nie jest przedmiotem zobowiązania wynikającego z umów uregulowanych innymi przepisami prawa cywilnego. Art. 750 k.c. nie znajduje zatem zastosowania do konkretnych umów i zobowiązań usług, które objęte są umową rachunku bankowego, o zleceniu, agencji, komisu, spedycji, przechowania, składu, czy umową o dzieło.

Wskazać należy, że strony zawarły umowę będącą przedmiotem niniejszej sprawy w drodze przetargu zorganizowanego w trybie Ustawy z dnia 29.01.2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. 2019 poz 1843). Stosownie do treści art. 139 ust. 1 tej ustawy do umów w sprawie zamówienia publicznego stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

Powód domagał się w niniejszej sprawie zasądzenia reszty wynagrodzenia wynikającego z umowy zawartej z pozwanym w wysokości 157.620,96 zł.

W ocenie Sądu żądanie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

W szczególności w ocenie Sądu powód nie był uprawniony do wypowiedzenia zawartej z pozwanym umowy.

Z treści art. 746 § 1 i 2 k.c. wynika, że w umowach o świadczenie usług zasadą jest, że zarówno zamawiający jak i przyjmujący zlecenie mogą wypowiedzieć umowę w każdym czasie. Przepisy te nie mają jednak – jak zgodnie przyjmuje się w orzecznictwie i doktrynie - charakteru bezwzględnie obowiązującego. Strony mogą zatem w umowie ograniczyć uprawnienie stron do wypowiedzenia umowy. Granicę swobody stron w tym zakresie ustala jedynie art. 746 § 3 k.c., zgodnie z którym nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów. Oznacza to, że niezależnie od uzgodnień stron, w każdym przypadku dopuszczalne jest wypowiedzenie umowy z ważnych powodów. Strony mają całkowitą swobodę w zakresie ustalenia w umowie zarówno terminów jak i sposobów ustania umowy. Jedyne ograniczenie dotyczy niedopuszczalności zrzeczenia się wypowiedzenia umowy z ważnych powodów. (por. wyrok SN z 23.10.2003r., sygn. akt V CK 386/02; wyrok SN z 20.04.2004r., sygn. akt V CK 433/03; wyrok SA w Warszawie z 24.08.2012r., sygn. akt I Aca 67/12; wyrok SA w Warszawie z dnia 25.03.2010r. , sygn. akt I ACa 4/10).

W niniejszej sprawie strony w umowie ograniczyły dopuszczalność jej wypowiedzenia przez przyjmującego zlecenie do sytuacji opisanych w treści § 9 ust. 5. Ustalono, że wykonawca może rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia jeżeli:

a. zamawiający zawiadomił wykonawcę, że na skutek zaistnienia nieprzewidzianych uprzednio okoliczności nie będzie mógł wywiązać się ze zobowiązań umownych,

b. zamawiający odmawia odbioru przedmiotu zamówienia bez uzasadnionych przyczyn, mimo pisemnego wezwania go do odbioru przedmiotu zamówienia,

c. zamawiający bez uzasadnienia nie wypłaca wykonawcy należnego wynagrodzenia z tytułu prawidłowo wystawionej i doręczonej faktury częściowej lub końcowej w ciągu 30 dni od upływu terminu płatności.

W treści tego zapisu umowy strony ograniczyły możliwość wypowiedzenia umowy jedynie do sytuacji w nim wymienionych. Oznacza to, że w myśl art. 746 § 3 k.c. powodowi przysługiwało uprawienie do rozwiązania umowy tylko z ważnych powodów.

W treści oświadczenia o wypowiedzeniu umowy powód wskazał, że przyczyną rozwiązania umowy jest przedłużanie przez pozwanego okresu jej obowiązywania bez dokonania zmiany wysokości należnego mu wynagrodzenia. Powód wskazał również, że dalsza realizacja umowy naraża go na straty. Ponadto podał, że podstawą rozwiązania kontraktu są nieprawidłowości w projekcie budowlanym obejmującym przedmiotową inwestycję oraz szereg zmian wprowadzanych na etapie jej realizacji. Powód powołał się również na niespójności pomiędzy umowami zawartymi z wykonawcą robót oraz dotyczącymi nadzoru autorskiego a wiążącą go umową dotyczącą świadczenia usług inżyniera kontraktu. Nadto powód wskazał, że wykonawca robót odstąpił od umowy, wobec czego dalsze pełnienie funkcji inżyniera kontraktu jest bezcelowe.

Spośród przyczyn wskazanych w treści wypowiedzenia nie można uznać za ważne tych, które dotyczą problemów związanych z realizacją budowy tj. nieprawidłowości w projekcie budowlanym, zmian wprowadzanych na etapie realizacji prac, niespójności w treści umów. W istocie bowiem błędy w projekcie budowlanym, czy dokonywanie zmian na etapie realizacji prac są powszechnym zjawiskiem w procesie budowlanym. Jednocześnie powód w toku postępowania nie wykazał żadnym dowodem, aby wskazane błędy i zmiany miały tak duże nasilenie, że powodowały nadzwyczajne utrudnienia i dolegliwość dla powoda. Powód nie wskazał również na czym polegał brak spójności pomiędzy umową wiążącą go z pozwanym a umową dotyczącą nadzoru autorskiego i nie przedstawił żadnych dowodów celem wykazania w jaki sposób te niezgodności wpływały na możliwość świadczenia przez niego usług. W tych okolicznościach brak było podstaw do przyjęcia, że nieprawidłowość w realizacji procesu budowlanego czy też nieścisłości w umowach stanowiły ważną przyczynę rozwiązania umowy zawartej z pozwanym.

Na gruncie tej sprawy oczywistym jest zresztą, że rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia umowy przez powoda była okoliczność, że termin wykonania robót wydłużał się, co wpływało na czas trwania umowy powoda oraz fakt, że pozwany odmówił podwyższenia wynagrodzenia ustalonego w umowie. Powód w swoich zeznaniach sam wskazywał, że realizacja umowy z uwagi na nieokreślony czas jej trwania przestała być dla niego opłacalna i to ten fakt zdecydował o wypowiedzeniu umowy. Zaznaczył przy tym wyraźnie, że współpraca z pozwanym układała się dobrze. Nadto z korespondencji stron poprzedzającej złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy wynikało, że jedynym problemem, który wystąpił w stosunkach miedzy stronami była kwestia zmiany wysokości wynagrodzenia w związku z opóźnieniami w realizacji robót budowlanych. W korespondencji tej powód nie kierował do pozwanego żadnych zarzutów dotyczących przygotowania, organizacji i realizacji procesu budowlanego. W tej sytuacji sąd ustalił, że jedyną rzeczywistą przyczyną rozwiązania umowy przez powoda był fakt, że pozwany nie zgodził się na podwyższenie wynagrodzenia umownego pomimo, iż prace budowlane miały się znacznie przedłużyć.

W ocenie Sądu wskazana okoliczność nie stanowiła ważnego powodu, uzasadniającego rozwiązanie umowy.

W pierwszym rzędzie podkreślić należy, że stanowisko pozwanego co do odmowy zmiany wysokości wynagrodzenia było prawidłowe na gruncie obowiązujących przepisów i zapisów umowy. Dokonanie tej zmiany było bowiem w realiach tej sprawy niedopuszczalne.

Wprawdzie zgodnie z treścią art. 139 ust. 1 ustawy prawo zamówień publicznych do umów zawartych w trybie tej ustawy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego a z treści art. 353 1 k.c. wynika, że strony co do zasady posiadają swobodę w zakresie modyfikacji zawartej przez siebie umowy, to jednak Ustawa Prawo zamówień publicznych obowiązująca w czasie trwania umowy zawartej przez strony przewidywała w tym zakresie uregulowania szczególne w stosunku do przepisów Kodeksu cywilnego. Dopuszczała ona dokonywanie zmian umowy wyłącznie w przypadku zaistnienia przesłanek wskazanych w art. 144 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego brzmieniem zakazuje się zmian postanowień zawartej umowy lub umowy ramowej w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba że zachodzi co najmniej jedna z następujących okoliczności:

1) zmiany zostały przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia w postaci jednoznacznych postanowień umownych, które określają ich zakres, w szczególności możliwość zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy, i charakter oraz warunki wprowadzenia zmian;

2) zmiany dotyczą realizacji dodatkowych dostaw, usług lub robót budowlanych od dotychczasowego wykonawcy, nieobjętych zamówieniem podstawowym, o ile stały się niezbędne i zostały spełnione łącznie następujące warunki:

a) zmiana wykonawcy nie może zostać dokonana z powodów ekonomicznych lub technicznych, w szczególności dotyczących zamienności lub interoperacyjności sprzętu, usług lub instalacji, zamówionych w ramach zamówienia podstawowego,

b) zmiana wykonawcy spowodowałaby istotną niedogodność lub znaczne zwiększenie kosztów dla zamawiającego, c) wartość każdej kolejnej zmiany nie przekracza 50% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie lub umowie ramowej;

3) zostały spełnione łącznie następujące warunki:

a) konieczność zmiany umowy lub umowy ramowej spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć,

b) wartość zmiany nie przekracza 50% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie lub umowie ramowej;

4) wykonawcę, któremu zamawiający udzielił zamówienia, ma zastąpić nowy wykonawca:

a) na podstawie postanowień umownych, o których mowa w pkt 1,

b) w wyniku połączenia, podziału, przekształcenia, upadłości, restrukturyzacji lub nabycia dotychczasowego wykonawcy lub jego przedsiębiorstwa, o ile nowy wykonawca spełnia warunki udziału w postępowaniu, nie zachodzą wobec niego podstawy wykluczenia oraz nie pociąga to za sobą innych istotnych zmian umowy,

c) w wyniku przejęcia przez zamawiającego zobowiązań wykonawcy względem jego podwykonawców;

W niniejszej sprawie nie zaszły okoliczności wymienione w treści tego przepisu. W szczególności strony w umowie nie przewidziały możliwości zmiany wynagrodzenia należnego powodowi (art. 144 ust. 1 pkt 1 pzp). Zakres możliwych zmian został uregulowany w § 8 umowy i nie przewidziano tam możliwości zmiany wysokości wynagrodzenia z powodu wydłużenia się czasu trwania umowy. Powodowi nie zlecono świadczenia żadnych dodatkowych usług ( art. 144 ust. 1 pkt 2 pzp). Nie wystąpiły też żadne okoliczności, których strony nie mogły przewidzieć ( art. 144 ust. 1 pkt 3 pzp). Przeciwnie – strony zakładały możliwość, że czas trwania robót budowlanych może ulec przedłużeniu. Świadczy o tym treść samej umowy, w której wskazano jedynie przypuszczalny termin zakończenia tych prac a także zapisy zawarte w punkcie 3. 2 i 18.4 Opisu Przedmiotu Zamówienia, w których zamawiający zastrzegł, że oferowane w przetargu wynagrodzenie ma uwzględniać ryzyko przedłużenia się robót budowlanych. W sprawie nie nastąpiła również zmiana wykonawcy (art. 144 ust.1 pkt 4 pzp).

W tej sytuacji przyjąć należało, że żądanie kierowane przez powoda do pozwanego i dotyczące podwyższenia wynagrodzenia umownego nie znajdowało oparcia ani w treści umowy ani w przepisach ustawy Prawo zamówień publicznych. Odmowa podpisania aneksu przez pozwanego nie mogła zatem – jako zgodna z prawem i uzasadniona – stanowić ważnej przyczyny wypowiedzenia umowy.

Ponadto wskazać należy, że powód, jako profesjonalista, który zawodowo trudni się nadzorem nad robotami budowlanymi, winien był przewidzieć, że roboty budowlane, od których zależy czas świadczenia przez niego usług, mogą ulec wydłużeniu. Powszechnie bowiem wiadomo, że z uwagi na wymogi administracyjne, opieszałość wykonawców, warunki atmosferyczne, błędy w dokumentacji czy niezgodności pomiędzy dokumentacją a stanem faktycznym, często dochodzi do opóźnień w realizacji robót budowlanych. Nadto na możliwość przedłużenia się realizacji kontraktu wskazywano już w ogłoszeniu o przetargu w treści Opisu Przedmiotu Zamówienia. I tak w punkcie 3.2 podano, że wykonawca uwzględni w swoich ocenach ryzyko ryczałtu i nie będzie żądał podwyższenia wynagrodzenia w związku z:

- długością okresu świadczenia usługi w zakresie czynności w okresie gwarancji i rękojmi na roboty budowlane,

- jeżeli wystąpi konieczność wykonania zamówienia nad robotami w zakresie zamówień realizowanych na podstawie art. 67 ust 1 pkt 6 oraz w trybie art. 144 ust 1 niezbędnych do wykonania zadania.

W punkcie 18 ust 3 Opisu Przedmiotu Zamówienia podano, że zamawiający dopuszcza skrócenie bądź wydłużenie czasu realizacji usługi w szczególności w przypadku zmiany terminu wykonania umowy, zawartej pomiędzy Zamawiającym a Wykonawcą robót budowlanych i zmiany terminu zakończenia robót budowlanych oraz ustalonego okresu gwarancji. W punkcie 18 ust. 4 zaznaczono zaś, że wykonawca uwzględni w swoich wycenach ryzyko ryczałtu i nie będzie żądał podwyższenia wynagrodzenia za zmianę czasu realizacji przedmiotowej usługi i zwiększenia zakresu wynikającego ze zmian dokonanych w umowie na roboty budowlane. Ponadto w punkcie 23 Opisu Przedmiotu Zamówienia podkreślono, że w wycenie stanowiącej podstawę oferty należy uwzględnić wszelkie koszty dotyczące całego okresu realizacji zamówienia. Co więcej - w treści § 7 ust. 7 umowy uzgodniono, że strony ustanawiają wynagrodzenie na zasadzie ryczałtowej a wykonawca zobowiązany jest uwzględnić w oferowanej cenie ryczałtowej wszelkie niezbędne wydatki potrzebne do wykonania umowy, jakie mogą być poniesione. Na marginesie jedynie zauważyć należy, że pozostali oferenci, którzy wzięli udział w przetargu, domagali się wynagrodzenia znacznie wyższego (do 724.470 zł) a średnia wysokość ofert pozostałych uczestników przetargu wyniosła 515.382,30 zł czyli o ponad 200.000 zł więcej niż wynosiła propozycja pozwanego (por. informacja z otwarcia ofert k. 587-588). W tej sytuacji uznać należało, że powód przystępując do przetargu winien był uwzględnić możliwość, że prace budowlane ulegną przedłużeniu, co wpłynie na czas jego związania umową. Fakt, iż okoliczności tych nie przewidział, nie mógł zatem uzasadniać wypowiedzenia umowy. Skoro bowiem powód, będąc profesjonalistą, nie uwzględnił w swych kalkulacjach ryzyka związanego z zawartym kontraktem, to nie może wyciągać z tego faktu korzystnych dla siebie skutków i rozwiązać umowy, która okazała się dla niego niekorzystna.

Poza tym wskazać należy, że z treści umowy wynikało, że ilość czynności, do wykonania których zobowiązany był powód, wiązała się bezpośrednio zakresem realizowanych robót budowlanych. I tak w treści § 3 ust. 1 podano, że przedmiot umowy obejmuje:

- świadczenie usługi z zakresu pełnienia kompleksowego nadzoru inwestorskiego

- zarządzanie budową, rozliczenie, obsługę prawną, kontrolę i nadzór nad przebiegiem wykonania zadania,

- wsparcie zamawiającego w wykonaniu obowiązków sprawozdawczych wynikających z procedur współfinansowania projektu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

- udział w przeglądach gwarancyjnych i pogwarancyjnych oraz nadzorowanie usunięcia ewentualnych usterek i wad stwierdzonych w trakcie przeglądów,

- stałe monitorowanie, prowadzenie i rozstrzyganie spraw związanych z właściwym wykonaniem zadania.

W § 3 ust. 6 ustalono, że Inżynier Kontraktu i Inspektorzy Nadzoru w czasie trwania robót są uprawnieni i zobowiązani do działań wynikających z przepisów prawa, w tym prawa budowlanego i przepisów wykonawczych, w szczególności do:

- kontrolowania zgodności prowadzenia robót z umową i prawem budowlanym,

- kontrolowania jakości robót i zastosowanych materiałów,

- kontrolowania przestrzegania przepisów budowlanych i odpowiedniego prowadzenia dokumentacji budowy,

- kontrolowania rozliczeń finansowych inwestycji,

- współpracy z organami nadzoru budowlanego,

- opiniowania wszelkich wniosków składanych przez wykonawcę do zamawiającego,

- uzgadniania z zamawiającym spraw wymagających jego akceptacji.

Przytoczone zapisy umowy pozwalają na ustalenie, że w okresie przestoju robót budowlanych powód w istocie nie miał obowiązku wykonywania jakichkolwiek czynności. Okoliczność ta ma znaczenie dla oceny zasadności wypowiedzenia złożonego przez powoda. Skoro bowiem (...) nie realizowała prac od połowy grudnia 2018 r. a w marcu odstąpiła skutecznie od umowy, to w chwili, gdy powód składał wypowiedzenie, nie był obciążony żadnymi obowiązkami. Chociaż zatem czas trwania umowy przedłużał się, to nie powodowało to zwiększenia ilości obowiązków obciążających powoda. Powód podnosił wprawdzie, że zatrudnił podwykonawców, na rzecz których był zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia niezależnie od postępu prac budowlanych, ale argument ten nie jest przekonujący. Z treści art. 746 § 1 k.c. wynika bowiem, że powód mógł w każdym czasie wypowiedzieć umowy zawarte z podwykonawcami. W takim przypadku co do zasady byłby zobowiązany do zapłaty jedynie tej części ich wynagrodzenia, która odpowiada dotychczasowym czynnościom. Powód nie przedstawił przy tym żadnych dowodów, z których wynikałoby, że nie mógł rozwiązać umów z podwykonawcami lub wstrzymać ich realizacji do czasu wznowienia robót budowlanych. Wobec tego brak było przesłanek do uznania, że przedłużający się czas związania umową spowodował bądź mógł spowodować po stronie powoda znaczącą szkodę majątkową.

Jedynym realnym zagrożeniem dla powoda było długotrwałe zaangażowanie w kontrakt, skutkujące koniecznością zarezerwowania na jego realizację czasu. Zagrożenie to nie było jednak w ocenie Sadu dotkliwe, skoro powód mógł przy realizacji umowy posłużyć się podwykonawcami i w razie wznowienia prac mógł podzlecić prowadzenie nadzoru innym osobom. Nadto z treści aneksu nr (...) podpisanego przez strony wynikało, że przewidywalny okres upływu okresu gwarancji przypadać miał na 15.01.2026r. Powód musiał zatem liczyć się z koniecznością świadczenia usług na rzecz pozwanego aż do tej daty.

Również ta okoliczność nie mogła zatem stanowić ważnej przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy.

W ocenie Sądu powód bezzasadnie powołał się w treści wypowiedzenia umowy na okoliczność, że wykonawca robót budowlanych odstąpił do realizacji umowy, wobec czego sprawowanie dalszego nadzoru jest bezprzedmiotowe. Analiza treści umowy prowadzi bowiem do wniosku, że jej przedmiotem było sprawowanie funkcji inżyniera kontraktu niezależnie od tego, jaki wykonawca realizuje roboty budowlane. W chwili zawierania umowy, wykonawca robót budowlanych nie został zresztą jeszcze wyłoniony. Ponadto po odstąpieniu od umowy przez spółkę (...) pozwany nie podjął decyzji o zaprzestaniu budowy, lecz wszczął procedurę mającą na celu wyłonienie kolejnego wykonawcy. Fakt odstąpienia od umowy przez spółkę (...) nie uzasadniał zatem rozwiązania umowy przez powoda.

W tych okolicznościach w ocenie Sądu nie zaszły ważne przyczyny określone w art. 746 § 3, które uzasadniałyby wypowiedzenie umowy przez pozwanego.

W sytuacji, w której powód rozwiązał umowę bez ważnego powodu ustalenie wysokości należnego mu wynagrodzenia winno opierać się na treści przepisów Kodeksu cywilnego oraz umowy wiążącej strony. Zgodnie z treścią art. 744 k.c. w razie odpłatnego zlecenia wynagrodzenie należy się przyjmującemu dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba, że co innego wynika z umowy lub przepisów szczególnych. Zasadą jest zatem, że przyjmującemu zlecenie wynagrodzenie przysługuje po jego wykonaniu w całości. Odmienne regulacje mogą wynikać z umowy zawartej przez strony.

W niniejszej sprawie strony ustaliły wysokość wynagrodzenia należnego powodowi na kwotę 430.377 zł brutto. W § 7 ust. 2 strony dopuściły możliwość fakturowania częściowego. W § 7 ust. 3 umowy uzgodniono, że rozliczenie za wykonane usługi będzie realizowane okresowo, zależnie od rozliczeń z wykonawcą robót budowalnych zgodnie z harmonogramem rzeczowo - finansowym wykonawcy robót jednak nie częściej niż co 3 miesiące. Zgodnie z treścią § 7 ust. 4 umowy podstawą do wystawienia faktury częściowej lub końcowej miało być zatwierdzenie przez przedstawiciela ze strony zamawiającego odpowiednio - zbiorczego zestawienia czynności personelu wykonawcy wraz z raportem miesięcznym lub zbiorczego zestawienia czynności personelu wykonawcy z całości zrealizowanego nadzoru wraz z raportem końcowym i protokołem częściowego lub końcowego robót.

Z powyższych zapisów wynika, że strony uzgodniły możliwość regulowania wynagrodzeniach w częściach, odpowiednich do postępu robót budowlanych. Niewątpliwym jest, że zarówno powód jak i pozwany tak właśnie rozumieli i stosowali zapisy umowy, skoro w trakcie realizacji umowy powód wystawiał faktury częściowe. Do faktur każdorazowo dołączał dokumenty zatytułowane „Protokół odbioru częściowego - nadzór inwestorski”, które zawierały informacje o zakresie wykonanych robót budowlanych. Ostatni z protokołów został sporządzony w dniu 21.11.2018 r. (por. dokumenty na k. 336—348 akt sprawy). Po tej dacie roboty budowlane były jeszcze realizowane do połowy grudnia 2018 r.

Niewątpliwym jest przy tym, że powód nie zrealizował usług objętych umową w całości. Wskazać należy, że z zeznań przesłuchanych w tej sprawie świadków wynikało, że (...) przed odstąpieniem od umowy w marcu 2019 r. wykonała co najwyżej 50% zleconych jej robót budowlanych. Oznacza to, że powód nie zrealizował nadzoru nad połową robót objętych zleceniem, nie wykonał czynności związanych z odbiorem końcowym, nie brał udziału w przeglądach gwarancyjnych i nie nadzorował usunięcia wad i usterek. Wobec treści zapisów umowy, które pozwalały na uzyskanie wynagrodzenia stosownie do zakresu zrealizowanego kontraktu, nie może budzić wątpliwości, że powodowi nie przysługuje od pozwanego całość wynagrodzenia umownego. Nie wykonał bowiem zlecenia w całości. W czasie realizacji umowy pozwany zapłacił powodowi wynagrodzenie w kwocie łącznej 272.756,04 zł brutto. Wypłacone wynagrodzenie stanowiło 63% wynagrodzenia ustalonego w umowie zawartej przez strony. Powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz dalszej kwoty 157.620,96 zł, która to suma wyczerpywała całość wynagrodzenia umownego. Wobec treści żądania powód winien zatem udowodnić, że wykonał całość zleconych mu prac. Tymczasem bezspornym w tej sprawie było, że czynności nadzorcze nie zostały zrealizowane w całości. Faktem jest, że ostatnia faktura wystawiona przez powoda dotyczyła robót zrealizowanych do dnia 31 października 2018 r. Niewątpliwym jest, że roboty budowlane były wykonywane do 15.12.2021 r. Powodowi zapewne przysługiwało zatem wynagrodzenie za okres od 1 listopada do 15 grudnia 2018 r. W celu wykazania jego wysokości powód winien był jednak przedstawić dowody na okoliczność zrealizowanych w tym czasie czynności i postępu robót budowlanych oraz wykazać, jaka część wynagrodzenia umownego z tego tytułu mu się należy. Celem udowodnienia tych okoliczności powód nie przedstawił jednak żadnych dowodów. Z tego względu jego roszczenie nie zostało udowodnione co do wysokości w żadnej części i jako takie podlegało oddaleniu w całości.

Na marginesie jedynie wskazać należy, że w okolicznościach tej sprawy brak było podstaw do zastosowania art. 230 kpc, zgodnie z którym, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Niewątpliwym jest, że pozwany w toku postepowania nie zakwestionował wysokości wynagrodzenia, którego domagał się powód. Okoliczność ta nie zwalniała jednak sądu z obowiązku analizy materiału dowodowego, ustalenia stanu faktycznego i zastosowania właściwych norm prawa materialnego. Przepis art. 230 k.p.c. nakazuje bowiem „brać pod uwagę wyniki całej rozprawy”. W sytuacji, w której przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że powód nie zrealizował umowy w całości, brak było podstaw do zasądzenia na rzecz powoda żądanego przez niego wynagrodzenia.

Na koniec wypada się odnieść do sformułowanej wcześniej tezy, że nawet w przypadku, gdyby wypowiedzenie umowy dokonane przez powoda Sąd uznał za uzasadnione ważnymi przyczynami, to nadal nie przysługiwałoby mu wynagrodzenie w wysokości dochodzonej pozwem.

Zgodnie z treścią art. 746 § 1 k.c. dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. W razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającego jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Zgodnie z treścią art. 746 § 2 k.c. przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. Żaden z powołanych przepisów nie przewiduje możliwości uzyskania – jak chce w tej sprawie powód – całości wynagrodzenia uzgodnionego w umowie w przypadku jej wcześniejszego wypowiedzenia przez zleceniobiorcę. W doktrynie wskazuje się wprawdzie, że sytuację, gdy umowę wypowiada zleceniodawca, zrównać należy w swoich skutkach z tego rodzaju sytuacją, gdy umowę wypowiada wprawdzie zleceniobiorca ale z przyczyn leżących po stronie zleceniobiorcy. W takim przypadku bowiem nieuzasadniona byłaby uprzywilejowana sytuacja dającego zlecenie, który pomimo, iż utrudnia bądź uniemożliwia współpracę, to jednak nie wypowiadając umowy zmusza przyjmującego zlecenie bądź do jej wypowiedzenia bez zachowania prawa do wynagrodzenia za wcześniej wykonane czynności bądź do dalszego świadczenia usług. Wypowiadane jest stanowisko, że zwrot wydatków i częściowe rozliczenie wynagrodzenia odpowiadającego czynnościom podjętym przez przyjmującego zlecenie do czasu wypowiedzenie będą uzasadnione, jeżeli przyczyną uzasadnienia są okoliczności istniejące po stronie dającego zlecenie albo od stron niezależne a powodujące, że przyjmujący zlecenie nie podejmuje się dalszego wykonania zlecenia. W przeciwnym razie powstałoby bezpodstawne wzbogacenie po stronie dającego zlecenie (por. K. Topolewski, Przedmiot, s. 113-114, komentarz do art. 746 k.c. red. Osajda 2017, wyd.1/Morek, 2017r., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część Szczegółowa).

Przenosząc te rozważania na grunt tej sprawy wskazać należy, że jedynie przy stosowaniu analogii do art. 746 § 1 k.c. powód mógłby się domagać w ramach odszkodowania reszty wynagrodzenia umownego, w zakresie dotyczącym tych zleconych czynności, których z winy zleceniodawcy nie zrealizował. W tym celu powód powinien był jednak wykazać w tym postępowaniu, że wypowiedzenie umowy było uzasadnione nieprawidłowym jej wykonaniem przez pozwanego. Okoliczności te nie zostały jednak udowodnione. Wprawdzie powód powoływał się w wypowiedzeniu na nieprawidłowości w projekcie budowlanym, zmiany wprowadzane na etapie realizacji prac, niespójności w treści umów, ale, jak wykazano wyżej, nie było to rzeczywistą przyczyną rozwiązania umowy. Nadto powód nie wykazał, iż nieprawidłowości te faktycznie miały miejsce, na czym polegały oraz, że odpowiedzialność za nie ponosi wyłącznie pozwany. Na uwagę zasługuje przy tym fakt, że w ramach realizacji kontraktu powoda obciążały liczne obowiązki związane z zapewnieniem prawidłowej realizacji procesu budowlanego. W punkcie 6. 1 i 6.2 Opisu Przedmiotu Zamówienia podano, że w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy zamawiający przekaże wykonawcy:

- dokumentację projektową,

- decyzje administracyjne zezwalające na realizację zadania,

- umowę o nadzór autorski,

- inne dokumenty będące w posiadaniu zamawiającego i potrzebne do realizacji umowy,

- kopię umowy na roboty budowlane wraz z załącznikami w tym kosztorys ofertowy wykonawcy.

W punkcie 6.3 Opisu Przedmiotu Zamówienia wskazano, że wykonawca jest zobowiązany sprawdzić kompletność przekazanych mu dokumentów i przekazać informację do zamawiającego o stwierdzonych wadach lub błędach możliwych do wykrycia w terminie 4 tygodni od dnia otrzymania dokumentacji.

W treści punktu 10.3 Opisu Przedmiotu Zamówienia wskazano, że wykonawca ma obowiązek monitorować i w razie konieczności zawiadamiać zamawiającego niezwłocznie o każdorazowym działaniu wykonawcy robót budowlanych, mającym na celu powodowanie opóźnień, wzrost kosztów, nieprawidłowości w prowadzeniu robót itp.

W puncie 22.1 Opisu Przedmiotu Zamówienia podano, że wykonawca w terminie 5 tygodni od dnia podpisania umowy sporządzi raport początkowy, zawierający komentarz, dotyczący ogólnej organizacji budowy, zidentyfikuje ryzyka i potencjalne problemy, które mogą wystąpić podczas realizacji zadania z propozycją sposobu ich rozwiązania. Raport miał zawierać również opinię w zakresie dokumentacji projektowej oraz potwierdzenie zgodności ze stanem rzeczywistym przygotowanej przez wykonawcę robót budowlanych inwentaryzacji stanu istniejącego. Ponadto wykonawca miał sporządzać raporty miesięczne, w których m. in miał informować o powstałych problemach i sposobach ich rozwiązania a także oceniać postęp robót. Ustalono również, że po zakończeniu robót budowlanych a przed rozpoczęciem odbioru końcowego wykonawca złoży Raport Końcowy.

Powoda obciążały zatem liczne obowiązki, z których wynikało, że był zobowiązany czuwać nad prawidłową realizacją robót. Materiał dowodowy w tej sprawie nie pozwolił na ustalenie, jakie nieprawidłowości wystąpiły przy realizacji procesu budowlanego oraz czy i w jakim zakresie odpowiada za nie każda ze stron umowy. W tej sytuacji brak było podstaw do przyjęcia, że do wypowiedzenia umowy przez powoda doszło z winy pozwanego. W konsekwencji powód nie mógł domagać się zasądzenia w ramach odszkodowania reszty wynagrodzenia umownego w oparciu o treść art. 746 § 1 k.c. stosowanego per analogiam.

Wskazać jednak należy, że bez wątpienia wypowiedzenie umowy powoduje skutek ex nunc tj. na przyszłość. Oznacza to, że co do zasady za czynności podjęte przez zleceniobiorcę w ramach realizacji umowy przed jej rozwiązaniem przysługuje mu wynagrodzenie według zasad ustalonych przez strony w treści umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2017 r. o sygn. akt V CSK 330/16). Oznacza to, ze niezależnie od tego, czy powód zasadnie wypowiedział umowę, czy też rozwiązanie umowy w tym trybie było niedopuszczalne, jego roszczenia ograniczały się w każdym przypadku do wynagrodzenia za faktycznie wykonane w ramach świadczonej usługi czynności. Powód nie udowodnił w toku tego postepowania zakresu wykonanych przez siebie usług i wysokości należnego mu z tego tytułu wynagrodzenia, wobec czego jego żądanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Kierując się tą argumentacją Sąd na podstawie art. 744 k.c. oraz § 7 zawartej przez strony umowy a contrario oddalił powództwo.

O kosztach w punkcie 2. wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1 , § 1 1, § 3 kpc , stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Powód przegrał sprawę w całości, wobec czego winien zwrócić pozwanemu poniesione przez niego koszty.

Koszty poniesione przez pozwanego obejmowały koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł ustalone w oparciu o treść § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015 poz. 1804 z późn. zm).

W punkcie 3. Sąd w oparciu o treść art.83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. nr 167 , poz. 1398 z późn. zm.) nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 558,31 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa. Na sumę tę składały się koszty związane ze stawiennictwem świadków :

- P. P. – w wysokości 180,53 zł (k.533)

- P. N. – w wysokości 180,53 zł (k. 532)

- J. D. – w wysokości 197,25 zł (k.531)

Sędzia Eliza Grzybowska